Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 3, 19 January 1865 — Ka Hoomana Kahiko. [ARTICLE]

Ka Hoomana Kahiko.

HELU 3 Ka Moolelo no Kaneloa, kona mana a me kana mau hana. O ka manawa i makemakeia, e hoike aku no keia moolelo, ua hala'ku la, a no ka hoomanaw nui ia ana mai, nolaila, ua imi, a huli aku au i na wahi elemakule o Nawai-eha, aole i loaa mai ia'u ke kahi hoike ana i okoa'e i ka kuu hoa i hoike ai, S. W. Naimu, nolaila, huli hou aku la au a loaa ia wahi elemakule no ka moku mai o Keawe, a i kuu ninau ana aku iaia no keia moolelo, ua hoike mai oia ia'u no keia Moolelo no Kaneloa, a eia iho no ia ; " Ka moolelo no Kaneloa, kona mana, a me kana mau hana." He elua keia mau kanaka i hele mai, mai Kahiki mai, o Kane ma laua o Kaneloa, i kapaia'ku e ko Hawaii nei he mau Akua. Aka, ma ko laua moolelo, a me ko laua ano maoli, aole laua he mau Akua, he mau kanaka maoli no. Penei, o ko laua wahi, o Kahiki no ia, a mailaila mai ko laua hele ana mai, a pae mua laua ma Kauai, a no ka manao ole o ko laila poe ia laua he mau akua, nolaila, aole laua i hoomanaia e ko Hawaii; a haalele laua ia Kauai, holo mai laua i Oahu, aole i hala ke anahulu, holo loa laua i Hawaii, a pae mua laua ma Kohala, a hele aku laua ma ka heiau o Mookini, malaila ko laua wahi i noho ai, a manao iho la ko Hawaii poe ia laua he mau akua, no ka mea, ua noho laua ma ka heiau o na akua, nolaila, hahauia laua

i ka heiau, mohaiia, a hoomanaia, a malaila i kapaia mai ai laua he mau akua e ko Hawaii nei, a pau ko laua noho ana ilaila, hele aku la laua a hala mai o Kohala, ae laua nei iluna o Hamakua, mailaila aku laua nei a hiki i Hilo ; noho laua nei ma Laupahoehoe, a no kahi kupono ole e noho ai malaila, emi hope aku la laua a Haakoa, he heiau ia, a pau ko laua noho ana malaila ; huli hope hou aku laua a ma ka pali o Kaawalii, malaila laua i nolio ai, a o ka laua hana malaila, o ka inu awa, ia laua nei i hoomakaukau ai e inu awa, aole he wai, i aku o Kaneloa ia Kane. "E, aole he wai, i hea la auanei e loaa'i ka wai o ko knua awa?" I mai o Kane, "he wai no," ia wa, lawe ae la o Kane i na ihe a laua nei, hou aku la i na welau ma ka lepo, e kahe mai ana ka wai, inu awa laua nei, a pau ka inu ana, ku laua nei a hele aku, a o ka wai a laua nei i hookahe ai, ua kapaia mai ia, o ka wai a Kane ma laua o Kaneloa ; ke kahe la ia wai a hiki i keia la; a pau ia, hele aku la laua nei a hiki laua nei i Panaewa, hoohihi aku la laua nei ia Panaewa i ke ala o ka hala me ka lehua, aole laua nei i noho ilaila, no ka

mea, aole ia o ka laua hana, hele no laua nei, a hala mai o Hilo; hiki laua nei i Puna, hele aku la laua ma kahakai o Puna, a hiki laua nei i ke kaha, nana'ku laua nei, o ka moe mai a ka uahi o ka lua, i aku o Kaneloa ia Kane, "E pii kaua e ike aku i ka wahine o ka lua," i mai o Kane, "aole, e u haele no kaua," hele aku laua nei a hiki i Kau, malaila'ku a hiki laua nei i Kalae, inu awa laua nei, a no ka wai ole, lawe ae la o Kane i na ihe a laua nei a hou aku la i ka welau i ka pohaku, e kahe mai ana ka wai, a ua kapaia mai ia wai, o ka wai a Kane ma laua o Kaneloa, a hiki i keia la. A haalele laua ia wahi, hele laua a liilii i Kona, malaila'ku laua a hiki i Kohala, i aku o Kaneloa ia Kane, "Ua puni ae nei o Hawaii, e holo kaua i Maui," holo mai laua nei a pae i Maui; kaapuni laua nei ia Maui, a hiki laua nei i Hama-

kua, inu awa laua nei, a no ka wai ole, hookahe mai laua nei i ka wai, inu awa laua nei a pau, ku ae no laua nei hele ana, a o ka wai a laua i hookahe ai, ua kapaia mai ia ka wai a Kaneloa, ke kahe la ia wai a hiki i keia la. Hele aku laua nei mai Maui aku a hiki i Lanai, kaapuni laua ia Lanai a pau ia, holo laua nei i Molokai, poai laua nei ia Molokai a hiki i Halawa, noho laua nei ma Keopuka, a pau ko laua noho ana malaila, holo laua i Oahu; kaapuni laua nei i a Oahu, a hiki laua nei ma Kalihi, a ma kahi kokoke ia Pukawaiokalihi, noho laua nei malaila inu awa, a no ka wai ole, hookahe mai laua i ka wai noloko inai o ka lepo, ma ka o ana i ka welau o ka ihe, inu awa laua nei a pau, holo laua nei i Kauai, poai laua nei ia Kauai a puni. O ka pau ae la no ia o keia wahi moolelo no Kane loa. O kona mana ka hookahe ika wai ma kahi wai o|e; a-o kana mau hana, o ke kaapuni a me ka inu awa. J. WAIAMAU.