Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 46, 12 November 1864 — Page 1

Page PDF (1.46 MB)

KA
NUPEPA KUOKOA
Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.
BUKE III. HELU 46. HONOLULU, NOVEMABA 12, 1864. NA HELU A PAU 155.

 

" KA NUPEPA KUOKOA."
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00 no ka makahiki, ME KA HOOKAA MUA MAI.

 

NA OLELO HOOLAHA — aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00 ; alua komo ana, he $1.50 ; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia mai ana e pai.

KANIKAU — he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi — penei : he 25 lalani. $1.00 ; 50 lalani, $2.00 ; a pela'ku.

KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA — ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia e hookomo mai no ma ka leta, a hoouna mai i ka Luna Pai.

O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO — aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa. H. M. WINI, (Luna Pai.)

 

KA " NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY SATURDAY, $2.00 per annum...........in advance,

 

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00 ; twice for $1.50 ; and $2.00 for one month ; all advertisements must be paid for in advance.

KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher. ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of

foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until fully paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.

H M. WHITNEY.
Publisher.

Volume I and II of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have them exchanged for bound Volumes, by paying $2.00 each.

 

He Mele Inoa no Marie.

 

He inoa no Marie,
Kamaiki a Mahoe,
Hiialo a makou,
Auhea wale ana oe
E kahi manu halo,
Noho oe i ka iuiu
I ka alohi o Beretane,
O ka nani o Lukini
O kou kinikohu ia,
He aloha Walikanahele
Kela lio kaulana,
Au i ike iho ai
Mai hooheu aku oe,
Koonei ua nui ia
E hakoi e ka puuwai,
Ka wai ono aku ia
Wailele-huna i ka pali,
I ka pali i Makuaiki
He iki no ka manao,
E hone nei i ke kino.
He aloha pua merekule
Kuleana oe ilaila,
Pau loa au ianei.
Na KAPAHU, (w)

 

He inoa no Marie,
Kamaiki a Mahoe,
Hiialo a makou,
Auhea wale ana oe
E ka lau o ka Palai,
Noho i ka malu-kukui
I ka lai o Hauola,
Ua ola no kaua
I ka ua hehi i ka pali,
Kahi pali o Alele
O ka lele mai a ke kai,
Ma ke alo iho o Kahio
Ka hihi-o kai hiki mai,
A loaa au ianei
I ke aloha o ko'u hoa,
Naku mai nei i ka uka
I ka uka e Ahuli,
Huli ae au nana
O ka nani e Koloa,
Aohe loa o ke kula
I ka ihu o ko'u lio,
Pukui lua i ke anu
I ke anu o Kiinui,
Kau-nui aku ka manao
E ake no a ike,
Kahi kula e Papaala
O ko'u la lakiia,
Noho i ka pua Akuli
Kulikuli wale hoi au,
I ka leo la o ka manu
I ke kani kai-i mai,
I ka pua o ka lehua
Elua no maua,
I alo aku ai i ke anu
I ke anu a ke kehau,
Ahu-wale mai Mokapu
Kapukapu mai Okala,
Kalakala e ka lau
He ala e kona pua,
Kuu pua i manao ai.
Na T. MAHOE.
Kalaupapa, Molokai, Nov. 2, 1864.

 

KA MOOLELO
— NO —
KEPAKAILIULA.

 

AIA HOI, PIHA LOA IHO LA O Kiinoho i ka maka'u ame Kiihele, me ka olelo kupanaha aku i ka laua keiki, " E ! e ke keiki, ano, e ae mai oe i ko maua manao, e pepehi mua aku maua ia oe a make, a mahope aku maua, no ka mea, ua oi aku ko maua minamina i keia la ke make oe, no ka mea hoi, aole i loihi kou noho ana ma ke ao nei, a o maua hoi, ua loihi na la o ko maua noho ana ma keia ao, nolaila, e ae koke mai oe, oiai hoi, ma keia la, aohe kakou e pakele ana i ka make, no ka mea, ke hele mai nei na kanaka a aakipaa, pehea la e hiki ai ke pale aku i ka make, i eha wale no kakou, a he nui loa hoi keia e panee mai nei."

Ia wa a ka makuakane i olelo mai ai pela, piha loa iho la o Kepakailiula i ka huhu i kona mau makuakane, me ka olelo aku, " Lapuwale maoli olua e ko'u mau makua, me ko olua olelo mai e pepehi mua ia'u, kainoa i ao i ke koa, a e koa hoi, aole ka hoi i halawai aku me ka enemi, eia ka o ka maka'u honua no keia o olua, imua ke koa a make."

Ia wa koke no, iliki aku ana keia i ke kui, ku kekahi makuakane i ka puupuu, a holo aku kekahi, ma ia wa no, kokoke loa mai la ke kaua, a ku he alo he alo, he koa he koa, he leo he leo, a hoomaka iho la no ia o ka hoouka kaua ana.

Aia hoi, ku mai la o Kamohoalii, ame kona mau koa, e paa ana i na ihe elua ma o a maanei, ia wa no, pane mai la ke alii o Kona, " E ! kolohe maoli oe e na keiki i ka maia, i nui ka ikaika i na la, a ikaika ole make oe ia'u i keia la."

I aku la o Kepakailiula ma ka olelo hoonaukiuki, " Kuli au ia oe, kaino no ke koa ka mea i hana ai pela ?"

Ia wa koke no, o ka hoomaka iho la no ia o ke kaua ana, aia hoi, hao mai ana ua alii nei o Kona i kana ihe, alo ae la no keia hala, hao hou mai la no ua ihe malalo mai o Kepakailiula, he wai auau ia hona la, a pau ka ihe a ua alii nei o Kona i ka pahuia ia Kepakailiula.

Ia manawa no, pahu aku ana o Kepakailiula i kana ihe, a ku aku la i ka piko o ua alii nei, ia ku ana, oni kela ilalo o ka lepo, a ku hou ma ka uha ia Kieimaia, ku hou ma ka houpo ia Kepakailiula, a o ka make iho la no ia o ua alii nei. MOKUNA IX.

KA HEE ANA O NA'LII KOA AME NA KANAKA O KONA IA KEPAKAILIULA.

Ma keia make ana o ke alii o Kona, ia wa no, luku aku la o Kieimaia i na kanaka, me Kiihele, Kiinoho, ame Kapola, a aneane paha eha mano a lakou i luku aku ai, ia wa, pane aku la o Kepakailiula i kona mau wahi koa eha, " Ea ! ua oki hoi, mai luku oukou i na kanka o ka aina, ua make ae la no ke alii."

A i ka pau ana o keia kaua, kukui aku la ka lono a puni o Hawaii. (Eia nae ka mea i koe, i ka make ana o Kamohoalii, ua o okiia kona poo e Kiihele ma ke kauoha a Kepakailiula.)

Aka hoi, eia hoi ka mea kupanaha loa i ka wa i pau ai ke kaua ana, ohumu hou mai la kekahi alii o Kona, he alii aiahupuaa ia, o Kuapehu kona inoa.

Ma kekahi la ae, kaena iho la keia alii i kona ikaika, me ka olelo ana, " No ko Kamohoalii ikaika ole no hoi paha, oia ka mea i make aku la iaia, ina paha wau e hiki aku ilaila, aole ia e hala i kuu ihe ke pahu aku, papani i ka piko a hula ma kona lemu."

Alaila, i aku la ka poe i ikemaka ia Kuapehu, " E ! aole oe e pakele mai, no ka mea, o kela keiki, heaha la kona ano, ame kona koa luaole mamua o kou koa ame ke koa o ko kaikuaana i make akula, nolaila, aole oukou e pakele ana i ka make, e like me ko makou pio ana iwaena o ka nui o na koa, a he mea ole ia mamua o kela keiki." Nolaila, aole nae he hoolohe mai o ua alii nei, ikaika loa kona manao e kaua me Kepakailiula, a ma ia la ae, hoomakaukau koke no ka hoouka kaua, ekolu mano kanaka ka nui i pii aku e kaua me Kepakailiula, a eha wale no hoi lakou nei, (e like me ke kaua mua ana, pela no hoi keia,) a hiki o Kuapehu iuka, a halawai pu laua me Kepakailiula.

Ia manawa, olelo mai la o Kuapehu ia Kepakailiula, " E kahi keiki o Hilo, ua aoia no anei oe i ke koa."

I aku la o Kepakailiula ma na olelo walania, " Ea ! aole au he koa i ao ia, aka, he koa no au no ka la ikaika, a ma kuu la koa hoi e ike ai na mea pau, a ke oni nei ka maka o kuu ihe e ai i ko io, a e papani haaheo ai i ko piko a kukai ma ko lemu, a lilo ae he pio malalo o ko'u mau wawae i keia la ? Nolaila, ke olelo paa nei au ia oe, i keia la aole oe e lanakila maluna o'u, a maluna hoi o ko'u mau wahi koa eha."

I mai la o Kuapehu me ka olelo huhu loa, " E ole la hoi ko lanakila mai maluna o'u, na kamalii ka hoi ka hana lemu hoopuupuu lepo."

Alaila, olelo aku la o Kepakailiula ia Kuapehu, " Nawai ka mua o kaua, na'u anei ? Na kamaaina paha ka mua ?"

Olelo mai la no hoi o Kuapehu, " Ae, na'u ka mua." O ka hoomaka iho la no ia o ke kaua ana, a hou aku la o Kuapehu i kana ihe i ka piko o Kepakailiula, a aohe wahi mea a ku aku, kohu puhi olali ka pahee, ewalu ihe i hou ai ia Kepakailiula, ewalu no hoi ka hala o kana mau ihe aole i ku ia Kepakailiula.

A pau kana make, alaila, hoomakaukau iho la o Kepakailiula e hou aku i kana ihe, elua a i ke kolu o kana ihe, ku aku la i ka opu o Kuapehu, ia ku ana nae hina ilalo, a ku hou no i ka ihe ma ke kua oni kela ilalo me he koe la, a make iho la, a okiia ae la kona poo e Kiihele e like me ke kauoha a kana keiki iaia.

A o na kanaka i make ma ia kaua ana a Kepakailiula, elua mano i luku ia e Kiihele ma, o ka nui nae ma ka helu haole ana, oia hoi keia 8,000, nolaila, he keu ke koa me ka ikaika. Alua alii i make, ia Kepakailiula, a ua kaulana aku kona koa ma na wahi a pau o keia pae moku, a ma ia hope mai, kai noa ua pau ka manao o na 'Lii no Kepakailiula, eia ka, aole.

Nolaila, ma ia hope mai a-a hou mai la o Kainaliu he 'Lii no keia, ka makuahonowai o Kepakailiula, kaikaina o Keolonahihi, aole nae lakou i ike o ka lakou hunona no keia, nolaila, olelo hookano loa keia alii penei. Heaha la ia i ka maka o kuu kauila ke pahu aku ia ia, lilo mai kona ola ia'u. Alaila, e kauo no au i kona kino i o, a ia nei, a e kau ae au ia ia maluna o ka laau, a ino ia, alaila, e kiola aku au ia ia i mea ai mai na ka mano, pela na hua ino a keia alii i olelo ai no Kepakailiula.

Nolaila ma ka la Poalua hoonoho mai la o Kainaliu i kona puali alii mamua, a mawaena ua 'Lii la. Eia nae, aole i ike o Kepakailiula i kona ano, me ua alii nei na kanaka he 12 mano, ilaila ua like ia 48,000 ka nui o na kanaka ma keia kaua ana, a ma ka halawai alo ana i ka hoomaka ana e kaua, he umi kumamakolu koa i make ia Kepakailiula, me eono alii maluna ae o lakou, o ua 'Lii nei ka hope loa, e like no me ke kaua mua ana i kela poe alii, pela no i keia alii, a make ia, oki ia kona poo e Kiihele. MOKUNA X.

NO KE KAUA ANA HE HOLUALOA.

A pau kela poe alii i ka make, lohe iho la keia alii, ua make kona mau kaikaina a pau ekolu, nolaila, makaukau koke oia e hoonoho i kona mau puali alii a pau, a me ka poe ikaika, a me na kanaka koa ona, e pii aku e kaua ia Kepakailiula, nolaila, ma ia ao ana ae i ka wa i wehe mai ai ke alaula o ke ao, pii aku la ua alii nei, me na kanaka eha mano 6,000.

A hiki lakou ma ke maumau ma uka loa kokoke e hiki aku i kahi a Kepakailiula ma e noho mai ana, hoomoana iho la lakou malaila a hiki wale i ka mahana ana mai o ka la maluna o ka nahelehele. Alaila, pii aku la lakou, a hiki i ke ahua, ia manawa no, lohe aku la o Apiki kekahi koa o ua alii nei i ka leo o Kieimaia, e hea aku ana ia Kepakailiula, no ka mea, ua pauhia oia e ka hiamoe nui, alaila, ala mai la kela, a ninau mai la me ka huhu.

Kieimaia ! heaha ke ano nui o kau hea, a heaha hoi kou kuleana i hoala ae nei i kuu hiamoe, wahi a ke kauwa, " ka, he kaua, eia la, o ka puka mai no koe papau kakou i ka make, a he hewa ka kuu hoala aku nei ia oe e ke 'Lii, e ala mai e hoomakaukau ia makou mamua ae o ka wa kupono, no ka mea, ei ae ke kaua ke pii mai nei." Alaila, i mai la ke 'Lii, aohe no hoi e ao aku i ke koa, i aku la o Kieimaia, " aole au i ao ia ia hana he koa mai ko'u wa kamalii mai, a hiki i keia la a'u e ku nei imua ou e ke 'Lii, ma ia hope iho aohe i pane hou ma ke 'Lii ia ia." Alaila, ku ae la o Kepakailiula iluna, a lalau aku la i kana mau ihe ewalu, oiai e paa ana ma kona lima akau, me kona mahiole pu, a me kona kona kapa Ahuula, ku ae la ia a hele aku la, a mahope aku na wahi koa ona a me na makua pu, a ku lakou me ka weliweli ole imua o ke 'Lii o Holualoa, ua hao mai keia alii i kona mana a paihiihi, me kona mau 'Lii koa he 20 a me na 'Lii a pau malalo iho ona.

Ia laua i halawai ai he alo a he alo, pane mai la o Holualoa, penei, " hookano maoli oe, no kou pepehi ana i o'u mau kaikaina me ka hewa ole, a ke haawi mai nei kuu Akua ia oe iloko o ka poho o kuu lima (o Kaleipahoa.) O ka hoomaka ana ia o kona lilo ana i Akua no na 'Lii, nolaila, pane mai la oia, me ka ninau mai na wai ka mua ? Pane aku la ke keiki Kepakailiula, " nau, nau kuu kino i keia la a me kou poe alii e like me kau olelo," pahu mai la o Holualoa i kana ihe, he 12 ka nui o na ihe o ka pahu ana mai, maluna mai he ihe, a malalo mai he ihe, ua lilo na ihe a pau he wai auau nona ia ia, aole keia i ku iki a ua lilo kana make i mea ole, a ma ia hope iho ua hana aku o Kepakailiula e like me kona ikaika a koa hoi, 3 wale no ihe a ke keiki Kepakailiula i hou aku ai, hala elua a i ke kolu papani i ka houpo ona, oni kela ilalo me he koe la, a hala aku la o Kiihele a oki i kona poo, a ike kona poe koa ua make ko lakou 'Llii, alaila, hee aku la na kanaka a pau, a me na 'Lii, alualu aku la o Kiihele ma, e luku ia lakou, 2 mano i luku ia ia la, ua like ka nui o na kanaka 8,000, a o ka poe i koe holo loa aku la lakou, a hiki i kai o Kona, i aku la, ua auhee mai nei makou, a o ke 'Lii o kakou ua make ia, he keu ke keiki koa, a ikaika lua ole hoi, ma ka nana aku i kona ano me he keiki 'Lii la, o ka mea make a ko makou alii i hana aku ai, he mea ole ia, i ka ikaika a me ke koa o Kepakailiula.

MOKUNA XI. KAUA HOU ME ONOULIAKEA.

A lohe hoi keia alii, ua make o Holualoa kona kaikoeke, ma ke kaua ana me Kepakailiula, a kena hoi keia alii me ka olelo iho, ka o kela poe alii i make aku la ia ia, no ko lakou nawaliwali no, a me ka makau wale, no ka mea, o ko lakou ano he wahine he poopaipai, oia no ko lakou mea i pau ai i ka make i ua keiki la. A ina au e hiki imua ona, heaha la kona ano imua o'u. Pela iho la hoi keia alii e akena ai.

Nolaila, makaukau oia e hoonoho i ke kaua elua la i hoonoho ai i na kanaka a pau he umi mano, ua like ia me 40,000 na kanaka ma ia pii ana, a hiki lakou ma kahi i hoomoana mua ai kela mau kaua, a ma ia wahi no lakou i noho iho ai a mahope, hoouna mai ke 'Lii Onouliakea i mau kiu hele aku e launa pu me ke keiki alii.

A i ka manawa i hiki ai na kiu imua o Kepakailiula e hai aku i ka olelo, ia manawa no, ninau mai la o Kepakailiula, heaha ko olua manao i hiki mai nei i o'u nei ? Wahi a na kiu, " i pii mai nei maua mauka nei e like me ka olelo a ko maua Haku, e pii mai a hai aku ia oe no hoouka kaua ma ke awakea o keia la, a i makaukau hoi oe no kou aoao," ia manawa kunou iki ae la o Kepakailiula i na wahi koa ona elua, a me ka Alihikaua ona oia no o Kiihele, a me kona kaikuaana me Kiinoho, he mau kanaka koa loa keia.

I ka manawa i kunou ai ke 'Lii ia wa, puni koke ae la ua mau kiu la ia lakou me ka manao paa loa o Kiihele e pepehi aku ia laua, me ka maka o ka pololu, aka, ia manawa no, hoala makaukau ae la na kiu i ka laua mau ihe e kue aku i na koa o Kepakailiula, aka, aohe hoi e hiki ia laua ke kue aku iwaena o na koa ikaika eha o ke 'Lii. Ka mea nona keia Moolelo, no ka mea, mai ka waha mai o ke 'Lii ko laua ola, nana no hoi i olelo mai i kona poe koa uoki mai lawe i ko laua ola, no ka mea, o keia mau kanaka, (he mau alii laua ma ko laua ano, a ma ko laua mana, ame ke kuauhau o na Makaainana, he 'Lii no, nolaila, uoki, mai hoopa ia laua.)

A lohe ua mau kiu nei i ka olelo maikai a keia alii, ia wa, moe iho la ua mau kiu la ilalo ma ka honua a hoomaikai mai la imua o ke keiki alii i aku la. " Imua ou e ke 'Lii koa kaulana nana i luku i na 'Lii o makou nei, ma kou ano alii, a nani hoi, a ma kau olelo paa i kou poe koa uuku, ua hookoe ia ko maua ola i keia manawa pokole. Nolaila, heaha la uanei ka maua uku ia oe e ke 'Lii, e paa ai ka hakahaka o kau mau olelo maikai hiki ole i kekahi poe alii ke pane mai, e like me oe e pane mai nei, ma ka maikai, a ma ka pono o kou alii ana.

Nolaila i keia la, ke ike nei maua i kau hana he maikai no, a ke manao nei maua e hoi aku imua o ko maua Haku, o kali loa mai auanei, nolaila, aia a hiki mai ke kaua ma ke awakea o keia la, i ke koke no oe i ka maua hana me ke kipi aku i ko maua alii, a ma kou aoao no maua e ku ai i keia la, nolaila, e malama ia ko maua ola, a me ke ola o na keiki a maua i keia la ke hiki ae i ka wa kaua," alaila, i aku la ke 'Lii penei. " Ae, ina pela, hemolele ko olua opu. Eia hoi ka pono, e kau ae i hoailona maluna o olua, a me ka olua mau keiki," alaila, ae mai la ua mau kiu la, a o ko laua hoi aku la noia imua o ko laua Haku, a i ko laua hiki ana imua o ko laua alii, ua huhu loa Onouliakea, no ko laua noho loihi, a ua kunahihi ae na hulu elua i ka maha o ua alii la, me ka olelo kakana mai.

E na wahi omao uhakole iki, heaha ko olua kuleana i lohi ai, i aku la laua, " ua hoopuni ia maua e na koa o ke 'Lii o Kepakailiula, a mai make mai nei maua, a mai ka waha mai o ke 'Lii ko maua ola ana, a pakele mai nei maua la a hoi mai la." Alaila pau ae la ka huhu o ke 'Lii, a ma ia hope iho, hele aku la ua mau kiu la e imi i na keiki a laua, a loaa ihope loa o ka papa akahi ko laua wahi i ku ai, a hai aku la laua i ko laua manao i na keiki, a ua ae mai no hoi na keiki a laua ia manao, a kau ae lakou i na opuu paia ma ko lakou a-i, a ku iho la. Alaila, hoomaka ke kaua.

Ua hiki mai o Kepakailiula ma maloko o ke kaua a hoomaka iho la o Onouliakea e hoouka aku ia Kepakailiula, aole nae i hai na olelo, o ka iho honua mai la noia o ka ihe a ua alii nei ma ke ano powa, he alima ihe i hala ia Kepakailiula, a i ke ono o ka ihe, ku ma ka oloolo wawae, a ike ua 'Lii nei ua ku o Kepakailiula paulele mai, e hao aku ana o Kepakailiula i ka ihe laumaki ana, hookahi no ihe ku ma ka opu, pahu ka naau iwaho, ike na kanaka, me na 'Lii ua make Onouliakea hee honua, ia wa, e luku mai ana ua mau kiu la, a me na keiki a laua i na kanaka eha mano, ia Kiihele ma elima mano, a o ka pau noia oia kaua.

MOKUNA XII.

KE KAUA HOU ANA ME HOKUKANO, KE KAIKAINA PONOI O KAINALIU.

Eia hoi ka mea kupono loa i keia alii, ua ike aku no hoi ua make kela mau alii ia Kepakailiula, a-a hou aku ana no e kaua me ke keiki Alii puukani o Hilo, ke 'Lii hoi o ke kualono, e hoolohe ana i ka leo o na manu. Noloila me ka manao kaua o keia alii, oia wale iho noia i kona manao paakiki, aka, o na 'Lii malalo mai ona, ua makau maoli, a me na makaainana, ua weliweli loa lakou a pau, no ko lakou manao iho, aole lakou e lanakila ana maluna o Kepakailiula ina o ke kaua. Aka, ma ka manao paakiki o keia alii, ua kaua no, a ua ae mai no na 'Lii, a me na makaainana.

A ua pii aku no ua alii nei me na wawahi kanaka uuku elua no mano, ua like hoi ia me na kanaka 8,000, a i ko lakou halawai ana me Kepakailiula, o ke kaua iho la noia, a make iho la no o Hokukano eia nae, o keia alii, oia no ke 'Lii i olelo ino ole aku ia Kepakailiula mai ka mua a ka hope, a oia no hoi ke 'Lii a Kepakailiula i manao ai e lilo i Kuhina Pukaua nona. Aka, no ka maliu ole mai ia Kepakailiula, nolaila make noia, a o na 'Lii malalo mai ona, a me na makaainana. Aole lakou i pepehi ia, a luku ia hoi he mau kanaka, ole loa, e like me ko ke 'Lii manao. Nolaila i ka make ana o keia poe alii a pau, ua pau pu ko lakou mau poo i ke oki ia e like me ke kauoha a ke 'Lii nona keia Moolelo, a mahope e hai ia ai ko lakou mau poo.

Nolaila i ka make ana o keia alii, oia ka lima o na 'Lii, a hookahi alii i koe oia ke ono o na 'Lii. Oia hoi ke 'Lii kupanaha loa mamua o na 'Lii a pau i make ia Kepakailiula, ma ka Mokuna 13 e ike ai kakou, o ka pau keia o keia Mokuna 12 a kakou e ike iho ai.
(Aole i pau.)

 

Ka Ahaaina a ka Poe Lapuwale.

 

E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE : He wahi ukana ka'u e hooili aku ana maluna ou, a nau ia e lawe hele aku ma na palena kai ewalu o ko kaua mau mokupuni Hawaii nei, i ike mai ai ka poe e lawe ana i kou kino nui, a ikaika hoi i ka lawe ukana, e noho mai la i ka puka'na a ka la i Kumukahi, a ka welo'na a ka la i Lehua mai ka manao ; ke oluolu oe ame kou Luna Hooponopono, e hoopuka i kela mau hua e kau ae la maluna, " Ka Ahaaina a ka poe lapuwale," penei noia :

I ka malama o Okatoba 12, he ahaaina inu awa, ua hanaia ma Kukoae, Kailua-waena, Koolaupoko, kahi i kukuluia ai o ka ahaaina. I ka hoomakaukau ana o ka ahaaina, ua kalua ia elua puaa, kii ia ka awa i kuahiwi, a hoi mai na kanaka me ka awa, mamaia kekahi awa, a kuiia hoi kekahi awa i ka pohaku me ka papa, a piha ke poi o na umeke ame na tinipina, hoka ia ka awa a pau ke oka, a koe o ka wai wale no.

Ia manawa, huai ka imu o na puaa, a i ka wa o ka hoomaka ana e ai, hele kela mea keia mea kio-e me na apu, na kane ame na wahine, a inu, hele no ai, hele no inu, hoi no ai, a pela'ku. Na ka awa i pau, pau no hoi ka inu ana, ua kohu rama no hoi ka inu ana o ka awa i ka nana'ku, ma Kailua wale no paha keia mea he inu i ka awa, me ka maka'u ole i ke kanawai o ka aina, i ka nana'ku i keia hana a na kanaka ma keia wahi, me he mea la, e hoole ana i ka mana o ka