Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 45, 5 November 1864 — Kumumanao. UA NOA KE PUHI RAMA! UA NOA KE PUHI RAMA!! A KE OLELO IA NEI E EMI ANA KA KEKAHI MAU AUHAU O NA MAKAAINANA. [ARTICLE]

Kumumanao. UA NOA KE PUHI RAMA! UA NOA KE PUHI RAMA!! A KE OLELO IA NEI E EMI ANA KA KEKAHI MAU AUHAU O NA MAKAAINANA.

E ka Nupepa Kuokoa e; Alohaoe: Aj nie ka leliulehu holookoa e ike ana i kou | kino. Ua hooholo ia iho nei ke Kanawai Puhi Rama, e ka hapa nui o na Luna Makauinana o ko Hawaii pae aina ; a me na hoa Hanohano hoi o ka Hale Alii, koe wale aku 110 o loane Ii kekahi hoa oia Ilale, ma ka aoao kue rama, iloko o ka Hale hookahi i olelo ia ma ke Kumukanawai hou, oole hoi iloko o na Hale elua o ka Ahaolelo Kau Kanawai i olelo 'ui ina ke Kumukanawai kahiko o ka A. D. 1852, i haawi ia mai inalalo iho o ka lokomaikai hiwa lua o ka Hiwahiwa Lani aloha Kauikeouli Kamehameha 111. A no ka mea hoi ; nana i hookaulike i ka pono a me ka pomaikai mawaena o na 'Lii a nie na Makaainana, a mawaena iioi o ka ilihune hale ole a me ke kanaka waiwai, a hiki mai i ka la 20.0 Augate ka A. D. 1864. Ua Ikahoka iho |.i, oia hoi keia, ua hala ka nani mai ke Kumuknnawai kahiko aku o ka A. D. 1952. A o ka ui a me ka pomaikai a me ka malu like iwaena o na 'īiii a me na Makaainana a ke Kumukanawai hou i haawi mai ai, eia la ke puka nei. Ua lanakila ke Puhi Rama! ua ianakila loa ke Puhi Rama!! Auwene! ua waiwai o Hawaii. A ke hookiekie nei au me kuu wahi leo iki me me ka olelo ana. Ua woiwai ke Aupuni! ua waiwai ke Anpuni o ko kakou Moi aloha Kamehameha V, i ka noa ana o ke puhi rama ma Hawaii nei. Aka hoi; ea, ke makau e nei nae au i ka hopena oia mea e ili mai ana maluna o ke Aupuni rpa keia hope aktr, healia la ia ? He maluhia anei ? He kuikahi like anei ka ohana me ka ohua, o ka hoa hoi me ka hoa, ka makuakane rae ka makuahine, a me na keiki } Piha anei a hu ka waihona waiwai o ke Aupuni mamuli o na Laikini Puhi Rama, a Laikini kuai Rama paha ? Na kakou no ia e noonoo i kona pii ana a hv, a i kona emi ana iho a ilikole, a na kakou no hoi ia e nana mai i ka maluhia a me ka ole, a i ke kuikahi like paha a ine ke kuikahi ole, a pela aku ma keia hope iho. He oiaio no paha ; he mea waiwai ka rama e like ka noonoo hohonu ana o m Lunamakaainana a mokou i koho ai,

a me ka ike kiekie hoi i loaa iloko o na opu noonoo o na hoa Hanohano o ka Hiile Alii, a nolaila hoi, heaha la ka ike a keia wahi kuaaina e hoolohe ia mai ai, he opala paha, he inea puhipuhi na ka makani waha o ko oukou mau kino ; ke hiki iho » ke kau o ka ukiuki.

Aka, ke olelo nei nae he mea ino loa ka rama, ke makuikai pono ia ke kino ame ke ano oka rama. 44 Ake hooia mni nei hoi ka moolelo o kekahi poe kuai rama ma ke Aupuni o Ameriku Huipuia, he n»ea hoilihune ka rama, a e hahai ana ka ia pilikia mai na makua a i na keiki, a e lilo ana hni na keiki i poe ona. " A ina he oiaio keia mea, alaila, e lilo ana ka poe Pulii Rama a poe kuai rama aku paha i poe ilihune, a e hahai ana ka poino mai na makua a i na keiki, a o ka poe hoi nana e imi, ina paha no keia lahui, a ina paha no na lahui e, (ēa auwe ka hope i ka po, ka lua e alawi mau ai,) e lilo ana i poe ona : Nolaih, he pono au ke hoakaka iki aku i ke ano o keia mea he rama, a mahope Iho, hoike aku au i ka emi a me l<a emi ole o keknhi mau Auhau o na M.nkaainana, no ka mea hoi, ua lohe waie | au, e emi ana ka mamuli o keia Kanawai hou i hana ia e puhi raina. O ke ano oka huaolelo "rama. " He mea anelike paha ia me ka wai, a ma ka noonoo ana hoi, aole ia o ka wai e inu e kena'i ka makewai; aole hoi oka wai ono o ka uka, ka wai huihui lipo oka nahele, aole loa :jka, he wai a he wai hoi e kikiwi ai, e hilala'i, hc wai hoapaapa, he wai hoopuu dala, he wai hooilihune, he wai hoilikole, he wai hooluhiluhi, he wai hooluhi kino, he wai hoehaeha, he wai hoeha ili, a pela'ku.

A pela iho la paha ke kino a me ke ano o ka rama, a o ka mea hoole mai i keia ; ua like no ia me ka hoole iho i ka weliweli ole o ke kanaka e ku ana ma kahi huini o ke kia moku, oiai na ale o ka moana, e hoonaueueana i ke ana kau malie o kona kikaln. Aka hoi; aole no he mea hou ka rama i hoea mai i Hawaii nei, aka, he mea kahiko no, a i ka hapn. waena iho nei o ke Keneturia 19, i ke kau hoi o ka malulua kuloko ana o keia Aupuni, hoea mai la na rama o kela ano keia ano, mai na Aina e mai. Oia hoi ka Rama, Gini, Barani, 6aida, Bia, Era, Poka, a pela'ku. Aka hoi, 0 ke kumu kahi i loaa mai ai nei mea he rama Hawaii, mai loko mai no ia o kekahi mau hua ai ona mea kupu. Oia ke Ko, Ki, Hala, Uala, Maia, Poha, Ohia, Niu, Papipi, a me na mea like, a pela'ku. No ka hana ana, puhi ana, kawi ana, uwiuwi ana, hookulukulu ana, a me na mea like pela a lilo i rama Hawaii, alaila, oia anei ka mea i olelo ia iloko o keia Kumumanao. E waiwai ana keia Aupuni, a mamuli hoi oia Kanawai; i emi iho tii kekahi mau Auhau o na Makaainana, ke hookuu ia mai keia Tiga hae o ka poinoe holoholo iwaenakonu oka aina i kona 1 wa maluhia loa 1 Oia no, aka hoi, o ke koho e ana'ku ika waiwai o ke Aupuni a me ka hoemi ana iho i kekahi mau Auhau o na Makaainana, aole ia'u ia wahi, no ka mea hoi, aole owau kekahi Lala Hookau Kauawai i keia Kau Ahaolelo e Puhi ka rama. O na Lunamakaainana, a me na hoa Hanohano paha o ka Aha Kau Kanawai ka i ike i ko ke Aupuni mea pokeokeo ke noa ka rama, a o lakou no hoi ke ike i kona mea ilikole.

Nolaiia lioi, i o'u mau makamakn aloha e noho ana mai Hawaii a hala loa'ku i Niihau, ka mokupuni o ka haoie, e hoolohe mai i keia. O ka noa ana'e nei o ke Puhi Rarna, a he tnea waiwai ka ia no ke Aupuni. A ke ninau aku nei hoi au ia oukou maoiua. E emi iho ana anei kekahi mau Auhau o kakou o na Makaainana, mamulr o keia Kanawai hou ? O ko J u olioli loa

hoi ia e noho nei o ka hemo ae o knu wahi kaumaha, nana'ku a-a pili kaumaha ia e nolio nei, iliki mai ka Lunahelu i kana hana, o ka holo a-a ia la e holo ai i o ia nei i kahi o ka loaa, e pau ai ia pilikia, a pau ae la ; kuu ka nae, a nana'ku ana o ua qiakahiki hou aku.

Auhea oukou e na Makaainana o ke Alii, ke hoole aku uei au, aole, aole paha he kumu keia e hoemi iho ai i kekahi mau Auhau o kakou o na Makaainana o ka hana ana i ka rama i mea irfci pa kanaka o kela ano keia ano, aole hoi no ka paa nna o ia hakahaka i ka rama, aole hoi no kekahi kuinu e ae, aoleloa, f no ka mea hoi, he mau waiwai laua a i elua nokeAupuni. A pehea la hoi ia e hooki ai i kpna mau pono Aupuni, a pehea la hoi ia e noho Aupuni ai ke 010 nei mea he Auhau maluua o kakou na Makaainana ? I ka nana ana'ku, aole, a ina ua hana ke Aupuui pela, alaila, liealia la ia wahi a kamalii. He ilikole paha he mea na ka ilipehu."

Aka hoi, ua ike iho nei au ua noa ke Puhi rama ana iloko o keia Kau Ahaolelo; oiai au e hoolohe wale aku ana [ka lakou hana, a malia hoi o hemo io ae kekalii mau Auhau o kakou, aka, he manao maopopo ko'u, e komo kino holookoa ana ke Aupuni a me ka poe Kalepa Rama iloko o.ka poino a me ke poho, a i ole hoi pela, alaila, iloko aku hoi 6 ka heunaele. Pomaikai ke Aupuni a me ka poe Kal©pa Kama i ke da4a-iioloko mai ma i hanaia ma Hnwaii nei. Ahe elua maii kumu o keia manao ana pela. 1. He hana poho no na Kalepa. 2. He hana hoi e hoomahuahua ana i ko ke Aupuni lilo. I. He hana poho keia no na Kalepa, o ke Puhi ana i ka liama a Kalepa aku. Ina e ae ia ke Puhi Rama ana ma Hawaii nei a puni iloko o na Hale Wiliko, a iloko hoi o na kahua maikai e ae, a me na wahi like paha pela kahi i uiu nui ai na laau hua ai pala wale, a paa ia he Kanawai Puhi Rama ma na kuauna o ko kc Aupuni mau Buke Kanawai, alaila, ke olelo nei au aole ia he mea waiwai, ke puni ka Aina holookoa mai o a o i ka hana ana i ka rama Hawaii.

A no ka mea hoi, i ole paha ia he hana waiwai mamuii o ka nui o na Hale Puhi Rama, alaila, ua maopopo lea he hana poho, a ina pela ea," ua luhi makehewa ka hooikaika ana, ke ike oie iho i na maka i kona hopena kupono, i ka waiwai a i oie ia i ka ilikole paiia.

Nu ka mea hoi, aia iioko o ka Mokupuni o Kauai, he mau Hale Puhi Ko, a he mau kahua kupono hoi no keia hnna, alilila, ke manao maopopo nei au, e loaa ana paha ilaila he maū tausani Barela rama, a pela hoi Oahu nei, Molokai* nui a Hina, Maui, Hawaii o Keawe, ea, ku ke ko'a o ua mea he pahu rama, alaila, niiiau iho penei : 1 hea lakou nei e ahu ai a kuai aku 7 A ihea hoi e kuāi aku ai 1 Auhea ka aina i koe me ka rama ole ? Auhea kanaka nana e inu ? A nawai hoi e inu e pau ai ? He mau ninau oiaio no keia e alalai ana i keia Kanawai hou i Hooholo ia iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni, a no ka mea hoi, i ka nana'ku, e ahu ana no ka rama i Hawaii nei, a kuai iho no ia Hawaii, a na Hawaii nei no e inu iho i ka kaoiwi mea o ka hana ana ; no ka mea, ua piha na Aupuni e i nei mea he rama, mamua'ku o koonei rama. " Anoai, ke hoohalahaia mai nei paha kekahi me ka oleioana, kahaha. Aole i ae ia ke Puhi Ramn ana ma Hawaii] nei a puni iioko o keia Kanawai, aka.! ma ke Kulanakauhale wale no o Honolulu kahi i ae ia e Pnhi Rama, a i ole ia ma Lahaina paha. ,, Ke oielo aku nei au, e waiwai ole auanei ke Aupuni ina pela, no ka mea lioi, o waiwai o ke Aupuni ka meai imi ia iloko oia Kanawai, aole hoi 9 ka

waiwai uuku, a o ke Puhi llania ana mai Hawaii a Niihau, koua mea e waiwai loa'i, aole hoi o ke Puhi ana ma Holulu wale no, a i ole ia ma Laliaina paha. Eia hoi kekahi mea e akaka'i he hana poho keia: oka nui loa oke dute oka rama Hawaii i laweia'ku i ko na Aina e, mamua'ku o ka rama i hanaia malaila. No ka mea hoi, o na ivaj»i kupono e kuai ai i koonei rama » hana ia. I. I Hawaii nei. -2. Iko na Aina e no hoi. A ke manao nei paha ka poe kalepa Puhi Rama, a me na Kalepa e ae paha oia ano e hoounauna i ka lakou mau tausani galani rama i ko nn Aina e.

E hiki ana no paha ke manno mai lakou pela. aka hoi, ke olelo mnopopo nei au, e alualu ana ka. waha o ka lakou mau kieke Moni, i ka l.u helelei mau ia ma ke kieke pukapuka a Hakai, e nei men, "he poho." A no ka mea hoi, o ke dute o ka raina Hawaiii i lawe ia'ku ma Kalefoni he $ 1.50 no ke galani hookahi, ahe oi aku ke oolea o keia dute i lio na rama e ae a.pau o Amerika Huipuia i lawe ia malaila me ke dute ole. A mahea la ka rama oi nui aku o ka lawe ia a me ka makemake ia e kanaka ? Ma ka rama Hawaii.anei i puhi ia rne ke dute nui, a ma ka rama haole paha i puhi ia me ke dute ole ? I kuu manao ana ma ka rama dute ole paha ka oi nui aku o ka makemake ia. A pehea la e waiwai ai ka poe Kale-j pa i ka rama i Puhi ia ma Hawaii nei, ke ole he poe ~kuai «Hai «..inA* iho ia mea ? A pehea ia hoi ia e hoi kieke ai ia Hawaii, ke pau ole aku i ka lilo ko mau tausani galani rama ? Ea, aole anei he wahi alalai keia e keakea mai ana ia oe e ke Kalepa rama mai hooikaika nui ma ia hana a paki ka hou, no ka mea, hana poho ? Oia no.

Nolaila, i ole he aina, a he Aupuni, a he luhui holookoa paha hoi nana e kuai mai a inu iho i kau uai anelike me ka wai ula iliuhi o Makaweli, ua akaka lea maoli, he hana poho keia. A ina pela, aiaiia, wuiwai unei ka poe e manao ana e Puhi Rama a kalepa aku ? Ke hoole aku nei au, aole, oke Aupuni paha kai waiwai iki i na palapaia Laikini Puhi Rama, aka hoi, o ka poe e manaoana e kaiepa rama i ko na Aina e; kai honi iho ika laau ake Kuaoka* lani ia " Hoolehelehekii."

Nolaila hoi, ina e houluulu ia na lilo o oukou e ka poe Puhi Rama, i ka palapala Laikini Puhi Rama, ke dute o ka rama i hoopae ia ma ka Aina e, ke dute lioi oka moku halihaii, a me na lilo e ae nia ka aina, alaila, heaha la ia, he ahua okoa paha, he mea na ka haole, "kumaki," kahahal hoi ole ke poho la i ka rama i Puhi ia ma Hawaii nei. A Ina he ōiaio keia mau kamailio ana peia, aiaiia, he hana poho maoli ke Puhi Rama Hawaii ana a ka poe Kaiepa i manao ai, a ke Aupuni hoi i makemake ai e hana i Kanawai hoowaiwai ia ia iho. Noiaila hoi, ina paha e lilo ana ka rama ma Hawaii nei i mea i waiwai ole ma keia mau kumu i haiia ae nei maiuna, alaiia, he mea anei ia na ka poe kalepa rama e hoopapau nui ai ma ia hana, i ka ua me ka ia, i ke anu hoi me ke koekoe ?

Ke hooie aku nei au, aoie, a ina aolē, aialla, loaa anei i ke Aupuni ka waiwai ke oie na Kalepa e kii aku i paiapala Laikini Puhi Rama ? O ka'u mea waiwai hoi ia. Aoie, a ina peia, alaila, pehea la kou inanao ana e emi iho kekahi mau Auhau o kakou, pela ka emi iho, o ke kumu iho la no ia o ka emi oie, o ka ike iho o na Kalepa he hana poho, alaila, ku ae a ma-10, haalele aku i ka hana ana i ka rama. Eia hoi, i ku no ka waiwai o nei mea he rama, a me na waiwai Kalepa e ae i ka uuku, pela mai ka Buke i kapaia. « Kalaiaina" a i nui mai ka hi-a a puni ka Aina holookoa mai o a o, ua akaka lea he mea waiwai ole, oi nui aku

ka waiwai e loaa ana i ka wai maoli ina kahi nui a uuku paha, imua hoi o ka rama i Puhi ia ma kahi nui a ma kahi uuku hoi: Nolaila hoi, ua haule keia manao ana o na Kalepa Puhi Rania iloko iho o ka lua meki o ke poho. Eia hoi kekahi ; ua ike ae nei kakou mamua, he nui loa ke kaumaha o ke dute o ka rama Hawaii i hoolilo ia aku i ko na Aina e, a he nui no hoi me na lilo e ae, a ina pela, alaila, lie nmnolana ko'u, e kuai ia ana no ka rama Hawaii i Hawaii nei, a nau no e inu iho e Hawaii; i ka ke kino mea o ka hana ana. Auwene! aloha ino kahi koena lahui i koe e noke ia nei i ka hoolilo, aole e hala na makahiki lie 20 a e pau ana keia lalmi i ka make.; a e ko ana paha kela olelo, oiai ua noa ka rama i ka ale hapuku pau ia e na kaheka wai ahi o ka poino a me ka mnke, he rama, aka hoi, i ole hiki keia pela, alaila, ua'kaka lea he mea pomaikai keia no ka lahui, a me ke Aupuni holookoa o ka inu rama.

Pela anei ? Ke hoole aku nei au, aole, no ka mea hoi, oke Puhi ana i ka rama kona hiki mua pono. A nawai hoi e inu ? Ka nau ha. Na kanaka no e inu, aole na ka holoholona, a nolaila, hoi, o ka inu ia ana o ka rama kona hopena kupono no ia ; a i ole he poe nana e inu, o ke poho no ka hope o ka mea huli waiwai ma ka rama.

A ina pela ea, i ka nana'ku e holomo-i ku okoa ana ke koena lahui i koe iloko o ka ona, e like la paha me ka paihi i kona wai liilii ana, a nui mai kn ua loku o ka uka, aole i kana mai ka iiele inaina o ka aūhau me ka momoku. wahi a ka poe oli, ilalo iho o kona kiowai, e ahai ana i na ale pohaha wale a ka wai.

A pela loa iho la no ka poe ona i ka raina, e alako huluhuiu ia ana iloko o na hale Paahao pilau o ke Aupuni i ko lakou wa ona, me lie iliili la a ka wai kahe ke alako hooponopono oie ia. Noiaila, ke oleio nei au he hana poho, a ina aole, aiaila, he hana waiwai paha, a wahi a'u aohe e emi iho ana ka Auhau Aupuni maiuna o kakou. 2. He hana keia e hoomahuahua ana i ko ke Aupuni lilo. O ka hana ana i ka rama ma Hawaii nei, aole ia e moe malie me ka oni ole ana i o a ia nei, aole loa, aka, makemanui oia i ke dula, loaa ke dala, makemaaku no, a makemake hou aku no, a pela iho la ka hope o nei hana he Puhi Rama, e pii kauala'i i nei mea he dula ; aole ia he mea moe malie, e like la me ka wai halana o ka muiiwai ka ike ole ia o kona oni ana. E nana iki kakou i kekahi mau wahi e hoomahuahua ai i ko ke Aupuni iiio, i kumu e manao iho ai, aohe e emi iho kekahi mau auhau Aupuni moluna o na Makaainana. •O na Luna oke Aupuni. Aole hookahi Luna Aupuni i kopa pono ia ma ka inoa hookahi, aole hoi elua, aka he iehulehu no v . O ka Moi ke Alii nui oke Aupuni, me ka Hanohano Alii, a me kona ohana. Oka Mea Kiekie ke Kuhina Nui, Kuhina Kalaiaina, Kuhina o ko na Aina e, Kuhina Waiwai, Kuhina o ke Ao Palapala e pono ai na Kula o ke Aupuni, a me ka Loio Kuhina.

Na 'Lii Kiaaina, na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, na Lunakanawai Kaapuni, Lunakanawai Hoamalu, a me na Luoakanawai Apana hoi, n% Luna Heiu, me na Luna Auhau, o ka Luna Dute Awa, a mau Luna Dute, o ka Luna Leta nui, a mau Luna Ahai Leta iho, o ka Luna Makai Kiekie, a me na Luna Makai iho, a me na Makai no hoi. O na makua kumu ona Kula nui, a me na Kumukula no hoi, a me na hoa kiai kmo o ka Moi, a pela'ku a lehulehu wale na Luna o ke Aupuni, aole hoi i paa ma keia pepa. Aole i like aku a like mai na haawina o lakou nei kekahi me kekahi, ua oi aku ka nui o ka haawina o kekahi imoa o ka haawina o kekahi, a ua emi mai hoi kekahi i ko kekahi a pela'ku.

A eia ku ninau a. Nuwai lakou nei n pau e uku ? Nn ke Aupuni no. A noliea mai hoi ka ke Aupuni dnla 1 Kn! nohea la. Noloko mai anei ona Laikini Puhi Rama, a me jna koenn Auhau aku i koe ona Mnkaoinana ? Pna nnei k«i haawina makahiki o keia mau Luna Aupuni ? Ke paa hoi * * *.

I kuu manao ona, ot»le loa akahi e piha ka uku makahiki o keia mau I.una Aupuni, ina e lioemi ia iho kekalii.mau Auhau o na Makuainaua maniuli o keia Kanawai hou i hana io, 110 ka mea hoi, ua oi aku ka nui o na lilo i ka hooponopono Aupuni ano, mamua o ka loaa. Ua'kakn lea paha keiu, ke nana'ku oukou ma ka palapala hoike a ke Kuhina Waiwai iloko o na maUahiki elua i kaahope ae nei. Noiailu hoi, mai ioko mai no o na Auhan Aupuni a pau loa maluna o kokou nn Makapinana, a me kekahi mau Ipaa e ae hoi ka uku inakahiki o keia mau Luna Aupuni, a i mea aha hoi ia e liooemi iho i kekahi Auhau o na Makaainana, i mea aha hoi. Ina e hana ke Aupuni pela, alaila, e hoomahuahua ana ke Aupuni i kona mau iilo iho, e like me ka'u olelo ana inamua ; aka hoi, i emi iho ea, e emi pu 110 ka pono me ko lakou mau Haawina makahiki, aoie lioi o ka hookiekie mnu aku, pela |kuu manao. A ina e hookiekie mauia i kela ame keia makahiki o kona noho Aupuni nna, alaila, he mea maopopo lea e hoomahuahuu ana k«ia * kena mau ,;, a peln, alaila, he aie ke Aupuni na kana mau Luna Aupuni i hoonoho ai, a nohea mai keia hoomahuahua ana i kona mau lilo iho ? Aole anei no ka aeia nna e Puhiia ka Rama, keia mea ona hoilihune, hoilikole, hoaie, hoopilikin Lahui hoi ? Aole anei no ka hoemiia ana o kekahi mau auhau 0 kakou mamuli o ke Kanawai hou i huna ia ? Oia no. A ina' pela, alaila, nowai ka hewa ? Nou no ka hewa e ka Makaainana i ke koho ona i ka Lunamakaainana Puhi Itama, a laa-a, a laa la, i ka noke inai i ka malimali e hemo ae ko Auhau, a puui oe i ka alnpahi a ka Nahesa, a komo kino i ka poino, o ka poino, o ka ilihune, o ka ilikole, o ka ilipehu, o ka aie, a o ka nui loa ka ia oe eke Aupuni. Ea, waiwai anei ke Aupuni ? U hoi o ka hoka ia. Nolaila, o ke Puhi ana i ka Rama, he mea keia e hoom&huahua ana i kO ke Aupuni lilo, a i ole pela, nlnila, he inea hoowaiwai paha, aka hoi, uaolelo ihonei au mamua, he hana poho no na Kalepa ; a ina pela, alaila, e emi iho no auanei ko lakou hoopapau nui ana malaila, aka hoi, emi e nae kekahi mau Auhau o na Makaainana * ♦ * #. A pehea la ia e hiki ai ke fioihoi ae a kona kulana kahiko ? He mea hiki ole paha keia; a ina he mea hiki, alaila, heaha la ia, he lolelua palia he mea ha ka I&uwili. Eia hoi kekahi, o ka hoomalu ana i ke Aupuni, aole ia he mea pono me ke daJa uuku, «ka, aia wale no a nui nei mea he dala, alaila, pono nei hana he lioomalu Aupuni ana; a nolaila hoi, pehea la ia ® hiki ai ke maloo mai ka waihona, mamtili o ka manao ana e hoemi iho kekahi mau auhau o kanaka. - Nolaila, ina aole he kahua e ae, a he Auhau Aupuni hoi maluna o na Makaainana, alaila, ke olelo nei au t he mea hiki ole loa keia; aka hoi, he mea nui nae, aole ia he tr>ea uuku. Penei paha, aia i ka manawa e kipi ai na Makaainana, a kaua kimopo aku i ka Moi nui ke Alii o ke Aupuni, me ka manao ana e kaili oe i kona maluhia; « e hoolilo hoi iaia malalo iho o ka lima o na Makaeinafia, a na lakou ka hoomalu ana 1 ke Aupuni e like me ko lakou maoao ana he pono, ame na kaoa Hilii kuloko e ae hoi ma ka moana a ma ka a\na a a|sik f • ke ninau aku neiau ia pukon * •