Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 45, 5 November 1864 — Na Palapala. Haiolelo a Hon. S. N. Castle, Oka. 31, NO KA BILA PUHI WAIONA. [ARTICLE]

Na Palapala.

Haiolelo a Hon. S. N. Castle, Oka. 31, NO KA BILA PUHI WAIONA.

mea i noim mrii nei, oia no ka hooholo lpa ana i keia Bila Kanawai.

A malia paha aolē n6 e lioAliuia mai ana ka'u mau olelo i keia wa, aole paha wau e lilo i mea i hooko pono i ka'u hana, i kuu Moi, na Makaainana, ko'u Lunaikehala iho, a me ke Akua, ke ole au e hoopuka hou ae i ko'u leo e kue i kona hooholoia ana. No ka mea, ke maka'u nei au no ka hopena weliweli e ilihia mai ana iluna o keia aupuni. Ua oleioia mai e kekahi mau hoa, aole o ka hana ana ka mea e pii ae ai o ka nui o ka iau ana—Ua olelo au ma kau mau olelo mua, ua makau au no ka hoomaka ana o ke komo ana o ka makia, a o na hana ana iloko 0 ka hoopaapaa ana, ua hooia mai no ia mea a'u i manao ai, no ka mea, ua hoikeia mai ka makemake e hooemi iho i na kumu e maluhia'i ki hooemi ana iho i ka auhau malalo o ka mea i hoikeia mai e ua Bila ia 1 kona wa i waiho muaia mai ai.

Ua oleloia mai e kekahi, aohe ona ike i ka pili o ka hana ana i ka Waiona me ka inn ana, ke pane nei au, o ka hapanui o ka waiona i hanaia, ua inuia, a ke maka'u nei au, oia paha auanei ka hopena mai o keia hana. Aole e mau ana ko keia aupuni pakele ana ma ia mea mai. Aole e loihi ana ko lakou hana ana i na waiona me ko lakou inu ole iho, a eia hou hoi, aole no au e ae ana e hoouna aku ia mea, ma na nina c i mea e hoopino ai i ko'u poe hoa kanaka o keia ao. Ina aole au e haawi ia mea i na kanaka Hawaii, ao!e no au e ae e haawiia ia mea i na kanaka e aku. Ua oleloia mai e kekahi Hoa Hanohanoo keia Hale, e man ana no ka inuia ana o ka waiona, aole ka e liiki ke keakeaia. Malia paha pela io no, aka, ina hoi ha he ino kona hopena, e like me ka'u i hoike ai iinua o oukou, a nolaila, aole loa e kokua ana i ka hoomau ana ia mea ino, ina paha ia he mea nana e haawi mai ia'u i lua gula—aka, e hoao no au e keakea ia mea, oia nae pnha, aole au e lanakila ana. Ua oleloia no hoi, aole kakou i ike i ka make ana o kekahi poe mamuli o ka inu ana. He oiaio paha, aole ka rama e hoomake hikiwawe ana i na kanaka e like tue ka make ke kuia i ka pu, aka, he'mea nae ia e hoomake malie ana i na kanaka ma ka hapanui o na poe o ia ano, me he mea la no ua ku i ka pu. Oia ka olelo hoike ana tausani Ka« hunalapaau, ka poe kupono hoi ke lilo i Lunakanawai no ia mea, a ua olelo mai no hoi lakou, he mea ia 6 hoopoino ana ia iloko o ke kanaka, a ua lilo hoi i mea e hoakaka mai ai i ka mai, a noluila, o na kanaka a pau i loaa i na mai ano e me ka īnu nae, ua pau ka hapanui o lakou i ka make, oiai ina lakou he poe inu ole, ua hiki no ke hoopakeleia ko lakou ola. He nui. ka poe i make mamuli o ka inu ana ma Honolulu nei, ina aole kakou i ikemaka, ke olelo nei au, ua ike'no au, o kekahi keiki a ka mea nana i haawi mai i keia buke.

Hai o Hon. Jol>y Willfes hoa no ka Ahaolelo o Enelani, o ka nui o !m poe i hoopaiia no ka hewa ma Beritania Nui iloko o ka makahiki hookahi, he 190,000, a mamuli o ka hoike maopopoia mai e ka poe i ike, ua 150,000 o ia poe hewa, i hoouluia noloko mai o ka inu ana, a o ka hapanui no hoi o na poe i huneia noloko mai no oia kumu hookahi. . Ua oi ae ka !ilo o ke aupuni no keia mea, mamua o na looa a pau L puka mai noloko o kn rama, a pela no hoi ma na aupuni a pau kahi i inu mauia'i ona waiona. hou hoi, ua oleloia ua ane paii wale ka leakou malakeke, aka, aole i oiaio loa keia olelo. No ka mea, he 242.000 galani i hoounaia'ku i Kapalakiko mai ka la mua mai o lanuari a hiki i keia manawa, a he 240,000 ga!ani, i hanaia i ko ma lea Hale Hoomaemae Ko ma Honolulu nei. A eia hou no hoi, wahi a Prof AlcCullock, ka mea i hooliloia e ke aupuni o Amerika Huipuia i mea nana e huli i ka nui o ke ko. o loko o ka malakeke o kela aina keia aina o ka honua me ka manao ole i ka poino ame ka poino oie paha o ia mea, ua hoikeia ma na papa hoike i hooiahaia, ua oi ka loaa o ka malakeke o.na pana laau o Farani ma ke kuai ana i ka lakou iiialakeke mamua o ka pomaikai i loaa i na pana laau o Beritania ma ka hana ana i ka lakou Malakeke i Hama, no ka lilo nui ma ka hana ana ke kumu rtui o ke poho. A no ia mea, ua hiki fce kanalua i ka lilo ana o ka hana waiona maanei r i mea e hoonui ai i na kumu waiwai, ame ke dala o keia aupuni, a aole no hoi e manaoia e waiwai ana ia mea, ke ole e hooluoluia mai na kanawai e hookapu nei i ka inu ana, a ina e hoalualuia u& mau kanawai la, alaiia. o na ino a'u i hoikē ae nei mamua, na ino hoi i hiki ole ke Ūanalua ia i lōohia noloko mai o ia mei, e hiki mai driai no ia ianei. Ae huki aka ana'ia i dala nui o ke aupuni, no ka malaffift āna i ka poe i hoohune ia, ame ka hoomalu ana i na Karaima i hanaia mamuli o keia mea ino, i pakeu ae mamua o na dala i komo mai iloko o ka Waibona o ke AUpuni, mamuli o keia kumu loaa o ka rama, a e liio ana ia i mea e hoopoino

! nui mai ai ina hana raa ka hoololo nna mni ' ika poe paahana mamua ona pomaikai a ' pau i uluhia mai noloko oka rama, me b ! olelo ole'ae no ka poino ame ka \une, ame i ka nohō u ana e ilihiaia mai aoa ma kooa ' m%u kapuai. He mea hiki ofe keia ke hoo- i leia ake kanaluiia, ina he mea manao» ka 1 olslo ana tausani > Kahunapule aooe oa met { a kakou i ikemaka iho ai. lna kakou e lilo i ana kakou a pau i poe nana e kokua i ka : auamo ana i keia mau poino, a e kokua hoi i ika uku ana ina lilo i uluhia mai noloko o i keia mea, oiai, he kakaikahi wale no ka poe i nana e ohi kona pomnikai ma ke dala loaa mai. 1 A ina paha e auamoia ana na poino oka | noho u ana, ame na lilo hoi o ke aupuni. e ka poe nana e ohi ana i ke dala no ia mea, oini e minamina kakou no ko lakou poino pela—alaila, e lilo ana no auanei o ke al ka lahui ka mea nana e kono mai ia kakou t kue i keia Bila, ma na wahi no a pau i hanaia'i ka rama, a o na loaa ame na pomaikai a pau e loohia mai ana, maluna wale no ia o ka poe kakaikahi, na poe kalepa ame na poe kanu ko, aka, ua auhauia nae na poe a pnu i mea e hiki ai ke hoopau i ka 'pilikia ame ka hune ame ka noho u ana, o ka poe i hoopilikiaia ma keia mea, me ko lakou hoole ikaika ana no i keia mea.

Mamuli o ka inanaoio ana i keia mau mea, nolaila, e koho ana au mamuli o ka aoao kue i keia Bi!a no kona kue i ka pono ame ka pomaikai io o ke aupuni ame ka lahui kaaaka Hawaii. Hookahi pomnikai e loaa ana ia oukou ke hooholoia keia Bila, oia hoi ka hooki i ka hana ana o ka Wili Hoomaomae Ko o Honolulu, ka mea nana i kuai inai he 240 000 galani malakeke, iloko o keia mau malama eiwa, me ka loaa hoi ma ia mea he 304,500 tona Kopaa, he waiwai kuai maikai, a he mea hoomake ole hoi i ke ola, heaha Ja ka pomaikai e loaa ana ia oukou ma ko oukou hoomake ana i keia Hale Hoomaemae Ko maikai ? Ka mea hoi i apuepue no kona ola mai kona hookumuia ana mai, me ka ane ole no e ola ?—Ka mea hoi i hookau mai i ka lilo nui iluna o kona poe nana i kukulu a hala kekahi kau okoa, a akahi no a hoomaka e hoihoj mai i kona mau lilo, ka hale hana nana i k'oai nui i ka malakeke, no ka hoolilo ana ia mea kuai maikai, hoopilikia ole i ke ola i oi pnha ka nui mamua o ka malakeke aka poe Puhi rama. Oi aku no ka ka oihana kalepa a me ka poe pauhana, mamua o ka hana a na poe Puhi waiona. Ke pane aku nei au, i utt no paha be mea ino ole keia o ka waiona, aole kekahi waiwai i ku i ka hoohoihoi aku i na oihana kalapa, e like me ke ko i hanaia e ka Wili Hoomaloo ko ma Honolulu, oiai hoi e pakui mai ana oukou i ke kumu waiwai, e hoopna ia ina palama, me ke *au ana i na Kanawai e hoomaluhia'i, o lilo auanei i Elele no ka make no keia lahuikanaka. Ano keaha la hoi kakou e hoohina'i i keia kumu waiwai a lala hann hoi, i apuepue iloko o keia mau makahiki elua, a aknhi no a hoomaka'e e ku ? Ka hana hoi i oleloia ena mea a pau, he maikai, a he maikai wale no, me ke ku* kulu hou ae i kekohi hana hou ma kona wahi, i hiki ole paha ke lawe nui i ka malakeke, aole e lawe e like ka nui me ka' plapala oka malakeke e laweia nei e ka Hale Hoomaemae ko. (Aole i pau.)