Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 52, 24 December 1864 — Kupanaha Maoli. [ARTICLE]

Kupanaha Maoli.

He nui wale no nn mea ano kupanaha ma ke ao nei a puni i ikeia i kekahi ma-' nnwa, f«ka, aole nae he kulike loa o ka ike ana ana kanaka ina mea ano kupanaha ma kela wahi keia wahi. No ka mea, ua ano okoa na mea JiUpanalia e hiki mpi ana, ma kela wahi keia wuhi, nolaila, ua ane huikau ole palia na mea i manao ia, he mau mea kupauaha. Aka hoi, no kela huaolelo e kau ae la ma ke poo, o keia kukulu manno ana, nona ka inoa i kapa pono ia, " Kupanaha Mnoli." Nolaila, he pono no kakou ke hoomaopopo iho ia knhou, me ka ninau ana iho no ia kakou hookanaka, " Kupanaha hoi i kc «ha ?" " Kupanaha hoi paha i ka lauwili, i ka lolelua, i ke pakauakee, i ke nahili, i ka hookukuhilo ume ka hoopau niannwa." No ka mea, o ka huaolelo " Kupanaha maoli," ua hoopili ia no ia kupanaha t ka hana a na Lunamakaainana e noho nei, i ke kau kannwai ma ka Hale Aliaolelo. No ka men, i ka nana maoli io aku no me na maka, ame ka hoolohe maoli aku no me kou rnau pepeiao, he ane komo maoli mai no iloko o ka poe e hoolohe aua ka manao k'analua, me ka oleio ana iho iloko o ko lakou mau manao, me ka ohumu ma!u ana iho'me kela hoa keia hoa, me na leo hamumumu, e hawanawana ana, me he mumuhu ana la a ka nalō paka mā kapa o Ua punawai, me ka lokahi like loa ana, e hooho ae me na leo e olelo aku, " Kupanaha maoli."

Kainou no kal<ou i paolele ma» ai ia Luiiamakaainana ma, me ke ake nui mai hoi e ioaa io mai ana na pono hou i ike mua ole ia e kakou mamua aku nei, eia no ka aole, aole no hoi o ka o-le a-ole.

Maikai nae hoi, he pau akoakoa no na Ole a kahi hookahi, a pela no hoi na Ku, he pau pono no hoi ia a kahi hookahi no. Nolaila, o ka lokahi like ole o na manao ame no noonoo o na Elele maknainana, e kauo like ma ke kula hookahi o na pomatkai makaainnna, no ia mea, ua kau pono ia no malaila, ka huaolelo (< Kupanaha maoli.'* Aole nae hoi au e olelo ana, ua hooluu like loa ia oukou a pau i na waihooluu like loa o ano; Aole no lioi au e olelo ana, ua pena like ia oukou ina pena keokeo wale no. Np ka mea, e like me ka Leopaki, kai hiki ole ke hoano-e ae i kona niau kikokiko, pela no hoi ka hiki ole ia'u ke hoouhi mai ia oukou i na aahu kanikau hoohalikelike loa.

Aka hoi, o ke alaiia ana mai o ko kakou mau manao e na uiki pelekunu, ke hoomaopopo mau māi nei rio ia, i kona mau po e a hopipi ai.

Ke manao nei no hoi au, aole no paha i poina i kela aptyia koho kei?upana koho, ko lakou mau Elele makaainana i hoouna mai ai; a ina pela, alaila, ua poina like pu ole no hoi ia kakou a pau. Aka, i kuu lohe ana mai nae, ia Paumakemake ma o. Hawaii, he makemake loa ka lakou e lohe pono ia ka hana ana a ko lakou mau Lunamakaainana, aole nae o lakou lohe j>ono iki aku.

E aho hoi ou e hoakaka iki aku ia oukou e Paumakemake ma o Hawaii. E hele pu kakou a ma Kau i Hawaii, malaila kakou e heie mai ai, mai noho nae hoi alua ia kakou. No oukou e na makaainana o Kau, ua holopono no ka oukou koho anamai nei i ko oukou Elele, no ka mea, makemake nei no oia e loaa mai no kekahi mau pono no oukmi, nolaiia, ua hooikaika lea oia<eimi i ko oukou makemake, aole no oukou i makehewa ke hoouna hou mai ia ia i ka Ahaolelo o ka maka* hiki 1366. .

E hele mai kakou a kipa ma ka apana o Hilo, a nana i ka hana a ka Elele oia apiāna, o Hilo iho ia a ka Paeleku i noho ai, inahalo no nae hoi au i ka Luna o Hi-

10, i ka hoole ana i ka bila puhi rama, aka, no kona hoala hou ana e noonoo hou ia ka bila haawina, no na dala no ke Paipalapala, oia hoi he $1,500, he kuhihewa ko'u, he Luna elemakule la hoi ko Hilo, nolaihi, pono la hoi ke hopohopo, 0 kau mai no auanei ka auhau kaumaha oia mau dala maluna o kona kino nawaliwali, a ili aku i kana mau keiki. Aole ka, eia ka kai nla, he pii aku i ka lala pali o kaualalai. I kuhihewa paha ka Luna 6 Hilo ia Mokuola i Hawaii, a me Molokini, mawaena o Kahoolawe me Honuaula, ame Mokuliooniki i Molokai, ame Mokualae ma Koolau o Onhu, ame Lehua, Ka»ila, ame Niihau, he mau mokupuni kai nohoia e na kannka, me kn manao paha, na keia 'mau mokupuni i haiia ae nei maluna, e hoakaka mai ana 1 keia mnu dala he $1,500 o ka Oihana Paipalapnla Aupuni, i wikiwiki ai e noi aku me ka ae aku no hoi e honko kuhihewa. Ile hoomaka wale ana no keia, a mahope aka e hoomaka hou kakou i ke puhi Opiuma.

Ke wniho aku nei au i ko'u manao ma ke akea, no ka hai ana aku i ka huaolelo e khu ae la maluna.

A ua hiki mai ka makou hunkahi makaikai ma na a-e kahakai o Hi!o one, a ua kamakamailio iki mulaila me na hoa makaainana oia aina a ka ua i noho ai. He nui ka hoohuoi o na hoa makaainana no ka hana a na kauwa Eleie makaainana oia aina. He mea mau paha i ko laila Luna ka noii, ka noelo me ka hauwanawaua ia mea aku iu mea al;u, e Uo« kahe hele ai me ka olelo ana i ka ono ino o ka Luna o mea, i ka inu rama hoi o ka Luna o mea, a pela wale aku. Ma ko'u manao, elua wale no ana bila e koi nei e hoopau ia. 1. O ke koi ana, me ka ae aku i ka hookiekie i ka uku o na bila haawina. 2. O ka ahiahi wale aku i ka hewa o kela hoa keia hoa Lunamakaainana. No ka mea, me he mea la, ua hoounn ia mai oia e na makaainana o Hilo, i Luna helu i ka nui o ka poe ona o ka Hale Ahaolelo. Aole loa, ua hoouna ia mai oia e nana po,no i na inea e pomaikai ai na makaainana,a ina oia i ike i kekahi mea e pomaikai ai na makaainana o kona apana, he pono oia ke ae koke aku, aka hoi, ina hoi oia i ike aku i ka mea e kaumaha ai, alaila, he pono loa oia ke hooikaika e hoopoapaa i mea e kaawale aku ai ia uahi ma-o, he makole koonei. Nolaila, i ka' hiki hou ana'ku ia Kau Ahaolelo hou aku, e hoomoe aku hoi ka pono i keia mau Luna ma ka papa, a e hapai hou ae hoi oukou e kō Hilo i ka noonoo i ka mea kupono e pani i ko laua nei hakahaka. , O keaha hoi ka oukou e Kona Akau? O ke ako no i kauhale a ka a nolaila.ka piliwale, kapili ka pala a wale mai hoi o Kohalauapaapaa. - He pono la auanei ke noho malie aku ia manawa'ku. E nana pono ia Kona Hema me ko Hamakua, ua kupono no ia oukou ke hoouna hou mai ia laua i mau Kauwa na oukou, no ka mea, o laua no kekahio na Alae e ke-u nei i ko oukou mau pono, a mahope aku oukou e ike maka'i, a no lauahoi auanei ka hoi hou mai ika Ahaole|o, kamau mai hoi ko Punaak6onaona, Ē nana ia Hana, i na o Hana la he i-a iki. He makepono no ia oukou e ko Hana ke hoomau mai no i ka hoouna mai i ka oukou Kauwa makaukau, e malama nae i na pepeiao, o T piha hewa i na olelo ano ole. Ke mau nei no i ka !a luu-lo!i o Wailuku, e aho ia mamuao kahimau Apana 9 Hawaii. n o E akahale nae e ko Makawao, e nihi kahele mai hoolawelawe. i E nana i ka pohu o Hauola i ka malu o ka ulu o Lele, hookahi no mahu i hou ia ka nuku, he hapapa wale iho n6 hoi ka ka'ua paupili. Ē nana'ku ia M'olo-

kaiuuiahina me Lonaiakaulahea, o ka noho malie iho no ka Kauiulaau iuka o Lanaihale, ke waiha mai la no hoi ke kai o Hilm, mai Hilia no a Hoolehua. O S* nae, ka men nana ka Haiolelo Kaulanana luaole, aole nae ipuka mai ka hua mua oia hana ana, ke kauoha maopopo ia'ku nei ko Lanai a me Molokai, e opu ao, e nana, e hoolohe, e hoomakaulii, o like hou auanei me na kupuna o kakou, ka olelo iho, " O ka newa, a o ka laau niahea oe, ma ka hoka ? " E nee mai i Oahu o Kuihewa, a e nana i ka haua a na Elele inakaainana, ekolu wale no i paa ma ka'u buke hoomanao, i ke kaapuni ana i ka mokupuni okoa", a ua lona ia'u, ekolu wale no, elua no Honolulu, a hookahi no Waialua, a ua kupono no lakou ke hoi hou mai i ka Ahaolelo, a o ka hapanai, ua hihia lihilihi wale aku lakou ma ka umiumi o na keiki o Kauai, hookahi huakai a ia poe. Ua poina ia'u ka apana o Kannapali, aole 110 i polio ko oukou lilo e na makaninnna o Kaanopali no ko oukou Luna, he knuwa ikaika no ia, i kupono ke lawelawe i ka oukou mau kauoha. Y ka houlnulu ana i ka huina helu o ka poe' kupono no ka Ahaolelo mai Hawaii a Kauai, aole iu i oi aku mamua o ka poe manao ole i ka pono o na makaainana mai o a o. E na makaainana mai Hawaii a Kauai, e hooinanāō pono oukou ia oukou iho, e nana i ka mea kupono i ka paulele io i ko oukon mau pono, a aia ka mea pono e hoouna mii ai. Me oukou kealoha nui. Kauakukalahale. Honolulu, Dek. 21, 1864.