Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 52, 24 December 1864 — Aole e nui hou ana o Hawaii, NO KA MEA HOI, UA HOONOAIA KE KANAWAI HOOKAMAKAMA, A ME NA HEWA E AE E MAKE AI KA LAHUIKANAKA. [ARTICLE]

Aole e nui hou ana o Hawaii, NO KA MEA HOI, UA HOONOAIA KE KANAWAI HOOKAMAKAMA, A ME NA HEWA E AE E MAKE AI KA LAHUIKANAKA.

E ka Nupepa Kuokoa k ; Aloha oe : —E hiki paha ia oe ke hookomo iho i keia manao loihi ma kou pakeke, ae hai ae i ke akea imua o ka lehulehu, a hala loa'ku i na hoa'loha e noho mai la i ke anu o Kaleponi, ine ka hoomanawanui, a me ka paupauaho ole. Eia no la malalo nei, e like me ka mea i kau haaheo ia ae la maluna o keia kukulu manao ana, oia hoi keia, " Aole e nui hou ana o Hnwaii, no ka mea hoi, ua hoonoaia ke Kanawai Hookamakama, a me na hewa e ae c make ai ka Lahui." Nolaila, roa ka manao loihi o ko kakou inakamaka o Z. P—., o i kukuluia mai nei ma na Helu o keia mau pule i hala'e nei, nona ke poo e ninau ana; " Pehea la e nui hou ai o Hawaii, no. ka mea hoi, ua uuku ia 1" A no ia ninau ca, ke pakui ia'ku nei ea'u i ke pani hakahaka o kana mau ninau, me ka mahalo aku i ka na mau olelo maikai, a o kekafii hoi o kona mau manao he pono ole. Ma kona hai ana mai i ke " kee o Moolau, i aha auanei kau e kanahele e?" (Oia hoi o ka hoike ana mai i na kee o na kaikuahine o maua) e lawe nei i ka palapala Laikini, uaoki noia hihia, na ke Aupuni e noonoo i ke ano o kona hua, a na 'Lii i hooholo ai, a me ka Moi i make aku nei, (louli Kalani Kaniehameha IV.) a na i kakau inoa'i. Nolaila, ma keia Kumukanawai he Hookamakama i ae ia e noa, ke ike nei kakou i keia wa me ka pohihi ole. Ake hoike aku nei au, lie oiaio, penei; "O ka ae ia ana o ke Kanawai hoonoa no ka Hookamakama

ma Hawaii nei," no wai ia hewa ? ea, no wai hoi. Ke hai aku nei au, no na'Lii no ia hihia a me ke Alii nui i hala'ku la, ka mea i kakau pulima malalo o ka palapala ne, e noa ka Hookamakama.

Nolaila, auhea oe e Z. P. Polia)a,a me na hoa o kaua e heluhelu ana i keia manao, no ka mea, he mea.hou loa ka Hookamakama i ae ia e ke Ahi Naauao, A. Liholiho, a he mea kahiko loa mai ke mi ana o keia Lahui, mai a Kalaiopuu mai ke emi ana o ka Lahui Hawaii, a hiki i ke a-u ia Kamehameha I. ke Aliii Kaulana o Hawaii nei, mai laila mai a hiki i ka makahiki 28 o ka Nohoalii ana o Kalani Kauikeaouli Kamehameha 1(1. Pela wale ke emi ana mai o keia Lahui, a hiki i keia wa, nolaila, e noonoo mai kakou.

Akn, i keia wa'ku mahope aku nei, e lilo ana keia Lahui i mea oie, ke noonoo ole na'Lii, a me ko kakou Moi akahele e noho nei i oi aku kona Naauao i kona mau mua i noho iho nm ka Noho Goraunuo ke Aupuni Hawaii nei. Aia a Kuokoa kona manao me ke aioha i kona Lahui nei, & hookapu hou ia keia Kanawai he Hookamakama, nlaila, ke i nei au, e pii ana keia Lahui iluna, ke hoohiolo ia ka pao a kona mus i kukulu ai, a me na hewa eae e make ai ka Lahui. Oia no hoi ka noho munuahi ana me kahai wahine, ame kahai kane. A pela no ka poe i mare ole ia, ke noho manuahi nei no ia poe u lehulehu wale.

Ail a kau ia ke Kanawai hookapu Hookainakama, a me ka noho manuahi ana o ka poe i hoike ia maluna, me ke kau ia o ke Kanawai koikoi ikaika ioa maluna oia poe, alaila, e malu auanei ka aina, aiaila, e hooulu mai auanei ke Akua i keia Lahui a hoi hou e like me mamua, iiie Ke kukulu ia o kekahi Halekola noi e ke Aopuni bo na kaikamahine ike ole i ke kolohe, a malaila lakou e ao ia'i i na hana e pom&ikai ai lakou i ka wa e nui ai. A bol »B v keikika> ne, e hana ia'i, aole e mare kekahi o keia poe i kā mea e, ia lakou iho no„alaila, i pa jpehr,,ke.olefo.nei au, epui houauanei oe e Hawali. nei.

Nolaila; mfe aofe e ae ia mai k&ia inea i hoikeia maluna, alalla, ke olelo nei au, e nalo ana keia Lahui a lilo i mea ole, no ka mea, o ka paa loa ana o keia Kfinawai Hookamakama ma Hawaii nei me ke kulai ole ia o keia inoa haumia, (na wahine Laikini) a pela'ku. Nolaila, o keiapaoi kukuluia e Knmchameha IV., i happaa ia me ka wehe ole ia pahae kona iiiuli ina ka Nohoalii, alaiīa, ite oiaiia ,akaka loa, i na e inau keia inea ma Hawaii nei, he L&ikini Hoōkamaliama, alaila, ke awe nei au me ke kaniuhu i na haoiauna mahope- iho riēi, a iiiē ka poe opiopio eJioomahua ae nei, me ka ike aku o ke lakou mau moka i keia hana haumia, oke knko iho la no ia* a i hiki i ka hoomahua ana'e ; , v aohe mea nana e Jiuhu mai, e, uoki mai hele oe ilaila, aole!

no ka mea, he Kanawai no ia ua ae ia paha, aole paha, ke kuhihewa olē au, a ke kuhiliewa hoi, i ka nui anp'e, o ka lawe ae ia no ia i ka palapala Laikini, haumia, pale ka [>ono, a o ke kapaia'ku la no ia he wahine Laikini kela, ua lawe i ka' palapala.

Nolaila, eha kahi manao, pela no au i ike ai i kekahi mau kaikainahine i mare kane ole, he mau kaikamahine maikai lakou ekolu, oia poe, ke noho nei iloko o keia lua mimiio nui he Laikini. O ka mimilo nui ma Norevai i Amerika, a o keia mimilo nui ma Hawaii nei, ua like ma ka hoohalike ana,i konaMoolelo Kaulana, ina i ino kaikoo, a makani paha, alaila e pau no na moku a me na kanaka i ka make ma ia mimilo; a ina i malie, aole e make, pela no keia mimilo nui ma Hawaii nei he Hookamakama, a me na hewa e ae e pili ana ia ia i hoikeia maluna'e nei o keia kukulu manao loihi ana o ko oukou hoa nei.

A pela no hoi keia mimilo, i na e mau aku kona ku ana, alaila, ke uwe hou nei au maahei i ka pau ana o na hanauna hou o keia wa i ka make iloko o keia mimilo nui he Hookamakama, a pela'ku i ka poe hou eku mai ana. Alolia ino.

A nolaila elua h&wa nui i ulu ae i keia wa, o ka ae ia ana e noa ke Puhi Rama ma Hawaii y nei, oia kekahi mea e poino nui ai ka Lahui, aole nae hoi i ino loa, ua aua iki ia no, he wahi pono.

No ka mea, he lua pa-u mihi ole keia mea he Hookamakama, oia no ka moekolohe, a me na hewa eae e make ai ke kino ma keia ao, a pela no ka uhane oia poe e pau ai Ika make ma kela ao. He make ehaeha loa, nolaila, ina e komo aku keia mau hua manao a ike iho kuu alii o keia kau, ina he mea pono, alaila, ina e ae mai oia i keia mau huaolelo, alaila; e ike auanei kakou ma keia hope aku, e ulu hou nna keia Lahui a kiekie.

No ka mea, o ka emi ana o keia Lahui, mailoko mai la ia oke aha 1 Eia, mailoko mai noia o ka manoo o kekahi poe o ke kuko a me ka naau kolohe i ka hai wahine, a i ka hai kane, a pela'ku. Nolaila, ke hoolilo aku nei au ia oe e Poliala, he wahi enemi oe no'u, no kou hilinai loa i kf: hoike ana mai i na hua inoino haumia ma keia nupepa, o ka nana ana o na maka aniani o ke Kauka i kahi huna o na wahine Laikini, a me na apgna o kahi huna i waiho ia e Kauka Hilipalani ma ka omole, nolaila, e noonoo oe i kau mea i olelo ai. A he mea wela ia no ka manao o ka poe naauao, a me ka ,poe haipule, nolaila, ke olelo nei au ia oe. A i manao oe e kukulu hou mai i manao ea ? Alaila, e waiho i na hua awaawa welawela me he nioi la. E kalai a miomio a pahee maikai ka manao, alaila, kukulu mai, e mahalo ia auanei.

Nolaila, o keia Kumukanawai he Hookamakama eti } hepono ole ia, a he kumu no ia e hoohaumia ana i ka Lahui-kana-ka, a me ka poe opiopio, alakai aku ia lakou ma ke kae o keia lua pouli o ka make, a keehi iho ko lakou mau wawae iloko olaila, auwe! e haule auanei a poho ilalo, a o ka make ka hope. Aka, ehia maa aloha o ka poe opiopio i alakai hewa ia i keia aianui, a maiiao o ka poino io ia, i heleaku ka hana, wela na wawae, me ka olelo iho, auwe! wela au i ke ahi, ka! he welu ka hook&uli, a Clolo) wahi a na makua. Nolaila, ke olelo nei au ma keia wahi, ina e hoopaa loa ia keia mau mea ma Hawaii nei, alaila, auwe! o Hawaii i ka haule ana ilalo,, a nalowale, a kiekie ae na kanaka e ma kou walii, a o kou aina e lilo i na malihini, nōlaila, e nana ae kakou ia Sodoina, a me Gomora, no ko laua nioekolohe aha me na hana hookamakama e like pu me ka wa ia Noa, nolaila, ua huhu ke Akua, a ua hoopau i ko 'lakou nani. A pela nooee Hawaiij e moe nei, no kou lioopaakiki i ka he-| wa o kou moekolohe ana. Nolaila, ua kiola, ua kiola ia kou Lahui i ka make a nalowale, a pehea la uanei oe e uiu hou ae'i. No ka ftea, ua ike ia ke kfekee o kou mau aoao i piha ai kou aina. Nolaila, 'he pono i na 'Lii, a me na kuhina, ke »®onoo?n«i i keia wa, i mea e pāu 'ai kei& hēwa* a me kem mai o keia Lahui, o ke ku mau ana o keia mea hoohaumia i ka Lahui opiopio, he hookamakōma, a pehea la e pau ai keia ino nui ma Hawaii nei ? No ka mea, aia a hukia keia laau ino ma Hawaii nei. alaila, maluhia ka aina, a me ka~ Nohoaiii ana o ka Moi Kamehameha V. Ka mea nana e* malama keia Aupuni Kuokoa. Aia no iaia ,ke ola, a me ka make o keia Lahui, i na ua aloha oia i na

kanaka o kona Aupuni kaulana o Hawaii nei 7 Alaila, ke olelo aku nei au, e haawi mai ana ke Akua i kona aloha i keia aina i hooneoneo ia na kanaka, a me na 'Lii, ua pau lakou i ka nalo i ka opu ana ole oka honua. Nloaila, aia a wehe ia keia pnni paa haumia ma Hawaii nei, he hookamakama, a me na hewa e ae e make ai ka Lahui.

Nolaila, ma keia mea, ina hoohiolo ia keia mea he bila lawe Laikini, moe inanuahi; kii ika hai kane, i ka hai waliine, me ka mare ole ia ma Hawaii nei, ina hiolo ia, alaila, e ola ana keia Lahui, alaila, pii hou na ohana alii, iiuna a kiekie a pela no hoi e pii ae ai ka Lahuikanaka, a ulu. Me ke aloha. Benikila.