Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 41, 8 October 1864 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka Nupepa Kuokoa

welawela, e hoolele ana i na maawe makalii i hookulukulu ia a piha ko makou kiaha. Nolaila, e J. A. N. e paipai iho i kou umauma, a leha ae i ka lani, a e puana ae i keia mau huaolelo.

"E Allla-hu-akbar, e kala mai i ka'u lawehala ana, i ka hoino wale ana i ka mea aole i hewa. E Allah-hu-akbar, nau e hoopaa mai i ole au e poina hou i ka malama ana i ka rula kula"

            A mahope iho oia manawa e lalau ae i ka peni a kakau iho i keia; ma ka pepa a hoolaha hou ae ma ke Kuokoa.

            "I na makaainana o Kona Hema Hawaii. Ke mihi iho nei au me ka ehaeha loa i ka mea a'u i hoolaha mua ai, a e kala mai oukou ia'u no ia mea, a ma kahi a'u i kakau ai penei.

            He hoopuka i ka olelo waiwai ole, a he olelo kuhihewa i ka nana aku, a pela iho la ke ano nui o ka koukou olelo." Aole pela ka pololei, penei ka heluhelu ana.

            He hoopuka i ka olelo waiwai io, a he olelo kuhipono i ka nana aku, a pela no ke ano nui o ka oukou olelo, a ke hooia aku nei au i keia. Alaila e loaa hou ia oe ka mahaloia. A no ka mea no hoi aole i pau ko makou pane ana i kau i hoolaha ai, nolaila, ke waiho nei makou i ka hapa nui o ko makou manao pane, a maopopo ia makou he haahaa kou naau, a he hikiwawe i ka luli ae mai ke ala mua au i hele ai, a i ka makou e kauleo aku nei, alaila e haalele no makou ia, a e noho iho makou ilalo e hamau ai. Aka, i ike makou ua hoea hou ae ua wahi ilio hae nei a hoomaka hou ae e kepa i o a ia nei, ia wa e lena ae ai makou i ka makou kakaka a pana aku, i ka mea kue mai, nana ia e kakaa hou ae a kau i Kapaa, ilaila e pue ai i ke anu o na paka ua kiki-kou o ka aina ona he Nahua. E Hipa! aloha oe.

NA MAKAAINANA O KONA HEMA.

 

Hoike kula ma Kapulena.

            E KA NUPEPA KUOKA E; ALOHA OE:–Ia'u

            I ka la 23 o Sepakemaba nei hora 9 o ke kakahiaka, oia ka poalima. Ua akoakoa mai na kumu o na Halekula, mai Maunahoano, a hiki i Waipio nei, a o na kumu o kekahi mau Halekula, aole i hiki mai, a ua hoomoe ia kekahi mau kula, no ka hemahema o na hale.

            Ma ka hora i oleloia maluna, ua komo aku na kumu a me na haumana, iloko o ka malumalu o kekahi laau nui, e ku ana malaila, me kona nani nui, a me kona hanohano, oia hoi o Sarona, a piha pono kona waihona, a hu mawaho na makaikai, i naue mai e ike i ka hoouka kaua ma Sarona.

            A i ka makaukau ana e hana, ua ku mai ke Kahukula, oia no o D. Waiau, a hai mai i kona manao, penei. E kohoia i poe Komite nana e hoike i keia mau kula, i ekolu o J. Kaaukai, Kapua, D. Waiau, no ka aoao ikaika, a hookahi hoi no ka aoao palupalu, oia hoi o Mrs. Kaleiokamoku, eha Komite, a pau ia, hoomaka ka pule, a pau ka pule ana, hoomaka ka hoike heluhelu buke mua ia Mr. Kapua ka hoike ma ka Huinahelu, mai ka Oleloao 1, a hiki aku i ka Oleloao 151 o ka Huinahelu, i ka hoike ana, ua kahea pakahiia na haumana, o keia Halekula keia halekula, ma ka halekula o J. Waiohinu 1 haumana, ke kula o Paauhau, J. Kaaukai ke kumu, 1 haumana he kaikamahine, ke kula o Kawela, P. Kaaekuahiwi ke kumu, 4 haumana, 3 keiki kane 1 kaikamahine, ke kula o Kapulena, 3 haumana, o D. Kaanehe ke kumu, ke kula o Eleio D. Waiau. Ke kumu 1 haumana, ke kula o Napoopoo, 1 haumana A. W. Pupulenui ke kumu ke kula ma Naalapa 2 haumana, L. Naihe ke kumu.

            I ka hoike ana, ua akamai no na haumana, ua ekemu mai ko lakou mau waha me ka wiwo ole, ina poka poha i kiola ia'ku imua o lakou, ua apo mai lakou me ka makaukau loa e pale aku ina poka boma, ana Gen. a pau ka hoike ana o ka Huinahelu, he himeni hookuu a hoomaha, ia S. Naihe, kekahi o na Gen. puukani, a hookuuia ka aha, o ka hora 12 ia o ke awakea, a naue aku la makou, ma kahi o D. Kaanehe, ua makaukau na mea ai, o ko laila mau no, he uwala ka ai, a me ka ia eheu lele o kai he malolo, a me kekahi mau mea ai e ae.

            A pau ka paina ana, he himeni Hawaii, ia S. Naihe, 1 pauku, alaila, naue aku la makou ma ka malu lau inia aku, a kokoke mawaho o ka Luakini, e kahea mai ana ka leo o ua kumu laau nei, oia hoi o Sarona, E wiki! E wiki! E komo! a pau na kumu iloko, a me na haumana, na makaikai, i nauwe mai e ike, a piha o loko, ia S. Naihe no ka himene, ua noho ae la na Komite ma ko lakou wahi.

            Hoomaka hou ka hoike, no na palapala i koe, oia hoi. P. A. Helunaau, o ka hoike ana i keia mau palapala, maikai no, a puka aku kekahi mau mea ma ka Helunaau, a huli ia palapala, hoike ma ka P. A. ia J. Kaaukai, a me D. Waiau, oia no oe ka poe i holo ma na moku Okohola la, ka hele a ku i Kalefoni, ka ua mea o ka pololei o ka pane ana, ma ka ui Palapala Aina, aole lawe ka poe i Mareka, a me Beritania, Farani, a me na aupuni e ae o ka honua, ka mea o ka pololei, o ka hai ana mai i ka nui o na kanaka, ma kela aina keia aina, a me ka nui o na mile o ka aina, a me ka moana, ka loa a me ka laula.

            A pau keia mau palapala i ka hoikeia, alaila, ku mai ke Kahukula, (D. Waiau) a hoike mai i ka nui o na kiko loaa, a me ka loaa ole, ma kela Halekula keia Halekula, o ka hapa nui o na kiko, ma ka loaa wale no, a o ka hapa uuku o na kiko, ma ka loaa ole. Hookahi nae kaikamahine oi loa ma ka Huinahelu, no ke kula ma Paauhau, ma ka Helu Naau hoi, no ke kula ma Naalapa, a pela no ma ke kula e ae, ke kula ma Kawela, he poe keiki poka malaila, paio pu me kekahi mau kula e ae, aka, oki pau ua mea o ke akamai.

            Ma keia hoike ana, ua loaa kekahi mau keiki e hele ana i Hilo, a me kekahi mau kaikamahine paha e hele i Kau, ke ae na makua. A pau ia, ku mai na Komite a hai mai i ko lakou manao mahalo imua o na kumu, a me na haumana, no ke akamai o na keiki, a paipai mai no hoi, e hooikaika loa i ka imi ana i ka naauao, a pela'ku, a pau ka manao o na Komite, alaila, he Himeni hookuu ia S. Naihe, a o ka pau no ia o ka hana, ia D. Waiau ka pule hookuu, a hoi ake na hoa. Lawe aku o Lehua i ka ikaika o ka la, o mai la na lima huihui o ke ahiahi, aohe hana i koe. O ke aloha wale no.

Na A. W. P.

Waipio, Hamakua, Hawaii, Sept. 26, 1864.

Ka Poka Pani i ka Waha o ka

Pumakani a W. H. Kalaeokaena.

            E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHE OE.–Ua halawai mai nei me na ihe kakala o kauna nina helu io ole, a ka haumana oi kela o ke kula nui a Waawaaikinaaupo, oia hoi o W. H. Kalaeokaena, Peresidena o ka papa o ka ike i ka hana ninau Helu, o ua kula la o ka poho, i ke kae. Ua hele wale a malohaha, me he mea la ua kalua ua hoopuhi ia la ka lana kai ole, mai make mai nae i ka moana, no ka wiwi loa i ka luai a me ka opili, i ka lokua e ke kai o Emalani, hele a poopoo na maka; pae mai no nae i kula nei, make loa; ike aku i ua me he lapu, o ua me he haukae o ka hana ninau helu hawawa loa, i kolo a iole mai nei me he naio la ma kona ala huakaihele.

            E lakou la, a me lakou nei hoi, eia iho malalo nei ua mau ninau io ole la a ko makou hoa ili hookahi; wahi a na moa mahi o kau i kau wale i kauwahi a lena na iwi.

            Ninau 1. Ehia kapuai paa maloko o ka pahu he 20 kapuai ka loa, he 5 kapuai ka laula o lalo, he 3 kapuai laula ka aoao luna, he 10 kapuai ka hohonu? Ehia hoi; ina he pahu paailiono like, he 12 kapuai ka loa o ka aoao hookahi? Ina i hapalaia i ka puna, ua mau pahu la a elua, i e 3 kapuai ka manoanoa. Ehia kapuai paa pono o kela pahu keia pahu? Pahia ke kapuai maoli i ke kapuai puna?

            E ke hoa; ua lalau oe no ka ike ole i ka hana ninau Helu ma ka ninau hope o keia ninau au, malaila makou i ike ai i ke kaala ou maka, i ka wa au i haku ai i ninau na kou poe hoa; nolaila, ke kauoha nei au e hoihoi oe i kau ninau hawawa ma kou opu, me ke kanana pono i ka hualu ou maka a kualima, hoihoi pono ae i ke poo i ko ninau, a makaukau hoike mai, ina hiki ole alaila, ku ae no hele mai i Kau nei i kuhikuhi aku ai wau, a me kou poe hoa e ae i kahi haule pono iho ai na kukuna malamalama o ka la hiki ma Kumukahi.

            Ninau 2. E kau ana he manu, a me ka poka, nona na paona he 28, maluna o ka pahu hae o Puoaina. A i ka la kukala Kanawai iho nei o ka Moi, lawe ae la ke Kopala i ke kiaha gula i hoopiha ia i na pua o kela ano keia ano, a waiho ia mea ma ke kahua iliwai like, mai ka pahu hae mai, o ka loa mai ka pahu Hae mai, o ka loa mai ka ⅓ o ke kiekie o ka laau a hiki i ke kiaha pua he like io me ka ½ o ke kiekie o ka pahuhae a pau. I ka hora 7 o ke kakahiaka, huki ae la ke koa kiai i ka Hae aupuni iluna, a ike ka manu, puoho ae la ia maluna pono o ka pahu Hae, he ⅕ o ke kiekie, mai ke kumu ae a hiki i kahi a ka manu i puoho ae ai, lele pololei aku la ia ilalo ma kahi o ke kiaha gula e waiho ana, no kona manao nui i na pua, iaa manawa haule wale iho la ka poka iloko o na sekona 3. Eia ka ninau. Heaha ka loa mai kahi a ka manu i lele mai ai a hiki i ke kiaha pua? Heaha ke kiekie o ka pahu Hae? Heaha hoi mai ka eheu a hiki i kahi a ka manu i puoho ae ai?"

            E ke hoa e; ua kuhi anei oe i na keiki alualu pua hala moe ipo o Kamilo; he haole no ka hiki mai i hana hemahema mai ai oe i kau ninau hawawa ma ka olelo Hawaii. Aia ma kau kamailio ana e hoomaopopo ai i ke ano o kau ninau hope loa; oia hoi keia: "Heaha hai mai ka elau a hiki i kahi a ka manu i puoho ae ai?" Aia malaila kou oki loa, a me kou ike ole i keia mea he Haku ninau helu. A ke manao maopopo nei au ma ke ano o kau kokolo malu ana mai nei. me ka hoopuka ole ana mai ma ka nupepa Kuokoa, o ike lea mai lakou la aku, a me lakou nei, i kou hawawa i ka haku ninau Helu; nolaila oe i kolo pee malu mai nei, me he ike ole la maoli no; a pela no; he ike ole no kou, noloko o na ole eha a me na ole hope ekolu.

            E hoomaopopo oe i ke ano o kau ninau mua, ma ka ninau hope loa oia ninau e i ana. Pahia na kapuai maoli i ke kpuai puna?" Hu ka aka ia oe e Kalaeokalalau. Kainoa he loa wale no ko ke hapuai maoli; aohe ia he pahu, ua like ia me he kaha la, i lohe oe e ke keiki o Kawaapae; i hanauia no ka paha oe iloko o na aina o Nupia, i hanauia hoi ma Iapana, o oe no ka paha ea! eia no ka o oe. Eia ae no na hale ou kupuna, kumukula nui no hoi au, i Ninole kahi i ku ai, malia o noho a hele mai, ua loaa no ka hale. Eia iho no o D. Holona ke kamaaina, ninau pono iho no.

            Aole no ka loaa ole o ka ninau e ua oha nei ke kumu i hai ole ia ku ai. No ka lalau maoli no.

            Ke hoopuka nei au ma ka aoao hoolailai o ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii i keia mea, o walea auanei oe i ke alakai hupo i ka poe opiopio, a no ka manao hoi kekahi o hahao malu ae i ka malamalama o ke kukui malalo o na poi o ko hilahila.

            E kuhikuhi pau aku no au a me ou hoa, i na lalau ou i koe, ke owala ia mai: a i owala mai oe, hahau no au me ka huipa, e hou hoi me na kepa. Uo'ki au, a me lakou nei, ua welo kihei a ka moae.

J. W. HANU.

      Kau, Hawaii, Sebakemapa, 24, 1864.

Aloha i na keiki o Lele nei.

            E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE:–Ina he mea oluolu ia e kou Lunahooponopono e hookomo iho i keia wahi manao kaulele, ma kahi kaawale o kou kino holookoa. I ike mai ai na makamaka puni mea hou o kaua mai ka la puka i ka hikina, a ka welo ana aku o ka la i Lehua, aloha oukou. Maanei kakou e ike ai i ka hana a kekahi o na keiki o Lele nei, aka, he mea hoakaka nae no i o'u mau hoa maka opiopio, aloha wale. I kekahi la, hele au a ike i ka hana a na keiki kupa o nei Ailana. I kuu hele ana a hiki ma kela wahi i kapaia o Puunananeka, olelo mai la kekahi mau keiki, "ua lohe nu hou oe, hoole aku au, "Aole." I mai la lakou la, "ka makou nu hou, e hakaka ana na keiki o waiihona mea olu o Punahoa, me na keiki piko olu o Keawaiki," olelo aku au, "mahea e hakaka ai," " ma-o iho o ka hale-mahu," pane hou aku au, "I keia po no e hakaka ai," "Ae mai lakou la." I mai kekahi keiki, "hele aku anei kakou e inu wahi pia. I iho mai ia o koluna poe, hikikii ka ua no Lele Boys." la po no hoi, hoi mai la ua loaa na wahi pai'ai, ua weluwelu liilii kahi lole, alaila loaa kela wahi olelo, "Ma-o kauwahi, makole koonei."

            Nolaila ko'u manao hookau wale aku i keia wahi manao ma kahi kaawale o kou kino holookoa. He mea mau no nae ina keiki o keia Lahui, a'u i ike maka iho ai, oiai na la maka palupalu ou a mau keiki nei e naue hoolai nei ma na Kaona lailai o keia mokupuni Hawaii. I kuu nana ana i kekahi o na keiki a na haole, he lealea no a pau koke ae no. Nana iho la au i kekahi keiki haole, hakaka iho la ua mau keiki nei a eha he wahi keiki kanaka, kii aku la no ua keiki haole hoala mai la no, alaila, aloha aku la. Ninau mai auanei paha kekahi kanaka, mahea kou wahi i ike ke hai aku nei au maanei no ko'u ike ana. Pela ka ike ana. Hoi iho no, aole o ka hana maikai o na keiki o keia lahui, ma na hana ino wale no.

            Eia no kekahi, hookuu wale kekahi mau makua mea keiki, i ka lakou mau moopuna a i ole ia keiki paha. Hele wale no e auana hele ma ke alanui aole ao pono. Pela kekahi wahi ike aku, he mau ia ke hoi nei i ka malu kuikui o Kaiminaauao.

      E wiki oe e ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii, i ike mai o ua mau keiki puukani nei o Lele nei, Me ka mahala

J. S. AHIKAOWELA.

      Lahaina, Maui, Sebaemapa, 26, 1864.

E mihi! E mihi.

            Ia oe e P. A. Kalalaupunanaakeonaona, a me Kapepeekaila e: Aloha olua.

            Ua manao au e kakau leta aku ia oe e Kapepeekauila, o ko huna hoi i ko wahi e noho ai.

            Aia ma ka Helu 37, o ka Buke 3, o ka la 10 o Sept., a me ka Helu 39 o ka la 24, ma ia mau Helu na olelo liliha a olua, okalakala ka lauoho o ko'u poo no ia mau olelo pelekunu a olua, aole paha owau wale, o lakou nei kekahi.

            Ua manao paha olua; o ka hoailona ia o ko olua naauao, pela paha; he mau kahuna akamai no olua, he halihali i ka popo auhuhu i ko kakou Lahui, e oki ka olua hana, o lohe na kamalii a kakou, a hoomahui lakou, mai hoohalike ia kakou me na kaikamahine o Kanetina.

            Eia ke kumu o ko'u hoahewa ia olua, o ko olua hailiili i na olelo mania, na Kalalaupunaakeonaona aku hoi puua, na Kapepeekauila mai hoi laoa.

            Ke hai hookamani ole aku nei au ia olua; ua hewa olua. Pehea la kakou e pakele ai i ka hewa? wahi a Ioane "E mihi! E mihi!! i pau ka hewa." E heluhelu kakou ma ka Mokuna 5 o Mat., pauku 22, penei:

            "Eia hoi ka'u e olelo aku nei ia oukou, o ka mea huhu hala ole aku i kona hoahanau, e lilo ana ia i mea no ka hoohewaia, a o ka mea e hailiili aku i kona hoahanau. E! pupuka! e lilo ia mea no ka Ahahookolokolo; a o ka mea hailiili aku. E! lapuwale! e lilo ia i mea no ke ahi o Gehena.

            Pela no ma Samuela 2, 6:20. Iakoba 2:20.

            Aole no, no olua wale ka lua'hi o Gehena, no kakou no a pau.

            E pau! e pau! ka hana pela, e ao luau ka hewa i ike maka ia, ua hewa kakou; ua pono no o Iesu.

            Me ke aloha i ke "Kilohana Pookela o ka Kahui Hawaii." J. K. KAAILEHUA.

            Holualoa, Kona A. Hawaii, Sept. 30, 1854.

Eagle Lalau o Pauoa!

            Aia ma ka Helu 35 o ka Buke III iho nei, ua ikeia "ka Ninau Helu o na Alopeke he 12," i haku ia e G. P. Keluhune, ma ke awawa o Pauoa.

            Ma ka nana ana ia mea, ua maopopo lea ia'u, he "Aito hulu ole" no ka mea nana i haku ia mea.

            Eia kahi mau mea e maopopo ai ka oiaio o ia manao ana pela: 1. Ma ke kuanui ano ole o na mea i oleloia; a he hoopiha pepa wale no ia; e like me na huaolelo, "ko'u, ko'u, ko'u," (wahi a ke Generala Farani.) a me na huaolelo, "ua emi papalua olua i ka hora 1½ o ke ahiahi;" pela no na huaolelo io ole, e like me keia, "Ke ana Kaupaona puaa; puki kamaa," &c. 2. Ma ka huikau wale o na hopuna-olelo ku pono, i maopopo lea ai na manao ma ka heluhelu ana. 3. Ma ka oiaio ole o na mea i oleloia; ua kue aku kue mai na loaa a pau o ka Ninau i ko lakou mau hana ponoi iho no; e like me neia ma ka hapa mua o ka Ninau, "O ka huina o ko'u mau koa i make, o ka huina ia o na elau o na pu a me na owili pauda o ko'u mau koa, alaila, he ⅓ ia o ko'u mau koa i eha," &c.

            Ina paha 1,000 koa o ua Generala Farani la, alaila, ua like me 2,000 na koa i make, a ua like me 6,000 na koa e eha. Auhea ka ka hoopunipuni nui e aku, anoai o keia Eagle wale no o ke awawa o Pauoa.

            Ua wahahee ka ninau, ma ka oi aku o ka poe i make i ko ka huina o lakou a pau; a ua wahahee loa aku, ma ka oi aku o ka poe i eha i kona huina mua elua, &c, &c.

            Nolaila, ke pane aku nei au ia oe, ai ole e ano e maikai hou ae ka olelo ana, alaila, nohe no he loaa o na opala hoopiha pepa.

            Ina he ano Hoailonahelu ka Ninau, alaila, he pono e hana ma ka mea i ikeia mai, he ano Hoailonahelu ia Ninau, aole ma ka lauwili wale iho, e like me ko haku hemahema ana ma ka Helu 35 aku nei.

            Aka, ua ku pono no paha ua Ninau la me ke ano o na Alapoki he 12, no ka mea, he ano aihue no ko ka Alapoki, a he huna hoi me ka hookamani nui, a pela lakou e hana maalea ai i pau na moa i ka lilo aku.

            E makaala i na Alopeke! Owau no kou hoa Kauwa.

                        I. HUIANA.

            Hilo, Hawaii, Sept. 28, 1864.

            E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE:–Ke kaula oolea nana e hoomaloeloe na manao kuloko o neia manawa e ku nei i keia wa me kou kino hanohano, e oluolu oe e ka Luna Hooponopono e hookomo iho i keia wahi manao ma kahi kaawale okou kino hanohano, i puni i na waihooluu o keia noho ana.

            Eia no ia: Ke kahea leo nui aku nei au me he pu kuniahi la e kokolo ana me ka ua kolokolo.

            Penei noia; mai makemake kekahi kanaka ma na wahi e ae a me ke Kulanakuhale Hanohano o Honolulu, ma keia mau Mokupuni, mai Hawaii a Niihau, e manao ana e Kepaia e noho ma Amauulu, a me Kaiwiki, a me Kaupakuea, ma ka Mokupuni o Hawaii nei, o kahi keia e pilikia ai oukou e ka poe e makemake ana e Kepaia mai, ua ike iho nei au i ka pilikia o na kanaka ma keai mau pa hana 6 malama i Kepaia mai ai, ua hoopakee ia na haku hana 1 makahiki, a 2 makahiki kekahi, a 3 makahiki kekahi, a pela aku no.

            Oia ka pilikia a'u i ike ai, mai puni oukou i na jiule o ke kulanakauhale o Honolulu, no ka mea, mailaila mai ka nui o na kanaka, "Ua pilikia, ua pilikia," mai puni hou oukou i na dala ike maka ma ko lakou mau lima, o pili oukou i ke kepau a Kaululaau o hana ooleaia me he bipi la.

            Nolaila, e na makamaka, e akahele ka noonoo ana, no ka mea, ninau ka pono o ka naaauao malaila e pono ai. Owau no me ka mahalo. J. A. KAHAUANU.

            Puueo, Hilo, Sept. 30, 1864

He mau Ninau e pili ana i ka

LAHUI, A ME KO KE KANAKA KINO.

            1. Heaha ka puunui welimeli hookahi a ka Lahui e makau nei? A heaha hoi ka puunui koikoi a ka Lahui e hali mau nei?

            2. Heaha ke kahiko aiwaiwa e nani ai ka Lahui? A heaha hoi ka iwi-hilo o ka Lahui?

E pili ana i ko ke kanaka kino.

            1. Heaha ka pahu iwi nui kaulana o ko ke kanaka kino?  A heaha hoi na mea paahana like ole o ko ke kanaka kino, e hana ana i ka wa hookahi? A heaha hoi ka hana, a kela mea keia mea?

            3. Heaha na lala kamahele o ke kanaka e pono ai ke kapaia ma ka olelo-nane, he mau kaulua he umi ihu? Owau no me ke aloha.

IOASA. KAHILI.

            Halerose, Sept. 28, 1864.

He mau wahi niele Palapalaaina.

            1. Heaha ka latitu ame ka lonitu o Isaaka Nui? A pehea ka loihi o ka wa mawaena ona, a me ka Isaaka Liilii? A heaha la ko laua mau like ole?

            2. Heaha ka latitu ame ka lonitu o ka Hainaka Huinahalike? A pehea la ka nui o kona area?

            3. Ma ka latitu hea a ma ka lonitu hea ke Ki Dala? A heaha ka loa ame ka laula oia Ki? A pehea hoi ke ano o ua Ki la?

            4. Ina paha aia kou moku ma ka akau ae o ka lae o Aladatona; a ma ka hikina hema ae hoi o ka Mokupuni Hale Malamalama, a manao oe e holo i bosetona, pehea kou holo ana? E hoike mai i na ihu, na loa, na makani mau, no mokupuni, na kohola e kokoke mai ana ia oe ma ia holo ana aku?

            Oia uuku iho la no na wahi apana niele i loaa mai. Me ka mahalo i ka mea nana e hai mai.   J. ISERAELA.

            Waianuenue, Fall, Sept. 30, 1864.

MARE.

      Aug. 13, ma Makua, Waianae, Oahu, mareia o M. Name me Kapua, na Rev. A. Kaoliko laua i mare.

      Aug. 16, ma Eko, Waianae, Oahu, mareia o S. Keauwai me Kuhia, na Rev. A. Kaoliko laua i mare.

      Sept. 20, ma Honolulu, mare o Manok, me Poepoe w, na Rev. H. H. Pareka laua i mare.

HANAU.

      Iulai 28, ma Wailupe, Oahu, hanau o Kaukaliu k, he keiki kamehai.

      Aug.9, ma Ohikilolo, Waianae, Oahu, hanau o Kamakaohuonu k, na Kelohe me Nuakea.

      Aug.27, ma Makua, Waianae, Oahu, hanau o Melekule w, na Kahakai me Nauia.

      Aug.11, ma Wailupe, Oahu, hanau o Kaauwaeaina k, na Keonehana me Maria.

      Sept.1, ma Waikakuu, Kona Hema, Hawaii, hanau o Waseti Kemiha w, na Miliama w, me J. H. Lumaawe k.

      Sept. 7, ma Puehuehu, Lahaina, Maui, hanau o Kuhilani w, na Kaaeae ma Kawahamana.

      Sept. 8, ma Halealoha, Lahaina, Maui, hanau o Aiwohi k, na Davida me Lucy Charlotte.

      Sept. 6, ma Kalawao, Molokai, hanau o Keamalu w, na Paule w, he keiki kamehai.

      Sept. 17, ma Kaakopua, Honolulu, hanau o Opela w, na Haneenee ka, me Kahaukomo w.

      Sept. 21, ma Kewalo-kai, Honolulu, hanau o Keikiino w, na Kamanoulu me Kalai.

      Sept. 29, ma Puahia, hanau o S. Waimanalo k, na KOpa me Waiwaiole.

      Sept. 29, ma Paakea, hanau o Lono, k na Elemakule me Keawekipi.

MAKE.

      Iulai 4, ma Guam, make o Alapai k, he kanaka no Honolulu, ua kepa maluna o ka moku Okohola, a ua haaleleia oia ma Guam no ka mai.

      Iulai 26, Ma Kuliouou, Oahau, make o Haumea w.

      Aug. 20, ma ia wahi no, make o Kaualomaile k.

      Aug. 18, ma Koko, maunalua, Oahu, make o Kawahaale k.

      Aug. 20, ma Wailupe, Oahu, make o Mahu w.

      Aug 28, ma ia wahi no, make D. Keaka.

      Aug.25, ma Keoneula, Waialua, Oahu, make o Napuukapa k, he lolo kona mai i make ai.

      Sept. 25, maia wahi no, make emoole loa o S. Hale ka.

      Sept. 11, ma Kalawao, Molokai, make o Kanikaula w, he mai maoli no ka mea i make ai.

      Set. 18, ma Kalihi, Honolulu, make o Iulia Kiha w, he hiva kona mai i make ai.

      Sept. 2, ma Waialae, Oahu, make o W. Holopololei k.

      Sept. 11. ma Kamaile, Waianae, Oahu, make o Kuoha w.

      Sept. 16, ma Maluaka, Honokohau, Maui, make o Kahanui k, he mai maoli kona mea i make ai.

      Sept. 20, ma Manoa, Oahu, make o Moauau.

      Sept. 29, ma ia wahi no make o Kahakauila.

      Sept. 29, ma Puahia, make o Kahakauila k, ma ka Halemai kahi i make ai.

      Sept. 20, ma Holualoa, Kona Akau, hanau o S. Haluapo, na Ikaika me Alapai.

KUDALA LUNA HOOPONOPONO

Waiwai.

E LIKE ME KEKAHI KAUOHA I Hoopukaia e ka Mea hanohano G. M. Robertson Lunakanawai o ka Aha Kiekie e kuai kudala ana au mamuli o ke kauoha a ka Luna Hooponopono Waiwai o JOSE NADAL i make aku nei, ma ka

Poalima----Okatoba 14,

ma ka hora 12 o ke awakea ma ka Pa e waiho nei ma ke kihi o Alanui Ahi me Alanui Rikeke, i ka PA ame ka HALE, e pili ana i ua waiwai'la. No ke ano o na mea liilii; e ninau ia

      150-1t H. W. SEVERENCE (Hanale.)

MANUAHI! MANUAHI!

AIA MA KA HALEKUAI O Kililika, ma Wailuku, Maui, kahi e kuaiia ai o na mea o na ano a pau, e pili ana i ka Halekuai, penei:

      NA LOLE–o na ano, ame na waihooluu a pau

      NA BUKE HIMENI HAWAII–ano hou.

      NA BUKEW PAKEKE–hoomanao o na ano a pau.

      Na Laau hoola maikai a Kauka Jayne, ame Kauka Ayres, e kupono ana i ka hoola ana i na mai o na ano a pau.

      O KILILIKA ka Agena no Kakela ame Kuke ma ka mokupuni o Maui.

      E hele mai oukou e na makamaka a pau e nana i ko'u Halekuai, ame na mea maikai he nui wale maloko–E kipa mai no mai hoomaka-e e na hoa o nei mau wai eha, ame keia aina hauliuli o ka he kauwa. Ko oukou makamaka.

J. D. HAVEKOST (Kililika.)

      Wailuku, Maui, Oka. 4, 1864. 150-3m

Helehewa Aku.

MAI KO'U PAHALE MA KOLEAKA, he wahi Lio keiki Puakea, aohe i aoia. O ka mea loaa'i e hoihoi mai i ua Lio la ma ko'u wahi.

H. M. wini.

Honolulu, Oka. 7, 1864. 150-

Ko Pua Ole!

UA HIKI I KA MEA NONA KA INOA MAlalo ke hoolaha aku i ka poe e makemake ana e kanu i ke KO o ke ano maikai i haiia maluna, aohe pua iki o keia KO, a ua hiki hoi ke kanalua i na manawa a pau.

JOHN MONTGOMERY.

Honolulu, Oka. 7, 1864. 150-1t

OLELO HOOLAHA.

O NA MEA A PAU I AIE MAI IA KAUHI k, no Makiki, Waikiki, Oahu, i make aku nei, ame ka pee ana i aie aku ai, e hoike mai lakou a pau imua o'u, i 30 la mai keia la aku. IKEOLE,

Luna Hooponopono.

Honolulu, Oka. 8, 1864. 150-1t*

Wahine Haalele Kane.

KE PAPA AKU NEI AU I NA KANAKA

a pau, mai hoaie oukou i ka'u wahine mare ia

Haleanu,

no ka mea, ua haalele mai oia i ko maua hale ame ko maua noho ana, a ua haalele pu mai noi i ka maua keiki; a nolaila, aole au e hookaa i kona aie.

APAI (Pake.)

Honolulu, Oka. 4, 1864. 150-2t*

OLELO HOOLAHA

NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kauki, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o KALAULI, o Waialua, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 19 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

JNO. E. BARNARD.

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Oka. 6, 1864. 150-2t

OLELO HOOLAHA

NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano R. G. Davis, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Puhi, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o PUHI, o Ewa, Oahu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 22 o Okatoba, M. H. 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

JNO. E. BARNARD.

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Oka. 6, 1864. 150-2t

OLELO HOOLAHA.

UA HOOPII MAI O M. PUA (w.) KUE I kana kane mare o Kanakaiki, no Kona Hawaii mamua, a hooki i ko laua mare ana, no ka haalele wale ana no na makahiki ekolu o Kanakaiki i kana wahine. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 19 o Okatoba, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu.

JNO. E. BARNARD.

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 28, 1864. 149-2t

OLELO HOOLAHA

NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie e JOHN D. HOLE, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o HANA ANELU HOLT (w.) no Honolulu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalima, oia ka la 14 o Okatoba, M. H. 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

JNO. E. BARNARD.

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 26, 1864. 149-2t

Mea Hou!

Pulupulu! Pulupulu!

UA LOAA MAI IA'U MALUNA O ka moku Kiapa

'HELEN MAR,'

mai Bosetona mai, i kekahi mea

Wili Pulupulu Ano Hou!

no ka hoomaemae ana i ka Pulupulu. He mea hou keia ma Hawaii nei, mailoko mai o keia wili hou, ke hookaawale ia nei ka Pulupulu mai na hua mai–o na hua, e haule ana iloko o kekahi pahu, a o ka pulupulu maemae, e haule ana ia iloko o kekahi pahu okoa.

      Ma keia hope aku, e kuai aku au i ka pulupulu, penei:

      HELU 1,–(KI AILANA,) he 8 keneta no ka paona hookahi.

      HELU 2,–(ANO GEOGIA A AIGUPITA PAHA.) he 6 keneta no ka paona hookahi.

      HELU 3,–(PULUPULU KAHIKO O HAWAII NEI,) he 5 keneta no ka paona hookahi.

      A ina e lawe ia mai ka Pulupulu i pau ka anoano i ka waeia, a e kuai aku au, penei:

      HELU 1,–(KI AILANA,) he 25 keneta no ka paona hookahi.

      HELU 2,–(ANO GEOGIA,) he 20 keneta no ka paona hookahi.

      EIA KEKAHI.–E malama pono oukou, a e hookaawale i ka Pulupulu Helu 1, ma ka eke okoa, a o ka Pulupulu Helu 2, ma ka eke okoa. No ka mea, ina e huiia iloko o ka eke hookahi, e uku aku no au i ke kumukuai e uku mai ia nei no ka Helu 2.

      E lawe mai oukou i ka Pulupulu ma ka Hale Leta, a e kuai koke aku no au.

      144-3m H.M. WINI.

E HOOPUKA IA ANA

-MA-

KA POALUA, AUGATE LA 2,

-KA-

HIMENI HOOLEA HAWAII!

PAI HOU IA! HOONUI IA!

-A ME-

KA HOOPONOPONO IA!

HE 400 AOAO!

UA PAI HOU IA IHO NEI KA

BUKE HIMENI HOU,

a ua hoomakaukauia e kuai koke aku.

      Ua hoomahuahua ia'ku keia buke, me ka Himeni Hou e nui loa, he 400 ka nui o na aoao.

      No ia mea, ua hoomahuahuaia aku ke kumukuai o ka buke hookahi, penei:

      HIMENI humuhumuia me ka lole, $0 50 Keneta

      HIMENI humuhumuia me ka ili, 1 00 "

      Auhea oukou, e ka poe haipule, e ake ana e ao a e mele aku i na mele hou o ZIONA, e hele mai, a e loaa no ia oukou keia buke, aia ma ka Hale Kuai Buke o

H. M. WINI.

      Ina e makemake kekahi mea, e pai no au i kona inoa ma ka aoao o kona buke Himeni, me na hua GULA, o ka uku no ia hana ana, he HAPAHA dala, (25 keneta.)

      Honolulu, Iulai, 30, 1864.

LIO NALOWALE!

HE $10 00 KA UKU!

E UKU AKU NO AU ME KA MAIKAI i na ala he UMI, i ka mea a mau mea paha nana e hoihoi pono mai ia'u i kuu Lio hulupala lae keokeo, i kuni ole ia, ma ko'u wahi ma Hilo, no ka mea, ua hookuuia keia Lio o "PONY" ka inoa, ma ke Kula o Keaau, Puna, Hawaii, iloko na malama hope o 1864, a ua nalowale loa, aole i ike hou io a hiki i keia la.

D. H. HITCHCOCK.

Hilo, Hawaii, Sept. 26, 1864 149-4t

OLELO HOOLAHA.

MA KE KAUOHA O HON. G. W. KENWAY, ka Lunakanawai Kaapuni o Hawaii, ke hoolaha neika mea nona ka inoa malalo, me ka hai aku. E kuai ana au ma ke kudala i na apana aina o Ioela i make aku nei, e waiho la ma Hakalau a me Kamaee, oia no ke kuleana o Ioela iloko o kekahi apana e hui ana me Kapou, aia ua hoomapopoia na palena ma "ka Palapala Sila Nui o ka Moi, Helu 1043." A me kekahi apana aina e waiho nei ma Kamaee, a ua maopopo na palena iloko o "ka Palapala Sila Nui Helu 1350," a maloko o ia Apana 4.12 Eka.

      Aia ma ka hale o J. W. Kekahiko, ma Hakalau, kahi kudala ia ai, ma ka Poaha, oia ka la 27 o Okatoba, 1864, i ka hora 9 o kakahiaka.

D. H. HITCHCOCK,

Luna Hooponopono Waiwai o Ioela.

Hilo, Hawaii, Sept. 26, 1864. 149-3t

OLELO HOOLAHA.

MA KA HOOKO ANA MAI O KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, o ko Hawaii nei Pae Aina, ia maua, i mau Luna HOoponopono waiwai no ka waiwai o Pahanui k, i make aku nei ma Kamoku, Kahuku, Koolauloa, Mokupuni o Oahu. Nolaila, ke kauoha ia aku nei i na mea a pau e waiho ana na waiwai a Pahanui, e hoihoi mai ia maua, a e hoike mai hoi i ko ia kou kuleana oiaio ma ka waiwai, a me ka poe ana i aie aku ai, e hoike mai i na bila i kakauia ko Pahanui inoa e kona lima ponoi; mai ka hora 6 o ke kakahiaka, a hiki i ka hora 6 o ke ahiahi o ka la 17 o Okatoba, ka manawa e hoolohe ai maua, ma ko maua hale noho ma Kalehuawai, Kahuku, Koolauloa, Oahu, ina e hala ua ia ia, alaila, e hoihoi no maua i ka maua moo waiwai i ka Aha Kiekie. Me ka mahalo. M. PALI (w.)

J. S. KUHI (k.)

Na Luna Hooponopono Waiwai o Pahanui.

Kahuku, KOolauloa, Oahu, Sept. 29, 1864 149-3t*

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, e Kaulehu, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o KOENAKALIMA, o Wailua, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 15 o Novemaba, M. H. 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

JNO. E. BARNARD,

Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Sept. 28, 1864. 140-3t