Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 51, 17 December 1864 — Page 3

This text was transcribed by:	Rkkau
This work is dedicated to:	Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka hana pono ole a ka Lunahe-

LU O HAMAKUA HAWAII.

E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE:---

Ina he mea hiki ia oe, a me kou Lunahooponopono, ke lawe aku i keia wahi ukana ma kou lima, a nau ia e lawe aku ma kela wahi keia wahi o ke Aupuni Hawaii, a hiki loa ku i ke kai anuanu o Maikonisia, a me Fatuhiwa, no kela mau hua e kau ae la maluna. "Ka hana pono ole a ka Lunahelu o Hamakua," a penei no ia.

I ka la 18 a 19 o Novemaba nei, hiki mai ko makou Luna-auhau, oia hoi o W.S. Akana Pake, ma Waipio nei, no ka ohi dala ana. A eia ka mea i maopopo ai kona hana pono ole, o ka poe a ka Luna-helu i hookuu ai i ka auhau kino, kula, alanui, me ka ike maopopo loa o keia poe ua holoi ia e ua Luna-helu nei, aka, i ka hea ana mai a ka Luna-ohi, penei, o mea, "eia", i mai la ka Luna-ohi, "e $5.00 au dala," pane aku la ka mea nona ka auhau, "aole, e $3.00 no a'u dala, ninau mai la ka Luna-ohi, "auhea ka palapala hookuu?" "Eia no," i hoike aku ka hana, eia ka aohe mana o kela palapala a ka Luna-helu, nolaila, ili hou mai la keia mau pohaku maluna o ke kanaka ($5.00.)

Eia hou no kekahi apiki o ua Luna-helu nei, elua wahine o Hamakua nei, i auhau ia i ka auhau alanui, auhau kula, kino, kuke waiwai. O Hoomana he kaikamahine no Kahulaana, i kahea mai ka hana o ka inoa, o Hoomana, "eia," "eia kou auhau la e mea dala," ka! ahu kupanaha a ka la i Mana, ka ua mea o ka makapo o ka Luna-helu, e hiamoe ana no anei oe i ko hele ana i Waimanu, a olua i hele ai me Kahalekui? Ina pela ea, he oiaio ka lohe, ua lilo ka Luna-helu i ka lealea a ka awa, a o keia naaupo ka mea nana i kakau keia mau auhau, maluna o keia wahine, he keu, mai ko'u la hanau a hiki i keia la a'u e kakau nei, aole au i ike a lohe hoi, ua auhau ia kekahi wahine i ka auhau alanui, auhau kula, iloko wale no o keia makahiki, ua pau hoi ka auhau hapalua o na wahine, eia no ka ke kau nei ka auhau kino, kainoa ua hoopau ia ke kanawai o Luaehu, aole ka. Ina o ka Luna-helu keia, e aho o Awahua ka mea nona kahi olelo lealea penei. Naaupo o Awahua, o ke ano nae o ka puka ana o keia olelo, i kuai pipi me L. Laiana, penei. I ninau o Laiana ia Awahua, "ehia dala o keia bipi," pane mai kela, "$5.00." Olelo o Laiana, "naaupo ka oe e Awahua," o ka make e ana kona hewa.

Eia hou no keia pono ole, o ka poe hoi i hoohemo kahiko ia e ka Luna-helu mua, i na makahiki i hala aku, ua paa hou no i keia Luna-helu, ua 50 makahiki a 60, 70 o kekahi poe, auhau no, ka mea i hemo, aka, i ka manawa i hele mai ai ka Luna-helu a ma ka hale o J.W. Kauwahi, noho, hele nui aku na kanaka malaila, no ka hai ana i ko lakou waiwai, alaila, pane mai la ua Luna-helu nei, o mea "eia," e mea ou lio, "hoole aku la ka mea holoholona, 1 no o'u lio," i mai kela, "ua kakau ia e Kauwahi, 2 lio, 1 ilio," alaila, i mai la kela, "pono ole maoli no ka hana a Kauwahi, e holoi," a pau la, nana mai la ua Luna-helu nei i ke ano o ke kanaka, "ae, palupalu oe," hai aku la hoi nei kanaka, " he lima maloo ko'u la, a he nahu kau ko'u la?" A pela aku, nonoi aku hoi ke kanaka i ka palapala hookuu, eia kai ala, "e hoi au a Kawaihae, haawi mai i na palapala hookuu o oukou ma ka Eke-leta, i kali aku ka hana, a pau ia pule, alua pule, akolu, aole hiki mai, ka, o ka lohi mai no paha auanei ka ka Luna-helu a, o ka hiki mai no ia o ka Luna-ohi, aohe apiki a koe, auhea aku ua hoopunipuni e ae, aole anei o keia Luna-helu no, oia no, aole anei no kona hoopunipuni, pau kanaka o keia ahupuaa o Waipio nei i ka pilikia iaia, nolaila, aohe kumu e ae, kai noa nana e hookaa keia mau dala, o kona hoopaa ana i kana mea i olelo ai i ke akea, ua hookuu ia oe, aole auhau maluna ou, a o na auhau kupono ia oe oia ke hookaa, Makemake loa kanaka ia ia i ka maikai o kana hana, eia ka he pahele, he apiki.

Eia hoi keia, hele aku nei kekahi kanaka o Waipio nei, a hiki i Waimea, e kope ana o J.W. Iaukea i ka inoa o na kanaka ku i ka auhau o Hamakua nei, no ka lawe ana i Hilo, a lohe nei kanaka i ko laua hoopaapaa, o J.W. Iaukea, a me W.K. Kulua, penei. Helu mai la ka Luna-helu i ka inoa, o mea, ua hookuu ia i ka auhau alanui, pane aku la o J.W. Iaukea, "aole pono ke hookuu i keia kanaka, ua ike no au he kanaka ikaika keia," paa iho ana, loaa hou keia inoa, o mea, ua hemo i ka auhau kino, eia ka J.W. Iaukea, "aole make hoohemo i keia kanaka ua ike au he kanaka oolea keia ikaika loa," a pela aku. Ka! eia ka hoi elua ae nei Luna-helu o Hamakua nei, o W.K. Kulua, a o oe hoi e J.W. Iaukea, kanawai ole no hoi oe i kou nana'ku i ka mahina, i kona kapakahi ana, aole paha, ia oe ia euwahi-e no ke ano hou anei o ka noho aupuni i keia manawa, i hana pono ole mai nei ka Luna-helu.

Ua ike ole anei ka Luna-helu i kana oihana i haawi ai na hai e hana, a o kou manaoio no anei e W.K.Kulua, e hoopaa hou i ka auhau au i olelo mai ai, ua pau, ka auhau kino, a ina aole pela kou manao, nohea keia dala aka Luna-ohi e koi mai nei, nolaila, he mea maopopo ua komo mai kekahi Alopeke iloko o ka malawaina, i mea e ino ai, ina pela, peia. Kainoa ua make o Waawaaikinaaupo, ka Luna-helu o kela manawa, in na pela na Luna-helu a pau, aohe waiwai a koe o ke Aupuni, aole no la hoi e aie ke Aupuni. Ninau mai paha auanei kekahi, "pehea e aie ole ai ke Aupuni?" Kai no hoi, e auhau aku in a wahine, e like me keia mau wahine ma Hamakua nei, i ka po no paha ka helu ana, ae paha, ko kaua ike hoi. Eia no keia apiki, o Kuakaula 1 no ilio, i ka Buke hoi a ka Luna-ohi, elua ilio, elua dala, oki pau, manoanoa, manuunuu a pepekue, ua mea oka hana pono ole a ka Luna-helu.

Eia ka mea i koe, he wahi keiki uuku 7 paha makahiki, he lio nae kona, ninau ka Luna-ohi, haawai ka makua o ua wahi-keiki nei ($1.00,) i mai la ka Luna-ohi "o ke dute waiwai koe," "heaha ke dute, he 0.25, 60 waiwai paa, 40 waiwai lewa, "ka! nohea la keia waiwai paa o keia wahi keiki, a waiwai lewa hoi." Nolaila, e ike mai kakou e na hoa, i ka pono ole aka hana a keia Luna-helu, pau ia. Eia keia, he Kumukula no Laupahoehoe, o Kuailiahi ka inoa, ua auhau ia i ka auhau kino, kula, alanui, e keia Luna-helu hoi, ka auhau ia'ku ia, he keu keia o ka makahiki nuhou, akaaka. E aho paha o Nunu laua. O Kakohe, auhau ia no la, e aka aku mamae ka iwiaoao, nolaila e pii ae oe e ka nupepa Kuokoa, a luna o Puukohola la, ilaila oe e kahea iho ai i lohe ua Luna-helu nei, a nana ia e ike iho i ka mea hou o Hamakua, e aha kakou, e aka a pau ke aho? Ua pau me ke aloha i ka Nupepa, a me ka Luna-hooponopono.

P.K. Makaainanaiauhauia

Waipio, Hamakua, Hawaii, Dek. 14, 1864.

Makani ikaika a me ka ua Nui.

E ka nupepa kuokoa e; aloha oe:---Ina hoi he mea oluolu i kou Lunahooponopono ke hookomo iho i neia wahi Epitesole ma kahi kaawale o kou kino holookoa; i ike mai hoi na kini makamaka heluhelu Nupepa o kaua e noho mai la i ka la hiki ma Haehae, a ka welo ana'ku a ka la i Lehua, i ka hanaio o ka makani a me ka ua ma ke Kulanakauhale Alii nei. (Ma Honolulu)

Ma keia mau la i hala'e nei, ua ikeia'ku ka ikaika nui o ka makani, a me ka lawe pu mai no hoi i na keiki kupa o Nauwaiti. (ke anu) A ma ka Poakahi iho nei, oia ka la 12 o Dec. nei, mahope iho o ka pau ana o ka aina awakea; ia manawa ka hanaio ana a ka makani i kekahi wahi hale, oiai oia e ku ana ma-o iho o kahi o ka poe Misionari; mauka'e hoi o ke alanui. Oiai oia he wahi e hooluana'i no na la wela o ke Kau, a me ka ua lokulokku o ka Hooilo nei. A aole ka hoi he ia ae a ka makani e he nani okoa no hoi ia, hookahi no ia kikiao o ua makani la, lele liilii ana ka lehu o kapuwahi, a muu ana ka apana o ka papa makai o ke alanui; ike hoi na kanaka i ka nahaha ana o ua wahi hale nei, kii aku hoi i na apana i puhiia eka makani; o ka pau pu aku la no ia i ke puhi ia eka makani, keu no hoi ka ikaika o ka makani.

A eia kahi mea a-ka loa'ka, ma ia hope iho o ka nahaha ana o ka hale; ia manawa, holo ae la hoi kekahi kanaka maluna o ka lio, me ka manao paha e lanakila ana oia imua o ka makani, me ke kuu pau aku i ka holo oka lio, a makai pono ae o ua wahi hale nei i nahaha'i, hookahi no ia kikiao o ka makani la olepe ia'e haule ana ilalo mai ke kua iho o ka lio, me he opala ka hoi ua mea kino la i ka makani? Me ka manao hoi o ka poe a pau e nana'ku ana i kona haule ana, ua ona la i ka rama; eia ka aole, i hoolei maoli ia no ka e ka makani, ikaika ka hoi ka mea kino ole la i ka mea kino a ke Akua i hana'i? O keia hana ana paha a-ua mea kino ole nei a he wahi pali, o ka make la ia o ka mea uhane ola i hoonoho ia'i ma ka aina maloo? (kanaka) Ina paha ua hoi i Kau i ke alualu kao?

A kai-noa la hoi o kahi wale no ia o ka poino i ka makani; eia'ku ka hoi kekahi o na laau malumalu o na pa o na haole, oia hoi na laau Kiawe, i kanu ia'i i mea e pale ae ai i ka wela hahana o ka la o ka makalii, noke ia iho la ia e ka makani a poopoomukn kona mau lala; a hula pu ia mai kekahi me kona mau a-a, a o na pa pu kekahi i hoohina ia e ka makani. A he nui aku no hoi kekahi mau hale liilii i pau i ka olepe ia e ua makani nei; ma kahi i nahaha mua'i o ka hale.

Nolaila ka lana ana mai o ko'u mano ia oe e ke "Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii," e kowelo hele ae oe i keia mau hunahuna manao ma na kapa-kahakai o na Ailana Hawaii nei; a hoohuelo loa aku i na kini makamaka o kaua e noho la ma na aina malihini, (aina haole) ka poe hoi e lawe ana i kou kino. Oiai akahi a hoea mai ka makani ikaika a me ka anu pu hoi kekahi.

A i keia mau la e hele nei; eia ma ka moana Hawaii mai keia makani, me ka ua nui hoi. Ku makena no hoi u-a ua, o ka ua paha ia ke nui nei ka wai-kahe o ke kahawai o ke Kulanakauhale o Honolulu nei, ke pau mei na pa-hale o Kamakela i ka wai, a ua komo pu ia'ku iloko o na hale e ku koke ana ma kae o ke kahawai, a ua lilo iho na hale me he mau moku-pohaku la iloko o ka moana-wai, aohe nae he lilo o ka hale, o na pa wale no ka-i pau i ka lilo, a pela hoi o Peleula , hoolana ia ae la e ka wai, a lilo iho la ia wahi i moanawai; pela ma na wahi a pau o Honolulu nei. Ua mano ia, he uuku ka wai i ka wa i make ai ka Moi Kamehameha III., a he keu aku keia wai ana, o na alanui keia o ke Kulanakauhale Alii nei moku-hia mai la e na wai-kahe, hele kela u-kele.

He ma'u wahi kanaenae iho la ia ia oukou e na makamaka heluhelu Nupepa. Ke hooki nei ko oukou wahi hoa hai mea hou o ke Kulanakauhale Alii nei. A pehea'ku n@ la hoi na kuaaina, ua lawa like aku nei n@ paha i neia makani me ka ua? Ke hoi nei ko ke Kaona keiki ua kani ke oeoe o Ulakoheo ua ahiahi. .Me ke Aloha no.

W. J. B. KEALLIKANAKAOLE.

Kaumakapili, Honolulu, Dec. 14, 1864

Ke kua hao e papau-nu ai na

POOHIWI O E.E. WAHINEHUHU.

E ka makua o ka lehulehu; Aloha oe: Ia oe no ka puolo wai lehua ai haaheo a ka manu e haakoi aku ai, ke lilo nae ia i mea e maemae ai imua o kou maka, me ka hoonee palamimo aku ma kuono o kou opu ahonui.

Aia maloko o kou halelewa haaheom o ka Buke 3, Helu 45. Malaila au i onou mahiehie iho ai i ka uiki o na ipu-kukui elua; o keia mea he hale kino, e hoomalamalama ana i ka pouli o -na manao, mo-a unauna-o a E.K. Wahinehuhu, ka aama uaiaholo pa-a-la o Wailuku. E ahai ana ka waha ona ina bone wi, me ke kuolo aku i kuu inoa ma na ipuka lohe o ka lehulehu, oia iho ia e moe aku la: "Ua pohole ka opu o J. W. G. Kaia." Ma ke nao ana o na lima o ko'u naau; ua loaa ia'u i ka meridiana 160 o lonitu o Kauai. Ma ka onina mai o ka nakue me he ko-e la, he mea hiki ke uilani aku ma na ninau pualehe ole, "pohole kauewe o kuu opu a me na pauku naau, a paluhe kuu opu ai poi i ke aha?" I ka hua-nioi pepa ka a E.K. Wahinehuhu! Mea e no hoi ua ikaika o ka nioi o ko ia la wahi, ke pepehi la i kuu opu, a pela aku, ke manaolana nei au, he makani paha ko luna oia haka o ka hua nioi. O Kuamu ka paha la, ke akua hoounauna e aihamu i ke keike o ke komohana, a pela aku.

Aiwaiwa no oe e E.K. Wahinehuhu o Wailuku, aole ou lua e o ka pukoa nani o Maui o Kamalalawalu!! Pipikini ka manoanoa o ka nele loa, i wahi laumaia ia me ka mea kuoho o Ladana. Aole hoi he wa, komo oe mai ke puhi a ka nau, e oli ka nui mali a ko aumakua; oluolu ai i ka pikai aku.

No kou aneane malihini no paha i ke ahi, a kamaaina oe i ka hua nioi, oia no kou ho-a mai ma kuu opu, pohole ai o Isaaka. Ua akaka ia'u, o fire, (ahi,) oia no ma No 1 o na mea ana ole; a o )(nioi) ma ka No 1 o na mea e pahole ai wahi au. Loaa ko Wailuku ahi hou, aia ia E.K. Wahinehuhu, he makau la hoi i aaki mai o ka wela o (the fire;) kuhi hoi la he makole. Hoe makai loa, pilipili aina ole mai. Kupono ke kapaia ko inoa o E. K.Wahineoleloa.

Kei mai nei oe, "ua hailiili au ia oe," ke ku malolohia nei iloko o'u ka manao e hooili aku iluna o ka minoi oka hookapuhi, ka mea i kulai mai ina huaolelo maluna ae maluna ou. Aole au i halii ma kou hale in a kumoena nahaehae, e ino ai ka manao o ka mea hale; aka, o ka aulii a me ka mikolelehua, oia ka'u i hoaahu aku ai i na tausani maka onaona o ka lehulehu, e omo ana i ka waiu mokaekae o ka naanao. A i nakui ka pahu o ka naauao o E. K. Wahinehuhu, e lilo i hoike oiaio no ia hailiili, e hoouna ma i Episetore ma kuu inoa.

Ua akaaka ia'u, me ka haohao ole, he ahua kiekie kou iini me he hulili la; e apo ai na maka i ka nani o Aipo. Pela i peahi mai ai ke Koolauwahine o Puakei, Buke 3 Helu 40. Oiai, o Miss. Lucy Mu kou hoa io no paha ia e nahu pu ai ina poke melu o ke aloha, aka, ua hoemu oe mawaho, hala kela i ke anapuni a Limaloa. "Hamohamo oe o ke kula o Puna"

Ua malaelae na ao, aole i paa i na kumu ohu, ke poohina noho kuahiwi o na manao lili ou i ka hiwahiwa o na kumuao o ka aoao Katolika, (oia o Petero K. Moo.) Ua ike oi la aku, o ianei iho, a me lakou nei ae. Pela ma ka Holy Bible; "o ka waha o ka mea lapuwale huai ae la i ka ino."

Ke auamo mai nei oe i ka inoa o Miss. Laieikawai Mu, ma ka upena lauahi oka Helu 45, o Movemaba la 5 o ka Nupepa Kuokoa. O keia inoa "Laieikawai" anei kau i hoomoe aku ai ma ka bela nolunolu o kona la hanau o ka Buke 3, Helu 40 o ke Kuokoa? Aole anei o "Lucy?" A ina o "Lucy" malaila; ua kamaa oia i ke ama-u a me ka akolea, i wahi e pee ai, e uhi lau mamane ai ka wai a ka Papala. Pela ia anei? Malia paha ua unuhiia e E. K. Wahinehuhu ma ka olelo Wailuku paha, o "Lucy" ma ka olelo Puna, i Hawaii. "Laiekawai." Iuiu no, a hohonu kahi i o-nu mai ai na ale o ka makaukau. Akaka no nae ia "kapeke ke poi i ka ipukai ono a ka moe."

Ua haawi lilo aku au i ka mamaka kauwila o Paukapele, ia "naku o E. K. Wahinehuhu iwaena o ka uluhe a me ka palai o ka hoino." A ke haalele hookano mai nei maluna ka! o ke keiki o ka pukoa nani o Kauai, o Mano. Kainoa hoi, no kou hahau ana i ka huipa e eha'i o Petero K. Moo, e pepe ai a okaoka na o a'u mau punua peepoli, oia keia mau inoa, "Kauai, a me Wiwi, no Wailuku. Ihiihi, a me Painahala, me Kalimahauna, no Lahaina, Maui hema. O kou "naku io keia i ka uluhea me ka palai o ka hoino," e waiho molale la na kaiaulu o ka Helu40 o ke Kuokoa. Ke i mai nei oi la, ua kupono no'u na huaolelo maluna, no kuu kakau ana penei, "e ke kapena o ke Kuokoa; e aloha kaua: Eia ke ano; ke Kapena o ke Kuokoa, o Henry M. Whitney noia, "eu honi kaua;" eia ke ano, e aloha kaua. Oiai, aole au i imi i mea e honi aku ai mawaho o kau olelo henehene, aka, i mea e lawa ai i na kauna noonoo o ka Lunahooponopono he mea pono; a i ole, aole no, e kapae no ma kulakula. Oia la, i lono oe e E. K. Wahineoleloa.

I ka ike no paha ou, ina oe ilaila, a i ka Halepai o H. M. Wini; lulu lima kino okoa no paha oe me ka Lunahooponopono ma Honolulu, me ko olelo iho, "aloha ino." Akaka maoli no ia'u, he aloha paleo wale no, aole iloko o ka ipukai ono a ka moe, a pela aku. He mea pono anei kela inoa J. W. G. Kaianukunui, au i puolo mai ai iloko o ka opu o ke Kuokoa? Pomaikai ka inoa o ka mea i hailiili ia no ka pono, no ka mea, he hoa paio pu ia no ka ale a me ka makani o ka moana keokeo.

No kuu olelo ana'ku, "ina e pohuhu aku ka uahi mai Wailuku aku nei, hehu mai ka! na keiki kinai ahi o Kauai puhi lepo." Ma-u no nae ko waha, ola no ka paina kakahiak; kuhi paha oe o Puhilepo ke alii o Kauai i pana ai: kainoa o Manokalanipo. Makapo hele i moowini, i kauhale o Ohipua ma.

Ke kapala, kuhinu mai nei oe i na huahelu 3; me ko iini paha e piha na rumi o ka pahu hao o ka noonoo, aka, "hiolo ma o maanei na wai naoa a ke kehau." Ianei la kuu ka heleuma o ka penisila, nana aku na maka o ko Wailuku mau ohua holo makaikai i Kauai, o Manokalanipo.

J. W. G. KAIA

Kauai o Mano, Dek. 14, 1864.

HANAU.

Nov. 27, ma Waimea, Hawaii, hanau o Rahapa Papai w, na Hopili w, keiki kamehai.

MAKE.

Iulai 29, ma Maliko, Haiku, Maui, make o Kapua k.

Aug. 18, ma ia wahi no, make o Kelekoma k.

Aug. 26. ma Kaupakulua, Maui, make o Kaiopahia w.

Sep. 3, ma Kuiaha, Maui, make o Keliikipi k.

Sept. 21, ma Haiku, Maui, make o Kaluawaa k.

Sept. 22, ma Kuiaha, Maui, make o Paahao k.

Oka. 2, ma ia wahi no, make o Kaohe w.

Oka. 19, ma Pauela, Maui, make o Wahieloa k.

Oka. 20, ma Kahaloa, Kuiaha, Maui, make o Kuaana k, a 8 kona mau makahiki.

Oka. 24, ma Kiholo, Kona Akau, Hawaii, make e Keliikupu w, he wela kona mai i make ai.

Nov. 5, ma Honuapo, Kau, Hawaii, make o Waawaa w, he pehu kona mai i make ai.

Nov. 13, ma ia wahi no, make o Kamaliikane k, he wahi keiki uuku 14 la.

Nov. 14, ma ia wahi no, make o Maleka Wahine w a Manaiki, he hanau keiki ka mai i make ai.

Dek. 3, ma Honomu, Hilo, Hawaii, make o Iosepa k, he biva kona mai i make ai.

Dek. 8, ma Pauoa, Oahu, make o Daniela Naone k.

Olelo Hoolaha!

KA OIHANA WAI O HONOLULU!

KE HAIIA AKU NEI I NA MEA A PAU I loaa ka pono wai, e pau ana ka uku hapalua makahiki, a e ukuia no hoi ma ko'u Keena, ma ka la 1 o Ianuari e hiki mai ana; a ina aole e uku iloko o na la he UMI mai ia manawa'ku, alaila, e hoopaaia no ko lakou wai me ka hai mua ole aku.

HENRY PRENDERGAST,

Luna Oihana Wai.

Keena o ka Oihana Wai o Honolulu,

Alanui Nuuauu, Dek. 15, 1804 16-3t

OLELO HOOLAHA.

E NANA MAI E NA MEA A PAU loa e ike mai ana, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ua nalowale no'u kekahi lio eleele makai, lae kea, a ua kunua oia i ka hao L K ma kekahi o na uha hope, a o ka mea e loaa ai ua lio nei, e hoihoi mai ia'u ma ko'u wahi noho ma Kaopuaua. e uku pono au iaia.

160-2t A. M. KAHALEWAI.

OLELO HOOLAHA

A KA

LUNA AUHAU!

E WEHE IA NO KE KEENA NO KA OHI ana i na Auhau o ka Apana o KONA nei—ma ka Poakolu, ame ka Poaono, kela pule keia pule mai keia la aku, ma kahi kahiko no mamua, ma ke kihi o ke Alanui Moiwahine, a me ke Alanui Nuuanu o Honolulu.

GEO. H. LUCH

Luna Auhau.

Honolulu, Nov. 26, 1864 157-4t

$125.00!

MAKANA GULA!!

I KA

POE MAHI PULUPULU!

Me ke ake nui o ka manao, e hoohoihoi aku i ke kanu ana o ka Pulupulu, ua manaopaa loa au, e haawi aku in a kanaka Hawaii, in a makana manawalea malalo nei i ka poe e kanu ana, a e mahi nui ana i ka Pulupulu, i loko o ka M. H. 1865,--(Mai ka la mua o Ianuari, a hiki i ka la hope o Dekemaba, M. H. 1865.)

KE ANO O KA HAAWI ANA NA MAKANA.

1.—E loaa no i ke kanaka e hoolu nui ana i ka Pulupulu, a me ke kanaka hoi i oi loa aku na paona o kana Pulupulu—He Kanalima Dala Gula ($50.)

2.—I ka lua, malalo iho ka nui o kana, i ka ka mua.—Ke Kanakolu Dala Gula ($30.)

3.—I ke kolu.—Iwakalua Dala Gula ($20.)

4.—I ka ha.—Umi Dala Gula ($10.)

5.—I ka lima.—Umi Dala Gula ($10.)

6.—I ke ono.—Elima Dala Gula, a me ka Buke 1, 2, 3 o ke Kuokoa i humuhumuia.

7.—I ka hiku.—E haawi no au ia ia i ka Buke 1, 2, 3 o ke Kuokoa i humuhumuia.

8.—I ka walu—E haawi no au ia ia, e like me ka'u haawi i ka hiku, ekolu buke Kuokoa i humuhumuia.

NA RULA O KA MAKANA ANA AKU.

Rula 1.—Aole o'u manao nui ma ke ano o na pulupulu, ina no ka Helu 1, 2, 3. Aia wale no ko'u manao o ka nui.

Rula 2.—Na ke kanaka wale no nana e mahi i ka pulupulu, ia ia wale no e loaa aku ai ka makana, aole ka pulupulu a kekahi mea e ae i kanu ai.

Rula 3.—Aole e loaa aku kekahi o keia mau makana, aia he Kanaka Hawaii, (koe na haole.)

Rula 4.—O na pulupulu a pau loa, i loaa ai i keia mau makana, e kuai mai lakou ia'u, a na'u noe malama pono i Buke Hooponopono no na paona a kela mea keia mea i kuai mai ai.

Rula 5.—Mahope iho o ko'u hoolaha ana i na inoa o ka poe e lawe nui mai ana ia'u i ka pulupulu, alaila, i mea e hooiaio mai ai kela kanaka keia kanaka, nana i kanu ka pulupulu, a i loaa pono ai hoi ka makana ia ia, e pono ia ia e lawe mai i kekahi palapala hooiaio i kau inoa ia e ka Lunakanawai apana, a me kekahi haole oloko oia apana.

Rula 6.—E haawiia aku no na makana iloko o ka malama o Ianuari. M. H. 1866.

Nolaila, e o'u mau Makamaka mea aina, e aia ae oukou; a e hooikaika ia oukou, e hana paupauaho ole, a mai hoopalaleha, no ka mea, e loaa auanei ia oukou na makana maikai. I ka poe i hana hooikaika, me ke akamai e loaa no ia lakou na makana maluna ae nei.

O ka poe e makemake ana in a hua kanu, e loaa no ia lakou ma ko'u Halewili Pulupulu.

H. M. WINI.

Honolulu, Dek. 1 1864

OLELO HOOLAHA.

KA POE JURE KANAKA MAOLI NO KA Aha Hookolokolo Kaapuni, ma ka Apana Elua ma Lahaina, Maui, e hoomaka ana i ka Poakolu, oia ka la 28 o Dekemaba, M. H. 1864.

Kuihelani, Kaalawa,

Keawe 2, A. Manaku,

M. Kaniau, Joseph Cockett,

Kale, Charles Kalu,

Laimakani, Isaac Prevere,

Luluka, Lupe,

Kaiwiopiopio, Kuhio,

Adam Kaukau, Hema,

Solomon Prevere, Kalama,

Poholopu, Kaimikino,

Kanaina, David Crowningburg,

George Davies, Kahulipalapala

JNO. E. BARNARD,

Kaukauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Dek. 7, 1864 159-2t

OLELO HOOLAHA

KA POE JURE KANAKA MAOLI NO KA Aha Hookolokolo Kiekie ma Honolulu, Oahu, e hoomaka ana i ka Poakahi, ia ka la 2 o Ianuari, M. H. 1865

Kellikanakaole, William Buckle,

Keumi, Poepoe,

Kawaihoa, D. Kahananui,

G. Kamai, Jesse Aimoo,

D. Lima, Kalauli,

Keana, Kaunamano,

Kaiama, Lopailani,

Napoleona Nihi, Kawiliau,

Malaki, Pinehasa Wood,

Kapahukeau, Maluaikoo,

John Neddles, J. Moanauli

W. N. Pualewa, Kananui.

JNO. E. BARNARD

Kaukauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Dek. 9, 1864 159-2t

OLELO HOOLAHA.

Ma ka Waiwai o HILAMA POHAKU, no Homolulu

NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Poka, no ka hooiaio i na Palapala Kauoha o HILAMA POHAKU, no Honolulu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia I na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka ia 24 o Dekemaba, i ka hora 9 o kakahika, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

WM. HUMPHREYS.

Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Dek. 8, 1864 159-2t

OLELO HOOLAHA.

Maka Waiwai o KAHALAPUNA, no Honolulu

NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e B. Kkaulomanoa, no ka hookohu ia ia i Lona Hooponopono waiawai o KAHALAPUNA k, no Honolulu i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, ola ka la 24 o Kekemaba, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hooleohe I ka olalo o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

WM. HUMPHREYS,

hope Kakauolelo a ka Aha Kiekie.

Honolulu, Dek. 5, 1864. 159-2t

OLELO HOOLAHA.

Ma ka Waiwai o PILA KALA, no Honolulu

NO KA MEA, UA NOII MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Keaoeleele, no ka hookohu ia la i Luna Hooponopono waiwai o PILA KALA, no Honolulu, i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia in a kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, ola ka la 12 o Dekemaba, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka ia a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

WM. HUMPHREYS,

Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.

Honolulu, Dek. 6, a864 159-2t

OLELO HOOLAHA.

E IKE AU ANEI NA KANAKA A PAU loa, na Haole, na Pake, a me kela ano keia ano kanaka, ka poe mea waiwai, a me ka poe mea Halekuai e kuai ana ma keia aupuni. Ke papa ikaika loa aku nei au ia oukou a pau, mai hoale wale mai oukou i kuu wahine mare ia

Mrs. Kaehu, no Naunu, Hamakua, Hawaii, ua haalele mai oia ia'u ame ke maua wahi moe me ke kumu ole. Ina o ka mea hoaie mai iaia, aole au e hookaa i kona aie, mahuaa ona ko oukou poho. Aole no au e ae e lawe kekahi ano kanaka ia ia ma ke ano hoolimalima, ina o ka poe e hana ana pela, e hoopii au ia lakou ma ke kanawai. Me ke aloha.

MR. KEAWEULILI.

Naunu, Hamakua, Hawaii, Nov. 14, 1864. 159-2t

A. F. JUDD,

ALAPAKI, (oia ke keiki a Kauka,)

LOIO!

Ma ke kihi o ke Alanui Papu, a me Kalepa,

Honolulu, Oahu, Iune 30, 1864- 151-3m

MEA HOU!

Pulupulu! Pulupulu!

UA LOAA MAI IA'U MALUNA O ka moku Kiapa

'HELEN MAR,'

mai Bosetona mai, i kekahi me Wili Pulupulu

--NO KA—

Pulupulu Ki Ailana! no ka hoomaemae ana i ka Pulupulu. He mea hou keia ma Hawaii nei, mailoko mai o keia wili hou, ke hookaawale ia nei ka Pulupulu mai na hua mai—o na hua, e haule ana iloko o kekahi pahu, a o ka Pulupulu maemae, e haule ana ia iloko o keahi pahu okoa.

Ma keia hope aku, e kuai aku au i ka Pulupulu, penei:

HELU 1,--(KI AILANA,) he 8 keneta no ka paona hookahi.

HELU 2,--(ANO GEOGIA A AUGUUPITA PAHA.) he 7 keneta no ka paona hookahi.

HELU 3,--(PULUPULU KAHIKO O HAWAII NEI.) 5 a 6 keneta no ka paona hookahi.

A ina e lawe ia mai ka Pulupulu i pau ka anoano i ka waeia, a e kuai aku au, penei:

HELU 1 a 2 paha, he 25 keneta no ka paona hookahi.

EIA KEKAHI.—E malama pono okou, a e hookaawale i ka Pulupulu Helu 1, ma ka eke okoa, a o ka Pulupulu Helu 2, ma ka eke okoa. No ka mea, ina e huiia iloko o ka eke hookahi, e uku aku no au i ke kumukuai e uku mau ia nei no ka Helu 2.

E lawe mai oukou i ka Pulupulu ma ka Hale Leta, a e kuai koke aku no au.

144-3m H. M. WINI.

E HOOPUKA IA ANA

KA POALUA, AUGATE LA 2,

HIMENI HOOLEA HAWAII!

PAI HOU IA! HOONUI IA!

A ME

KA HOOPONOPONO IA!

HE 400 AOAO!

UA PAI HOU IA IHO NEI KA BUKE HIMENI HOE, a ua hoomakaukauia e kuai koke aku.

Ua hoomahuahua ia'ku keia buke, me ka Himeni Hou he nui loa, he 400 ka nui o na aoao.

No ia mea, ua hoomahuahuaia aku ke kumukuai o ka buke hookahi, penei:

HIMENI humuhumuia me ka lole, $050 Keneta

HIMENI humuhumuia me ka ili, 100 "

Auhea oukou, e ka poe haipule, e ake ana e ao a e mele aku i na mele hou o Ziona, e hele mai, a e loaa no ia oukou keia buke, aia ma ka Hale Kuai Buke o

H. M. WINI.

Ina e makemake kekahi mea, e pai no au i kona inoa ma ka aoao o kona buke Himeni, me na hua GULA, o ka uku no ia hana ana, HAPAHA dala, (25 keneta.)

Honolulu, Iulai, 80, 1864.

WAIWAI PAA MAA WAIANU,

Koolaupoko, Oahu,

E Kuai Kudala ana.

E kuai kudalaia ana ma ka poaona, ia 24 o Dekemaba, M. H. 1864, hora 12 awakea, ma ka rumi kudala o H. W. Severance, ma Honolulu nei, ka aina ma Waianu. Koolaupoko, mokupuni o Oahu—Ka nui o ua aina la he 175 eka aina wahie, 8 eka aina kalo, a 3 eka aina kula. He hale maikai no hoi e ku la maluna o ua aina nei, a me na mea e ae e pono ai: Me ka Palapala Aina. Ina o ka poe e make nake e ike i ke kii o ua aina la, e hele ae ma ka Hale Kudala o

A i ole ia ia, H. W. SEVERANCE,

Ia Damona Kahueapule. Luna Kudala.

Honolulu, Dek. 9, 1864 159-2t

KU AI MANUAHI!

O WAU O AKAO (Pake.) Nona ka hale kuai lole ma Waialua, mokupuni o Oahu, ka hai'ku nei au in a mea a pau ma Waialua nei. ame Koolauloa, e kuai manuahi ana wau i keia mau la i na waiwai o kela ame keia ano o kuu Hale kuai nei, me ke kumukuai makepono loa; hookahi dala me ekolu hapaha wale no lawa ka holoku, a pela aku. Nolaila, e hele nui mai oukou, a e wawe mai hoi, o pau e auanei i ka poe hiki mua.

AKAO (Pake.)

Honolulu, Oahu, Nov. 9, 1864. 155-2m

OLELO HOOLAHA.

No ka mea, ua noiia mai ka mea nona ka inoa maialo e Hamau w, e hoonoho ia iai Luna. Hooponopono no ka waiwai o Naipuailama k, no Puaa, Kona Akau, i make aku nei me ka palapala kauoha ole. No no, oia ka la 24 o Dekemaba nei, ma ka hera 9 o kakahiaka, ola ka la a me k manawa e hoolohe ai i keia noi, a me na mea kue, aia ma ko'u Keena Hookolokolo ma Onouli-Nui, Kona Hema, Hawaii, kahi e hana ai.

C. F. HART,

Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Ekolu.

Onouli-Nui, Kona Hema, Hawaii, Dek. 3, 1864. 159-2t

OLELO HOOLAHA.

No ka mea, ua noiia mai au o G. S. Kenway, ka Luanakanawai Kaapuni o Hilo, Hawaii, e Kamakaohua w, no ka hooiaio aka i na Palapala Kauoha e Kalolii k, no Aiae, Hilo i make aku nei: Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, he pili, o ka Poakolu, eia ka la 14 o Dekemaba, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ke hora i oleloia no ka hoolohe i ka oialo o keia palapala kauoha, a me ha mea hoole i hoikeia, aia ma kuu hale noho ma Pohakunui, Hilo, Hawaii, ko'u keena hana.

G. S. KENWAY,

Luanakanawai Kaapuni.

Hilo, Hawaii, Nov. 21, 1864 159-2t