Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 41, 8 October 1864 — Na Palapala. He wahi manao Hoohalahala. [ARTICLE]

Na Palapala.

He wahi manao Hoohalahala.

L : -E ka Nupkpa Kuokoa e : Aloha oe: ma ke iijTiLua kaua o ? ka la 21 o iUq ?« jtessp*tTo .n%!eta-, ®'ha mea hou o ia<ipno me malaila w;fle, ni āku no ma na Helu mua oke Kuohoa; oia na Helu e kau ana na o/elo pane a Kapepeekauila ia P. A. Kalalaupunaakeonaoka ; ua ike ia no ke ano ku pono ole o na olelo i ka hoonaauao ana'e ia laua, a i ole i ka lehulehu paha ; aka, i kuu Ualena pononna ae i keia olelo pane hou a K. i paiia i ka la 24 o Sept., me kuu hoomaopopo mni ka lele a ka lele, a niai ka hiki inua hoi a ka ukali o ua kukulu inanao ana la ; ua ikeia ke ano ino, a me ka pelapela wale no ipuka ae. Aole 110 hoi p*aha i ku pono ia laua ke kapa pono ia aku, he kumu alakai maikai o ka lehulehu ma ke kukulu manao ana ; a rne ka hoolaha ana iwa-1 ena o ka Lahui, aole he mea ia nana e hoohoihoi ae ai i ko kakou kino; oiai ka molowa*e hooluhi ana, ke ole na manao maikai ilokoo ka kakou pepa,no ka inea, oia no kekahi mea nana e hoowalea ia kakou i kahi mau minute kaawale; a me ka la noho wale no hoi. He oki loa no. ;He ano hauoli iki no kahi manao i ka P. A. K., aka, o ka hauoli loa, a me ka hoonanea, a me ke ku no hoi i ka makemake 0 ka poe lawe pepa, oia ka mea iini ia, no ka mea, o ka maikai o na manao o lo- i ko o ka pepa, oia no ka mea nana e paipai ka lenulehu t lawe nui i ke Kuokoa; ja o ka mea no hoi ia e holo ai ka hana, !a e inau ai ke ola o ka pepa ; oka nui o ka poe lawe. Oka maikai no hoi ona manao, oia no kahi mea nana e hoeueu i jke lianaka, e imi i mau manao maikai 1 nona; i mea e kookela ae ai oia ma ia ! hana, o ka hoopuka manao me ka maikai. I

Aole no paha ownu wale ka-i hookae i keia, malia oia la no kahi, &c. Eia kahi, aia huli ae a nana me ka noonoo nui i ke ano o kela huaoleio, i kapaia'i o P. A. K., he Generala, he ano.henehene no ia, oiei aole i ku pono oia inoa i ka mea i ao ole ia ; no ka mea, aole he kula koa ma Lahainaluna; e aho paha o Hilo, a me ke Kula huli ike loa ma Punahou i Oahu ; ua ikeia na koa i ka la Hoike kula, a lilo koke ole ka hoi ke koa e paa ana i ka pu i Generala ia wa no; aia he inanawa loihi ke aoana, alaila lilo paha, me ka ole no, ina e nana pu mai kau i na hanuu e hiki ae ai i ka noho ana Generala; noho mua i ke koa, a ikeia ka makaukau, lilo ae i Kopala, ina »o he eleu, lilo ae i Kakiana, pela'e i Lutanela } ai kau Akau, a i ole kau Hema paha ; pela'ei Capena, ai Mojoi, ai Agukana Generala ; pela'e i Generala. (Alihikaua) No ka hai ana irtoe paha i ka nui o ka make iloko o ®lftakahiki i hala'e.

Oia ka mea i henehene ia'i ea 1 Auhea oukou, aia kekalii Kumukula, ua liaawiia e ke Aupuni iaia e kakan i ka make, hanau, mare, a hala ka makahiki, hoike oia imua oke Kahukula o kona Apana, olelo oia, " eia ka inake ma ko'u Apana, 1968." Kapa koke aku anei keia kahu, he Gen. oe, ua loaa ia oe ka huinahelu o ka make —oia anei ke akamai e lilo ai i Gen., aole, aole loa 110 ? ua oki ia henehene. jUa malialo no au i ko kapa anVku i ke (pana noho wale 110 i Lahainaluna, i kuhi |ia'kji e makou ho naaūao, pela io no; |aka, ua hilinai wale oe i Lahainaluna ka jmanao, aole peln, o ke kumu o ka naauao |ea ; o ka maka'u aku ia lehova, oia ka jmole, ka io, ka iwi, &.c t Ina no la oko naaupo a e hoohalike ia e oe me loane Kalavina, i ka wa i kapaia mai'i e Maretina Lutera he ilio; oia ka wa o ka hooponopono Ekalesia ; eia ka loane Ka!avina, ina ia o fLutera) <4 e kapa mai ia'u o floane Kal;»vina,J he ilio," alaila, e kapa pono aku au iaia, he k-anaka no ke Akua; ua mahalo loa ia o Kalavina ma ia olelo.

Eia keia, aole no o'u hoapono i ka P. A. K. nuku ana īnn kuhi vvalii,aka eaho iki nae ma kahi wahi, o ke oki loa no ka Knpepeek'auila. Eia no hoi keia, ua maluiio no hoi au i ka Lihau Anuenue inau oielo ao i na kuinu, oia mau olelo maikai no /a, he ku i ka hoonnanao, aka o ka hewa o Kumuao i mahaoi e aku nei, me ke kue i ka ka Baibala, penei: "O ka mea hoowahawaha ikeao ia mai, he holoholona ia." E waiho ia no la hoi a pau Ua ia la mau rula, alaila hai ae 110 hoi o Kumuao i kana mau rula ; ina ua pono, ua olelo mai no hoi kela nole i pau ; mahaoi itl'ku. No ka hilahila paha i ke ao iamai e kahi kumu, nolaila i keakea'i ?

I knu mnnno, ina he kumu au ; aole au e pane aku, o ko'u olu ia o Ua nui o ka'u ; he pomaikai ili wale mai ia, a ina e hemahemn ; Uapae ne ma Uula-Uula. Eia no hoi kahi, o ke kapa aka'lui i ka palapi o ka L« hninalunu, ina io he Lahainaluna o L. Anueiiue, al.iila ea ;aole makou e ike i ka palapi o kahi o olua, mn ia mau olelu ijo. olua e hoao n-h) alflila, e akaka paha. Lia no he mau Lahainaluna olua, ua lai no ; a iaa he liilo o Kumuao, a he Lahainaluna o Lihau Anuenue, aole i akaka ku palapi, na wai la ? A he mau hoopaa])aa maikai no ia, he ku i ka hoala noonooo kahi poe naauao o oukou.

Eia keia, aole nae e lilo keia i inea e keakea ai i na olelo pane ku pono i ka hauoli o ka naau ; e like me ka wa o ka Hae Hawaii, oia na olelo panea D. Keaopolohiwa ma, a me ka wa o ka Buke 1 o ke Kuokoa, oia na olelo pane a C. M. Koha, a me kekahi poe e ae; aole e keakea ia ka poe kakau Mooolelo, o kela ano keia ano, na hoolaha, na mele, na Mooolelo o na Ahahui, &c., e liiki no ke hoopuka, ke oiu ka Luna Iloopuka, aia no iaia ka puka, ka ole.

Aole nn hoi i keakeu i;t na lalani mele i pili pono i ka olel?» pane, he mea olioli noia, aka, o ka ujiku wale nnn, i ka pinana o ka lehelehe nui; i ka nuku puu a pela'ku, ea, ua oki ia Lapuwale. Auhea oukon e ka poe hoolaha manao tnaikai, mai apu koheoheo kakou i ka kakou kauwa niaikai, aole no lini e lawe iki mai i ka rtila o ka poe ino, no ka niea, o ka mea nana na olelo ino kai olioli i ka puka ana o kann, a o ka lehulehu paha, ua wahawaha, a he kumu ia e emi ai ka poe lawe pepa ; pela kuu ike, aia inn na la i kaa hope ae, ua lohe nu i ke kupinai. E olelo ana } piha welu ke Kuokou, kali aku o ka hoea mai o Kilauea me ke Kuokoa> i hiki mai ka hana a nana iho, o na bipi kuapuuu no a Kapepeekauila ma, pa-kuwa &c." Aole no o Kuokoa ke ino, aka, no ka ino i hooiliia iho i ke kauwa maikai, lilo ai ia i ino. Eia no hoi kahi, malia o lilo kahi mau manao maikai o loko o ka kakou pepa, i kumu alakai no na keiki hou, ninau pahaia. 45 Papa, no wai nei mau manao maikai ?Pane ka Papa, « no kahi kanaka ano like me oe." Pane ia, " hiki anei ia'u ? " Ae aku ka Papa, « ae," « ke noi aku nqj au i ke Akua e ko|iua pu ae i ka imi naauao maikai; a lilo oe i mea akamai Ea ! ouhea oukou e pa Genttman, ke nonoi aku nei au ia ou»tou, mai lawe i ka rula o ka poe lapuwale, oia ka nuku wale ana, &c. lh iki no na wahi olelo ea, o ke kuhohonu nae i ka PĪ|io ol*j o Himere a me >ahi oi o Cencriie, au lii no: aka, o krwaha kole, he ha[na inea ia, pela kuu il*e iho, he wahi ike uuku no ko'u: Aole akamai loa, aka, ua loaa ia'u ka hoowahawaha i ka nuku wale ana, malia paha no ka mau no o kah;

poe ake akamai o Hnwoii nei, ina he men oiuolu i ka Luna Hoopuka «• waiho akea ae i keia, alaila, ua pouu. ka mahalo no. J. W. Mhu^ohk. I\a Makaainaiia o Kona U HaWAlī, iA J. A. NAHAkU OLE WALE. No ko makou ike ana iho i kau eJ. A. X. i (Elele o Kaanapaii,) nona ke poo i kapa ia i na hua nui kohu ole penei: "He olelo j.a. ne i na Alakaainana o Kona Hema. Hawali." Nolaila, aole e hiki ia makou ke aua iho, a hamau iho i ko makou leo pane aku u a hala ae ke kau o keia wa poluluhi, oiai e wailanaia ana makou, a ua ukiuki ko nukou naau me he Bea la i kaili ia'ku kana kv,„i a ke ahia ae nei ke au o ka nialuhia, a c ;u;ae paha auanei ia a maalo ae ; a hiki i<> :;ia, auanei ua mau mea la% oka \va, anei ia h . kiai ia makou ke ku-e aku i kau, e kaln k:ioaka lawaia o kai papau ? * Auhea oee J. A. N.—Hi-pa ! Hi-jm ' Hu-ro !!! o Kana-hua • halaio iho oe ika mea a kou hauaau ae la ilowo ou, e hoahewa ana i kou pulima : e kue mm ana me na leo kaulua ikaika, peuei : • K u-oki kou hoopa ana i ka peni a kakau īho i keia mau mea leo makona iluna oka pop.t, a hookomo aku i ke "Kuokoa M e kaua'ku ; na Makaainana o Kona Henna, ine na paii wakowaka o ka iokoino ! Oia hoi keia, e hoeha ana ia makou. ti nana i ko Nahaku ma ka Helu 37, fiuke 111 oke Kuokoa, penei: "He poe hoopuka uukou i ka olelo wuiwai ole, a he oleio kuhiii- - wa i ka nana'ku, a pela iho la ke ano m:. u ka makou olelo."

I E ! aloha oe ka mea nana e hoolilo uei ; | ka aeto manu giila ($10.00) i dūh puiewa . ia i ka hao io hoi i kakaki. Mahea la ka h:i pono ia oe ke leapa mui he olelo vvaiwat ole ka makou ? a ma ka inea hea e ike ai oe kuhihewa makou ? he oi aha tausani ia anei ka ike o ko maka elua wale no, noamua 'o ko makou inau onohi maka, he ruau tausa- ! ni ko mea i kapa mni ai ua kuhihewa makouf l He mea kuhihewa anei ia makou ka heluhej lu ana iho i ke ano o ka oukou mau hana 1 i pai ia ma ka " Nupepa Kuokoa," a me ka | " Gonvention ? " Ua oi nku anei ka noonoo | o kou opu hookahi mamua o ko ka lehulehu i I hiki ai ia oe ke kapa mai he olelo uaiwai |ole ka makou, ka me i noonoo ia e na opu f he lehulehu ? oi paha a hanini ma ka nihoI mole. I ka ka mea paha a kahi a komo ae |i ke kulana o ka poe MaoLa ihu i hookohu- ■ leohu iho ai e pane, me he tnea ki he oiaio. | A ke no mai nei i ka lehulehu e huli ae a i nana, a kilohi iho; a puana ae la i na hua hoohewa makehewa—menemene wale hoi ! ko makou mau muka ke ike iho. Aka, ku- ; emi hope hou no makou a kilohi ae i ka hae kowelo nona ke poo i kakauia ma ka papa o ka naau penei; ♦« Leo no Kona Hema, Hnwaii," a i ka nana ana mai ka nioa a hiki ? ka hopena o ua leo la, aia la mahen o kuh;hewa, a m«»nao iho la no hoi makou aole i) la he hoopilimeaai ua o ia la, i ka nnna nna; aole a wāiho hunahuna iki o ke kuhihewi ko makou ke kapa aku ia oehehooopilimeiai, a o na mea a pau iloko o koo naau a nr.* kau hana o na la iloko o ka Ahu Eieie. ua piii wale ao no, a kanahoae maialoo ka n>ana o ka mea " kauoha," a ilaila kou wahi : hookomo poo wale aku ai no, o nnhili ma hoehoe ana i kahi waa kialoa a kau ana i I kahi one ma-o aku o ko wahi e noho la, o j Kapua paha ka inoa o ua wahi la. j liaila ko wahi i hoo-aeae ae ai i ko wni:i mele hupo, hupo haalele loa, a hilahila »n>kou i ka ike ana, a na ia mea i hoike tnat ia makou, a akaka lea kou ano he wahi ka- ! naka oe no Kawaapae. i 44 Ke ole la ka he ono ai, I ka lio makapaa" &c ' O oe no paha ka makapaa, aa t hoopiii ae ai o ka makou elele, (ka hiwahiwa !-ta ol«* 0 na elele) ka mea a makou i koho pooo ai, 1 eieie no inakou, u hele aku ia mn ke aianui i kahakaha ia i keia mau hua oleio. 44 O ka pono ka ikaika aohe ka ikaika ka pono," a malaiia hoi oia i kupaa loa ai, aoie e, o ka pololei ke kekee. w K Hipa! pehea keia ? O ka hoohiki ana anei o ka makou eleie e kupaa ma ke Kuinukanawai o ka makahiki 1852 oia iho !a ka mea au i kapa mai ai ua alakai hewaia e makou, a ua hoohiki ma ke ano kohu c:e.> Pela paha. He ikena kau, e opiopi i ke;a manao ou, a hoani ae iluna o ka lapalapa enaena o ke ahi i lilo koke i lehu ; i o!e e hoohilahila mai ia oe. no ka hemahema launa ole o ia manao ou. A ke ao aku nei makou ia oe a i makemake oe e pane, e noho mua e noonoo ai, mai wikiwiki « . pane mai o kuia ko ihu, eia ke au ka ia au- ] ku oi. Kc kimo aku nei puka pu ko wahi waa panana o Kapfa la, a niniau oe ia eha j i ka pua Koaie ,- no ka na e ; he puni In I wauwau i ke poo. I ka nana ana i ka makou ka mea a makou e ulono nei nona na huaoleio alohai kapaia. 14 He leo no Kona Hema Hawaii- ** Ua haloiloi ko makou waimaka a hrtEiioi iwaho, no ka mea, he leo aloha io no ua ; leo la, a ke hea mai nei ua leo Ja, me b j haahaa, me he leo la no ke keiki nioha i kona makuakane, a he hewa oie nohoi, * loaa ana ka ka mea nana e hooahewuhes« i ae oia hoi o Nahaku Hipa! Hipa bun?."? *> I Kaanapali. Menemene makou i kaike ana, a ukuhiia iho ko makou puuwai #ke aioha J

welaweia, e hoolele ana i na maawe makalii i hookulukulu ia a piha ko makou kiaha. Nolaila, e J. A. N. e papai iho i kou umauma, a leha ae i ka lani, a e puana ae i keia mau huaolelo. ** E Ailah-hu-akbar, e kala mai i ka'u lawehala ana, i ka hoino wale ana i ka mea aole i hewa. E Allah-hu-akbar, nau e hoopaa mai i ole au e poina hou i ka malama ana i ka rula kula" A mahope iho oia manawa e lalau ae i ka peni a kakau iho i keia ; ma ka pepa a hoolaha hou ae ma ke Kuokoa. *• I na makaainana o Kona Hema Hawaii. Ke mihi iho nei au me ka ehaeha loa i ka mea a'u i hoolaha mua ai, a e kaia mai oukou ia'u no ia mea, a ma kahi a'u i kakau ai penei. He hoopuka i ka olelo waiwai ole, a he olelo kuhihewa i ka nana aku, a pela iho la ke ano nui oka oukou olelo. " Aole pela ka pololei, penei ka hHuhelu ana. He hoopuka 1 ka olelo waiwai io, a he olelo kuhipono i ka nana aku, a pela no ke ano nui o ka oukou olelo, a ke hooia aku nei au i keia. Alaila e loaa hou ia oe ka mohaloia. Ano ka mea no hoi aole i pau ko makou pane ana i kau i hoolaha ai, nolaila, ke waiho nei makou i ka hnpa nui o ko makou manao pane, a maopopo ia makou he hanhaa kou naau, a he hikiwawe i ka luh ae mai ke ala mua au i hele ai, a i ka mnkou e kauleo aku nei, alaila e haalele no makou ia, a e noho iho makou ilalo e hamau ai. Aka, i ike makou ua hoea hou ae ua wahi ilio hae nei a hoomaka hou ae o kepa i o a ia nei, ia wa e lena ae ai makou i ka inakou kakaka a pana aku, i ka mea kue mai, nana ia e kakaa hou ae a kau i Kapua, ilaila e pue ai i ke anu o na paka ua kiki-kou o ka aina ona he Nahua. E Hipa! aloha oe. Na Makaainana o Kona Hema.