Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 2, 12 January 1865 — Page 3

Page PDF (1.65 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

hana hoohilahila loa. Ua hoomaunaunaia aku lakou ma ka hookii ia i ka ai, ke anu, a me ka nele i ka aahu ole, a i ka la e kukai ia ai lakou a hoi aku i ka Akau, he mau a-ka wale no lakou, aohe io ; e aho ka make mamua o ke ola ana.

Ua hana ino ia o na koa Aupuni.

                NU IOKA, Nov. 19. — Ma ka nupepa Herald Hilton Head, e hai ana ia i ka papa inoa o kekahi mau alii koa Aupuni eiwa, i pakele mai, mai ka Halepaahao mai o ka poe kipi, ma Columebia i Carolina Hema. Ua hooikaika nui lakou a he umikumamalua la, hiki mai lakou i ko makou pae moku nei. Ua hai mai lakou i ka nui o ka hana ino ia o na koa ma ia mau Halepaahao. I ko lakou wa i hiki mai ai, aohe wahi mea e uhi iho ai i ko lakou olohelohe, aka, he mau wahi eke huita ka mea i lawe ae i kahi e kau ai o ka palule. He nui o lakou i kolo aku iwaho o na pa o ka Halepaahao, aka, ua kipu ia mai lakou ; a o ka poe i pakele aku i ka ululaau, ua haehae ia lakou e na ilio a ka poe kipi. Ua holo aku o Kapena (Parker) Pareka i ka la 5 o Okatoba, a ua hoouna ia aku na ilio mahope o kona mau hila, a ua pau loa oia i ka nahunahu ia, a iloko o na la pokole ua lawe ia aku oia e ka make. Aia he elua tausani paha na pio o kakou e noho nei iloko oia mau Halepaahao, a he mau haneri o lakou, e hele wale nei aohe lole wawae, a aohe Kamaa. He nui na la i paa ia ai ka ai mai o lakou aku, ua haawi wale aku no na alii koa kipi, i na koa Aupuni e hoohiki ana e kaua mai ma ko lakou aoao. Ma keia ano, a malalo hoi o na maiuu o ka pololi, ua alako ia'ku kekahi mau koa Aupuni, e hoohiki malalo o ka noho ana o ke Aupuni Kipi.

Na koa io ole i hoi mai, mai na Mokuaina Kipi.

                BALETIMOA, Nov. 26. — Ua palapala mai kekahi o ka nupepa Americana mai Anapolisa mai, a penei kana : " Ua hiki mai ka aumoku halihali kanaka o Col. (Mulfora) Mulafoda, i keia la me na kanaka i pau i ka parolaia (hookuuia mai ka noho pio ana) mai Savana mai. Na mokuahi Atelanika a me ka (Bleckstone) Pohakueleele, ka i ku mai. Aia maluna o ka moku mua he 649 he poe iwi wale no, a he ewalu kino kupapau — a he eiwa i kiloiia i ka moana. Oia iho la ke ano mainoino o keia poe, a aneane hiki ole i na Kauka ke hana'ku ia lakou no ka manaonao maoli. Aohe kekahi kanaka o keia poe i lele mai i ole ka hoouna, ia'ku i ka Halemai, aka, he nui wale o lakou i hoounaia'ku i ka Halemai, i mea e hele ai i ka lua kupapau. A o ka alima haneri a me kanalima kanaka oluna o ka Pohakueleele o lakou wale no na kanaka ahona iki." He mokuhao ko Kema (Semmes) ka puhiokaoka.
            Ua palapala mai ke Kanikela o Amerika Huipuia e noho ana ma Livapula i Beretane, ma ka la 18 o Okatoba iho nei, o Thomas H. Dudley ka inoa o ua Kanikela nei, a penei kana : Ua haalele aku ka mokuahi kalu Pelekane Moi o ke Kai (Sea King) ia Bambay, a ua holo aku i Ladana ma ka la ewalu iho nei, me ka piha i ka nanahu, 50 tona hao, a me na kanaka he 47, a o Kapena Cobeta ke Kapena o ua moku la. Ua hai mai hoi o Sico, ke Kanikela Akena (Council agent) e noho ana ma Dovera, ua lohe pololei mai oia, e lilo ana keia moku ia Kapena Semmes. Mai na mea a pau loa i ikeia ma keia keena nei, i na mea a pau e pili ana i ka moku (Sea King) Moi o ke Kai, aohe o'u kanalua o ka moku no keia a ka Laurela i manao ai e halawai aku ma ka moana, aole nae i ike lea ia kahi e halawai ai, a o na mea a pau loa e hooili ia aku ana maluna o ka Moi o ke Kai. He moku paa a he moku holo keia Moi o ke Kai, he laau wale no e like me ka Alabama, he 1000 tona kona nui, a he 222 kapuai ka loa." A na keia mau wahi lalani pokole malalo nei e hai mai ia kakou i ka oiaio o ka ke Kanikela Amerika i manao wale ai. Iluna o ka mokuahi Kipi hou, Moi o ke Kai o Kapena Sema (Semmes) i ka wa i hoouka ia mai ai na kanaka iluna, mawaho ae o Madeira i Sepania, i ko lakou wa i kau mai ai, ua hahai aku la o Sema ia lakou, i ka lakou hana ana i manao ai, a ua nui ka haunaele ia manawa iluna o ka moku. Mailoko ae o na kanaka 100, he 36 wale no o lakou i ae e hele pu me ia.

Mai Mesiko mai.

                NU IOKA, Dek. 1.— Ua palapala mai kekahi hoa o ka nupepa Herald mai Mesiko mai ma ka la 31 o Okatoba, e hai mai ana i ke ano o ka noho ana o ka aina malalo o ka noho Emepela ana. Ua kakaikahi ke kalepa ana, a ua keakea ia mai ka mahiai ana e ka hoomau ia o ke kaua, ka pepehi kanaka, a me ka powa, ma ke Aupuni holookoa o Mesiko a pau iloko o keia mau makahiki elua, a ua kakaikahi no hoi ka loaa ana mai o na mea i makemake nui ia. Ua hai ia mai he nui wale na kanaka e make nei i ka pololi maloko o ke Kulanakauhale o Mesiko, a me Sanalui Potosi. Ua hiki hou mai no hoi kekahi palapala e hai ana, e nui ana ka pilikia a na kipi e haawi aku ai maluna o Maxemiliana ka Emepera. Aia ma Oaca he ewalu a he umi mau tausani koa, a ua makaukau lakou ke pale aku, i na hoouka a pau e kaua ia mai ai. Ua manao ia e hooneoneo koe aku ana o Gen. Bayaine i ke Kulanakauhale, me na koa umi tausani o ka Emepera a ua hai ia mai no hoi o ka Emepera Maxemiliana kekahi e hele pu ana me ia poe kaua. Ua pakua na koa i na hana a ka Emepera.

Ahi Nui.

                NU IOKA, Nov. 26.— Ua puhiia i ke ahi kekahi mau hotele nui loa o Nu Ioka, a ua puhi pu ia me ka hale hoikeike holoholona a Banuma (Barnum) i ke ahi, aohe no i nui ka poino i loohia mai. Ua lilo na ia i mea pioloke nui i ka poe e noho ana iloko o na hotele, a me ka poe e makaikai ana ma (Winter Garden) Mahinaai Hooilo, a me ka hale hoike holoholona o Banuma. Ua hopu ia kekahi wahine i manao wale ia, i komo oia iloko o ke puhi-ahi nui ana i ia hale ; no ka mea, ua hiki mai oia mai Balatimoa mai, i kekahi mau la i kaahope, a i ka po i pau ai ka hotele Nikola i ke ahi, ua noho oia maloko o laila ia po, i ka pau ana o ka Hotele Nikola i ke ahi, holo ia i ka hotele Lafage, a pau ia, holo aku la i ka hotele Metropolitana a aole i liuliu ia ilaila, a a ia ae la ia hotele e ke ahi.

                HE AHI NUI MA BEREANE. — Ua puka ae kekahi ahi nui ma ka ululaau o (Woolmer) Wulumera, a ua a aku no hoi ma ka ikaika loa no ka pule hookahi ; o kekahi paha keia o na ahi nui loa maloko o ka moolelo o Beritania. Ua kokua hookahi tausani kanaka, ua kono ia'ku e kinai i ke ahi. Ua ikeia aku no hoi ka wea ana o ka uwi o ke ahi mai kahi mamao loa aku, he iwakalua mile ke kaawale. Ua a-le ia'ku na pupupu hale, a me kekahi mau kauhale uuku hoi ka i pakele i ka pulelo ana a na ula o ke ahi.

No Hawaii nei.

                NU IOKA, Nov. 28.— Ua lawe mai makou i keia mau lalani pokole malalo nei, mailoko mai o na nupepa o Nu Ioka, a penei ia : " Ua hai ia mai ua hoouna hou ka Moi o Hawaii i kekahi Elele, i ka Emepera o Farani, me ka olelo aku he oluolu ka Moi o Hawaii nei, e ae aku i ka malama ia mai e Napoliona."

NA NU HOU HOPE.

                Ma ke ku ana mai o kekahi o ko kakou mau moku e holo ana mai ko kakou mau kapakai aku nei a i Kapalakiko, oia hoi ka Ianake, ua loaa mai ia makou na nu hou e hiki aku ana i ka la 14 o Dekemaba i hala iho nei. Aohe nae he mau nu hou ano nui loa, a penei ia :

Ko Keremana hele ana.

                Me he mea la, ke nee aku ai o Keremana i Savana, me ke akahele loa. Ua hoopuka ae na nupepa kipi, aia kekahi hapa o ko Gen. Fosetera (Foster) puali koa iloko o Karolina Hema ; oiai oia e hookokoke aku ana i Savana, ua hoohokaia ia ma Garehamavila, e kokoke ana i ke ala hao e moe ana mawaena o Kaletona, a me Savana, a mahope koke iho, ua nee ana oia i hope ma ka akau iki oia mokuaina, a hookupaa loa ia ia iho. Ua hai no hoi lakou i ka poe o ka akau i poino ma ia hoouka ana, he 1300, a he mea nui no hoi ia no ka lakou olelo wale ana. Ua hoouna no hoi o Gen. Fosetera, a me ka ulu mau i na kao lele iluna o ka lewa lani, i hoailona e ike ia mai ai e ko Keremana puali.

Ka eehia ana o na Kipi.

Ua kauoha ae na Kiaaina o na mokuaina o Georgia, a me Karolina i na kanaka a pau loa e hiki ana ke lawe i na pu e komo koke iloko o ke kaua. Ua hoohemo ae ke Kiaaina o Georgia i na paahao a pau loa e noho ana iloko o na halepaahao, a ua haawi i na mea kaua i ka poho o ko lakou mau lima. Ua hooholo ae ka Ahaolelo Kipi o Rikemona, i kekahi bila e komo ana me ka makemake ole o na kanaka a pau loa mai ke keiki opiopio, nona na makahiki he 14 a hiki aku i ke kanaka makua, nona na makahiki he 70 e komo i ke kaua.

Ka huhu o ka Mokuaina o Karolina Hema ia Jeff Davida ka Peresidena.

                Ke noonoo nei ka Ahaolelo o Karolina Hema no kekahi mau olelo hooholo, e hai ana, aohe i pili ma ke ano Kumukanawai ka hookuu ana i na kuapaa, a hoohana ia lakou me he poe koa ia. Ua hai ae lakou, aohe i noho na mokuaina a pau o ka Hema malalo o Rikemona, a ua kono ae no hoi i ua mokuaina la, aole e ae aku i kana mau kauoha.

Na Puali ma Tenesi, a me Vereginia.

                Ua pili kokoke la na puali koa o ka poe Kipi, a me ke Aupuni, ma ke alo iho o Nakivila, e kaua liilii ana, a e hoomakaukau ana hoi no kekahi kaua hahana. Aia kekahi aumokuahi kaua iloko o ka muliwai Kumabalana, e kokoke ana i ke kulanakauhale o Nakivila, a e kokua mai ana no hoi lakou i na koa Aupuni, me ko lakou mau pu nui. Pela nohoi na mea i hanaia ia la ma Vereginia. Ua hoopuipui hou ia mai ko Kalani mau puali e kekahi poe koa hou, a ke hoonee la i kona mau puali ma ke Komohana o Pitabuga, a me he mea la ke kau mai nei ka wa no kekahi hoouka kaua nui.

No ka ili ana o ka moku Kipi hou.

                Ua ha ia mai i Pelekane ua ili ka, ka moku kipi powa hou o Capt. Sema (Semmes) ke puhiokaoka o ke kai, ka " Moi o ke kai," (Sea King) mawaho ae o Madeira, aole nae i maopopo loa.

No Mesiko.

                Ma na mea hou i loaa mai ia makou no Mesiko, ua ike iho makou i ka hoopuehu ino loaia ana o kekahi puali koa Farani, i iho mai i kai o Acapulaco (Acapulcs,) e na koa Mesiko malalo o Alaveza (Alavarey,) a o na puali koa Farani e noho la ma Acapulaco, e haalele ana lakou ia wahi. Ua kukuluia keia kulanakauhale o Acapulaco ma ke kapakahakai Komohana o Mesiko.

Ka Olelo a ka Peresidena.

                Ua halawai ae ka Ahaolelo o Amerika Huipuia ma ka la 5 o Dekemaba, e like me ka makou i hai aku ai i keia pule i hala ae nei, a ua hoouna mai ka Peresidena Linekona i kana Olelo Peresidena ma ka la eono. Ua hai mai oia, ua mau ka noho lokahi ana o Amerika Huipuia me na Aupuni e, a ua noho aloha pu no hoi o Amerika Hema me ka Akau. Ua hai aku o Linekona i ka Ahaolelo, e pono ke Aupuni e hoolako aku ia Liberia me kekahi moku kaua, i mea e hiki ai i ka poe o Liberia ke malama ia lakou iho, a i mea hoi e hiki ai ia lakou ke kipaku mai i ka poe Kalepa kauwa. Mea paha ua ike no oukou ma na palapala aina, he aina o Liberia i kukuluia ma ke kapakahakai Komohana o Aferika, a ua hoohaiamuia hoi e na kauwa i hookuuia mai Amerika aku. Ka loaa mau o Amerika Huipuia, he 300 miliona no ka makahiki hookahi. Ka aie Aupuni he 1,749,690,489.49. He aie nui loa keia, ua aie ia no nae e kona mau kanaka, a i ka wa e pau ai ke kaua, aole e liuliu, a pau ia i ka uku ia. Ua hai mai oia i ka nui o na moku iloko o ke aumoku o Amerika Huipuia he 671, a e lawe ana hoi ia mau moku he 4610 pu nui, a ua hooponopono ia hoi lakou e na kanaka 61,000. Ua lilo pio mai he 324 moku ; o keia mau moku mai Beritania mai, he mau moku e lawe mai ana i na mea e pono ai ka poe kipi. Ua koi aku no hoi oia i ka Ahaolelo e hooholo i kekahi hoololi o ke Kumukanawai o Amerika Huipuia, e hoopau ana i ka hookauwa ana ma na wahi a pau, a ua i mai no hoi oia, aole oia e hoihoi hou i kekahi kanaka eleele i hookuuia iloko o ka hookauwa ia.

KA NU HOU HOPE LOA MAI.

                Ua ku mai ka moku lawe leta, oia hoi o Elekelika (Eldridge) i ka po o ka Poaono i hala ae nei, mai Kapalakiko (San Francisco) mai, me na nuhou o ka la 20 o Dekemaba, a me ka nuhou o ka la 17 aku mai Wakinekona mai.

Ke aneane aku la o Kelemana (Sherman) i Kawana (Savannah!)

                Aia no o Kelemana ma Milena (Milen,) e like no me ka mea i oleloia ae nei mamua ma ka la 4 o Dekemaba. Mai keia wahi aku i hele huakai aku ai oia me kona puali koa, i kai ma ke kapa o ka muliwai Okiki (Ogeechee.) Ma ka la 10 o Dekemaba, ua haiia mai ua lanakila oia maluna o na koa kipi, ma kahi e aneane aku ana i kau wahi o Kawana, a ua hoemu aku oia ia lakou iloko o ke Kulanakauhale. I ka la 13 o Dekemaba, ua hoouka kaua aku oia i ka Papu Makalika (Fort McAllister) ma ke kai-kuono ma ka aoao Hikina hema o Kawana. Ia la mai, ua kamailio oia me Generala Fokekera (Gen. Foster) maloko o ka Papu. Ua kupilikia loa o Kawana i keia wa, a ua manao ia e hoopuni loa ia ana oia iloko o na la elua. I ole e lilo mai, alaila, o ka hoouka koke no ia o Kelemana i ke kaua me kana mau mea make. Ua uleu maoli no na koa o Kelemana, ma ka lawelawe ana i ka lakou mau hana. Mai ko lakou wa i hele mai ai mai Atalanaka mai, he moa, he palahu, he ualakahiki, na mea ai e lawa ai ko lakou pono kino. Ua lono wale ia mai nei, ua lilo o Kawana, aole nae i maopopo loa. I ka la 12 o Dekemaba, ua halo ae ka Akimarala (Admimral) me na moku he 64, e lawe ana he 567 pu mai ka muliwai mai o Iameka (James river) no ka aoao Hema. Aole mea i hoomaopopo i kona wahi e holo ai, i Kawana paha, i Kalekona paha, i hea la.

No ka Lanakila ana o Generala Toma (Gen. Thomas.)

                Ma Tenesi (Tenesee,) ua lanakila nui loa o Toma maluna o Huta (Hood) " ke kipi," ma kahi e kokoke aku ana i Nakivili (Nashville) mawaena o ka la 15 ame ka la 16 o Dekemaba. Aole no i maopopo loa na mea nui a pau, aka nae, ua maopopo no, ua lawe pio oia he 39 pukuniahi, 5,000 koa i lawe pio ia, a me na mea ino he nui i haawiia aku i na kipi. O ka poino hoi o na koa o ke Aupuni ke huiia hoi me na make a me na koa i eha he 3,000, Ka hana a Kalani (Grant.) I ka la 7 o Dekemaba, ua hoouna aku o Kalani ia Generala Warena (Warren) me na koa he 20,000 e hele i ka hema ma ke ala hao o Weledona (Weldon,) he 62 mile mai Rikemona a hiki i kahi i kapaia o Hikipoka (Hicksford) ma ka muliwai Melerina (Meherrin.) Wawahia na wahi e noho ai o ka poe kipi, na alahaka, na ala-hao, a pau ka lakou hoino ana, hoi aku la lakou me ka manuheu ole, ma ka la 11 o Dekemaba. O ka manao ma ia hana ana, i ole e loaa i na koa o Lee na mea e makaukau ai lakou.

Na Palapala.

No ka hookumu ana i Ekalekia okoa ma ka Mokupuni o Lanai.

                Ua loaa mai ia makou kekahi palapala mai ia J. W. Kalawaia o Kahalapalaoa Lanai, e hai mai ana, no ka hookumu ana i Ekalekia okoa ma Lanai. Penei ke ano nui o kana mea i hoike mai ai : I ka la 26 o Nov. A. D. 1864. Ua hiki mai o Rev. D. Balauina (Baldwin,) Rev. W. P. Alekanekero (Alexander,) a me Rev. L. Kuaihelani mai Lahaina mai. I ka la 27, oia hoi ke Sabati, ma ka hora 9 A. M. o ka hana mua i hanaia, o ka bapetiso ana. 2. Malamaia ka ahaaina a ka Haku. Pau ia hookuuia na kanaka no ka hora hookahi. A hala ka hora, akoakoa hou mai ka aha. A hoomaka o Alekanekero i ka hana, me ka hoike ana i ka olelo a ke Akua, i kakau ia ma Luk. 24 : 26. A pau kona haiolelo ana. Pule o Balauina a pau. Hoomaha hou ka aha hookahi hora, koe nae na hoahanau, e kuka no ka hookaawale i Ekelekia okoa ma Lanai. A ua hooholoia, o Rev. D. Palauina no ke Kahu. A ma ia kuka ana, ua kohoia i elima mau luna apana, na lakou e koho i kahi o lakou e hele i ka Ahahui Lunakahiko e hiki mai ana i ka la 25 o Ianuari, A. D. 1864 ma Kaanapali. Pau ka hana, hookuuia na hoahanau. I ka wanaao o ke kakahiaka Poalima, hoi aku na makua aloha ma Lahaina.

Waikahe Nui.

                E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE : — Me ka lana malie o kuu puuwai, e lawe aku oe i keia wahi ukana maluna o kou hokua ; no ka mea, ua maa oe i ka lawe ana i na ukana kaumaha kupono e like me keia wahi ukana a'u e hooili aku nei maluna o kou hokua, i ike mai na wahi kini makamaka o kaua e noho mai la mai ka puka ana a ka la i Kumukahi, a hiki loa aku i Lehua, i ka " Waikahe Nui " launa ole mai ma ka awawa kahawai o Waimea a me Makaweli ; o ke keu keia o na waikahe nui a'u i ike ai ma keia mau awawa elua i hai ia ae la maluna, mamua o na waikahe a'u i ike ai i na makahiki i kaahope ae nei. Penei ke ano o kona hoomaka ana mai, e komo kino holookoa iloko o na hale e noho ia ana e na kanaka ; i ka la 14 o Dek. keia hoomaka ana, i na la mamua aku o ua la la, he nui no ka hoopoluluhi o na ao ua o ka lani, pela mau ka hoopoluluhi ana a hala ka hookahi pule mamua aku, a hiki mai i ka lua o ka pule, oia paha ka la 12, alaila hoomaka mai la na kulu paka-ua e haule ma ka honua, a hiki i ka la 13, pela mau no ka haule o na kulu paka-ua, a ia la, hoomaka mai la ka waikahe ana maua mau awawa nei elua, o ka hoomaka ana keia, o ka nui aku koe, a ma ka wanaao o ka la 14 oia paha ka Poakolu, mahuahua loa mai la ua wai nei, he ane o ka hapalua paha ia o ua wai nei, a ma ke ahiahi o ua la nei, nui loa mai la ka ua, a puka mai la ka hapalua o ka wai hou a lilo i wai nui okoa, a hoohina ia kekahi mau hale, a lawe ia aku kekahi, a o kekahi ua hoohina iho no ma kona wahi i ku ai, a o ka nui o na hale ma na awawa elua, ua komo kino holookoa ia e ua waikahe nei, elua ano o ka wai ia la, o ka wai mai hoi a ka ua ma na pali mai, a o ka waikahe mai hoi ma na kahawai. Nolaila, ulu mai la ka manao kaumaha pihoihoi a me ka makau nui, no keia pilikia launa ole, aka, iloko o keia pihoihoi nui, lana ae la no ko'u Lunaikehala, o ke Akua wale no ka mea hikiki ke hoopau koke i keia pilikia, a ua hookoia no e like me ia lana ana o ko'u Lunaikehala. E hoonani ia ka inoa o ke Akua ola ma ka lani, no kona hoopakele ana i ko makou mau wahi ola, mailoko ae o keia anehenehe o ka pilikia, aole o ko makou mau wahi ola wale, o ke ola hoi kekahi o ko makou mau wahi hale, a pela aku. Aole o'u manao e hoopuka aku i keia Episetore, aka, i kumu e ike mai ai ko makou mau makamaka o na aina awawa kahawai nei, e noho ana ma kela kihi a me keia kihi o ua mau mokupuni nei i ka pilikia nui i loaa ia makou iloko o ka malama hope o keia makahiki ; ke hooki nei au maanei. Me ka mahalo no i ke " Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii."
J. W. K. NAWAI,
Makaweli, Kona, Kauai, Dek.15, 1864.

Na Huawaina Aihae ia.

                Kupanaha ! Oia, ka olelo a Mele i ke kii ana i na huawaina ma ka pa o kona makuakane. " Kupanaha ! i kuu hele ana mai i keia kakahiaka, nui na huawaina maikai i pala, a i keia ea ana mai, kakaikahi na mea i koe; elua, ekolu paha huihui aole i lilo i ka aihue, no ka ike ole ia, iaia ?" Holo kiki o Mele i kona makuahine, a hoike ia ia ke koena o na huawaina, a hai i kona manao, " na kekahi keiki kolohe paha e noho ana ma ka hale e pili ana ia ka makou, i lawe a piha kona naau i ka huhu." Aka, i ka olelo ana o ka makuahine, " E lawe oe i keia mau huawaina i koe, me kekahi mau mea e, i ka makuahine o ua keiki kolohe la, no ka mea, ua pilikia oia i ka mai, a ilihune nohoi." Ae mai o Mele, a hoomakaukau i na mea e lawe ana, a hele koke ia i ko laua hale. Haawi ke kaikamahine i na mea lawe ia i ka wahine mai, a hana i na mea e oluolu iki kona eha.
            Hilahila loa ke keiki i aihue i ka hua, no ko lakou hana maikai ia laua — a o kana hana mua ua ino maoli. Ua lawe kela a kuai aku ia i na huawaina ma ke kakahiaka, no na hapawalu elua, a me keia kala e kuai ana i pouda, i mea hana lealea nona, aole manao i ka pilikia o kona makuahine. Ike ae la ke keiki ia Mele e hana ana i kela mea i keia mea, iloko o ke ke keena o kona makuahine, a e kokua ana iaia, aole hiki ua keiki la e huna i kona hewa, nolaila, hele i ke kaikamahine a mihi i kona hewa, a haawi i ka dala loaa ia ia ma ke kuai ana i na huawaina. Olelo aku o Mele, " ia oe no, a i ka la apopo, e hele oe i ke kula Sabati, a hookomo i kou hapawalu iloko o ka pahu kokua no na aina e." Aole i ao ia keia keiki ma ka olelo a ke Akua mamua, aole kela i ike i ka hana like me keia mamua. Kupanaha maoli ma kona manao ka lakou hana maikai ia ia, no ka mea, he hewa wale no kana hana. Aka, hoolohe no kela, a ma ka la Sabati, ua ike no keia keiki ma ke kula a me ka halawai.
            Malaila lilo i haumana ikaika ma ka imi ana i ka naauao — a mahope lilo i haumana ma ka Haku. Alaila piha kona naau i ke aloha no kona hoahele, a hoahanau ma na hana hewa, a imi kela ia lakou a ao ia lakou ma ka ke Akua olelo, ka mea i pomaikai ai iaia mamua.
            Ua ike ke hope maikai o keia keiki kolohe, no ka hana maikai ana o Mele ia ia — a pela no ka olelo o Iesu, e i ana ma Mataio, " E aloha aku i ko oukou poe enemi, e hoomaikai aku hoi i ka poe hoino mai ia oukou, e hana lokomaikai aku hoi i ka poe inaina mai ia oukou, e pule aku hoi i ka poe hoohewa wale mai ia oukou, a hana ino mai hoi ia oukou."

HALE POHAKU HOU
O KIMO PAKAKA !
NA PO HOPE LOA o ke PUHI ANIANI,
Poaha, Poalima, ame ka Poaono,
Ianuari La 12, 13 ame ka La 14.
Ka Uku, ua Hooemiia i Hapalua !

 

                E HELE MAI OUKOU A PAU I IKE I KA ANIANI ENEKINI MAHU, HANA ANIANI, MILO ANIANI, KINOIWI OLA, ame ka hookani i ka pila me ka lima hookahi. E hoomanao, he hapalua wale no ka uku no ia mau mea hoike.
            E hemo ana ka puka i ka hora 7, a e hoomaka ka hana he hapalua hora mamua o ka hora 8.
            Poaono, la 14 o Ianuari, he hana nui ma ia la, i ke ao no e hana ai, e hoomaka ana ka hana i ka hora 8 o ka auwina la.
            E ko Lahaina ame ko Hilo, e makaala mai i ike i ke Puhi Aniani, Hana Aniani, Milo Aniani, a me ke Kinoiwi Ola. E hiki aku ana keia mau mea i halia ae la i oukou la.
163-lt

OLELO HOOLAHA
Hua Aila Koli Haole !

                OWAU O KA MEA NONA KA INOA MAlalo iho nei. Ua makaukau au e kuai i ka Kolihaole o na ano a pau ke lawe ia mai i o'u nei me ke kumukuai makepono. E wehe mua oukou i na ili o waho loa, me ka malama o pohole ka ili e pili ana i ka io. Auhea oukou e ka poe ma na wahi e ulu wale ana na HUA AILA KOLI, e ohi koke a e wiki mai. E loaa no au ia oukou ma kela aoao mai o ka hale Aupuni ma ke alanui Papu. 163-4t* D. E.COTTON.

OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai o } PALAPA (k.) }

                NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kapali (k,) no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o PALAPA (k,) no Waikiki, Oahu, i make aku nei. Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 16 o Ianuari, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Ian. 6, 1865. 163-2t.

OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai } o LOLOU (w.) }

                E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, NA mea waiwai maloko o ka waiwai LOLOU (w) no Honolulu i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano G. M. Robertson kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poakahi, oia ka la 16 o Ianuari, e hiki mai ana, i ka hora 9 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Kahualii a me Kalama, ka luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia na moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.
WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Ian. 6, 1865. 163-2t

OLELO HOOLAHA !

                E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei. Ke kauoha ia aku nei o Kauahi (w) e noho ana ma Kuiaha i Hamakualoa, Mokupuni o Maui, e hele mai oia imua o ka Mea Hanohano G. M. Robertson, kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, no ka hooponopono ana i ka waiwai o KAOHE kana kane mare i make ma Aiea, Ewa, a ina, aole oia e hele mai, a hala hookahi hebedoma, mai ka laha ana aku ma ka Nupepa, alaila, aole ona kuleana iki i ka waiwai o kana kane.
G. W. KAHIOLO.
Honolulu, Ian. 9, 1865. 163-1t*

OLELO HOOLAHA.
E KUAI KUDALAIA'NA KEKAHI mau Lio o ka Pa Aupuni Ma Pauoa nei.

 

                Elua lio kudala i keia Poaha, la 12, i ka hora 12 o ke awakea. He mau lio hou mai kekahi, ke ano me ka hao malalo nei. Na lio kudala. Lio k. ulaula hao ano e, Lio k. ulaula EZ hao akau, Lio hou mai, Lio k. hulupala lokia KL hao akau, Lio w. keokeo me ke keiki KLKL hao akau. Lio w. ulaula hao akau ano e. Lio k. ulaula )-V akau, V-V hao akau, Lio k.lokia hao akau TTTI ua huli kua nae na la eha, i like pu ke ano me kela mau hua LT, Lio k. eleele wiwi kuapuka AM hao akau, Lio w. ulaula V) hao hema, Kekake k. huluiole, Lio, k. ahinahina wiwi he mau hao ano e, ma ka akau ma ka hema. KAAIAHUA, Luna Pa Aupuni. Pauoa, Ian. 10, 1865. 163-lt*

OLELO HOOLAHA.
EIA MA KA PA AUPUNI NEI MA
Kaelepulu,

                He mau holoholona helehewa, ke ano malalo. Lio k. keokeo hao eia NA, Lio k. ulaula hao ano e, Lio k. ulaula hao manamana ono ae, Lio k. keokeo aole hao, Lio w. keokeo me ke keiki hao eia X, Lio w. ulaula hao ano e, Lio k. puakea kalakoa hao hapala, Hoki k. ulaula hao ano e, Lio w. puakea hao manamana ano e. E kii koke mai oukou o hala na la he 15, nele oukou. Kudalaia i ka la 21 o Ianuari, oia ka Poaono e hiki mai ana.
Kaelepulu, Koolaupoko, Oahu, Ian. 10, 1865. 163-1t*

A. F. JUDD,
ALAPAKI, (oia ke keiki a Kauka.)
LOIO

Ma ke kihi o ke Alanui Papu, a me Kalepa.
Honolulu, Oahu, Iune 30, 1864 361-3m.
A. W. B. NAHAKUALII,
He Loio ! A he Kokua !
            AIA KONA KEENA OIHANA LOIO MA ka hale waiho Ipukukui Mahu, ma ke Alanui Maunakea, makai iho o Leberty Hall, (Lepekaholo.) Ua makaukau oia e kokua ia oukou ma na mea a pau a oukou e makemake ai e hoopii iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, ma na mea hiki ia ia ke kokua ia oukou, a ua makaukau oia e kokua i ko oukou mau Palapala, oia na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, Palapala Moraki, Palapala Aelike, Palapala Hoolilo, Palapala Hoopaa, a me na palapala o kela ano keia ano, e hana no oia i na mea a pau e like me ko oukou makemake. A ke kahea aku nei oia ia oukou a pau, e kipa mua mai oukou i ona la, a mahope i na Loio e ae. E ninau no ia ia, no ka uku oluolu. Honolulu, Iulai 23, 1864. 162-6m

I KA POE HOOKAA AUHAU
— O KA —
APANA O KONA, HONOLULU, OAHU.

                KE HAAWI IA AKU NEI KA OLELO HOOlaha, ua hiki mai ia'u ka olelo mai ke Keena Kalaiaina mai, e olelo ana, o na kanaka a pau loa i KAA OLE mai ka AUHAU, o ka apana i oleloia maluna, e hookaa mai i ko lakou mau Auhau mamua ae o ka la 21 o Ianuari, 1865 — a i kaa ole mai, e hoopii ia no ma ke Kanawai.
GEO H. LUCE,
Luna Auhau. Honolulu, Dek. 24, 1864. 161-4t

Olelo Hoolaha !
KA OIHANA WAI O HONOLULU !

KE HAIIA AKU NEI I NA MEA A PAU I loaa ka pono wai, e pau ana ka uku hapalua makahiki, a e ukuia no hoi ma ko'u Keena, ma ka la 1 o Ianuari e hiki mai ana ; a ina Aole e uku iloko o na la he UMI mai ia manawa'ku, alalia, e hoopaaia no ko lakou wai me ka hai mua ole aku. HENRY PRENDERGAST,
Luna Oihana Wai.
Keena o ka Oihana Wai o Honolulu, }. Alanui Nuuanu. Dek. 16, 1864. } 160-3t

KUAI MANUAHI !

                OWAU O AKAO (Pake.) NONA KA HAle Kuai Lole ma Waialua, mokupuni o Oahu, ke hai'ku nei au i na mea a pau ma Waialua nei, ame Koolauloa, e kuai manuahi ana wau i keia mau la i na waiwai o kela ano keia ano o kuu Halekuai nei, me ke kumukuai makepono loa ; hookahi dala me ekolu hapaha wale no lawa ka holoku, a pela aku. Nolaila, e hele nui mai oukou, a e wawe mai hoi, o pau e auanei i ka poe hiki mua.
AKAO (Pake.) Honolulu, Oahu, Nov. 9, 1864. 165-2m*

OLELO KAHEA
— A KA —
LUNA AUHAU !

                E LAWE MAI OUKOU KA POE A PAU I Ku i ka auhau o ka Apana o Koolaupoko, i hookaa ole mai nei ia'u, mai na auhau pili kino, a ka waiwai o kela a me keia, i helu ole a i helu ia, e hookaa mai i ko oukou mau auhau apau ia'u, ma kahi o J. W. Kea, ma Kaneohe, mai ka Poalua, a ka Poalima o kela pule keia pule, a hiki i ka Poalima hope loa o Ianuari, o keia M. H. 1865, a i hookaa ole ia mamua mai oia manawa. E ohi ia no ma ke Kanawai.
JOB. KAHEMA, Luna Auhau o Koolaupoko. Honokaupu, Ianuari 4, 1865. 162-2t*

OLELO HOOLAHA.

                OWAU O AKI (Pake.) KA MEA NONA na Halekuai elua, ma Waialua kekahi, a ma Waianae nei kekahi, Mokupuni o Oahu. Ke kau leoia'ku nei na mea a pau, e hele mai ma ua mau Halekuai nei, a e kuai makepono aku no au i na ano lole a pau, a me na mea liilii e ae. Nolalia, e hele mai oukou e na makamaka, a e kuai i na mea maikai o ko'u mau Halekuai, a ilaila kakou e koele waha'i. Aole o ke kuai wale no, o ka noho ana Hawaii no kekahi, ka ike, hui, a launa. Na ko oukou makamaka.
Na AKI (Pake.) Kanepuniu, Waianae, Dek. 20, 1864. 162-3t*

OLELO HOOLAHA.

                UA HOOPII MAI O MARY KAAIHUE, kue i kana kane mare o NUHELEWAI no Makawao Maui mamua, e hooki i ko laua mare ana, no kona nalowale ana, aole i lohe ia kahi e noho ai no na makahiki ekolu. He hanaia keia hoopii imua o ka mea Hanohano G. M. ROBERTSON, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka la 31 o Ianuari, i ka hora 9 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Ianuari 4, 1865. 162-4t

OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai }
o KAUHI. }

                E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, NA mea waiwai maloko o ka waiwai o KAUHI, no Waikiki, Oahu i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano o G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poalua, oia ka la 24 o Ianuari, e hiki mai ana, i ka hora 9 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a I. Keole, ka luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a na mea hooponopono waiwai la.
WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu. Ian, 11, 1865. 163-2t

OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai o }
KAHOOWAHA (k.) }

                E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, NA mea waiwai maloko o KAHOOWAHA (k.) no Honolulu i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano o G. M. Robertson, kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poakahi, oia ka la 23 o Ianuari, e hiki mai ana, i ka hora 9 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Mauliawa me Umauma, ka luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua mea hooponopono waiwai la.
WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie.
Honolulu, Ian. 6, 2865. 163-3t

OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai o }
KALAUHALA, }
no Honolulu. }

                NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Kawahawela, no ka hookohu ia ia i Luna Hooponopono waiwai o KALAUHALA, no Honolulu, i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 24 o Ianuari, i ka hora 9 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Ian. 10, 1865 163-3t

OLELO HOOLAHA.
Ma ka Mea no }
ka Waiwai o }
PELEULA. }

                MA KA NOIIA ANA MAI O KA WAHINE mare a PELEULA, o Hilo, Hawaii, i make me ke kauoha ole, ke hoomaopopo aku nei au i na mea a pau, ke pili, o ka Poakolu,oia no ka la l5 o Feb., 1865, i ka hora — A. M., oia no ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe ana i na mea e pili ana, no ka hookohu ana i Luna Hooponopono Waiwai, no ka waiwai o ka mea i oleloia maluna. G. S. KENWAY,
Lunakanawai Kaapuni, Hilo, Hawaii, Ian. 2, 1865. 163-2t

OLELO HOOLAHA.

                UA KOHOIA MAI AU E KA AHA KIEKIE, i Luna Hooponopono Waiwai no Kamahualani (w.) no Wailuku, Maui, i make aku nei, nolaila, o ka poe i aie aku a aie mai iaia, e hele koke mai ma ko'u wahi noho ma Makila, Lahaina, mai ka la e puka ai keia Olelo Hoolaha, a ka la 12 o
Feberuali.
MRS HULI,
Luna Hooponopono Waiwai o Kamahualani. Lahaina, Maui, Ian. 5, 1865. 163-1t