Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 49, 3 December 1864 — Page 3
| This text was transcribed by: | Kayla |
| This work is dedicated to: | To Everyone! |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
ko’i hoalauna, a e inaina aku hoi i kou enemi.” A ma keia pauku, e hoalu hou iho ai kakou, a olelo hou; no ke kane manao aloha i ka wahine, a me ka wahine manao aloha i ke kane. Eia wale no, o ka wahine e ae mau ana i ka olelo a kana kane, a malama hoi me ka hoolohe loa, he wahine maikai ia, ua heluia ia ma ka papa ekahi o na wahine maikai i oi ae.
A pela no hoi ka na kane, e hoolohe mau ana i ka olelo a kana wahine, pela no au i ike ai i kekahi ohana kau-like o ko’u mau makua, ua mahalo ia no ka na wahine e kekahi poe no ka hoolaha, a me ka malama I na rula o kana kane, a me ka hoomalu ana i i na waiwai ma ka hale, pela au i ike ai ma ka aina malihini a makou i noho ai.
Nolaila, eia ka Solomona i olelo ai, “O ka wahine noho pono, he papale alii oia i kana kane,” no hea mai ia wahine i oleloia he papale alii? Eia, no ke aloha mai o kela wahine i kana kane? ku ai keia olelo ana a Solomona pela, a kiekie na wahine noho pono maluna ae o ke poo o ka lakau mau kane, a pela’ku a nui wale.
Nolaila hoi, e na kaikamahine o Hawaii o Keawe, Maui o Kama., Oahu o Kakuhihewa, Kauai o Mano., e malama pono me ke aloha i ka oukou mau kane, ai manao oukou e mare, a e hoolohe hoi i ka ka Haku olelo, i loaa ia oukou na mea a Solomona i hoike ai, a i lilo hoi oukou i mau kaikamahine kaulana iwaena o keia lahui. Ma keia wahi e hooki ai ko’u kamailio ana me oukou, aia a keia pule ae kamailio hou aku au i koena o keia kukulu manao ana imua o oukou.
(Aole i pau.)
He mau ninau na na Makaainana i
Na Lunamakaainana a me na Kuhina.
Makaainana.- Heaha la ka mea i hoopuka ole ia’i ka Mooolelo o keia Ahaolelo ma kekahi Nupepa?
Lunamakaainana.- Eia ka mea i hoopuka ole ia’i, no ka manao no o na Kuhina, o ike auanei oukou i na manao o ka Ahaolelo, a manao mai paha oukou he Kau Ahaolelo nana ole keia i ko oukou mau pono.
Makaainana.- He oiaio anei na oukou io no e na Kuhina, ka manao e hoopuka ole i ka Mooolelo o ka Ahaolelo ma ka Nupepa?
Kuhina.- Na makou pu no me na Lunamakaainana ; e hiki hoi auanei ia makou ke aua, i na no hoi lakou e ae ana e hoopuka no ma ka Nupepa.
Makaainana.- A na wai hoi ka hoomoe i na palapala Hoopii a makou ma ka papa?
K.- Na na Lunamakaainana no ia a oukou. Aole he hana nui a makou, a na Kuhina oia mea.
M.-Nawai hoi i kauoha’ku ia oukou e na Lunamakaainana, e haawai aku i ka uku o na Kuhina a oi aku mamua I ka uku kupono?
L._ Na makou no i ae aku ia uku, no ko makou manao wale ana hoi e loaa hou mai ana ka haawina pakela mamua’ku o ka mea i noonoo ia.
M.- Owai ka mea nana i ao a i kuhikuhi hoi ia oukou e hana pela?
L.- Aole makou i aoia mai, aka, na na Kuhina no e paakiki ana, aole pono ke hoemi ia ko lakou uku makahiki.
M.- Heaha la ka oukou mea i hoolohe wale aku ai i ka lakou koi mai?
L.-I ae aku hoi makou i ka olelo ana mai, i na ka e hoemi ia ko lakou uku makahiki, alaila, o ka pau no ia i ka haalele i ka Oihana Aupuni.
M.- Ua kupono anei ka oukou koi ana e ua Kuhina i ko oukou uku e hoomahuahua aku?
K.- Aole na makou wale, aka, na makou pu no me na Lunamakaainana kekahi.
M.- No keaha la ka mea o na Lunamakaainana i manao ai pela?
K.- I ka lakou olelo mai, i hana ka pela i mea e loaa aku ai kekahi mau hana Aupuni ia lakou.
M.- Kupanaha maoli oukou e ua Lunamakaainana, ke manao nei ka oukou e kumukuai i ko makou mau pono no na Oihana Aupuni.
M.- No keaha ka mea i oi aku ai i ke 40,000 ka haawina ana a oukou e na Lunamakaainana i ka Bila Haawina mamua’ku o ka Bila Haawina a ke Kuhina Waiwaii i manao ai he pono?
L.- No ko makou manao no hoi, e oi ana mamua o ke tausani na dala o na Bila Puhi Rama, eia ka aole.
M.- Aole anei makou e kaumaha ana i keia palua makahiki, no ka oi wale aku nei o na haawina mawaho?
L.- E kaumaha ana no paha, aka, he mea nae paha ia e akaka’i ka nui o na waiwai o ke Kauka.
M.- E na Kuhina. Aole anei o ke Puhi Bama, he mea ia e hoopio mai ana i ka malamalama o ka pono Kerisiano ma Hawaii nei?
K.- E na Makaainana e noho pono ana, mai kuhihewa oukou, e pau ana ka noho hoomalamalama ana mai o ka la o ka pono Kerisiano ma anei, aole loa, no ka mea, o ka ae ia ana o ke Puhi Rama a me ka inu-rama, he hoailona maopopo noia e akaka’i ka poe pono io maoli e kupaa ana ma ka pono, a he mea ia e maopopo ai ka noho hookamani ana o kekahi poe. A ua manao iho no hoi makou, o kekahi peahi noia a ke Akua e hoomaemae mai ana i kona kihapai ma Hawaii nei.
M.- No keaha e hoemi ia’i ka uku makahiki o kekahi mau kanaka Hawaii, e noho ana ma ka Oihana Aupuni; a o kona hale hoi, e hooiia’ku?
K.- No ka mea, he ola no ke kanaka Hawaii i kahi uku haahaa, no ka mea, he ai kumukuai nui ka ka haole, a o ke kanaka Hawaii hoi, he komo no kana ai i ka paakai ka popolo, ka mamona a me na mea like.
M.- Ka inoa no paha i pilikia kakou a me ko kakou Aupuni, i na haole, eia no ka na oukou no e Lunamakaainana e haawi aku i ko kakou mau pono i na Aupuni e?
L. M.- Aole no hoi na makou wale, aka, na ka Buke nui no hoi kekahi i olelo mai; “aole e pono ke manao i ko oukou mau pono wale iho no, aka, e pono e manao aku na kanaka a pau i ka pono o hai.”
Makaainana.
Novemaba, 1864.
No ka hana a kekahi Kanaka
MA KEOMOLEWA A NEI.
E ka Nupepa Kuokoa E; Aloha oe:
Eia iho no ka hana aua kanaka’la, o Kamalo kona inoa. Ua hanau oia ma Waikaakihi, Hana, Mau, ua holo mai ia ma Keomolewa nei A.D. 1862, aia ma Port Gamble, W.Y., Kona wahi e noho nei. “Oiai i na makahiki i kaahope ae nei elua, aole ia i haua i kekahi hana lapuwale e like me keia.”
Penei no ia: Inui ho la na Kamalo nei i ka rama, i ka la 14 o Aug. A.D. 1864, a loaa ia ia ka hapalua o ka ona rama, alaila, hoi mai la ia a ka hale o kekahi poe kanaka e noho ana. Aia hoi, nui ae la kona leo e like me na holoholona hae, e noho ana ma na kuahiwi o Keomolewa nei, a ano e ae la hoi kona helehelena a me kona mau maka, kau mai la hoi ka weli i na kanaka noho ana maloko o ka hale, aka, he mau omelet rama elua e paa ana no ma kona mau lima, nou ae la ia i kekahi omole a pa ma ka puka aniani, helelei liilii iho la ia mea, ike mai la ka mea nona ka rumi; o Jimes Kanalo kona inoa, kii mai la ia a hookuke aku ia ia iwaho, ia wa no laua i hoouka kaua koke iho ai, lanakila ae la ka mea nona rumi, kiola ia’ku e ua o Kanalo iwaho, o ka Pilikua paha kona inoa, mai hoohewahewa iho oukou, o ka inoa ku pono ia iaia.
He mau la i hala’e ma ia hope mai; ona hou ua Pilikua nei, hele hou aku la no i ka hale ana i hakaka mua ai, wawahi ae la ia i ka lua o ka puka aniani, a me ka puka komo, ike mai la hoi kekahi kanaka (H.Mauli,) kipaku mai la ia ia, “e hoi oe i kou hale,” aole nae ona hoi, kahea aku la ia i na kanaka ma kahi mamao aku, akoakoa mai la lakou a pau me ka mania e hoihoi aku ia ia ma kona hale, aole ae ia i ae aku i ko lakou manao, hopu aku la lakou ia ia a hoihoi i kona wahi, waiho iho la ka pilikia i ka poe nona ka hale.
I ka lua’e o ka la, ona hou no ua Pilikua nei, hamama’e la kona waha, e kahea ana me ka leo nui, “Auhea la kuu enemi! Makamake wau e ikeia ia?” Aole nae ia i halawai me kona enemi, loaa aku la hoi ia ia kekahi keiki opiopio nona na makahiki he 20 a oi ae, (W.B. Kane) hoeha’ku la ia ia me ka hala ole, a nawaliwali iho la kona mau lala, a me kona mau kukui malamalama o kona kino, ike mai la na kanaka e ku ana ma kahi mamao aku.
Kukini mai la lakou me ka mama loa, ike mai la no hoi o Kamalo, (Pilikua) e alualu aku ana na kanaka ia ia, holo aku la no hoi me ka mama loa a komo iloko o ka nahelehele, imi aku la na kanaka ia ia, aole nae ia i loaa ia lakou. A ma ke ahiahi o ua la la, hoi mai la ia, aole na lakou i hoopai aku, no ka mea, ua hala ka wa pono. Ao aku la lakou ia ia, “mai hana hou oe i keia hana lapuwale, o ili mai auanei ka hewa o kau hana ana maluna iho ou.”
Ae mai la ia; i mai la, “Aole wau e hana hou i ka hewa e like me keia.” He mau la i hala’e ma ia hope iho, aia hoi, lilo hau no ua Pilikia nei i ka wai, oia ka ha o kana mau hana lauwale ana, aia hoi he la malie ia, ua ike-a’ku na pua o ka honua a me na ouli i ka lani, naue hoolai mai la wa Pilikua nei a komo aku la i ka hale o kekahi poe kanaka e noho ana, u-wa ae la ia me ku leo nui, a weliweli no hoi, holo aku la kekahi kanaka o John Kuike kona inoa, ike aku la ua Pilikua nei, alaila, hopu iho la ia i ka pohaku; ua aono paha paona ke kaumaha, a alualu aku la mahope J. Kuik, a no ka oi o ka mama o ka Pilikua i koi a la, nolaila, moe iho la kela ilalo, nou iho la ua Pilikua nei i ka pohaku me ke aloha ole, a pa ma ke poo, nou hou a pa ma ka iwiaoao, maule iho la ia iloko o na minute elima ma ka hanu ole, ike mai la na kanaka a pau i ka pilikia ili mai maluna o ko lakou hoa’loha, pihoihoi ae la ko lakou manao, kahea ae la hoi kekahi o lakou, oia o John Kaoo kona inoa, “Auhea oukou e o’u hoa hui aloha o keia aina malihini, e a-ho ko kakou lawe ana o kekahi o ko kakou mau hoa’loha.”
Lohe mai la ua Pilikua nei i keia mau olelo, holo aku la ia me ka mama loa, a komo aku la i kone hale, alualu aku la hoi na kanaka mahope ona a hiki i ka hale, komo aku la kekahi mau kanaka iloko, ua holo ae kela i ka hale ae iluna, aia hoi, hopu iho la kela i ke pani o kapuahi-hao, a nou mai la ia lakou, aole nae lakou i pa; naha liilii ne la ke pani o kapuahi-hao, a me ke pani o ka hale, aole nae lakou i komo hou aku iloko, mawaho no ko lakou wahi i kali ai a hala ka wa pono, a ua uhi mai la hoi ka noenoe molehulehu maluna iho o ka ili o ka moana, mamua’e o ka lele-puaki ana o ka la i ka lau o ke paina, alaila, hooki ae la lakou i ko lakou manao inaina, a hoi aku la i ko lakou wahi.
Aole i pau ka manao, aka, no ka haiki o ka Manawa, nolaila, ke oki nei maua maanei, a ka Manawa kupono, alaila, e poloai hou aku no. Me ka mahalo no i ke “Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii.”
C.F. Kealaaimoku,
& G.B. Kahinano.
Pot Madison, W. T., Oct. 8,1864.
Na me kahiko o Hawaii nei.
Ke nalo aku nein a mea ike i kea no o ko Hawaii lahui i ka wa kahiko, a i ole i kakauia a paa ia mau mea, e nalo loa auanei. Nolaila, ke paipai aku nei au i ka po ike, e kakau koke lakou a hoolohe aku, i ike na hanauna ma keia hope aku i kea no o ko lakou poe kupuna. Eia malalo nei kekahi mau mea kahiko kupono ke imihia a hoolahaia mai.
1. Na akua kahiko o Hawaii nei. Kane, Kaneloa, Kukaila, Pele, Lono, Milu, Hiiaka, Pepekauila, Keawenuikauohilo, ke kaahele ana o na akua i ka po, na akua hoounauna, na aumakua, na kumupaa, na lapu.
2. Na luna alakai i ka hoomana ana. Na kahunapule, na kaula, na kilo, na kupua.
3. Na mea hoano. Na heiau, na dala, na kuahu, na ,mohair.
4. Na kapu.
5. Na hana hoomana.
1. Ka hoomana hooluolu aku i na akua.
2. “ i ka lapaau ana
3. “ i ka hele ana i ka lawaia
4. “ i ka hele ana i ke kaua
5. “ i ka hanau ana o na keika
6. “ kanu ana i ke kupapau
7. “ kaahele loihi loa ana
8. Ka pule anaana.
6. Na lealea.
1. Na ahaaina.
2. Ka hula a me ka haa.
3. Ka pili waiwai.
4. Ka heenalu.
5. Ka lelekawa.
6. Ka holua.
7. Ko kukini.
8. Ka mokomoko.
7. Na mea ino maoli.
1. Ka aihue. Na powa.
2. ..
3. Ka lua.
4. Ka umi kamalii.
5. Ka aikanaka ana.
8. Na mea hoonaauao.
1. No kuauhau.
2. Na moolelo.
3. Na kaao.
4. Na haku mele a me na mele.
9. Na Mai a me na ahulau.
10. Na oihana.
1. Na mahiai.
2. Na lawaia.
3. Na kukukapa.
4. Ke kalai ana i na waa.
5. Ke kukulu hale ana.
11. Na papa o kanaka.
1. Na alii.
2. Na makaainana.
3. Na lopa.
4. Na hu.
5. Na kauwa.
12. Ka hoopalau me ka hoao ana.
O keia kekahi mau mea kahiko kupono e imi a hoike mai a ua koe no paha kekahi : a ike kekahi mea heluhelu i kekahi mea nui i koe, pono ia ia e hoike mai.
Na Hul.ikahiko.
__________________________________________________
Ka Pua Rose.
E lawe oe i kuu Rose, he pua aooha keia,
Ua ako ia mai i na hora poniu kakahiaka,
I ka wa a ke kulu kehau hoolulu ana,
Maluna o na lihilihi o kona Puuwai moni,
Me he moeuhane la kona haiamu mai,
I luna o ka Poli o ka kaikamahine hiamoe.
E kaomi i keia Pua Rose ala a’u nei,
Mawaena o na kowa o kau buke makamae,
A e malama mau oe me ka hoomanao ae,
He mea hiwahiwa ka mea nana ihooluu,
A e lilo ia i mea nau e Paulele ai,
He aloha pau ole mawaena ou a me a’u,
Aia he Pua Rose mauna o kou papalina,
I ka wa a na kukuna la e hehi iho ai,
I oi kelakela aku ka maikai a me ka noni,
Mamua aw o na olelo e pani ia mai ai,
Aka e hooahu i keia wahi kauoha iloko ou,
Aohe mea e ae, nau no,
E malama i kuu Rose.
He Makana Hula $125.00.
I ka poe mahiai pulupulu!
Ke manao o nei au e haawiakuika poe i oi aku, ma ka mahi nui ana I ka pulupulu iloko o ka M.H. 1864, i mea e goohoihoi aku ai i ka poe kanu, a i mea no hoi e haawi aku ai ia lakou i ka manaoio, he waiwai nui lo aka pulupulu, ke hoomau lakou ma ia mea. A nolaila i manao ai au e haawi manawalea aku ana au i kela.
Makana Gula $125.00.
I keia pule ai, oia ke Kuokoa o Dek. Ua 10, e hai aku au i na rula, no ka poe e manao ana e loaa keia makana gula.
E hoomakaukau i ko oukou aina, a e kanu i na hua pulupulu, oiai ke iho main a paka-ua kulokuloku o ka Hooilo; a o ka wa kupono iho la no keia.
M.H. Wini
Dekemaba 3, 1864.
OLELO HOOLAHA.
E kuai kudalaia’na kekahi mau lio ka Pa Aupuni
Ma Pauoa nei. 3 Liokudala i ka Poakahi, ia 6 o Dek., i ka hora 12 o keawakea. He mau lio hou mai kekahi. Na lio kudala. i Lio kane eleele, hao ano e. i Lio wahine eleele, hao ano e. i Lio wahine puakea, hao ano e. Na lio hou mai. I Lio kane ahinahina,hao ako e. I Lio k ulaula, i hao akau. I Lio k puakea aole hao. I Lio k hulupala wiwi, K haiakau, ano e kahi hua. I Lio k eleele wiwi, hao ano e. I Lio ahinahina, aole ikeia o ka hao. I Lio w ulaula wiwi.hao anoe. I Lio w kala koa wiwi kuapuka DH hao akau. I Lio w eleele wiwi hao ano e. I Piula wahine eleele.
KAAIAUEA, Luna Pa Aupuni
Pauoa, Dek. 1, 1864.
OLELO HOOLAHA
No ka mea, ua hoiia mai ka mea Hanohano. G.M. Robertson. Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Makea, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o KELIIKUKAHVGA,oKaneohe, Koolaupoko, i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kauaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 10 Dekemaba, M.H. 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i olelola no ka hoolohe i koikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolalu, Oahu.
JNO.E.BARNARD.
Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Dek. 2, 1864
OLELO HOOLAHA
O wau o ka mea nona ka inoa malolo, ua hookohuia mau au e ka Mea Hanohano G.M. Robertson kekahi o na Lunakanawai o ka Aha kiekie, i Luna Hooponopono no ka waiwaio Kamahui w,o Kailua, Koolaupoko. Nolaila, ke hoike aku nei au, oka poe i ale ia Kamahui w, ame ka poe ana I aie aku ai, e hoike mai lakou ma loko o na la he kanaono, i ko lakou kuleana, i na he kumu oiaio, aole no hoi e nanaia na mea e puka mai ana mahope aku o ia Manawa.
KEALO,
Luna Hooponopono Waiwai o Kamahuiw. Kailua, Koolaupoko. Nov. 21, 1864.
OLELO HOOLAHA
O wau o ka mea nona ka inoa malalo, ua hookohuia e ka Mea Hanohano L. ANALU, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, i kahu a i Luna Hoopono Waiwai o BARENABA, o ka pahale S. Kumuhonua ma Honolulu. Oia ka aoao ma uka o ua Pa nei, e pili ana hoi ka aoao ma kai i ka Pahale o Pinehaaa Wood, a o ka aoao nua Ewa e pili ana i ka Pa o ka Laio Pelekane, o ke alanui hele ma ka aoao ma Waikiki. Ke kauoha aku nei au i ka poe a pau e noho ana maluna o na Pa nei, e hele koke aku lakou mawaho o na palena o ua Pahale la, me ka lawe koke aku no hoi i ka lakou mau mea a pau iloko o na la he UMI mai keia la aku la ina aole lakou e hana koke pela a hala na la i olelola maluna, alaila, aole o lakou kuleana e lawe ae i kekahi i mea a waiwai paha e waiho ana maluna o ua Pahale nei. Ina ua aie o Barenaba i kekahi kanaka, ua hooialola iloko o na buke aie, a o ka poe i aie la Barenaba, e hele mai lakou ma ko’ukeena hana ma Kaumakapill.
Na PAOO
Honolulu, Nov. 21, 1864.
Kapu Loa! Kapu Loa!
Ke papa looaia’ku nein a mea a pau mai hookuu wale i ko lakou mau holoholona maluna o na AINA o’u ma Manoa, a penel na inoa o ua mau aina la : KAMAKAILIO a me KAHAUNAKA, ina e loaa kekahi holoholona maluna o ia mau aina, e hooukula I $1.00 no ke poo. Kapu ka Lio, Bipi, Hoki, Piula, Puaa, Kao Moa, Pelehu, amen a holoholona e ae a pau. Eia kuu mau Paniolo mai ia mau aina, o Komo ame Kikau. E hoolohe oukou.
M. KEKUANAOA,
Inoa o na kanako o MAKAILIO,
KILUA, KAMAKA,
HAAWINAAUPO, KEALOHA,
HOMAI, 10 KAHOOHANOHANO,
KELIIHANANUI, KILA,
HAAE, LONO,
KAHALAUHINA, KAHOOHULI,
KOMO, 14 HANAU.
Honolulu, Nov. 18, 1864.
OLELO HOOLAHA
--A KA—
LUNA AUHAU!
E wehe ia no ke keena no ka ohi ana i na Auhau o ka Apana o KONA nei – ma ka Poakolu, ame ka Poaono, o kela pule keia pule mai kaeia ia aku, ma kahi kahiko no mamua, ma ke kihi o ke Alanui Moiwahiue, a me ke Alanui Nuuanu o Honolulu.
GEO. H. LUCE,
Luna Auhau.
Honolulun Nov. 26, 1864.
OLELO HOOLAHA.
Ke hai ia’ku nei i ka lehulehu mai waiho wale mai ina palapala iloko o ka Hale Leta me ke kae oleia i ke kuni UKU LETA, a mai hookomo wale mai i na palapala me ka ninau ole, i na ua law aka uku leta no ka palapala. He nui na palapala e komo mai nei iloko o ke Keena Leta o Honolulu; a pela no hoi ma na Hale Leta e ae me ka kau ole o ka uku leta ole kekahi, a he kuniuku leta kekahi ua kau meaia maluna o kekahi leta mea aku. O na palapala o keia ano aole e hooi iia’ku i ko lakou wahi e hele ai. Ua komo mai kekahi mau palapala, ua kauia ka uku leta aole nae he inoa o waho ae.
E pono e nana ka poe ike i ke Kanawai, a hahai aku i ko lakou mau makamaka ike ole i ke kanawai, a e loaa ole paha ia lakou mau makamaka ike ole i ke kanawai, a e loaa ole paha ia lakou ke kanawai no ia mea. E nana I ka Pauku 406 o ke Ka, nawai Kinila, penei na uka o ka Leta.
O ka UKU LETA malalo o ka ½ AUNAKI…….02 CTS.
O ka UKU LETA malalo o ka 1 AUNAKI……..04 “
A no kela HAPALUA AUNAKI keia HAPALUA AUNAKI
oi ae mawaho o ka Aunaki hookah……………..02 “
O ka UKU LETA I Keleponi no ka ½ aunaki…..05 “
No ka Aunaki hookah…………………………..10 “
A no keia hapalua Aunaki keia hapalua Aunaki mawaho ae
o ka Aunaki hookah…………………………….05 “
D. KALAKAUA,
Luna Leta Nui.
Honolulu, Nov. 16, 1864.
OLELO HOOLAHA
No ka mea, ua noha maiau, Kekahi o na Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu, e J. S. Shipman (Kipimana,) a me Chas. H. Wemore, na Luna Hooponopono Waiwai o REV. Wm. C. SHIPMAN (Kipimana) i make, e koho i la e hooloheia ai ka laua mau hana e pili ana i ka waiwai o ka mea i make, a e hookuu aku ia laua mai ia hana aku. A ke haawiia aku nei ka lono i na mea a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 18 o Ianuari, M. H. 1865, ma ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe ana i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea mea hole i hoikeia, aia ua ko’u hale hana ma Pohakunui, Hilo, Hawaii.
G. S. KENWAY
Lunakanwai Kaapuni o ka Apana Ekolu.
Hilo, Hawaii, Nov.7, 1864.
OLELO HOOLAHA.
Ma k alai 10 Novemaba, 1864, i hala akunei, ua haule kuu PINE GULA UMAUMA, ma ke alanui mawaena o ka Halepule i Kaumakapili, me ka Pa o Pohukaina, i ka hele ana i ka Ahaaina o ka “Ahahui Kaahumanu” ma ua la la. O kea no oia pine, me he kaulahao la, a he wahikaula hula pokole e hoopaa ana i kekahi mea hula poepoe me ka pani aniani. Ina loaa i kekahi aiea kela pine gula, a hoihoi ae a loaa wau ma kuu wahi noho mauka o Kahawali, ma Kapalama, iloko k Honolulu nei, e uku no au ia ia elua dala.
MELE.
Kahawali, Kapalama, Nov. 22, 1864.
A.W.B. NAHAKUALII,
He Loio! A he Kokua!
Aia kona keena oihana loio ma ka hale waiho Ipukukui Mahu, ma ke Alanui Maunakea, makai iho o Leberty Hall, (Lepekaholo.) Ua makaukau oia e kokua ia oukou ma na mea a pau a oukou e makemake ai e hoopii iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, ma na mea hiki ia ia ke kokou ia oukou, a ua makaukau oia e kakau i ko oukou mau Palapala, oia na Palapala, Kuai, Palapala Hoolimalima, Palapala Moraki, Palapala Aelike,Palapala Hoolilo, Palapala Hoopaa, a me na palapalao keia ano keia ano, e hana no oia i na mea a pau e like me ko oukou makemake. A ke kahea aku mei oia ia oukou a pau, e kipa mua mai oukou i ona la a mahope i na Loio e ae. E ninau no ia ia, no ka uku oluolu.
Honolulu, Iuiai 23, 1864.
OLELO HOOLAHA.
Ua makaukau na palapala sila Nui o ka Poe nona na inoa malalo nei. Eia ma ke Keena Kalalaina, e kii kuke mai :
OAHU.
E Kuhia, Honolulu City
Kamakahonu, “ “
Koloa, “ “
Kaiahua, “ “
Kaiiiwai, “ “
Kalaimakalii “ “
Kinimaka “ “
Kinimaka 2 “ “
Haula (no kaou) “
Mahana “ “
Mauna “ “
G. Beckley Hooilina “
Halulu Kapalama.
Nuuanu (no Kanaina) “
Makaau (no Nua) Pauoa,
Kaauhau (no Koohonua)”
Keohokalole “ “
Nawaa “ Puunui.
Kihei “ “
Sam A. “ “
Puhi “ “
Imihia “ Alewa.
Puuini “ “
Kapali (no Muimui) “
Kanekuapua “ “
Kahinalua “ “
Kahele “ Auwaiolimu
Puaaiki “ Kaliu
Liaikuiani “ “
Makaala “ Kuwili
Kapan “ “
Keakahiwa “ “
Kinimaka “ Kaaleo
Kapaku “ “
Kekapai “ Kaolu
Molina “ Palikea
Kauhao Honolulu Kapauhi
Kahina (M. Nahakuelua)
Kahawale,
Kukui “ Hauhaukoi
Kahaleaahu “ Keoneula
J. W. Kaehu “ Kaalaalalo
Papa “ Kukanaka,
Kapaalua “ Kapahaha,
Kaaeae “ Kawaiki,
Oua “ Kamakela,
Kaiaeokekoi “ “
Kauhao Waikiki Niukukahi
Kalalawala “ Kaluahole
Kekukahiko “ Kaaiawai
Kaole “ Paakea
Paukaa “ Haapuna
Haole “ Piliamoo
Kaluahine “ Opukaala
Keamalu “ Kamookahi
Kamoanahulu Mookahi
Kaupe “ Kauamoa
Kaua “ Kamoku
Haoole “ 2
Kuaaua “ 2
Kuamoo “ Manoa
G. Beckley hoollinaWailele
Kumuhonu Wailupe Mahupuna,
Kalakuaole “ Palolo
Kaalu “ “
Kamani Maraea 2 “
Halekii Wailupe,
Huli “
Nakaha “
Kama “
Uluhoaloha Moanalua Maile
Pepehu kahalepalaoa “
Niulu (Makuakane) “
Kanahana Ewa Honouliuli
Kauhailepa “ “
Kanoho (Aberahama) “
Nohonoho “ “
Kukahiko “ “
Nakai “ “
Luana “ “
Kamaala “ “
Kaekuna “ “
Kaalawaawa “ “
Paumano “ Waipio
Ukeke “ “
Ope “ “
Manua “ “
Puou (kapawa) “
Naone “ “
Nahola “ “
Kamaka “ “
Kailihao Ewa Waipio
Kaika “ “
Kaia “ “
Humehume “ “
Kahokuwelowe’o “
Kahanu “ Waikele
Namahana “ “
Kekualiilii “ “
Pokini “ “
Pauoa (kalawaia) “
Kaneiakama “ Waipio
Kupihea “ Waiawa
Homaiikawaa “ Mananaiki
Kamamaka “ Manananui
Nonoaea “ Waiau
Kanealoha “ Waipahu
Kaihumau “ Hoaeae
Kuohao “ Waimalu
Kuli “ “
Kaililaukea Kalihi Pahukikala
Waialua “ Mokauea
Kaluaomahi “ “
Pali “ “
Naai “ “
G. Beckley (hooilina 5) Kaliawa
Kuli Waianae Makua
Kakoo “ Kuluawaho
Moo Pohakuokaile
Kapela Kahoolanakeo
Kalauli “ Kahanaiki
Alapai “ Makaha
Lililehua (Kalanui) Waialua
Kawailoa
Kaehuhue “ “
Kahalau “ “
Moolea Koolauloa Punaluu
Lukea “ Kahuku
Keawe “ “
Kamano “ Kapaka
Nakaina “ “
Kapuaokahala “ Laie
Hachae “ Hauola
Kekui “ Kahana
Kualo “ “
A Keohokalole” “
Kaiawaiamanu” Keana
Petero “ Kaluakui
Puhalahna “ Waimea
Kaiwinui Koolaupoko Waimanalo
Kaluahinenui “ “
Nahinu “ “
Kahoowaha “ “
Kahunanui “ “
Kalaoli “ Kahaluu
Halo “ “
Halualani “ “
Kapule “ “
Mahoe 2 “ “
Kaopulupulu “ Waiahole
Poheke “ “
Nahuina “ “
Poheke “ “
Palaukai “ “
Kupihea “ “
Haupu “ Kaneohe
Kahilikoolani “ “
Mahu “ “
Palanaiki “ “
Kaehukukona “ “
Kamakahi “ “
Keawe ½ Kapaeli Kailua
Lima “ “
Kaeliwai “ “
Kaehukupu “ “
Naono “ “
Keaka hooilina “
Hapaimama “ “
Pou “ “
Mahi “ “
Kukiahu “ “
Kahoa “ “
Kaiewe “ “
Ehu “ Heeia
Naihepahee “ “
Papa “ “
Keahiolalo “ Kaalaea
Kehea “ Waialaeiki
Kapalu “ Waihee
MAUI.
Pliko Maui Lahaina
Kamiki “ Kapewakua
Kahele “ Kapewakua
Kahele “ Olowalu
Minamina “ “
Haole “ “
Paia “Kamani”
Kaiwi “ “
Kalaipaihala “ “
Keoni Ana “ Puako Halea
Do (G. Lahilahi) Puunoa
Kumakua “ Hana
Napala “ Mualea”
Ii “ Hamakua
Kiha “ Poko
Kaumauma “ “
Kaumanu “ “
Keliiokekanaka” Koolau
Kalohia “ “
Mahoe & Kamakea Waikapu
Makaole “ Kahikinui
Kekapa “ Kaupo
Poholowai “ Wailuku
Pokee “ “
Kamakaoolea “ “
Kaawa “ “
Pa “ “
Palea “ Hamakualoa
Namokuelua “ “
Nika “ “
Lopa “ Honokohau
Kaialaolao “ Waiehu
Waiwaio@e “ “
Kamahaaloa “ “
Kumahana “ “
Kapohuli “ “
Kahue “ “
Kaleo “ “
Kane “ “
Ulaula “ “
Kalaulaula “ Kula
Kaniho “ “
Kekapai “ “
Kaala “ “
Apiki “ “
Napoko “ “
Keawe “ “
Kaui “ Waikapu
Kawanu “ “
Kaai “ “
Kamauu “ “
Piipii “ “
Akuu “ Kahakuloa
Hookauu “ “
Kamalalawalu “ “
Kanae “ “
Pepehu “ “
Kahakamano “ “
Nahinu “ “
Mai “ “
Kauluhua “ “
Keliimahia “ “
Kauhiku “ “
Piilali “ Kaanapali
Kaui “Honolua”
Keanakulani “ “
Haulilli “ “ “
Holoua “ Honokowai
Meeau “ “
Nahuli “ “
Mauwele “ “
Amai “ “
Paele “ Honuaula
Hika “ “
Kukui “ “
Hiapo “ “
Kihuluhulu “ “
Nakilu “ “
Keoniu “ Waihee
Kahuana “ “
Ku “ “
Pauahi “ “
Kapua “ “
Pumaiwaa “ “
Kaai “ “
Mahoe 2 “ “
Kuanea “ “
Mahaalu “ “
Kahinu “ “
Kihe “ “
Papohaku “ “
Kahikiula “ “
Anakalea “ “
Kekahuna “ “
Mahoe 3 “ “
Lauhoe “ “
Kaua “ “
Kua “ “
Kuaiki “ “
Uhu “ “
HAWAII.
Paaluhi Hilo Pueopaku
S. B. Kokua “ Papaikou
Halaki “ Plihonua
Hewahewa “ Ponahawai
Kanaka Hamakua Laupahoehoe
Kawau “ “
Kaowau “ “
Kahoopahee “ Ilaina I
J. Kaaukai “ Kapulena
Kailakanoa “ Koholalele
Kaai “ Kanahonua
Kaanaana “ Papaanui
Kepaa “ Waimanu
Kamule “ “
Kapahowai “ “
Namaielua “ “
Nakaneiua “ “
Punihaoiha Waimea Kawaihae
Kani “ “
Kapaimaka “ “
Kaikai “ “
Kuamoo Hoolulu “
V. Beckley “ “
Kuahula Kona Hokukano
Kahana “ “
Ukaka “ “
Ualoko “ “
Poka “ “
Kaikuahine “ “
Kawaha “ Kalahiki
Kapaka “ “
Oopa “ “
Kanakaole “ “
Apuni “ Honokohau
Keohokalole “ Kealakekua
Kaopua “ Kailua
Kahoana “ Kahauko
Kamaka I “ “
Kaanaana “ “
Kama “ Kapua
Kapa “ “
Maua “ Okoe
Kaaumoana “ “
Mikahaka “ Waiea
Kaupu “ “
Kuula “ Honoino
Popolo “ Keei
Kamakahiona “ Keekee
Nakauwaa “ “
Kahinahuna (no Nalino) Holaaloa
Naai “ “
Kapahu “ Keauhou
Puhi “ Honaunau
Kumukahi “ “
Kupuna “ Hianaloli
Poopoo “ Pahoehoe
Kaipo “ “
Ilikaualoha “ Kawanui
Ioha “ Kawaaloa
Kapohaku “ Keopu
Mahuka & Kaai” “
Nau “ “
Nuuanu “ Kealia
Nuhi “ “
Kanahele “ Waiaha
Naiwi “ Oomakao
Nakea “ “
S. Laanui “ Kahilipali
Nahuakau “ Laaloa
Holoua “ Kaohe
Kukahuna “ Onouli
Kanakaole Puna Kalapana
G. Beckley Kohala Kealahewa
Kaolele Kau Honuapo
Kaluahine “ Kaalaiki
Keliikanakaole” Ki@o
Kaia “ Keheekai
Kau “ Keop@
Makaila “ Waiomao
Maluaiko “ “
Napapoa “ Waiopua
Kuaana “ Poupouwela
MOLOKAI.
Kaianui Halawa
Makaole “
Upai “
Mahoe “
Kaauhaukini Ualapue
Pala “
Napoheo Wawaia
Keawe “
Kapalu Kumueli
Kainuinu “
Kaapa “
Nakahuna “
Pukila “
Kenui Kumimi
Keaki (elua) Manuwai
Kahookano Ohia
Keaki “
Lawelawe Onouliwai
Ailaau “
Kapu Kaamola
Akahi “
Kahauli Puahala
Kaauhaukini Kahananui
Kahueia Puko
Kauhane Mapulehu
Waimea “
Kekowai Keawanui
Pah@p@ “
Kamakahi (elua) Kaluaaha
Kaiue (elua) “
Makaulaau Kalaupapa
Kapule Waikolu
LANAI.
Malulu Maunalei
Kaleo “
Kalawaia “
Apiki “
Pohana Palawai
Kauihou “
KAUAI.
Apiki Kona Kamoola
Iliiaka “ “
Kalauli “ “
D. Kapule “ Waimea & Wailua
Kaiakamalie “ Maulili Kohoa
Kaiamoku “ Koloa
L. Keawe “ Makaweli
E. Nawaalau “ Wahiawa
Poipu “ Waimea
J. Pawela “ “
Z. Lae “ “
Koo@ua L. K. Merieko “
Nawaalaau “ “
Naale Puna Kipu
Kaialiilii “ “
Paele “ “
Makalalau “ Niumalu
Kapuahola “ “
M. Kipani “ Haiku
Keo “ Koloa
Kaunahi Koolau Halelea
Kaohi “ “
Kual@le “ Pilaa
Pahi “ Waipake
Palaha “ “
Moopuna “ Maloaa
Kekua “ Pilaa
Maikaola “ Anahola
MEA HOU!
Pulupulu! Pulupulu!
UA LOAA MAI IA’U MALUNA O
ka moku Kiapo
‘HELEN MAR,’
mai Bosetona mai, i kekahi mea
Wili Pulupulu Ano Hou!
no ka hoomaemae ana i ka Pulupulu. He mea hou keia ma Hawaii nei, mailoko mai o keia wili hou, ke hookaawale ia nei ka Pulupulu mai na hua mai—o na hua, e haule ana iloko o kekahi pahu, a o ka Pulupulu maemae, e haule ana ia iloko o kekahi pahu okoa.
Ma keia hope aku, e kuai aku au i ka Pulupulu, penei:
HELU 1,—(KI AILANA,) he 8 keneta no ka paona hookahi.
HELU 2,—(ANO GEOGIA A AIGUPITA PAHA,) he 7 keneta no ka paona hookahi.
HELU 3,—(PULUPULU KAHIKO O HAWAII NEI.) he 6 keneta no ka paona hookahi.
A ina e lawe ia mai ka Pulupulu i pau ka anoano i ka waeia, a e kuai aku au, penei:
HELU 1 a 2 paha, he 25 keneta no ka paona hookah.
EIA KEKAHI.—E malama pono oukou, a e hookaawale i ka Pulupulu Helu 1, ma ka eke okoa, a o ka Pulupulu Helu 2, ma ka eke okoa. No ka mea, ina e huiia iloko o ka eke hookah, e uku aku no au i ke kumukuai e uku mau ia nei no ka Helu 2.
E lawe mai oukou i ka Pulupulu ma ka Hale Leta, a e kuai koke aku no au.
144-3m H.M. WINI.
E HOOPUKA IA ANA
-MA-
KA POALUA, AUGATE LA 2,
-KA-
HIMENI HOOLEA HAWAII!
PAI HOU IA! HOONUI IA!
-A ME-
KA HOOPONOPONO IA!
HE 400 AOAO!
UA PAI HOU IA IHO NEI KA BUKE HIMENI HOU,
A ua hoomakaukauia e kuai koke aku.
Ua hoomahuahua ia’ku keia buke, me ka Himeni Hou he nui loa, he 400 ka nui o na aoao.
No ia mea, ua hoomahuahuaia aku ke kumukuai o ka buke hookah, penei:
HIMENI humuhumuia me ka lole, $0 50 Keneta
HIMENI humuhumuia me ka ili, 1 00 “
Auhea oukou, e ka poe haipuie, e ake ana e ao a e mele aku i na mele hou o Ziona, e hele mai, a e loaa no ia oukou keia buke, aia ma ka Hale Kuai Buke o
H. M. WINI.
Ina e makemake kekahi mea, e pai no au i kona inoa ma ka aoao o kona buke Himeni, me na hula GULA, o ka uku no ia hana ana, he HAPAHA dala, (25 keneta.)
Honolulu, Iulai, 80, 1864.
A. F. JUDD,
ALAPAKI, (oia ke keiki a Kauka,
LOIO!
Ma ke kihi o ke Alanui Papu, a me Kalepa.
Honolulu, Oahu, Iune 30, 1864- 151-3m.
HALE PAI KII.
MALUNA AE O KA KEENA PAI O KA
“Nupepa Kuokoa,”
Emi ka uku no ke kii. E paiia no ke kii iluna o ke
ANIANI a me ka PEPA.
E hele mai e na makamaka e pai i ko oukou mau kii.
H. L. CHASE (Keiki.)
142-6m Mea Pai KH.
KUAI MANUAHI!
OWAUOAKAO (Pake.) NONO KA HAIE (Pake.) NONA KA Hale Kuai Lole ma Waialua, Mokupuni o Oahu, ke hal’ke nei au i na mea a pau ma Waialua nei. Ame Koolauloa, e kuai manuahi ana wai i keia mau ia i na waiwai o keia ano keia ano o kuu Halekuai nei, me ke kumukuai makepono loa i hookahi dala me ekolu hapaha wale no lawa aka holoku, a pela aku. Nolaila, e hele nui mai oukou, a e wawe mau hoi, o pau e auanei i ka poe hiki mua.
AKAO (Pake.)
Honolulu, Oahu, Nov. 9, 1864.
MANUAHI! MANUAHI!
-
AIA MA KE HALEUKUAI O KILILIKA, ma Wailuku, Maui, kahi e kualia ai o na mea o na ano a pau, e pili ana I ka Halekuai, penei:
NA LOLE – o na ano, amen a waihoolau a pau.
NA BUKE HOMENI HAWAII – ano hou.
NA BUKE PAKEKE – hoomanao o na ano a pau.
Na Laau hoola maikai a Kauka Jayne, ameKauka Ayers, e kupono ana i ka hoola ana i na mai o na ano a pau.
O Kililika ka Ageno no Kakela ame Kuke ma ka mokupuni o Maui.
E hele mai oukou e ma makamake a pau e nana i ko’u Halekuai, amen a mea maikai he nui wale maloko - a kipa mai no mai hoomaka-e na hoa o nei mau wai eha, ame keia aina hauliuli o ka he kuawa. Ko oukou makamaka.
J. D. HAVEKOST (Kililika)
Wailuku, Maui, Oka, ½, 1864
OLELO HOOLAHA.
_
Owau o ka mea non aka iona malalo nei, ke papa aku nei au i na mea a pau, mai hoale mau oukou i kuu wahine mare ia.
Mrs. Kahele.
No ka mea, ua haalele mai oia ia’u me ke kumu ole, ina e hoale mai i kekahi mea ia la, maluna no ona ko oukou poho.
A.KANAULU
Piihonua, Hilo, Hawaii, Oka. 80, 1864