Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 40, 1 October 1864 — Na Palapala. Ia P. K. Moo. [ARTICLE]

Na Palapala.

Ia P. K. Moo.

E ka Nupepa Kuokoa e ;Alohaoe. Aia mn kou Helu 37, Buke 111, o ka la 17 o Sepatemaba, ka ninau hoohuoi lapuwale a P. K. Moo o Wailuku, Maui, e ninau mai ana ia E. K. Wahinehuhu nei, ka inea e noho ae nei ma ka olu lmle o Hanakauluna, i ka pono ame ka pono ole hoi o ka moe pu ana o ke kane i mare ole ia, ame ka wahine i mare oleia, ma ka home hookahi, a ma kahi hookahi.

E ike mai oe e ua P. K. Moo nei i ka manao hiwahiwa o E. K. Wahinehuhu, ke keiki hoi o ka la puka i Haehae, ka mea hoi e nolio nei i Wailuku, Maui, ka mea hoi nonn ke kumumanao i hoike nuiia iinua oka lehuiehu. Eia ka mua o ua mau mauao hiwahiwa la o E. K. Wahinehuhu.

]. Aole au c uo aku, aole hoi e kuhikuhi aku, aole hoi e weliewehe iho ia oe, i ka pono ame ka pono ole o kau mea i ninau mai nei. I mai paha oe, no kof\ha hoi ? Eia, aia a uku mua mai oe ia'u, i hookahi silina no ka huaolelo hookahi, a puka aku kuu mau haina ia oe no kau mea i ninau rnai nei, e like ana ka nui o ia mau huaoielo me ka piha pono ana o na aoao eona o ka pepa kakau, pela ka nui o na silina au e uku mai ai ; aiaila, hai aku au, wehewehe aku, kuhikuhi aku hoi au ia oe. No ka men, o kuu ike nna ma ia mea au i ninau mai nei, he waiwai nui loa ia no'u ; nolaila, aole au i manao he pono ke haawi wale aku ia oe, oiai hoi, o oe kahi kanaka akamni e hoopuka manao nei ika nupepa. Eia ka lua o ua mau maAao hiwahiwa !a oua E. K. W. nei. 2. Aole kein he ninau na k<>u naau a me kou opu, i makemake maoii ai e hiki ai la in'u ke ekemu koke aku ia oe, aole, aole loa no. O ka makemake maoli o kou naau ame kou opu ina keia ninau ana mai nei, ua makemnke oe e hoohilahila a e hoolienehene mni iu'u, oiai owau no o E. K. W. ka mea e hoopalau nei me kekahi kaikamahine o Lahaino,* au i olelo oi ma kou kukulu inanao. Eia mai 'ke kolu o ua n»ati manao hiwahiwa la o E. K. Wnliinehuhu. 3. Aole loa au e pane aku i kau ninau hoohuoi lapuwale, oiai, eia no kaua i ke Ahupuaa hookahi kahi i noho ai, nolaila, ua pono no kaua ke koele waha, he waha no he walia, he inaka hoi he maka, ikea na keiki o Wailuku ilaila.

Olelo mai nei oe, no ko ike ana i kekahi hana i hanaia ma ke Ahupuaa o Wailuku nei, oia hoi ke kii ana o ke kane hoopalau i kana wahine i hoopalau ai, e hoi n>ai i ka home hookaiii, i kona hiki ana mai ma Wailuku nei. Ano ia mea au i ike ai, ua pohihihi ka pono ame ka pono ole oia hana ia oe, oia ka ko mea i holo mai ai io E. K. W. nei, wahi au. Pela io anei ? Ua holo io mai anei oe i o E. K. W. nei, oiai oia e noho ana ma kahi o Kahale. Ke hoole nei au, aole oe i holo mai i o'u nei, aka, ua holo lela aku nei oe io Wini la, a puka mai nei ko wajii inanao hoohalahala ma ke Kuokoa i ka lilo ana o uu kaikamahiue nei i wahine hoopalau na E. K. Wahinehuhu, aoie hoi nau. Hookohu ka ua iuka.

Iloko o kou mau inanao i kukulu inai nei, hookahi manao nui iloko o kau mau olelo, a eia ua manao nui hookahi la.

Ua kuhalalinla oe i ka loaa ole ana o ua kaikamahine puukani la ia oe, nol.iila keia manao kohu ole au i waiho ae nei imua oke akea. Pela maoli ke ano o kau mau olelo ke heluhelu ponoia ine ka hoomaopopo; aia 110 iloko oia mau olelo au, he mau hoike niaopopo loa no kou kuhalahala. Eia no ia, o kau olelo ana, oa holo mai oe i o'u nei, alapahi oe i ko olelo ana pela, aole oe i holo mai i o'u nei, ua holo oe i o Wini la ma ka lela, a i ole ia, ua holo kino paha. Eia no kaua i ka aina hookahi kahi i noho ai, aole nae oe i hele mai i o'u nei, no ke aha ? Ua maka'u anei ? He hilahila paha ? Hohe wale anei ? Ae, oia maoli no; a i hoole mai oe i keia ea, he hooie koiohe, ua hilahila hoi. O kau mau mea a pau i kamailio ai ma kou kukulu «nanao ana, no'u wale no ia mau mea au i kamailio ai; aka, ma kau olelo ana nae, me he mea lu he kanaka okoa, hoohunahuna iho oe e hoohunahuna ai, hookapaepae iiio e hoouhiuhi ai, o ahaina no la hoi kē hai maoli ae no hoi. Ina no hoi paha he manao kuhalahala kou ea, hai maoli ae no hoi paha, me ka i ana, " He kuhalahala au la, i ka hoopalau ana cfE. K. Wahin&huhu

!no Wailuku, me Mrs Lucy Mu no L a . ihaina." Ina no hoi palm pel« oe e hu, maopopo ei, ina no la hoi ua noke aku au rae kuu mau haumana i ka uw% « oe—a hnla ka hebedoma hookahi «me jka puehu. Aole hoi, hookapaepae omi oe e hoouhiuhi ai, pakeie oe i ka uwi oleia e kuu mau haumana; aka, ke u«rt ia aku nei no nae oe eka huelo o kuu wahi lio. Eia hoi, ua olelo mai no oe a ua hai maopopo mai no hoi, aoTe pono ke moe I pu na mea i mare oleia ma ka hoo- | kahi. Ina hoi ha pela, no ke aha la oe e P. K. Moo i ninau mii ai ia £. K. W. nei ? Ina o kou manao io maoii ea, ua pono ole na mea i mare oleia ke moe na ka home hookahi, a ma kahi hookahi hoi. alaila, ke i aku nei au ia oe. Ua po&o ole ka moe pu ana o na kane i tnare ole ia o Maui nei, me na wahine i mare ole ia c noho nei ma Maui, no ka mea. o Maui nei, he home hookahi ia no kein poe mare ole ia e noho nei, e pooo oe ke kipaku i ka poe mare oleia i kahi e, a koe wale no ka poe i mare ia. No ka mea, o ke ano oia huaolelo bome, ko ke kanaka \»ahi ponoi; ina o kona hale, a o kona aina paha. laa o Wailuku kou home ponoi e P. K. M<m>. e malama oe ia oe iho. no ka mea, n«t ; wale ua kune ame ua wahine i tuare ole ia e moe pu nei me oc ma ta home hookahi. Ke olelo mai nei oe, 44 Ua hana kue |o ua o E. K. W. ina ruia ana i olelo ai. una hoi i waiho ai imua o ke akea." Ao> |he pili iki o kau mea e kamailio nei, i |ka mea aE.K. W. nei i hana ai. Ina oe ealawa iho ina rula a ke keiki o ka | la puka i Haelme ma na helu i haia mua ae nei, e ike lea oe i ke ku o ke ahua o jko kuhalahala; nole oE.K. W. »ei i | hahai, a kue hoi i kana niau ruia i waiho ae nei imua o ke akea. , Ina oe e kaupa> | ona i ka E. K. W., i mea i hana ai, au i :olelo ae nei, me ka'u mau rula i kuhikuI hi ai, e ike lea oe, aole au i hana i kekajhi hana kue i ka'u mnu rula, oka hana ■ aioha kai hanaia aku eE. K. W. t aole o i ka hana hopuhopuahulu, e like me kau i olelo ai. Oia nae paha, i olelo oe ia mea, i ike ia mai ai e ka iehulehu kou manao I hookiekie a me ka hoohalahala ia E. K. IW. Alolia wnle ! r * Eia keka hi, aole i maopopo lea ia'u ke | kii o keia P. K. Moo, mamua o ko'u ka- ' kau mua ana i ka hapa mua o ko'u mau mnnao; a mahope iki mai, ua ikea lea au i ke kii o keia P. K. Moo kuhalahak», i j hoohenehene ae nei ia E. K. W., oia no jO Petero Kaluna Moo, kahi kuuiukula | Katolika o Leanolo. E kuhi ana au he j wahi kanaka okoa loa aku, aofe ka ! O , kahi kiunukula no ka ma ke alomaiooo ko'u wahi e noho nei, maiia no i hoohalahala ai o P. Kaluna Moo, aole no hoi aiMi wahine, ua hoopalau iho nei nae paha hot me ke kaikamahine a Kanahele, i keia inanawa. Inu aole oe i hoopalau me ia ea, o kn i ua kaikamahine la o Lahaina nau, ku ae no a poiolei, hele ana a hiki imua o na makua, nonoi aku ; a i ae mai nauia wahine hoopalau. Aia no nae ka loaa mai ia oe la, e nana aku oe ■«, e hoomaka iho ana ka mon e wehe ae i ka nuku iomm oka makani, a e i ae, " Lilo io no ia'u ka waliine hoopalaau aE. K. W." Ote» no hoi ke Kamelopadi, a ua o P. Kal«na Moo kuhalahala nei. I iho la paha oe e P. Kaluna Moo, a me ou mau iioa hoino, a opu punalua ia'u, " Kakou e hoopuka i keia mea ma ke Kuokoa, i ike mai ai oE. K. W., a i \ hilnhila iho oia, a haaiele i ka wahine ana, a lilo ia P. Kaluna Moo.'* E aho ia, ina pela ka olelo ana. Eia hou hoi, ina e manao ana neeP. Kaiuna Moo, e ekemu aku 'ia E. K. W., no ka'u mau oielo, alaila, ke oielo wiwo ole aku nei au ia oe, e hana i ka noonoo a nui, lioopiha pono ia na eke o koa loie wawae a ine kou kuka a piha. Ina mai * ke keiki o Puna la, he keiki pii niu, a e i mai paha oe, " i kuu kaena a me koo hookiekie." Heahalahoi? Eahonoka olelo maopopo ana, mamua o ka olelo bunahuna. Aole nae au i # manao he pono ta kaoa ke hoopaapa olelo maioko o ka nupepa Ina kumu oka pono ole. !. Aole k» i waiwai ka leliulehu, aaole hoi pomaikai | i ka kaua muu olelo pili ia kaua wale 00, jno ka mea, aole hoi oe i makemake e ninau ia hai, a ia'u wale no hoi oe i makemake ai e ninau mai. 2. Aole loa kaua | i noho kaawale ioa, 'eia no kaua ihko o j f jke Ahupuaa hookahi, oia o Wailuku nei. I Mai pono, ina no Kauai oe, a no Maui | nei hoi au, ina ua pooo kaua ke paio ofe> .. ■} <

Vo maloko o ka nupepa, ke ku nae hoi i ke kahua okn paio maikai. Aka, aole nae pela, e aho no kaua e ko-e-le waha, be waha4»he waha, a na ka lehulehu hoi o Wailuku nei e nana, a e hoolohe, a e apono hoi i ka mea o kaua i ku i ka pono a me ka pololi. Eia hou, aole au i manao, o oe wale no e P. K. Moo, iloko o keia mau olelo au, ua manao maopopo au, o lakou lajae kekahi, mauka ae o kahi au e noho ia, o oe no paha ke kakauolelo. Nolaila, ia oe e P. K. Moo, a me ou t 7 9 mau hoa opu ioo, opu hoohalahala, naau lili, naau kekee, ia E. K. W., ke waiho nei au imua o ka lehulehu i keanoniaoli o ka manao ou e P. K. Moo, a me kpu mau hoa i hoopuka ai. Eia ke ano maoli o ua manao la ou, a me ou mau hoa, he kuhalahala. Ano ia mea ka hoopuka ana ma ke Kuokoa, no ka makemake ika hoohenehene. Aole he makeniake maoli o P. K. Moo, a me kona mau hoa, e ninatr>io mai i ko lakou pohihiiii, aole loa ! He makemake wale no e hoolienehene mai ia E. K. W., a o ke kumu*hoi o ia hoohenehene ana, he aha ia ? He kuhalahala wale iho no ia, a uole nae o ka pouli ana o ka La, he mea ia e kapakahi ai ka Mahinu. Aole nae o ka pouli ana o ka la, o ka mea ia e kapakahi ai ka maliina. A i pane mai oe e P. K. M. ame ou !ioa ina ka I\vpepa< aole au e pone aku, aia no a koele waha maoli, alaila, u-leu aku o E. K.W. Nolaila, e ike mai ka lehulehu i ka'u mea e pani aku nei ia P. Kaluna Moo, kahi Kumukula Katolika hoohalahala wahine, ame ka poe opu-ino ia E. K. W. nei v na makuahunowai hoi o P. Kaluna Moo. l.*"He hoohalahala nmoli no ua P. Kanei, a he huwa hoi i kuu hoopalau ana me Mias Lucy Mu, aole hoi ine ua P. K. Moo nei.

"2. Uu nui wale ka poe e kokua ann i keia mauao kuhalahāla, o ua P. K. M. nei, ka poe nona na inoa malalo iho nei. A o ka poe nona na inoa malalo iho nei Ih, o lakou no kai imi ikaika e oki ae i ke kauia gula ake aloha, i hikiiia mawaena omaua (E. K. W. ame Miss Lucy.) A noloko n:ai o ka poe nona nn inoa malalo iho nei la, keia mea o P. Kaluna Moo i waiho ae nei imua oke akea. Oiai paha, ua hoonaku wale iloko o lakou la-a, nkahi no a pnhu. He nani hoi ia ua pa/m mai la ia oe e P. K. M. H—ea, o ke kalena nku hoi auanei ka'u-a moakaka, i ae, " he maloo,! a he pikao." 1 O ka poe opu ino, a manao ino, a makemake ole hoi ia E. K. W. nei e*mare me Miss Lucy Mu, eia mai lakou ame ko lakou wahi i noho ai. Kanui, Wiwi, no Wailuku nei. Ihihi, Painahala, me ka laua mnii keiki ; Kalimahauna, ame ko kona hale paha, no Lahaina. Aole nae i pau loaaku la ko Wailuku, ame ko Lahaina, aka o ka poe keia i mnopopo loa ia'u ; he nui wale ka poe i koe, aia no nae a maopopo loa ae, kuu pau aku no au. O keia poe, ame ka poe aku la i koe. o lakou ka poe naninani i ke kaula gula aloha mawaena o E. K/W. nei, ame kona Lady aloha. Hana io ke keiki o Puna la, ke keiki h«ū oka la pnkn i Haehae. A i onioni mai kekahi o oukou ea, e olu auanei o Edwurd Kekoa Wahinehuhu ; oia kein ma ke kuu pau ana i na hua ; a ma ka pokole, E. K. W. E wiki oe e ke Ktiokoa, i ike mai o Petero Kaluna Moo, kahi Kumukula hookuhalahala wahine, ame kela poe nalinali kaula gula ake aloha. Me ke aloha no. E. K. Wahinehuho.