Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 45, 5 November 1864 — Page 1

Page PDF (1.51 MB)

KA
NUPEPA KUOKOA
Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Kanaka.
BUKE III. HELU 45. HONOLULU, NOVEMABA 5, 1864. NA HELU A PAU 154.

 

" KA NUPEPA KUOKOA."
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00 no ka makahiki, ME KA HOOKAA MUA MAI.

 

NA OLELO HOOLAHA — aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00 ; alua komo ana, he $1.50 ; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia mai ana e pai.

KANIKAU — he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi — penei : he 25 lalani. $1.00 ; 50 lalani, $2.00 ; a pela'ku.

KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA — ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia e hookomo mai no ma ka leta, a hoouna mai i ka Luna Pai.

O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO — aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa. H. M. WINI, (Luna Pai.)

 

KA " NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY SATURDAY, $2.00 per annum...........in advance,

 

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00 ; twice for $1.50 ; and $2.00 for one month ; all advertisements must be paid for in advance.

KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher. ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of

foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until fully paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.

H M. WHITNEY.
Publisher.

Volume I and II of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have them exchanged for bound Volumes, by paying $2.00 each.

 

Kumumanao.

 

UA NOA KE PUHI RAMA ! UA NOA KE PUHI RAMA !! A KE OLELO IA NEI E EMI ANA KA KEKAHI MAU AUHAU O NA MAKAAINANA.

E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE : A me ka lehulehu holookoa e ike ana i kou kino. Ua hooholo ia iho nei ke Kanawai Puhi Rama, e ka hapa nui o na Luna Makaainana o ko Hawaii pae aina ; a me na hoa Hanohano hoi o ka Hale Alii, koe wale aku no o Ioane Ii kekahi hoa oia Hale, ma ka aoao kue rama, iloko o ka Hale hookahi i olelo ia ma ke Kumukanawai hou, aole hoi iloko o na Hale elua o ka Ahaolelo Kau Kanawai i olelo ia ma ke Kumukanawai kahiko o ka A. D. 1852, i haawi ia mai malalo iho o ka lokomaikai hiwa lua o ka Hiwahiwa Lani aloha Kauikeouli Kamehameha III. A no ka mea hoi ; nana i hookaulike i ka pono a me ka pomaikai mawaena o na 'Lii a me na Makaainana, a mawaena hoi o ka ilihune hale ole a me ke kanaka waiwai, a hiki mai i ka la 20 o Augate ka A. D. 1864. Ua Ikaboka iho la, oia hoi keia, ua hala ka nani mai ke Kumukanawai kahiko aku o ka A. D. 1852. A o ka ui a me ka pomaikai a me ka malu like iwaena o na 'Lii a me na Makaainana a ke Kumukanawai hou i haawi mai ai, eia la ke puka nei. Ua lanakila ke Puhi Rama! ua lanakila loa ke Puhi Rama !!

Auwene! ua waiwai o Hawaii. A ke hookiekie nei au me kuu wahi leo iki me me ka olelo ana. Ua waiwai ke Aupuni! ua waiwai ke Aupuni o ko kakou Moi aloha Kamehameha V, i ka noa ana o ke puhi rama ma Hawaii nei.

Aka hoi ; ea, ke makau e nei nae au i ka hopena oia mea e ili mai ana maluna o ke Aupuni ma keia hope aka, heaha la ia ? He maluhia anei ? He kuikahi like anei ka ohana me ka ohua, o ka hoa hoi me ka hoa, ka makuakane me ka makuahine, a me na keiki ? Piha anei a hu ka waihona waiwai o ke Aupuni mamuli o na Laikini Puhi Rama, a Laikini kuai Rama paha !

Na kakou no ia e noonoo i kona pii ana a hu, a i kona emi ana iho a ilikole, a na kakou no hoi ia e nana mai i ka maluhia a me ka ole, a i ke kuikahi like paha a me ke kuikahi ole, a pela aku ma keia hope iho.

He oiaio no paha ; he mea waiwai ka rama e like me ka noonoo hohonu ana o na Lunamakaainana a makou i koho ai, a me ka ike kiekie hoi i loaa iloko o na opu noonoo o na hoa Hanohano o ka Hale Alii, a nolaila hoi, heaha la ka ike a keia wahi kuaaina e hoolohe ia mai ai, he opala paha, he mea puhipuhi na ka makani waha o ko oukou mau kino ; ke hiki iho i ke kau o ka ukiuki.

Aka, ke olelo nei nae au, he mea ino loa ka rama, ke makaikai pono ia ke kino a me ke ano o ka rama. " A ke hooia mai nei hoi ka moolelo o kekahi poe kuai rama ma ke Aupuni o Amerika Huipuia, he mea hoilihune ka rama, a e hahai ana ka ia pilikia mai na makua a i na keiki, a e lilo ana hoi na keiki i poe ona. "

A ina he oiaio keia mea, alaila, e lilo ana ka poe Puhi Rama a poe kuai rama aku paha i poe ilihune, a e hahai ana ka poino mai na makua a i na keiki, a o ka poe hoi nana e imi, ina paha no keia lahui, a ina paha no na lahui e, (ea auwe ka hope i ka po, ka lua e alawi mau ai,) e lilo ana i poe ona :

Nolaila, he pono au ke hoakaka iki aku i ke ano o keia mea he rama, a mahope iho, hoike aku au i ka emi a me ka emi ole o kekahi mau Auhau o na Makaainana, no ka mea hoi, ua lohe wale au, e emi ana ka mamuli o keia Kanawai hou i hana ia e puhi rama.

O ke ano o ka huaolelo " rama. " He mea anelike paha ia me ka wai, a ma ka noonoo ana hoi, aole ia o ka wai e inu e kena'i ka makewai ; aole hoi o ka wai ono o ka uka, ka wai huihui lipo o ka nahele, aole loa ; aka, he wai ona keia, a he wai hoi e kikiwi ai, e hilala'i, he wai hoapaapa, he wai hoopuu dala, he wai hooilihune, he wai hoilikole, he wai hooluhiluhi, he wai hooluhi kino, he wai hoehaeha, he wai hoeha ili, a pela'ku.

A pela iho la paha ke kino a me ke ano o ka rama, a o ka mea hoole mai i keia ; ua like no ia me ka hoole iho i ka weliweli ole o ke kanaka e ku ana ma kahi huini o ke kia moku, oiai na ale o ka moana, e hoonaueue ana i ke ana kau malie o kona kikala.

Aka hoi ; aole no he mea hou ka rama i hoea mai i Hawaii nei, aka, he mea kahiko no, a i ka hapa waena iho nei o ke Keneturia 19, i ke kau hoi o ka maluhia kuloko ana o keia Aupuni, hoea mai la na rama o kela ano keia ano, mai na Aina e mai.

Oia hoi ka Rama, Gini, Barani, Gaida, Bia, Era, Poka, a pela'ku. Aka hoi, o ke kumu kahi i loaa mai ai nei mea he rama Hawaii, mai loko mai no ia o kekahi mau hua ai o na mea kupu. Oia ke Ko, Ki, Hala, Uala, Maia, Poha, Ohia, Niu, Papipi, a me na mea like, a pela'ku.

No ka hana ana, puhi ana, kawi ana, uwiuwi ana, hookulukulu ana, a me na mea like pela a lilo i rama Hawaii, alaila, oia anei ka mea i olelo ia iloko o keia Kumumanao.

E waiwai ana keia Aupuni, a mamuli hoi oia Kanawai ; i emi iho ai kekahi mau Auhau o na Makaainana, ke hookuu ia mai keia Tiga hae o ka poino e holoholo iwaenakonu o ka aina i kona wa maluhia loa ?

Oia no, aka hoi, o ke koho e ana'ku i ka waiwai o ke Aupuni a me ka hoemi ana iho i kekahi mau Auhau o na Makaainana, aole ia'u ia wahi, no ka mea hoi, aole owau kekahi Lala Hookau Kanawai i keia Kau Ahaolelo e Puhi ka rama.

O na Lunamakaainana, a me na hoa Hanohano paha o ka Aha Kau Kanawai ka i ike i ko ke Aupuni mea pokeokeo ke noa ka rama, a o lakou no hoi ke ike i kona mea ilikole.

Nolaila hoi, i o'u mau makamaka aloha e noho ana mai Hawaii a hala loa'ku i Niihau, ka mokupuni o ka haole, e hoolohe mai i keia. O ka noa ana'e nei o ke Puhi Rama, a he mea waiwai ka ia no ke Aupuni. A ke ninau aku nei hoi au ia oukou mamua.

E emi iho ana anei kekahi mau Auhau o kakou o na Makaainana, mamuli o keia Kanawai hou ? O ko'u olioli loa hoi ia e noho nei o ka hemo ae o kau wahi kaumaha, nana'ku a-a pili kaumaha ia e noho nei, iliki mai ka Lunahelu i kana hana, o ka holo a-a ia la e holo ai i o ia nei i kahi o ka loaa, e pau ai ia pilikia, a pau ae la ; kuu ka nae, a nana'ku ana o ua makahiki hou aku.

Auhea oukou e na Makaainana o ke Alii, ke hoole aku nei au, aole, aole paha he kumu keia e hoemi iho ai i kekahi mau Auhau o kakou o na Makaainana o ka hana ana i ka rama i mea iini na kanaka o kela ano keia ano, aole hoi no ka paa ana o ia hakahaka i ka rama, aole hoi no kekahi kumu e ae, aole loa, no ka mea hoi, he mau waiwai laua a i elua no ke Aupuni.

A pehea la hoi ia e hooki ai i kona mau pono Aupuni, a pehea la hoi ia e noho Aupuni ai ke ole nei mea he Auhau maluna o kakou na Makaainana ? I ka nana ana'ku, aole, a ina ua hana ke Aupuni pela, alaila, heaha la ia wahi a kamalii. " He ilikole paha he mea na ka ilipehu."

Aka hoi, ua ike iho nei au ua noa ke Puhi rama ana iloko o keia Kau Ahaolelo ; oiai au e hoolohe wale aku ana i ka lakou hana, a malia hoi o hemo io ae kekahi mau Auhau o kakou, aka, he manao maopopo ko'u, e komo kino holookoa ana ke Aupuni a me ka poe Kalepa Rama iloko o ka poino a me ke poho, a i ole hoi pela, alaila, iloko aku hoi o ka haunaele.

Pomaikai ke Aupuni a me ka poe Kalepa Rama i ke dala noloko mai o ka rama i hanaia ma Hawaii nei. A he elua mau kumu o keia manao ana pela.

1. He hana poho no na Kalepa.
2. He hana hoi e hoomahuahua ana i ko ke Aupuni lilo.
l. He hana poho keia no na Kalepa, o ke Puhi ana i ka Rama a Kalepa aku.

Ina e ae ia ke Puhi Rama ana ma Hawaii nei a puni iloko o na Hale Wiliko, a iloko hoi o na kahua maikai e ae, a me na wahi like paha pela kahi i ulu nui ai na laau hua ai pala wale, a paa ia he Kanawai Puhi Rama ma na kuauna o ko ke Aupuni mau Buke Kanawai, alaila, ke olelo nei au aole ia he mea waiwai, ke puni ka Aina holookoa mai o a o i ka hana ana i ka rama Hawaii.

A no ka mea hoi, i ole paha ia he hana waiwai mamuli o ka nui o na Hale Puhi Rama, alaila, ua maopopo lea he hana poho, a ina pela ea, ua luhi makehewa ka hooikaika ana, ke ike ole iho i na maka i kona hopena kupono, i ka waiwai a i ole ia i ka ilikole paha.

No ka mea hoi, aia iloko o ka Mokupuni o Kauai, he mau Hale Puhi Ko, a he mau kahua kupono hoi no keia hana, alaila, ke manao maopopo nei au, e loaa ana paha ilaila he mau tausani Barela rama, a pela hoi Oahu nei, Molokai nui a Hina, Maui, Hawaii o Keawe, ea, ku ke ko'a o ua mea he pahu rama, alaila, ninau iho penei :

I hea lakou nei e ahu ai a kuai aku ? A ihea hoi e kuai aku ai ? Auhea ka aina i koe me ka rama ole ? Auhea kanaka nana e inu ? A nawai hoi e inu e pau ai ?

He mau ninau oiaio no keia e alalai ana i keia Kanawai hou i Hooholo ia iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni, a no ka mea hoi, i ka nana'ku, e ahu ana no ka rama i Hawaii nei, a kuai iho no ia Hawaii, a na Hawaii nei no e inu iho i ka kaoiwi mea o ka hana ana ; no ka mea, ua piha na Aupuni e i nei mea he rama, mamua'ku o koonei rama.

" Anoai, ke hoohalahala mai nei paha kekahi me ka olelo ana, kahaha. Aole i ae ia ke Puhi Rama ana ma Hawaii nei a puni iloko o keia Kanawai, aka, ma ke Kulanakauhale wale no o Honolulu kahi i ae ia e Puhi Rama, a i ole ia ma Lahaina paha."

Ke olelo aku nei au, e waiwai ole auanei ke Aupuni ina pela, no ka mea hoi, o ka waiwai o ke Aupuni ka mea i imi ia iloko oia Kanawai, aole hoi o ka waiwai uuku, a o ke Puhi Rama ana mai Hawaii a Niihau, kona mea e waiwai loa'i, aole hoi o ke Puhi ana ma Holulu wale no, a i ole ia ma Lahaina paha.

Eia hoi kekahi mea e akaka'i he hana poho keia : o ka nui loa o ke dute o ka rama Hawaii i laweia'ku i ko na Aina e, mamua'ku o ka rama i hanaia malaila.

No ka mea hoi, o na wahi kupono e kuai ai i koonei rama i hana ia. 1. I Hawaii nei. 2. I ko na Aina e no hoi. A ke manao nei paha ka poe kalepa Puhi Rama, a me na Kalepa e ae paha oia ano e hoounauna i ka lakou mau tausani galani rama i ko na Aina e.

E hiki ana no paha ke manao mai lakou pela, aka hoi, ke olelo maopopo nei au, e alualu ana ka waha o ka lakou mau kieke Moni, i ka lu helelei mau ia ma ke kieke pukapuka a Hakai, e nei mea, "he poho."

A no ka mea hoi, o ke dute o ka rama Hawaiii i lawe ia'ku ma Kalefoni he $ l .50 no ke galani hookahi, a he oi aku ke oolea o keia dute i ko na rama e ae a.pau o Amerika Huipuia i lawe ia malaila me ke dute ole. A mahea la ka rama oi nui aku o ka lawe ia a me ka makemake ia e kanaka ? Ma ka rama Hawaii anei i puhi ia me ke dute nui, a ma ka rama haole paha i puhi ia me ke dute ole ? I kuu manao ana ma ka rama dute ole paha ka oi nui aku o ka makemake ia.

A pehea la e waiwai ai ka poe Kalepa i ka rama i Puhi ia ma Hawaii nei, ke ole he poe nana e kuai mai a inu iho ia mea ? A pehea la hoi ia e hoi kieke ai ia Hawaii, ke pau ole aku i ka lilo ko mau tausani galani rama ? Ea, aole anei he wahi alalai keia e keakea mai ana ia oe e ke Kalepa rama mai hooikaika nui ma ia hana a paki ka hou, no ka mea, hana poho ? Oia no.

Nolaila, i ole he aina, a he Aupuni, a he lahui holookoa paha hoi nana e kuai mai a inu iho i kau wai anelike me ka wai ula iliahi o Makaweli, ua akaka lea maoli, he hana poho keia. A ina pela, alaila, waiwai anei ka poe e manao ana e Puhi Rama a kalepa aku ?

Ke hoole aku nei au, aole, o ke Aupuni paha kai waiwai iki i na palapala Laikini Puhi Rama, aka hoi, o ka poe e manao ana e kalepa rama i ko na Aina e ; kai honi iho i ka laau a ke Kuaokalani ia " Hoolehelehekii."

Nolaila hoi, ina e houluulu ia na lilo o oukou e ka poe Puhi Rama, i ka palapala Laikini Puhi Rama, ke dute o ka rama i hoopae ia ma ka Aina e, ke dute hoi o ka moku halihali, a me na lilo e ae ma ka aina, alaila, heaha la ia, he ahua okoa paha, he mea na ka haole, "kumaki," kahaha! hoi ole ke poho la i ka rama i Puhi ia ma Hawaii nei.

A ina he oiaio keia mau kamailio ana pela, alaila, he hana poho maoli ke Puhi Rama Hawaii ana a ka poe Kalepa i manao ai, a ke Aupuni hoi i makemake ai e hana i Kanawai hoowaiwai ia ia iho.

Nolaila hoi, ina paha e lilo ana ka rama ma Hawaii nei i mea i waiwai ole ma keia mau kumu i haiia ae nei maluna, alaila, he mea anei ia na ka poe kalepa rama e hoopapau nui ai ma ia hana, i ka ua me ka la, i ke anu hoi me ke koekoe ?

Ke hoole aku nei au, aole, a ina aole, alaila, loaa anei i ke Aupuni ka waiwai ke ole na Kalepa e kii aku i palapala Laikini Puhi Rama ? O ka'u mea waiwai hoi ia. Aole, a ina pela, alaila, pehea la kou manao ana e emi iho kekahi mau Auhau o kakou, pela ka emi iho, o ke kumu iho la no ia o ka emi ole, o ka ike iho o na Kalepa he hana poho, alaila, ku ae a ma-lo, haalele aku i ka hana ana i ka rama.

Eia hoi, i ku no ka waiwai o nei mea he rama, a me na waiwai Kalepa e ae i ka uuku, pela mai ka Buke i kapaia, " Kalaiaina" a i nui mai ka hi-a a puni ka Aina holookoa mai o a o, ua akaka lea he mea waiwai ole, oi nui aku ka waiwai e loaa ana i ka wai maoli ma kahi nui a uuku paha, imua hoi o ka rama i Puhi ia ma kahi nui a ma kahi uuku hoi : Nolaila hoi, ua haule keia manao ana o na Kalepa Puhi Rama iloko iho o ka lua meki o ke poho.

Eia hoi kekahi ; ua ike ae nei kakou mamua, he nui loa ke kaumaha o ke dute o ka rama Hawaii i hoolilo ia aku i ko na Aina e, a he nui no hoi me na lilo e ae, a ina pela, alaila, he manolana ko'u, e kuai ia ana no ka rama Hawaii i Hawaii nei, a nau no e inu iho e Hawaii; i ka ke kino mea o ka hana ana.

Auwene! aloha ino kahi koena lahui i koe e noke ia nei i ka hoolilo, aole e hala na makahiki he 20 a e pau ana keia lahui i ka make ; a e ko ana paha kela olelo, oiai ua noa ka rama i ka ale hapuku pau ia e na kaheka wai ahi o ka poino a me ka make, he rama, aka hoi, i ole hiki keia pela, alaila, ua'kaka lea he mea pomaikai keia no ka lahui, a me ke Aupuni holookoa o ka inu rama.

Pela anei ? Ke hoole aku nei au, aole, no ko mea hoi, o ke Puhi ana i ka rama kona hiki mua pono. A nawai hoi e inu ? Ku nau ha. Na kanaka no e inu, aole na ka holoholona, a nolaila, hoi, o ka inu ia ana o ka rama kona hopena kupono no ia ; a i ole he poe nana e inu, o ke poho no ka hope o ka mea huli waiwai ma ka rama.

A ina pela ea, i ka nana'ku e holomoku okoa ana ke koena lahui i koe iloko o ka ona, e like la paha me ka paihi i kona wai liilii ana, a nui mai ka ua loku o ka uka, aole i kana mai ka hele inaina o ka auhau me ka momoku, wahi a ka poe oli, ilalo iho o kona kiowai, e ahai ana i na ale pohaha wale a ka wai.

A pela loa iho la no ka poe ona i ka rama, e alako huluhulu ia ana iloko o na hale Paahao pilau o ke Aupuni i ko lakou wa ona, me he iliili la a ka wai kahe ke alako hooponopono ole ia. Nolaila, ke olelo nei au he hana poho, a ina aole, alaila, he hana waiwai paha, a wahi a'u aohe e emi iho ana ka Auhau Aupuni maluna o kakou.

2. He hana keia e hoomahuahua ana i ko ke Aupuni lilo.

O ka hana ana i ka rama ma Hawaii nei, aole ia e moe malie me ka oni ole ana i o a ia nei, aole loa, aka, makemanui oia i ke dala, loaa ke dala, makemaaku no, a makemake hou aku no, a pela iho la ka hope o nei hana he Puhi Rama, e pii kauala'i i nei mea he dala ; aole ia he mea moe malie, e like la me ka wai halana o ka muliwai ka ike ole ia o kona oni ana.

E nana iki kakou i kekahi mau wahi e hoomahuahua ai i ko ke Aupuni lilo, i kumu e manao iho ai, aohe e emi iho kekahi mau auhau Aupuni maluna o na Makaainana.

O na Luna o ke Aupuni. Aole hookahi Luna Aupuni i kapa pono ia ma ka inoa hookahi, aole hoi elua, aka he lehulehu no. O ka Moi ke Alii nui o ke Aupuni, me ka Hanohano Alii, a me kona ohana. O ka Mea Kiekie ke Kuhina Nui, Kuhina Kalaiaina, Kuhina o ko na Aina e, Kuhina Waiwai, Kuhina o ke Ao Palapala e pono ai na Kula o ke Aupuni, a me ka Loio Kuhina.

Na 'Lii Kiaaina, na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, na Lunakanawai Kaapuni, Lunakanawai Hoamalu, a me na Lunakanawai Apana hoi, na Luna Helu, me na Luna Auhau, o ka Luna Dute Awa, a mau Luna Dute, o ka Luna Leta nui, a mau Luna Ahai Leta iho, o ka Luna Makai Kiekie, a me na Luna Makai iho, a me na Makai no hoi.

O na makua kumu o na Kula nui, a me na Kumukula no hoi, a me na hoa kiai kino o ka Moi, a pela'ku a lehulehu wale na Luna o ke Aupuni, aole hoi i paa ma keia pepa.

Aole i like aku a like mai na haawina o lakou nei kekahi me kekahi, ua oi aku ka nui o ka haawina o kekahi imua o ka haawina o kekahi, a ua emi mai hoi kekahi i ko kekahi a pela'ku.

A eia ku ninau a. Nawai lakou nei a pau e uku ? Na ke Aupuni no. A nohea mai hoi ka ke Aupuni dala ? Ka! nohea la. Noloko mai anei o na Laikini Puhi Rama, a me na koena Auhau aku i koe o na Makaainana ? Pua anei ka haawina makahiki o keia mau Luna Aupuni ? Ke paa hoi * * *.

I kuu manao ana, aole loa akahi e piha ka uku makahiki o keia mau Luna Aupuni, ina e hoemi ia iho kekahi.mau Auhau o na Makaainana mamuli o keia Kanawai hou i hana ia, no ka mea hoi, ua oi aku ka nui o na lilo i ka hooponopono Aupuni ana, mamua o ka loaa. Ua'kaka lea paha keia, ke nana'ku oukou ma ka palapala hoike a ke Kuhina Waiwai iloko o na makahiki elua i kaahope ae nei.

Nolaila hoi, mai loko mai no o na Auhau Aupuni a pau loa maluna o kakou na Makaainana, a me kekahi mau loaa e ae hoi ka uku makahiki o keia mau Luna Aupuni, a i mea aha hoi ia e hooemi iho i kekahi Auhau o na Makaainana, i mea aha hoi.

Ina e hana ke Aupuni pela, alaila, e hoomahuahua ana ke Aupuni i kona mau lilo iho, e like me ka'u olelo ana mamua ; aka hoi, i emi iho ea, e emi pu no ka pono me ko lakou mau Haawina makahiki, aole hoi o ka hookiekie mau aku, pela kuu manao.

A ina e hookiekie mauia i kela ame keia makahiki o kona noho Aupuni ana, alaila, he mea maopopo lea e hoomahuahua ana keia i kona mau lilo iho ; a ina pela, alaila, he aie ke Aupuni na kana mau Luna Aupuni i hoonoho ai, a nohea mai keia hoomahuahua ana i kona mau lilo iho ?

Aole anei no ka aeia ana e Puhiia ka Rama, keia mea ona hoilihune, hoilikole, hoaie, a hoopilikia Lahui hoi ? Aole anei no ka hoemiia ana o kekahi mau auhau o kakou mamuli o ke Kanawai hou i hana ia ? Oia no.

A ina pela, alaila, nowai ka hewa ? Nou no ka hewa e ka Makaainana i ke koho ana i ka Lunamakaainana Puhi Rama, a laa-a, a laa la, i ka noke mai i ka malimali e hemo ae ko Auhau, a puni oe i ka alapahi a ka Nahesa, a komo kino i ka poino, o ka poino, o ka ilihune, o ka ilikole, o ka ilipehu, o ka aie, a o ka nui loa ka ia oe e ke Aupuni. Ea, waiwai anei ke Aupuni ? U hoi o ka hoka ia.

Nolaila, o ke Puhi ana i ka Rama, he mea keia e hoomahuahua ana i ko ke Aupuni lilo, a i ole pela, alaila, he mea hoowaiwai paha, aka hoi, ua olelo iho nei au mamua, he hana poho no na Kalepa ; a ina pela, alaila, e emi iho no auanei ko lakou hoopapau nui ana malaila, aka hoi, emi e nae kekahi mau Auhau o na Makaainana * * * *.

A pehea la ia e hiki ai ke hoihoi ae a kona kulana kahiko ? He mea hiki ole paha keia ; a ina he mea hiki, alaila, heaha la ia, he lolelua paha he mea na ka lauwili.

Eia hoi kekahi, o ka hoomalu ana i ke Aupuni, aole ia he mea pono me ke dala uuku, aka, aia wale no a nui nei mea he dala, alaila, pono nei hana he hoomalu Aupuni ana ; a nolaila hoi, pehea la ia e hiki ai ke maloo mai ka waihona, mamuli o ka manao ana e hoemi iho kekahi mau auhau o kanaka.

Nolaila, ina aole he kahua e ae, a he Auhau Aupuni hoi maluna o na Makaainana, alaila, ke olelo nei au, he mea hiki ole loa keia ; aka hoi, he mea nui nae, aole ia he mea uuku. Penei paha, aia i ka manawa e kipi ai na Makaainana, a kaua kimopo aku i ka Moi nui ke Alii o ke Aupuni, me ka manao ana e kaili ae i kona. maluhia ; a e hoolilo hoi iaia malalo iho o ka lima o na Makaainana, a na lakou ka hoomalu ana i ke Aupuni e like me ko lakou manao ana he pono, ame na kaua liilii kuloko e ae hoi ma ka moana a ma ka aina, alaila, ke ninau aku nei au ia oukou * * * * * .
(Aole i Pau.)