Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 39, 24 September 1864 — Olioli Makahiki Hou. [ARTICLE]

Olioli Makahiki Hou.

Aia ma Ua Ilelu 37, o ka B«Ue 13, o ka la 10 o Se|>atemaba, o kou la liookahakahu i hnlaaku nei. Ua ikeia mai nei ka palalu ana o ka ihu o ua hoki makapaa nei maloko o ke opu weuweu, ke Deragona nui ulaula hoi, oia o Gen. P. A. Knlalumnikapaiaokekuhihewa, ka Pueo wawahi i l»oa ai ka waha i ka makau leiea a ka lawa-ia. I hoaliaku nei ka hanii i ke kelekele bipi, miki oolea ka lima o ka maknpeliu o uka, lou ai ko mau lehelehe i ka makau a Muniiiakalani, a pa ni ka lae e ka ilio pialu o Ilamakualoa, l>a i|iu huluhului-i-i i make i ke kuaua o Kaelo, ka moohueloawu ai pinao o ka pali o Kapoino.

Ke hnukeke mni nei na lehele'ne o kahi keiki kukulu kumu-niu o Wnipuehu, i hele n liilii kn makn, me he keiki la i hnnnu iloko o Mnkalii, "kn auhuhu p«inn." Ika pulu ana nku nei paha ike kunua o Ikuwa, kā pohnkoeleele e knn<>no ai ko lae. Nolnila, un pehu kn nuku o ka hoki muknpan ike ole i ke opei a o ke kiui o Maui, me he mea la ua ukiuki oloko, a penei nn olelo knlaea, e hailiili ana i kona hoa (wahi " Ka Bipi-kuapuu i make i ke nnu o Nouaiki, ka ho olala hoopau ni o ke kula o Kahua, i ku aku nei ka liann o kuhi uhn aknu i kn poka, o ua walii piula hooioiohe auwai uei i ke Gen. P. A. Kalnlauikapaliokaiholeiia, (oaa ka mai o un o Kaneopa, e nee nei i kapakahnkai ine kn huahua iimuknla, he ohakee. Nolaila, ua piha welu kau p;Vne ana, e kahi moopuna a Kaleoepa, o Luhnina."

Pokaka io no ka bipi ai weuweu o Kalanikahua, ia i;t i uwoae nei me ka lalau iinua o ka lehulehu, pau io ka weuweu o ko kula o Piinaio, laua o Hookohu Kāuaula, ka maknni o Ulnpau, a ke haiiiili ae nei i ka mea akaka ole, kai no ma o'u nei e kamailio ai ma o kauila la, nuku puu wale aku no oe ia hai, e aho nou ke kapuahi o Cehena, no ka mea hailiili wale i kou hoa, wahi au, pela mai o Mataio.

E na makamaka e noho ana iloko o ka pumehaua u ka la, mai ka puka nna ma Haehae, a ka napoo ana ma Lehua, aloha oukou. E nana ae kakou i kahi kii i ku ai i Kauwiki, ia ke ku mai nei, ua pau na wahi hulu o mua o ka lae i ka puehu, i ka nouia ana'ku nei eke kikiao makani a Piimaiwaa, Ua naenae paha la i ka luu i ka loli me na hoa ona o Kaupo, a a-o hewa kahi waha i kani ae nei. A ke puu rnai nei na maka, me he mea la ua kaumaha i ka haawe a ka ukiuki. E nana ae kikou i kahi kua oopa, ua ku kahi uha i ka poka, me ka manao e hou mni i kana pololu ia īeriso, kue nae i ka nahele o Oopuola, puua kela o ka waha o ka hai keiki i ka laau a Kekunokalani, auku kela o'ka.ihu puu me iie keiki la no l.nnai, ke a-ea, ke ka iho i ke kuau o ka hoe a Pakan, pinnna kela o ka lehelehe luna o ka hipi ai weuweu o Kalanikahua, i ka nokeia e ka ua ukiu o Makawno, holo a-a kela i ke opu nāhelehele, e unahi ai i ka*pikapika o ka hee.

No ka inaa no Rekahi o ko Maui keiki i ka unahi i ka pikapika o ka hee, nolaila, waiea uo ka w:>ha i ke kamailio ana, hue kumu ia ke kee o ua wahi ou i pau. O kau hana ka ia i lohi loa mai uei, o ka uhao i ka laau a Kekuaokalani i ko waha, he pono Impuku mai no kau, i nui ka heluna a'u a ko hoa paio, e iliki aku ni pohukuhuku i ko waha, mai noho a pinana mni ko lehelehe iluna, aohe nao auanei ka laau a Kekuaokalani, moniia ka wai o ko kii, o make auanei i ka ike aku. ua ku o leriso, no ka inea, i na e nana mai ka lehulehu, e ike lea mai no lakou, ua nele oe i ka manao, ua haiiiili, he wahi ea palta, ua kokoke e hee i ka pali o Kaiholena.

A ke lana nei ko'u manao, e ku ana oe i ke alapii a ka opae, kai pupu mai i ke kuamoo o Pimoe, loaa aku la oe i ka

ua kilinuhe o ku aina, ke kii nei kn laau a Peapea, i imkalia no i ke kukai ole o ka ila o Puapuākeo, ke kaa la ka laau i ko papaauwae, a loaa aku ke kikahi o ko Maui kini, lapuu kela o ke kikala i ke kauila o Puuknpele, ke pii la i Kaneenee, aole he uhau kauila a ka Olohe aikanaka o Kauui, ua na-na e ka pua-i i ka iki Konie o Hanakapiei.

A ke panemai nei, "No ka hemahema oia manao ou, e noho oe me kou hemahema." Ooe no kai hemahema, ua inakaukau keia aoao, i ka iliki aku i ka popo auhuhu, e mue ai ko waho a me ka ala paa, e kanono ai ko lae paakiki, i hamani ai mai luna a lalo o ko waha.

A ke kunahihi mai. nei no na wahi lauoho, i ka pehia aku nei e ka hau o Koa' la, mohio ka lae paakiki i ke kikiao makani o Kaipuolonn, a penei na olelo, "Ke lewalewa hou mai uei no ke alelo, me ka i mai, na'u ka i ohi na okaoka o Pakaka aia ka hoi a haawi aku au ia oe ia Ahupuaa nou, eku. ona oe mai kela kaika a keia kaika, a ke hoihoi mai nei ka hoi oe no'u, nou okoalmi palia ia, noka mea,. ua kokoke loa oe ilaila, i miki mai oe ilaila i na kakahiaka a pau; o ka wa pumehann no ia la, ma-u ka waha o ko Honoiulu keiki."

Ua ike wale oe i ka wa pumehana, e ole hoi ka ike he man, aole e ole ka pumehana, liuliu h>a ka fmi kou mau kakahiaka o kou noho ana ilaila, hana mau oe, i ikaika ai oe ke hele mai i ke kaua, he mau anahulu okoa ka hoi, ike pono no hoi oe. a kakna pono no hoi ka maka ona ilio holoikauaua. O kou mea kohu ole loa hoi, o ko haawi ana ia hai, 0 oe anei o Kinio i mi\l\aoi ka haawi ana Iko i ala wahi ? Oia nae paha ea ? He hooilina oe no ua kapakahakai la? E ole no la hoi he mau ihu oolea kou i ka eku, he ihu kipikua ka hoi kou, pau ai ka pohaku hinuhinu a ka mu i ka uneia e ko ihu, iliki ae i ko lae, makahuiu kela i ke awakea. Ke pinana hou mai nei ko lehelehe, me kewiliwili mai o kahi huelo; e kuhi ana paha owau kona kahu, me ka olelo mai,. " E ka makamaka o na la inea ai ole'-o Kaukaweli, e hamahamau ka leo, o ka i-a a kuhiia mai, mai kuhi mai oe, owau kai kolohe, aole no nau ka manu i Halele.a, a lie lealea maka, noho no ka ino iloko." A i vvaihoia ia manao ino iloko o kou naau i keaha ? A e ino no, he kanaka i ao ole ia, a he liilii na maka, pipili ai ka noonoo, ua ao ia ka paha oe i Lahainaluna ea 1 He pana noho wale iho no paha ilaila, i kuhia'ku ai e makou ua ike. He lie puu wale' iho no, ahe lulau wale iho no, e like me kahi ino» ona. Ona niho hea ou kai keke ? O ko mau kuiieua nae paha ? Ina oia, eia mai ka hao kope nana e hoonakeke aku ia mnu niho ou. Eka makamaka ilio i ke kumu huelo ka ike. Aole no e ole ka hoakea i ka naau o ka lehulehu, he pilupilu ka hoi, a ke olelo mai nei, He kapilipilinakeke ana ikou miinao lalau, me ko'u, i loaa ka mea e mohalulialu ai ko puka ihu imua o ka lehulehu."

I lta nunui no kahi o ko mau puka ihu, e hooliilii ia iho no hoi paha, e like me nu wau maka, aole la hoi e mohaluhalu imua o ka leliulehu, i kapilipili nakeke- ia no la hoi e ka poe nana i hana ko ihu • ke alia ? No ke kokoke e paha e ao, ina pela ea ; eia mai ke koilipi, e pau ai ke ino o ko ihu i ka helelei, e kahania ai ka puu o Kekau i ka hau oie, a ua kaa i i oh.lo au mahope, a o ke Kukuluaeo hoi, nana e alualu ka manu o Knula, e holo olohelohe ai ka mea nana e oleoleia ai ou mau iwi, e naha ai ka paii paa o Honowaiopua, e poha ai ke kualenalena o ka hai Ueiki, kuilena, konouli, nohouli o Lihau, o ka nuku puu, o ka manu nuku kea, o ka papa o Apua. O oe no kai manao i kau mea hoohalike, a i kau mea hoi i kamana ai, aole he pekekeu a keia aoap ilaila, he koekoe

a he pekupekn, aine ko lawe ana niai nei i ka hoakaka 21 <rla buke J o-kn Moleanahonua. Oia, ua aoia no ka oe ia buke, na Kekualele no ee i ao, i ike ole iho ai ou mau maka puu, i ke kulike o ko olelo hoakaka me kau mea i koho wnle ai, fio ka mea, ina e nana oe, ma ka buke inoa o na haumana i komo i Lahainaluna, aole e loaa ia oe kekahi inoa o Kapepeekauila, a ke pane mai nei penei :

" E ka mea huna inoa, aole anei oe o Daniela, kuu hoa i na makahiki elua au i huna iho ai i kou inoa, n hoopunipuni mai o Kapepeekauila ? No ko manao paha o kikoia ko lae puu e ka manu nuku kea o ka luna o Lihau, loaa'i ka puu nui e kou ai i ko lae me hn Laehaodela !a, au i holo iho ai iloko o ke one, e huna ai i ko ihu a hala ae ka wa makani ino, o nei inen he iioopaapaa ana, alaiia. ala mai oe, a hookoliukohu kanaka iho ma ke kahua kaua o Buru Rana. 'Kopakahi Manuia i ua kanaka, o Keokoi ka moku' Noe ana o Kaneopa, me ka huahua me ka alaala, paina polia,"

Ike io iki ua makaaniani ili poopno ou. i pono i kau-a a na waha i ke koho wale, e like me ko olelo hoakaka, no ka mea, he okoa ka inea e kamaiiio ana me oe, a ke kukulu hou ae la oe i ua kahn liou, ej Vike me Wn ManaoUa'\ U, oka Buke I o ka Moleanahonui. I aha oi la ? 1 moe hewa paha oe, alaila, kakau ai oe i keia wahi au e olelo mai nei. U, puu io ke kua o ke Knmelo hiili pai o Honokohau, i loihi mai nei ka nuku, a i hooponopono ole no hoi kou makua i kou lae no ke aha ? Ooe k« paha kahi keiki eweewe loa, a, o oe ka paha ka manapani o hope loa, a, wahi hoki no mau Haalelea. I ka niaa no o ko ihu pekekue i ka luu i ke one o Honolua, a hala ae ka makaui o Kaanapali he Nahua, alaila, hele ae e hookohukohu i ua kahua kaua e ua Generala nei, knpakahi ua lehelehe ou i ka ukiuki, a piha pono hoi ua opu ou i ka manawaino, a hailiili hoi i. kona hoa o na makahiki elua, ana e olelo mai nei. Pela ka ua ine umu, he pi ku-hu umu kua kau olelō. Oia ike okoa aku no ia ou, i ka nana mai me ko makaaniani 1 Maui, i ko'u •hele ana me ka hokeo i ke Kaonā,o ko'u papule ia, malamaia ua makaaniani ilipoopoo ou, kai no nou okoa hoi ia ame Papakea, alaila, hoholo ana i ka pali o Kaunuohua. I huhewa no hoi oe ma ke kumupolio ke kuhihewa i ko lalau, ime nana aku ma kou kukulu manao mua, aole he like. Nolaila, e ike oukou e ka lehulehu mai Hawaii, a Kauai, he pono ia oukou ke nana aku ma ke kukulu manao mua oia nei, i ike pono i ka. ianei mea e ko'u inai nei ka waha, nolaila, ua ninau aku wāu uKKnua penei: Aia anei iloko oau mau kolu ewalu kahi i maopopo oi no na wahi e jio keia make ? O ka nuku inai la no ka mea e hana mai ai, a ke ike hou nei au, ua hoololi hou. A ke i mai nei, he hu ka aka, aole paha ia oe wale no ia mea o ka aka, eia no i anei ia mea he aka, nolaila, ke ike mai la no i ka pohaku kaapalaoa e leho ai o ko a-i. Nolaila, e oluolu oe e ka Luna Hooponopono o ka Nupepa, i ka wehe akea ae iinua oka lehulehu, i ike mai ai na hoa paaua o nei m£a he heluhelu Nupepa, a nnu ia e hooma-u aku i ka ihu » ka hoa paio, i paapu na maka i ka hihiia e ka punawelewele, nolaila, ke hoi nei au e kalī o ka pae mai o ka leo o kuu hoa paio, alaih, kauaheahe aku au, me na manu kii i ka lau oliva o ka waonahele. Me ke aloha no i I<e " Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii." Kapepeekauila.