Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 47, 19 November 1864 — Kumumanao. NA AKUA O KOONEI POE I KA WA KAHIKO. [ARTICLE]

Kumumanao. NA AKUA O KOONEI POE I KA WA KAHIKO.

Eia mai ka upena i hei ai o ko Hawaii nei poe mamua, a oia hoi ka mea kupanaha a'u i manao ai, no ka mea, he kinikini lehulehu a manomanoa wale lakou. I ole au e kuhewa ma keia, eia ka pono, e noonoo mai kakou i ke ano o ka huaolelo Akua. Heaha la ia ? Eia paha, he mea ia i hoomana ia. Ina oia ke ano o ka huaolelo Akua, alaila, he kinikini lehulehu a manomano na Akua o koonei poe i ka wa kahiko. Ekolu mahele nui o na Akua o Hawaii nei. 1. Na Akua kane, 2. Na Akua wahine, 3. Na Akua okoa ; E noonoo mai kakou i ka mahele mua, a e hookahua i ko kakou noonoo malaila, oia hoi keia: 1. Na Akua kane. Iloko o keia; ekolu mea nui. 1. Na Ku. Eia na mea i kapaia'i na Ku, o Kumokuhalii, o Kupulupuluikanahele, o Kulanawao, o Kupaeikee, a pela'ku no. 2. Na kane, oia hoi o Kanehekili, o Kanewawahilani, o Kanepuahiohio, o Kanekii, o Kanelele, ame na mea like. 3. Na Lono, o Lonomakua, o Lonoikaouoalii, o Lonoikamakahiki; a pela'ku, he nui aku no, aole e pau i ka heluia. He mau Akua e ae no kekahi aole i komo iloko o o keia mau mahele, o Kamapuaa kekahi o lakou ; ua oleloia, he mau Akua no kona, oia hoi o Kini o ke Akua, o ka Mano o ke Akua, o ka Lehu o ke Akua, o ka Pukui o ke Akua ; a pela'ku, aole nae i loaa ko lakou mau inoa ponoi, aka, ua ano like ia me kela huaolelo Legeona, oia hoi (lehulehu) pela i kapaia mai ai keia mau Akua, no ka lehulehu. Aia hoi kekahi mau Akua ma ka pule a Kamapuaa i noi ai i na Akua i ua, penei: " Iho mai ana ka ua i lalo nei,. E kuu kino Akna i ka lani, E ka haka lei o Paoa, E mahele ana e ka ua e ka la ; E ka alewalewa, E ka Punohu nui a kea, I haule ai ka lani i ka honua, I hookaakaa ai ka lani e ua, Hanau Kiouli Kiomea ; Hanau Kauakahi-ike-poo-waiku, O Kahakaakelu-e, O Kepolohaina, O Kuliaikekaua, O Lonomakaihe, O Lonoikiaweawealoha, [Lonoikeaweawealoha] O Lonoopuakau, O Apanapoo e Pooilolea, E Kanikawi e Kanikawa, E Kumahumahukolo e Kolokaaka, E na Akua hooheu o Kama la-e, Homai ana he ua."

Aole no e pau na Akua kane i ka hai aku, e aho ua lawa keia ; e hookahua i ko kakou noonoo ma ka mahele elua, oia hoi keia malalo nei. 2. Na Akua wahine. He ekolu mahele o na Akua wahine. 1. Na wahine i ka lua, Ua kapaia ia poe na wahine i ka lua,, no ko lakou noho ana i ka lua, eia ko lakou mau inoa ; o Pele, o Hiiakaikapoli o-pele, o Hiiakaikapuaenaena, o Haumea ; a he nui aku no. 2. Na wahine i ka wai. No ka noho ana o keia mau Akua wahine i ka wai, oia ko lakou mea i kapaia'i na Akua wahine i ka wai. Eia ko lakou mau inoa, o Kihawahine, o Laniwahine, o Hinauluohia, o Laieikawai o Laielohelohe, a pela'ku no. 3. Na wahine noho mauna. Eia na inoa o na Akua wahine e noho ana i ka mauna, o Poliahu, o Lilineo [Lilinoe], o Lanihuli, o Hapuu, o Kalaiohauola, a me na mea like he nui aku no. E hookahua iho i ko kakou noonoo ma ka mahele akolu, a e hoonui i ka noonoo ana. 3. Na Akua okoa. Haohao mai paha kekahi me ka i ana, heaha ia mea, na Akua okoa ? Eia, oia na Akua aole he kane, aohe nohoi he wahine. Elike me ka lani a me na mea like ; aia ma ka pule kekahi mau Akua okoa, penei: " Eia ka ai e ke Akua e Kahuli, e Kahela, E ka wahine e moe ana iluna ke alo, O moe a hanuna, o Milukoo-mea, O ka lepo a hulu, o pahu-kini o pahulau, O Pii o Palaau, o Mauukeu-e, O Olekahua, o ka papa ia Laka, O ka paepae nui a Leimoku-e e ala, E ala e Kauwekala, E Kapohu, e Kamalia, E ka ohu kolo mai iuka, E ka ohukolo mai i-kai, E kai kane, e kai wahine, e kei hehena, E kai luu kai ea, kai piliaiku-e, ua puni, Ua puni na moku i ke kai, O Ahuahu kai ka ale-i, Pii a ka ale-moe, a ka ale hakoikoi-e, I Kahiki, o kalana a Kahiki,

A hiki a ola keia make ia oe e Lono, E Lono-maka-hio-lele, e lele i kaiuli i [ i kai-koo, I one-huli la i one-eli, i one o mahinahina, O Pipipi, o Unauna, o Alealea, o Hee, o Naka," a pela'ku no. He elua no mahele o na Akua okoa. I. Ka mea pili iluna. 2. Na mea pili ilalo nei; a ma keia pule, e pono e imi mai kakou i keia manao mua, a e kalena pono ae ia ia. 1. Na mea pili iluna, oia hoi, ka lani a me ka La, ka Mahina, a me na Hoku, ka Ua, a me na mea like. 2. Na mea pili ilalo nei, e like me ka pohaku, laau, muliwai, a me na mea like. O keia ka upena i hei ai o koonei poe i ka wa kahiko ; kai no hoi ia wa wale no ka ulu a i keia wa la hoi ua pau, aole ka ! Aia ma Kekaa, ua kahihi hou ia keia upena, (o ka hoomanakii.) " Noia mea, e o'u pokii e, e haalele loa i ka hoomanakii," wahi a Paulo. Nolaila, e awiwi mai oe e ku Nupepa Kuokoa, i ike mai oi keia poe e noho ana i ka pouli. S. K. Hukilani. Lahainaluna, Maui, Oct. 28, 1864.