Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 39, 24 September 1864 — Page 3

This text was transcribed by:	Rene Thomas
This work is dedicated to:	To the People of Hawai'i

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Na Palapale.

Pau ole ke kuhihewa.

E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: Ia'u i naue iho ai ma ka laina polole, oiai e hoolai ana na kukuna olinolino o ka la ma ka ili o ka moana kai lipolipo, a e hoolei mai ana hoi na eheu o ka pouli ma ke ili o ka honua. Kalewa hele ae la au ma na huina alanui o ke Kaona nei, a ia'u e hele ana ma ua mau huina alanui nei, ia wa ua Iawa pono ko'u mau pepeiao i ka lohe ana i na leo kupinai o kekahi poe e olelo ana, "Nui maoli ka make iloko o keia mau la, no ka hanaia'na o keia Ahahui."

A lohe au no keia mau olelo kuhihewa, ku iho la au e hoolohe, me ko'u wehe ana'e i na pani o ke a-a lohe, i hiki ai ia'u ke moni iho i na mea hiki ia'u ke hoomaopopo, i lilo ia i mea na kaua e kamailio ai ma ke akea, a i kumu hoi nana e hoopau ae ke kuhihewa o ua poe la a'u i lohe ai a me na mea a pau e ike mai ana no na mea i kamailioia malalo iho nei.

Ma keia mea i oleloia maluna, ua kamailio pokole aku wau me lakou no na mea e pili ana i ka "Ahahui Kaahumanu," me kuu ninau aku i maopopo ai ko lakou hooiaio ana maluna iho o ke kahua o ke kuhihewa, a me ko lakou naaupo, aka, ma keia mea, i ninau aku ai au ia lakou penei: "Pehea la i maopopo ai i ko oukou manao, o ke kukulu ia ana o keia Ahahui, oia ka mea e nui ai o ka make ma keia Kulanakauhale, wahi a oukou e pane hupo nei?"

Pane koke mai la hoi kekahi o ua poe la, no keia ninau. "Ua maopopo no ia makou, a me lakou la'e hoi, a ua ike no hoi kakou, i ka hoomaka ana o keia hana (Ahahui) e kukuluia maanei, ua nui loa ka poe i make iloko o keia mau la. A ke ike nei no hoi kakou i keia la, ua hoolewaia'ku nei no kekahi Lala o ua Ahahui la. He hana pono ole no hoi keia i hoomakaukauia. Ua hoomakaia no hoi keia hana ma Lahaina i na makahiki i kaahope ae nei, a no ka ike ana o ko laila poe no ka nui loa o ka make, nolaila, ua haaIele aku lakou i keia hana he (Ahahui.)"

I aku la hoi au, "Ua hiki anei ia oukou ke hoomaopopo i ka nui o ka poe i make o na Lala o ua Ahahui la, mai kona Ia i hookumuia'i a hiki i keia la?" "Aole," wahi a kekahi o ua poe kuhihewa nei, me ka hoomaopopo ole iho i ka nani hiwahiwa lua ole, i kau ia'e ai ka poe i haule iho ma ka ili o ka honua, maluna o na papa-hele o ka poe Hanohano, a o ka like wale ae no koe me "Limunui ma," ka ua mea he Hanohano o ka "Ahahui Kaahumanu" i keaia mau la.

A no ka maopopo ole ia lakou, olelo aku la au me ka i aku, "Auhea oukou, o ke kolu no paha keia o ka malama mai ka hookumu ana o keia Ahahui, a hiki i keia la 18 o Sep. nei, aka, elima wale no i make o ua Ahahui la. A pehea la e hiki ai ia oukou ke olelo iho, 'he nui no ka make no keia hana ana i Ahahui.' Kai noa he nui no ka poe i make maloko o ke Kulanakauhale nei i na makahiki i kaahope ae nei, a no ka hiki ole ia kakou ke hoomaopopo iho i ka nui a ka poe i make ia manawa, no ka mea, aole mea nana e hookiekie ae ko lakou make ana ia wa. Nolaila, aole kakou e hiki ke olelo i ka nui o ka make ia wa, akahi no kakou a ike, a hoomaopopo iho i nei mea he make no keaha la? No ke kau ana'e i ka oihana Hanohano, a me ka nani lua ole, aole mamua'ku, i keai wa wale no."

I ko'u manao, he hana maikai loa keia i hookumuia maanei, a he mea hou no hoi ia i ko kakou ike ana, a he mea no hoi e pomaikai nui ai no hoi no kahi mea kamaole, a me ka poe ilihune no hoi, aka, ina ua waiho mua'ku oia i kona manawalea iloko o ka waihona o ua Ahahui la; a hiki i ka wa e nawaliwali ai o ua wahi mea kamaole nei, a i ka lohe ana o na Komite, ua make o K. aia ma kahi o P. ma, o ka wa no ia o na Komite o ua Ahahui la e hoopii ai i ka Peresidena, i kona lohe ana'ku ua make kekahi o na Lala o ka Ahaui, ia wa koke no i huki ia'i ka hae keokeo iluna, i kau ia kona inoa Ahahui Kaahumanu. Oiai oia e hoolai ana ma ka lewa'e, ia no manawa ua maopopo ae la i na Lala a pau o ua Ahahui la, ua make ia mea, a i ko lakou hoopapu ana'ku i ka mea i make ia wa i haiia'ku ai o K. aia ma kahi o P. ma kahi iwaiho ai, o ka liuliu koke iho la no ia ka manawa e hoolewa'i. Ia wa e ike aku auanei kakou i kekahi poe Hanohano, a ano koikoi no hoi, e hele ana e hoolewa i ua wahi mea Kama ole nei, i ku pono ole ai i ka poe Hanohano ke hele i ka hoolewa ana i ka poe haahaa maloko o na wahi pupupu hale, a no ka loaa ana o nei Ahahui Hanohano, loa ai ka olele ia'e "ua holewa ia ae la o K., kahi luahine e noho na i kahi o P. ma," o ka puka ae la no ia o ka inoa me he mea la aia ma kahi o ka poe i helu ia o ka poe Hanohano.

Ua lohe hoi au no kela wahi luahine la e hoolewaia'la, he hapalua wale no kana i waiho aku iloko o ka waihona o ka Ahahui, aka, he mau $4.00 paha ko ke Aupuni i lilo i pahu nona, a me ka hanohano nui i manawaleaia nona, no loko ae o kahi makana uuku ana i haawi manawalea ai me ke aloha, a ua loaa ia ia ka uku maikai o kana hana ana; a pela no hoi i kekahi poe i hala mua aku i ka make o ua Ahahui la, a pela no hoi ma keia hope aku.

E na hoa uhaiaholo o ua Kaona lai nei, aole anei e hiki ia kakou ke hoomanao iho, he hana maikai keia i kukuluia iwaena o kakou, me ka lilo ole hoi o ka pomaikai no ka poe hanohano, aka, ua ili mai no ia maluna iho o ka poe ilihune i waiho aku i ko lakou mamawalea iloko o ka waihona o ka Ahahui, a mahope e loaa no ia ia ka uku kupono no kana mea i hoohelelei ai. Ma keia mea, ua oiaio ka ka Palapala Hemolele e i ana, "Hoohelelei kekahi a nui hou ae no nae; aua kekahi i ka mea ku i ka pono, o ka nele ka hope."

Pela io no ma ko kakou hoomaopopo ana iho no ka mea, ina kakou e aua a waiho ole aka i ka kakou wahi hapawalu, hapaha, hapalua, a pela aku iloko o ka waihona o ka Ahahui; a hiki mai la ka hopena o kou mau la, a hele aku hoi oe i ke alanui hiki ole ke hoi hou mai, alaila, e owiliia'e no oe i kahi paahu, a i ole, he wahi pahu paha, a hooiliia aku la maluna o kahi kaa halihali ukana o ka Uwapo, a o ka laweia aku la no ia a hiki ma kahi e kanuia'i a nalo, me ka loaa ole nae o ka mahaloia; aka, ina he wahi mea ilihune kamaole, a ua waiho mua nae i kana manawalea ma ka waihona o ka Ahahui, alaila, e loaa no ia ia ka hanohano nui ma kona la e hoolewaia'i, i oi ae hoi mamua o ka hoolewa ana o ka poe maluna'e.

Ma keia hana i hookumuia, ua ola mau ka inoa o Kaahumanu, ua kaulana hoi ke Kama Alii Wahine o Hawaii, a me ka hanauna Alii, ka poe nana i paipai i keia hana maikai, a ke kolo aku aku nei kekahi Iala o keia kumu laau ma ka mokupuni o Kauai; oiai hoi aohe no he kumu laau nui i ole ka nui o kona mau lala, a a hooluana iho no na mea a pau malao o kona malu. "E mau ka inoa o ka Ahahui Kaahumanu i keia hanauna a mau loa aku." Me ka mahalo i ka "Ahahui Kaahumanu." BISHOP R. KALAMA Kaumakupili, Sep. 19, 1864.

Hoike Kula Beritania ma Hilo

E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: He wahi pua Misinolia ka'u e poloai aku nei ia oe, a nau hoi ia e hoolaulaha ae mawaena o na kai ewalu, i ike mai ai na opu lehulehu a ka naauao i peepoli ai i ke kau a kau, a me ka hooilo; a he ole ka ike hou ia mai o na kaei olu a ka pouli maluna o na kaei olu o ka malamalama nani e kau nei, ina nae he mea pono i kou Luna Hooponopono e kau iho ma kahi kaawale o kou kino holookoa i neia wahi apana holoai. Eia no ia, ma ka la 2 o Sepatemama nei, ua hoike hou ke kula haole ma Hilo nei, o H.R. Hitchcock a me Miss E. Lyman na kumu. Ma ke kakahiaka o ka la mua, ua kani ka bele mua o Haiili, oiai e hele ae ana ka manamana minute o ka hora 8 a halawai me ka hora 2 a hiki iho i ka aapalua, kani hou ka bele, he nui na kanaka i hele mai e nana, na makua kekahi, a o na haumana o ke kula hanai kekahi i hele mai e ike.

Hoomaka ka Hoike. Ia manawa, ku mai na keiki o ka papa akahi a mele mai i kekahi leo, a i ko lakou mele ana mai, he mea e ka nahenahe kuilua e lai ana o na leo o na keiki maka nohea o ka ua lu lehua o Panaewa. Aia hoi, i ka hoolohe ana'ku a na pahu kani elua a ko makou mau pepeiao, ua like ka leo o na kaikamahine me ke kani ana a ka O-o hulupala o ka uka ka hele a kikikoukou iluna o na lehua o Mokupane, a pau ia, hookani mai kekahi keiki uuku i ka bele, e kahea ana i kekahi mau haumana, e hele mai oukou me ko oukou dala e ohi i na waiwai e kudala ia ana. Ua ku mai o Naholowaa, a hoopuka mai ma ka olelo haole, ua nani no ka hana ana, ua emi no ke kumukuai o kekahi mau waiwai, a pii kekahi i ka haneri a oi aku, a pau ia, ku mai na kaikamahine o ka papa akahi, a hana mai ma ka (Arithmatic) me kekahi o na keikikane, o Mrs E. Lyman no ke kumu. Aka, ua oi aku na kaikamahine ma ka wehewehe ana, ekolu wale no lakou ma ia ano, oia o V.K. Kealoha, M. Kahinawe, ame Elisabeta Kahookahi, a na lakou no hoi i lauahi mai i na ninau pookela o ka (Arithmatic,) a na lakou no i hao mai a ku ka piko olu o Maunakea iloko o Haili, a ku mai na keiki o ka papa mua me lakou, a mele mai ma na leo elua a lakou i mele mai ia a pau ae la, he nui no ko makou hauoli, aole no nae i nui na mea i hoike ia.

Ma ka la 2 ae, oia ka Poalima, ua akoakoa hou no na haumana e like me ka la mua. Hoomaka hou no ka hoike ana, ua hele mai no lakou me na aahu paihinu i ka olu a ke kehau, e like no me ka mau o na keiki imi naauao. Ua ku mai no keiki o ka papa mua a mele mai i kekahi leo, a ua lihi no hoi i ka iini o ka puuwai, a hoike aku lakou ma ka (Thirdreader,) ua heluhelu ma ka olelo haole, a ua unuhi mai ma ka olelo Hawaii, pau ia, ku mai na kaikamahine me lakou, a mele mai a pau ke mele ana, ku mai hoi elua keiki, a mele mai i kekahi leo ano like me ko ka Pake ka pakauwili, ua nani loa ko laua himeni ana, o Mr. K. Maka, ame Mr. P. H. Hoaai, noho lakou, ku mai na keiki o ka papa elua, a hana ma ka Huinahelu haole, a hui lakou ma ke mele ana, o H. M. Alexander ka mea nana i hookani ka Merodion, noho ia, hookani mai o Mrs. E. Lyman i ka Merodion. A pau ia, ku mai na keiki o ka papa mua a hana ma ka Eatons Common School ume ke Geography, ua holo anai kekahi poe, a holo peki kekahi poe, a pa ka wai ia Kaaki i kekahi poe, o ke ano oia wahi hopuna olelo, hololoa aku kekahi poe, noho lakou. Ku mai na kaikamahine a mele nani mai, a pau ke mele ana, ku hou na keiki o ka papa akahi ame ka papa alua me lakou, ua hoohanini mai lakou i ke anuu hapa o ke kiowai huihui o Kuiwailanihakoi.

A ua haiamu na buke mele i ka nome a na opuu rose o ka ua lulehua o Makaulele, a ma ia manawa no, kuupau iho la o Kilauea i ka holo a ka mokamahu, kukulu kalaihi o na keikikane, a niniu poahi na hupa o na kaikamahine, a he mea e ka iini a ko makou mau puuwai, hoolai iki iho, ku mai na keiki o ka papa alua a hana ma ka Arithmatic. Alaila, ku hou mai na papa a elua me na kaikamahine, a mele mai, a iwaena oia mele ana, he mea e ke Good, Betler, Bests. O na keikikane ma ka leo Air, ua like me ka hau o Helemona i hiolo lai mai ma na kaei olu o kona mea kano, o ka Baso hoi, ua like me ka ihu o na Elepani e eku haaheo ana i ke anu o Beritania, Nouaiki, ka hele a hoonuanua i ka waomaukele o Rocy mountain.

O na kaikamahine hoi, ua like ko lakou leo me ka leo o na manu nome hala ole ana iluna o na pua-lehua kaulana o Mokupane, e lawe ana, e lai ana, e lawe ana i ka anuu alua o ke kio-wai o Kuiwailanihakoi. O na Tenora hoi, ua like me ke kani a ke Kahuli leo-lea pili lai o uka, aka nae, o Mr. K. Maka ke kupu eueu ma ke mele ana, ke kau hoolai aku nei au i kou inoa ma na kaei olu o ka noiau, a ma ka lewa o ke kai lipolipo.

Aole o oe wale no, o kou mau hoa kau kiaha no a pau o ke one lai o Punahoa nei e hoohilala ana i ka papa holu o Wailuku, e lawe ana, e lai ana, kahea mai o H. R. Hitchcock i na keiki o ka papa akahi ma ke Dialogue, pau ia, ku hou mai lakou a mele mai ekolu leo pau ia, ku mai o Porepe a paipai nui loa mai, ua mahele oia i kona manawa i ka olelo haole, a i ka olelo kanaka maoli. Ku mai o Witmore a hauoli mai no ka ikaika o na haumana ma ke mele, o Rev. D. B. Mr. Lyman kekahi i paipai. Eia kana.

"Aole e loaa ka naauao ke huli uuku, a molowa paha, a lilo i ka moe-kolohe, a pela aku no, aka, e imi nui a nui loa, a piha pono a me ka maka'u aku i ke Akua, alaila, oia ka naauao." Ku hou na keiki o ka papa 1, a me 2, a me na kaikamahine, a mele mai elua leo hou, a noho ka nui, koe ewalu e mele kekahi leo hoalohaloha e pili ana i na haumana, a me na makua, no ka nui o na M. H. iloko oia kula, no ka naauao, o W. Nape ka mea nana i hookani ka Merodion, a pau loa'e la.

E ke "Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii e; Aloha oe:" Oia ae la kahi nu hou hope o ka ua Kanilehua nei, e aho ia loaa kahi papa kahili o kou la haaheo.

H. P. ELEMAKULE.

Boarding, School, Hilo, Hawaii, Sep. 8, 1864.

Holo ka hana o ka mahi Laiki

MA WAIMEA.

E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: Me ka ulumahiehie o ko'u puuwai, e hookomo iho oe ma kahi kaawale o kou mau kowa, i keia mau hopuna olelo ano nui e kau ae nei ma ke poo o ke kahua kaua o keia kukulu manao ana.

O keia mau huaolelo i kauia maluna, oia ka'u e waiho aku imua ou, a nau ia e ahai hele aku ma mokupuni ewalu o kaua i noho kanaka ia, i ike mai ai na wahi pulapula kanaka hou o kaua, a me ka poe no hoi i kau ka lua o ke oho i ko lakou mau poo, no ka holo maoli o ka mahi laiki ma keia apana. Ke hookikaika nei kekahi poe kane a me kekahi poe wahine i mahi ole i ka laiki i keia mau makahiki i kaahope ae nei, aka, i keai ma makahiki, ke hoao nei i ka hana ana i keai mea he mahi laiki. O ka lakou mau olelo mahope iho o ka haalele ana mai o na kukuna wela o ka la, o ka mahi laiki wale iho la no ka lakou olelo nui, a na ka ikaika o ka hiamoe e hoopau i ka lakou olelo ana no ka laiki.

O ka moe iho la no ia o kahi kane ne kahi wahine ma ko laua wahi pupupu hale, a ma ka wanaao, o ka hooala aku la no ia o kahi wahine i kana kane, me ka manao no e hele i ka mahi laiki; a puoho ae la no ke kane, ua makaukau mua no hoi i ka wahine na wahi kapa hana, a o ka hele aku la no ia e hoomaka i ka hana ana me ka piha no hoi i ka hoihoi.

O na loi a'u i ike ai i na makahiki i hala ae ua paapu i ka nahelehele, aka, i keia makahiki ke pau nei i ka mahiia, a ke holo nei ka hana.

Ke i nei au ma keia kukulu manao ana o'u, ina e hala hou aku ua makahiki hou o ka hoomau ana i ka mahi laiki, alaila, o ka Apana o Waimea ka papa akahi o ka poe kanu i nei mea he laiki.

Aole no ka hooikaika nui wale kekahi o na kanaka ma keia Apana, aka, no ka paipai nui mai o kekahi haole o Kanuka (V. Knudsen) kona inoa, a penei hoi kana mau mau olelo paipai: "Ina a hooikaika nui na kanaka o keia Apana ma ka oihana mahiai o kela ano keia ano, alaila, e loaa no ka waiwai no lakou iho."

Ma keia mea, ua koho ae na kanaka o keia Apana ma ka oihana mahi laiki, a oia ka oihana waiwai a lakou i manao ai, nolaila, ke hooikaika nei na kane me na wahine ma ka mahi laiki, ku like no hoi e like me ka makemake o ka Moi, o ke kanaka mahiai o ia kona kanaka, aole o ke kanaka palaualelo noho hana ole.

He hana maikai no keia, a he hana waiwai no hoi, ke hoomau loa aku nae ka hana ana, aka, ina he hoihoi kinohi wale no, a mahope ike i ka uuku o kahi loaa o ka haalele no ia, no ka mea, he lahui molowa keia ma ka huli waiwai ana, he ake wale no ma ka loaa hikiwawe. Me ka mahalo.

J. W. K. NAWAI.

Waimea, Kauai, Sep. 13, 1864.

Ahaanina ma Waiolama.

E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE. He mea hiki paha i kou opu ahonu ke hookomo iho i keia mau hua nui e kau ae la maluna, oia hoi keia, "Ahaaina ma Waiolama."

E ninau mai paha auanei na hoa no ke kumu o keia Ahaaina ana, nolaila, ma keia wahi, e wehewehe no wau i pau ai ko oukou pohihihi, penei no ia: O ka poe nana i kukulu i keia Ahaaina, oia no hoi ka poe i nolo mai maluna o ka moku Kekauluohi, a ma keia holo ana mai, ua loohia lakou i ka pilikia ma ka moana, oia hoi ka naha iki ana o kekahi apana o ka ihu o ka moku, no ka loaa ana i ka makani ma ke kowa o Molokai, a me Oahu, a ua mau mai no ia ino a ku ma Lahaina. Ia makou nae i haalele ai ia Lahaina, e holo ana i Hilo nei, aka, ia makou i hiki ai ma Alenuihaha, loaa hou no i ka makani ikaika, o ka pau no ia o na pea i ka haehaeia e ka makani. A no keia pilikia i loaa hou ia makou, o ka hoi hou no ia i Lahaina e hana ai i ka pea a paa.

Ma keia loaa ana i keia mau pilikia, ua nui ka pioloke o na ohua, uwe aku uwe mai, poina iho la na manao maikai, a me ka hoomanao ana i ke Akua, ka mea nona ka lani a me ka honua, no ka mea, he hiki no ia ia ke hoolohe mai i ke noi aku iloko o ka wa popilikia, aka hookahi wale no

mea i hoomanao ia o ka make, a o ka make wale no ka mea i hoomanao ia e na ohua mai mua a hala i hope.

A no ka ike o ke Kapena S. Kapuahi i keia pioloke nui o na onua, ku mai la oia a olelo mai la, "E uumi i ko kakou uwe ana, a e hoopoina i ka hoomanao ana i ka make, aka, e pule nui kakou i ke Akua me ka naau walania, a e mihi hoi me ka mihi oiaio, no ka mea, o ke Akua wale no ka mea mana e pono ai, a nana no e haawi mai i ka pomaikai a i ka poino paha e like me kona makemake, no ka mea, oia wale no ka mea ike, a o ko'u ike ko ke Kapena, he mea ole ia; a pela aku."

A pau keia mau olelo ana, ku hou mai la no ke Kapena, a hai hou mai la i kekahi olelo, a penei no ia: "E holo kakou a ku i Hilo, e ahaaina kakou no keia pilikia i loaa ma ka moana nei." Ua hooholoia.

Ma ke noi hoi a kekahi o na ee moku, e auhau pakahi ia kela mea keia mea i hapalua pakahi.

I ke ku ana ma Hilo nei, ua hoomakaukauia na mea ano ai a pau, a ua lako no hoi aohe hemahema. A ua hooholo lakou ia Ahaaina ma ka la 15 o keia malama. Ua pau, ke nihi mai la ka ua ma Haleuole mai.

J. A. KEALOHANUI.

Puueo, Hilo, Sep. 15, 1864

MAKEMAKE

UA MAKEMAKE AU I 20 KANAKA HANA, e hele koke mai e ninau ma ke Keena Kuokoa ia

W.P.R. BILA.

Keena Kuokoa, Honolulu, Sept. 24, 1854. 148 2t*

OLELO HOOLAHA

E KUAI KUDALA IA NA LIO 5, ma ka Pa Aupuni ma Waiawa, Ewa, ke hiki aku i ka la 1 o Okatoba, ola ka Poaono, i ka hora 9 o ke kakahiaka. Ke ano me ka hao malao nei: Lio kane keokeo, hao )- 5 akau; Lio kane lokia hao AB aku; Lio wahine ulaula lae keokeo, hao U88 akau; Lio wahine ulaula Ine keokeo, hao SK akau, SK hema; Lio wahine eleele wiwi, hao akau.

J. K KAHAUOLONO, Luna Pa Aupuni.

Walawa, Ewa, Sept. 23, 1864. 148-lt

$5 00 Makana!

Lio Nalowale.

UA NALOWALE KUU LIO ULAULA O MAE ka iuoa, ua kuniia ka hao o KEONI MIKI. Ma ka Poako'u iho nei ka nalowale ana, me ke kaula hulu no ma ka ai. No KEONI MIKI ua Lio la mamua. E uku no i na $5.00 i ka mea nana e hoihoi mai.

148-lt DEWITT R. CARTWRIGHT. (DIKI.)

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI KA POE WAIWAI o kela ano kanaka keia ano kanaka. Ke papa aku nei au ia oukou, mai hoaie mai oukou i ka'u wahine mare ia Kapaukealoha, i na o ka mea e hoaie ia ia, maluna ona ia pilikia, a me ia poino, a me ia hoka o oukou, aole au e hookaa i kona aie, maluna ona ia poho o oukou. Ke hoi nei ko Kaiakekua keiki puukani, ua pa ke kehau lawe waa o Kona, lai-au la, &c., &c.

Z.H. PUULOA

Kailua, Kona, Uema, Sep. 14, 1864. 148-lt*

OLELO HOOLAHA

E IKE AU A NEI NA KANAKA O NA ano a pau, na Pake, na Haole, a me na kanaka maoli, eia ma ko'u lima elua Lio ai mea kanu, ke ano me ka hao malalo Lio kane ahinahina, keokeo iki ma ka lae, hao 75 uha mua akau. Lio wahine ulaula, kuapuka, keokeo iki ma ka lae, hao NA uha hope akau. Ina e ike ka mea nona keia mau Lio, e kii mai me na dala elima, ($5.00) pakahi, a me ko'u lilo no ka hoolaha ana, ina aole e kii ma ka mea nona keia mau Lio, a hala na la he 30, mai kona la e laha ai ma ka nupepa, lilo loa keia mau Lio ia'u, a e kuni no wau i ko'u huo.

S. KANEAIAKALA.

Waikane, Koolaupoko, Oahu, Sept. 19, 1864. 148-2t*

OLELO HOOLAHA

OWAU O KA MEA NONA KA INOA MALALO, ua hookohu ia e ka Mea Hanohano G. M. Robertsona, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, 1 Kaku, a i Luna Hooponopono Waiwai o KAMAUOHA. O ka pa hale o Paniani, e waiho la ma Auwaiolimu i Pauoa, (Ilelu 599), Ke kauoha aku nei au i ka poe a pau e noho ana maluna, e hele koke aku lakou mawaho o na palena o ua pa hale nei, me ka lawe koke aku no hoi i ka lakou mau mea a a pau, iloko o na la he umi mai keia la aku, a ina aole lakou e hana koke pela, a haia na la i oleioia, alaila, aole o lakou kuleana e lawe i kekahi mea, a waiwai paha e waiho ana maluna o uaina nei.

KAHAWAII, KALENA.

Waialua, Sept. 24, 1864. 148-2t

OLELO HOOLAHA

NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G.M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kaahui, no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o PANAKAHI, no Honolulu, i make aku nei: Nolaila, na hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 14 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

JNO. E. BARNARD.

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 20, 1864. 148-2t

OLELO HOOLAHA

NO KA MEA, UA NOIIA MAI OWAU E V. Knudesn, no ka hooiaio i na palapala kauoha o MANU, a me ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o MANU, no Waimea, Mokupoi o Kauai, i make aku nei: Nolaila, ua hoike i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 17 o Okatoba, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hooiohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hali Hookolokolo ma Waimea, Kauai.

H. A. WIDEMANN,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Eha.

Nawiliwili, Sepatemaba 20, 1864. 148-2t

OLELO HOOLAHA!

NO KA MEA, UA NOIIA MAI OWAU E V. Knudsen, no ka hookohu ia ia luna hooponopono waiwai o KALALUA, no Waimea, Kauai, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia ia na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka ia 17 o Oketoba, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Waimea, Kauai.

H. A. WIDEMANN,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Eha.

Nawiliwili, Sepatemaba 20, 1864. 148-2t

Kanikau Aloha no P. Kamakanana.

Kuu makuakane mai ke one hanana e Pahalona,

Mai ka piina ikiki la e Kuakahiki,

A hiki mai ko aloha e uwe no au,

Kuu makuakane mai ke kula o Kaapoko,

Mai ka malu hale la e Huaipau,

Ua pau ka pili ana me ka makua,

Ua wehe mai oe i ka pili a kaua,

Kuu makuakane mai ka i-a wawai hookahi o ka aina,

Mai ka ia wale nui o Koolau,

Mai ka ia hoailona mai ma ke kai,

Akahi au a ike i ka mea nui he aloha,

Ke uilani hooluhi nei i kuu kino,

Ke hoolono nei au i ko leo i ka pane mai,

He leo keia e mapu nei,

E ano nei la i ke kahakai,

Ka maka aloha o kuu makuakane,

I walea i ka ai kihamu pua niu,

I paepae leo me kupinai,

Me na hoa haiwale i ka nahele,

Hapapa wale iho no ka manu hulu ole,

He uhane aneane aloha e maalo nei,

I waiho lua i ka lai o Lele,

Lele makawalu auhono i ke kai,

Ke nu mai la i ka nahele aloha,

Aloha wale kahi a kaua e hele ai,

Aloha ka piina loa a Kaluaopele,

Hiki aku kaua i Omaolaulau,

Lalau wale ana au ia oe i Puenaena,

Kuu makuakane mai ke one o Kahualoa,

Mai ka pahoehoe loa la e Puukoae,

Mai ke kula wela la e Kanukupili,

I piliia e kaua ka nani o Keomuku,

Hoomaha ake kaua i Ohiaokalani,

Kuu makuakane mai ka piina o Uwekahuna,

E huna ana au i ko aloha,

Aole e nalo ua ikea ae nei,

Aloha wale ka wailohi o ke kanaka,

I kakaia e ka makani kaiaulu o Waianae,

Kuu hoa pupuu anu oia uka,

Oia aina koekoe ke noho,

Ka li anu haukeke a ka ua i ke kula,

I kahi a kakou e noho ai,

Kuu makuakane mai ka ua leo nui o Hilo,

Mai ka Bele kuilua o Haili,

Ilihia au eehia i ko aloha,

Aloha wale kau wahinekanemake e uwe nei,

A me au mau keiki e u-o ana,

Aloha oe aloha no hoi makou,

Ua hele oe i ke alanui hoi ole mai,

Ua wehe oe i ka pili a kaua,

I piliia e kaua ka ua me ka la,

Ke anu hoi me ke koekoe,

Aloha wale ia wahi a kaua e hele ai,

Aloha oe aloha no hoi au.

S. E. K. PAPAAI.

Waikane, Kooloupoko, Sep. 10, 1864.

OLELO HOOLALA.

NO KA MEA, UA NOIIA MAI OWAU O V. Knudsen, no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o W. B. AKA, no Waimea, Kauai, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau lao, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 17 o Okatoba, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka ia a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Waimea, Kauai.

H. A. WIDEMANN,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Eha.

Nawiliwili, Sepatemaba 20, 1864. 148-2t

OLELO HOOLALA.

NO KA MEA, UA NOIIA MAI OWAU E V. Knudsen, no ka hooiaio i na palapala kauoha o KEKUIHEWA, a me ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o KEKUIHEWA, no waimea, Mokupuni o Kaui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau lao, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 17 o Okatoba, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me keia noi ana mai, a mea mea hoole i hoike ia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Waimea, Kauai.

H. A. WIDEMANN.

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Eha.

Nawiliwili, Sepatemaba 20, 1864. 148-2t

OLELO HOOLALA.

NO KA MEA, UA NOIIA MAI OWAU E Uluhua w, no ka hooiaio i na palapala kauoha o E. NAIWI, a me ka hookohu ia Kapehe, i luna hooponopono waiwai o E. NAIWI, no Waimea, Mokupuni o Kaui, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau lao, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 17 o Okatoba, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Waimea, Kauai.

H. A. WIDEMANN,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Eha.

Nawiliwili, Sepatemaba 20, 1864. 148-2t

OLELO HOOLALA.

NO KA MEA, UA NOIIA MAI OWAU E Halai, no ka hookohu ia ia i luna hooponopono waiwai o KIKALA, no Nawiliwili, Kauai, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau lao, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 22 o Oketoba, i ka hora 9 o kakahika, oia ka ia a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Nawiliwili, Kauai.

H. A. WIDEMANN,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Eha.

Nawiliwili, Sepatemaba 20, 1864. 148-2t

HOLO KA HANA!

KE KAUOHA IA'KU NEI NA Hao Hana maoli a pau o ka Puali Kinai Ahi Helu 4, e hele nui mai lakou a pau loa i ka halawai mau o ia Pauii Kinai Ahi, ma ke ahiahi o ka la 5 o Okatoba, oia hoi ka Poakolu mua o ia mahina. E hele nui mai ua Hoa a pau, no ka mea, he mau hana ano nui ko ia po.

W. P. KAMAKAU,

Kakauolelo o ka Hui Kinai Ahi Helu 4,

Honolulu, Sept. 15, 1864. 187-2t

OLELO HOOLAHA.

ONA KANAKA A PAU I AIE MAI IA J. KEAHI, ka mea i make aku nei, e hoihoi koke mai i ke dala o ko oukou aie. A o na mea a pau a J. Keahi, i ae aku ai, e hookomo koke mai i ka oukou mau Bila Aie, mamua a ka la 30 Sepatemaba, 1864.

D. H. HITCHCOCK,

S. KIPI,

Na Luna Hooponopono Waiwai o J. Keahi.

Hilo, Hawaii. Sept. 6, 1864 147-3t

OLELO HOOLAHA

NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakakauai o ka Aha Kiekie, e Kealo, no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o KAMAHUI, o Kailua, Koolaupoko, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 20 o Sepatemaba, i ka hora 10 o kakahika, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hoonoloko ma Honolulu, Oahu.

JNO. E. BARNARD,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 13, 1864. 147-2t

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA HOI, O KA'U WAHINE mare o Kapihi, ua haalele mai i ko'u wahi moe a me ko mana noho ana, nolaila, ke papa aku nai au i na mea a pau, mai hoaie aku ia ia ma ko'u inoa, no ka mea, aole au e uku i kana mau aio.

ALLEN COMSTOCK,

Honolulu, Aug. 22, 1864. 144-6t*

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI NA KANAKA A pau, owau o ka mea noua ka inoa malalo nei, ke hoolaha aku nei au no kekahi mau Lio helehewa, he Lio ulaula lae kea, ekolu wawae keokeo, i kuniia me ka hao ma ka uha kaku, penei N, a malalo o keia hao he hao i ane like me Ki pukahale. A o kekahi, he Lio eleele lae kea loihi, elua wawae keokeo, i kuniia i ka hao penei C, in a ike ka mea nona keia mau Lio, e hele me ka makaukau i na dala, e loaa no au ma Kolowalu, ke kuleana o na Lio e holo nei, ina e kii ole mai na mea nona keia mau Lio, a haia na la he 10, lilo loa keia mau Lio la'u.

SAMUEL JOHN.

Kolowalu, Honolulu, Sept. 6, 1864 146-3t*

MEA HOU!

Pulupulu! Pulupulu!

UA LOAA MAI IA'U MALUNA O ka moku Kiapa 'HELEN MAR,' mai Bosetona mai, i kekahi mea Wili Pulupulu Ano Hou! no ku hoomaemae ana i ka Pulupulu. He mea hou keia ma Hawaii nei, mailoko mai o keia wili hou, ke hookaawale ia nei ka Pulupulu mai na hua mai -- o na hua, e haule ana iloko o kekahi pahu, a o ka Pulupulu maemae, e haule ana ia iloko o kekahi pahu okoa.

Ma keia hope aku, e kuai aku au i ka Pulupulu, penei:

HELU 1, (KI AILANA,) he 8 keneta no ka paona hookahi.

HELU 2, (ANO GEOGIA A AIGUPITA PAHA,) he 6 kenata no ka paona hookahi.

HELU 3, (PULUPULU KAHIKO O HAWAII NEI,) he 5 keneta no ka paona hookahi.

A ina a lawe ia mai ka Pulupulu i pau ka anoano i ka waeia, a e kuai aku au, penei:

HELU 1, (KI AILANA,) he 25 keneta no ka paona hookahi.

HELU 2, (ANO GEOGIA), he 20 keneta no ka paona hookahi.

EIA KEKAHI. E malama pono oukou, a e hookaawale i ka Pulupulu Helu 1, ma ka eke okoa, a o ka Pulupulu Helu 2, ma ka eke okoa. No ka mea, in a huiia iloko o ka eke hookahi, e uku aku no au i ke kumukuai e uku mau ia nei no ka Helu 2.

E lawe mai oukou i ka Pulupulu ma ka Hale Leta, a e kuai koke aku no au.

144-3m H. M. WINI.

E HOOPUKA IA ANA

KA POALUA, AUGATE LA 2,

HIMENI HOOLEA HAWAII!

PAI HOU IA! HOONUI LI!

A ME

KA HOOPONOPONO IA!

HE 400 AOAO!

UA PAI HOU IA IHO NEI KA BUKE HIMENI HOU, a ua hoomakaukauia e kuai koke aku.

Ua hoomahuahua ia'ku keia buke, me ka Himeni Hou he nui loa, he 400 ka nui o na aoao.

No ia mea, ua hoomahuahuaia aku ke kumkuai o ka buke hookahi, penei:

HIMENI humuhumuia me ka lole, $0 50 Keneta

HIMENI humuhumuia me ka ili, 1 00 "

Auhea oukou, e ka poe haipule, e ake ana e ao a e mele aku i na mele hou o Ziona, e hele mai, a e loaa no ia oukou keia buke, aia ma ka Hale Kuai Buke o H. M. WINI.

Ina e makemake kekahi mea, e pai no au i kona inoa ma ka aoao o kona buke Himeni, me na hua GULA o ka uku no ia hana ana, he HAPAHA dala, (25 keneta.)

Honolulu, Iulai, 80, 1864.

A. F. JUDD,

ALAPAKI, (oia k keiki a Kauka,

LOIO!

Ma ke kihi o ke Alanui Papu, a me Kalepa.

Honolulu, Oahu, Iune 30, 1864. 138-3m.

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA HOI, UA KUAI KA poe nona ua inoa malalo, i na Bipi apau i kuniia me ka hao ++ na Bipi a P. F. Manini a me W. Jarrett, koe nae na Bipi i maleleia ka pepeiao, a i kuniia hoi i ka hao 3, mai ka la mua mai o Iune iho nei.

Nolaila, ke haiia'ku nei ma kela Olelo Hoolaha, no makou ia waiwai, a o ka poe mea aina a pau e holoia ana e ka bipi o ia ano, a o ka poe paha e loaa ana ka bipi o ia ano, ke nonoila'ku nei e hai mai i ka poe nona na inoa malalo nei i ka wa kupono. A ke papaia'ku nei na mea a pau, mai kuai hoi i kekahi o na bipi o ke ano i haiia maluna.

JAMES R. HOLT,

JOHN D. HOLT,

OWEN J. HOLT,

Ke hoike aku nei au, o ka poe nona na inoa maluna, ua kuai lakou i ke koena o na Bipi i kuniia me ++ hao o P. F. Manini, a me W. Jarrett, ma ke Kudala, ma ka la 24 o Augate, 1864.

W. C. PARKE, Ilamuku

Honolulu, Sepat. 2, 1864. 145-1m

OLELO HOOLAHA.

E IKE AUANEI OUKOU E NA KANAKA a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa aku nei au i na mea holoholona a pau, Bipi, Lio, Hoki, Miula, Hipa, Kao, Puaa, a me na manu. Aole e hele wale mauna o kuu aina o Niukukahi, Waikiki-kai, Oahu, e pili pu ana me ka aina o ka Mea Hanohano C. Kanalua, oia hoi o (Pa'u.) A ina e ioaa kekahi o na holoholona i haliu ma luna, e uku no hookahi dala ($1 00) no ke poo hookahi. E like keia i Kanawai paa no ia wahi, i kona ia o laha ai ma ka nupepa "KUOKOA."

Na KAIOKA.

Waikiki-kai, Oahu, Sept. 16, 1864. 1373t*

OLELO HOOLAHA:

KA POE JUREKANAKA MAOLI NO KA Aha Hookolokolo Kiekie ma Honolulu, Oahu, e hoomaka ana i ka Poakahi, oia ka la 3 e Okatoba, M. H. 1864.

S. Kanakaole, J. Koinoikeehuehu, Kalama, Kanamu, John Neddles, Kaunamano, S. Kumuhonua, Kelohanui, Malaki, Keaweiohelii, Iwa, E. H. Boyd, J. Kahai, J. Papa, W. N. Pualewa, Kaaihekamoku, Lopeiilani, P. Na@ia, Kei@kakekaole, Alex. A@@@, Napoliona N@@i, J. Maloaiko@, H. Kahanawai, Waihinaio, JNO. E. BARNARD,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 2, 1864. 145-4t