Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 4, 26 January 1865 — Page 1

Page PDF (1.48 MB)

KA
NUPEPA KUOKOA
Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.
BUKE IV. HELU 4. HONOLULU, IANUARI 26, 1865. NA HELU A PAU 165.

" KA NUPEPA KUOKOA.,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaha keia Poaha.
$2.00 no na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono, ME KA HOOKAA MUA MAI.

NA OLELO HOOLAHA — aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00 ; alua komo ana, he $1.50 ; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU — he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi — penei : he 25 lalani, $1.00 ; 50 lalani, $2.00 ; a pela'ku.
KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA — ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O KA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO — aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA — ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, mai ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA, (Lona Hooponopono.)

KA " NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY THURSDAY,
$2 00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00 ; twice for $1.50 ; and $2.00 for one month ; all advertisements must he paid for in advance. KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives will be inserted on the subscription list until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price. THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A. M. to 4 P. M.
L H. GULICK.
Publisher.
Volume I. II. and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $1.50 each.

Ka Nupepa Kuokoa.
Ka Anesona moolelo No Hawaii nei.
HELU 2. KA MOKUAHI KILAUEA.

Aia he mokuahi o Kilauea e holoholo ana iloko o kela umi la keia umi la mai Honolulu aku, a e ku ana ma Lahaina, a me na wahi e ae o Maui, a e kaapuni ana hoi ia Hawaii. Aole no e pau ko makou kaahele ana iloko o na mahina ekolu i hookaokoaia no ke kaahele ana, ina aole keia moku, a me kauwahi mokuahi uuku iho e holo mau ana i kekahi mau la i ka Mokupuni o Kauai. I ka la 9 o Maraki, holo aku ka mokuahi Kilauea i Hilo. Ua hanaia kekahi mea e Mi Kakela (Castle;) i loaa ai ia makou kahi e hoonui oleia ai ka lilo, oiai makou e haalele aku ana a e kau hou mai ai iluna o ka mokuahi ma na wahi a pau. A he mau kumunui no hoi ko makou e olelo maikai no ka moku, ame kona mau alii moku oluolu.

KA HIKI ANA I HAWAII.

                Ua hiki aku makou i Hawaii mawaho ae o Kawaihae i ke kakahiaka o ka Poakahi, ma ka la 11 Maraki, ua ike aku makou i ke ano kii nui owaho o ka Mokupuni. Ua ea mai imua o makou o Maunakea, ka lua keia o na mauna luaipele nui elua, a ka mea hoi nona na kapuai he 13,950 ke kiekie, a o Mauna Loa hoi ma ka hema aku ia, a he 13,760 kapuai kona kiekie. Ua oleloia o Mauna Loa e kekahi hoahanau misionari, " Aohe i pau kona hanaia ana," no ka mea, ua mau kona hoouna ana ae i kona mau kahawai luaipele nui. Aole paha i mamao aku mai ka 10,000 kapuai ke kiekie. Ua alai hapa ia ae o Mauna Loa e ka Mauna o Hualalai. Ua kokoke he 10,000 kapuai ke kiekie o Hualalai. Na ia mau mauna i alai aku i ka makani kamaaina, a waiho iho i ke kapakai komohana iloko o ke kai malino ; a maokioki ; a o keia paha ke kumu i haiamu nuiia ai i ka wa kahiko, o ia aoao o ka mokupuni e na alii a me na kanaka. Ua hookauluaia mai au i ko'u wa mua i ike ai, no ka pii ku loa o keia mau mauna.— Me he mea la he ano haahaa keia mau mauna kiekie loa i ka nana aku, no ko laua ano kaupaku hale, a no ke ano ku-hio kahi malalo loa, a hiki i ka wekiu. Ua manaoia o Mauna Loa he 6 degera a me 30 minute wale no ka hio. No ka nui o ka pii pololei manoanoa loa o ka mauna a hiki i ka wekiu, nolaila, o ka pii pololei ana o ka luaipele ma ka piko ponoi, ua hiki ke kakoo aku i ke kaomi lua ole mai a ka huai ana a ka luaipele hehee i oi aku ke kiekie mamua o umikumamakolu tausani kapuai.

KA MOI WAHINE A ME KA MOI.

                O ka Moiwahine kekahi eemoku, a me kona mau ukali, e holo ana i Kailua i kana Moi kane ; a i ko makou ku ana aku ilaila, hiki mai la oia iluna o ka moku, mai kona waapa mai. Ua aloha loa ko laua halawai ana, no ka mea, akahi no a hiki hou ka Moiwahine i ko laua home kuaaina mai ka wa i make ai ka laua keiki alii opio, ka laua keiki hanau kahi ia. I ka wa opiopio o ke alii iloko o ka M. H. 1850, ia laua i hiki ae ai i Bosetona me kona kaikuaana, (keia alii e ola nei,) a o Kauka (Dr. Judd) kahi me laua, ua hiki ae laua a i elua ma ko'u hale. Ua ike koke mai la no a i ko maua launa ana mamua, a ua hoopuka mai oia i ka manao lana e ike hoi ia makou, ke hoi aku makou i Honolulu.
            Ia wa, ike aku au i ka Moiwahine e hoikeike aku ana i kana Moi kane, i kekahi buke a'u i hoouna aku ai i ko laua Halealii, ana no hoi i lawe pu ai i ko makou holo ana aku, a o ka inoa o ua buke lu he " Buke Hoomanao" (Memorial Volume,) [oia hoi ka moolelo o ka Papa Misionari Amerika ma Bosetona, no na makahiki he kanalima.] Ke Kiaaina kahiko a maikai hoi kahi, o Oahu maluna o ka moku, ka makuakane hoi o ka Moi, a ua mahalo au i kona ano kino. Ua kaumaha au i ke ano maimai o ko ka Moi mau helehelena. I na makahiki he 13 mamua aku, a iloko hoi o ke kakahiaka o kona ola ana, ua manao au aole au i ike i kekahi kii ku like o ko ke kanaka ano. Iloko o ka mahina hope o ko'u noho ana ma ia mau mokupuni, owau kahi i hiki aku ma kana hookipa akea, ma ka poloai mai a Mi. McBride ko kakou Misina noho hou ma ia mau Mokupuni la, a ua ike aku au i ke ano hiehie alii iloko ona, i hiki ole paha i na poo alii o Europa ke oi pakela aku. Ua halawai mai oia me ka make ma ka la 30 o Novemaba mahope mai, a mamua hoi o kona hiki ana aku i ke kanakolu o kona mau makahiki.

KA PAE MUA ANA.

                Mahope iho o ko makou hoopae ana aku i ka ohana alii, holo aku la makou i Kealaakeakua, a hoouka ia mai ka wahie mai kahi ponoi no o Kapena Kuke (Lono) i pepehi ia ai. Elua mile mai ke kai aku, aia malaila ko Parisa wahi noho me ka ike mai no nae i ke kai kilakila, a oia no kekahi o na wahi maikai loa. Ma ia aina no kahi i ulu nui ai na alani, a me ke kope maikai loa, a he nui wale no hoi na hua ono a me na pua. Ua iho mai o Parisa me na lio, no kona lohe ana i ko makou hiki aku, a ua ukali aku makou ia ia i ka pii'na loa, ma ke kuemaka pali. He wahi manawa pokole wale no kai hookuuia mai ia makou e noho pu e paina ana me ia. Hoi hou mai la makou ma ke kapakai, a i kekahi kakahiaka ae, kaalo ae ma ka lae o Kohala, a halawai mai la makou me ka makani hikina akau, a me he kai kupikipikio, a hiki wale makou i Hilo. He aina maikai o Kohala ke nana ia aku mai ka moku aku, a ua oi loa ka maikai ia makou, no ka mea, iloko o kona wehiwehi, ua ikeia aku kahi noho o ko kakou hoahanau o Bona, a me ka halepule Keristiano a ko laila kanaka i kukulu ai. A hala ae la ia, hoea mai la ke kakai mauna a me na awaawa, me na wai lele e hiolo ana i ke kai. Mahope mai o laila, hoaiai mai la ke awaawa nani o Waipio i ko laila halepule — oia kekahi o na halepule umikumamalua i kukuluia ai malalo o ka Laiana hooponopono ana — me kekahi wailele ma ke kua aku, e hiolo ana mai ka piko mai o kekahi mauna. I ko makou holo ana aku, hoea mai la elua a ekolu halepule oia ano ma ke kula. Ka hookomo ana aku i ke awa o Hilo, oia no kekahi kii aina maikai loa o ka honua nei, ina la he molaelae ; o Mauna Loa ma ke alo mai, i kahi wa ua kahikoia mai e ka hau, a o Maunakea ma ke komohana, e kiei ana maluna iho o kekahi aina uliuli loa, i hoea ae ma ke kapakai, no ka mea, ua loihi loa ka wa a ka luaipele i alaholo ai i kona papalina, a no ka lilo ana no hoi oia ka aoao Koolau, ua mau ka hooma-uia i ka wai.
            Ua hoopuni ia ke awa o Hilo e ke kai akoakoa e holo ana elua mile mai kahi mokupuni uuku mai, ma ka aoao hikina hema, a ua hui aku no hoi ia me ke kapakai me kekahi mau pohaku. He wahi ku moku maikai maloko, a na ke kuaau i hoomalie aku ka ikaika popilikia o na ale, aka aohe nae ia he mea e pale mai ai i ka ikaika o na nalu e pae loa'ku ana i kula, ma ka mole o ke awa, aia ma kahi e hookomo aku ai iloko o ke awa ma ke kapakai komohana, ma kahi hohonu o ka wai, a o kahi e hookomo aku ai ua lanakila ia i na pohaku.

KA HOOKIPA OLUOLU IA ANA.

                Ua poeleele loa hiki aku makou i Hilo, a ua hapai ia'ku makou, iloko o na nalu, maluna o na poohiwi o kekahi poe kanaka hoaaloha. Ua pulu no, aka ua hoopoina ia nae e ka hookipa oluolu ana a ka ohana o Mi. Coana ; malaila hoi makou i noho ai, a me na hoahanau, a me na kaikuahine oia wahi oluolu. No ka loaa ole ana'ku o Mi. Coana i kuu palapala i ka wa kupono, ua hala ia ma kekahi o kona mau kaapuni misionari ; aka ua hoouna ia'ku ka olelo io na la, ua hoi mai oia i ka Poaono ae. Me na manao kukonukonu a mahalo ko'u ike ana ia Hilo. I ka wa i iho kupanaha mai ai ka uhane iloko o na makahiki ekolu mahope iho o ka makahiki 1838, ua oi aku mamua o ewalu tausani i komo mai iloko o ka ekalesia, mai na apana mai o Hilo a me Puna, o ka wa ia he umikumamaha tausani kanaka oia mau Apana. Manao iho la o Mi. Koana e pono e hookomo mai iloko o ka ekalesia i elima tausanai o ka makahiki, a he umikumamahiku haneri i ka la hookahi. Ua hai mai ia ia'u, ua hookomo ia lakou ma ka ninau pololei pakahi ana'ku ia lakou a pau. Ke ano i hiki ai ia ia ke bapetiso nui i na kanaka ma ka lulu wai ana, e hoomanao ia no e ka lehulehu. Ua hai mai oia ia'u o ka poe a pau i hookomo ia mai iloko oia wa i kunewanewa ai ua mau no ko lakou kupaa e like me kekahi poe e iho.

KA HOOMANAO ANA O KA WA I HALA.

                O ka Halepule pili nui kahiko i hiki ai ke hookomo mai i na tausani kanaka eha, a i ka wa hoi a na kanaka e hele mai ana mai kela pea, a mai keia pea mai, ua lilo ae ia i keia wa i hale laau maikai, i pena aiai ia, me ka hale bele, a me ka bele kani maikai, a hiki hoi ke pau pono paha na haneri kanaka ehiku. Ua hai ia mai ua anaia he iwakaluakumamakolu hale halawai maloko o ka apana o Puna ame Hilo, ka nui o lakou he mau hale laau a mau hale pohaku kekahi. Ua heluia na hoahanau a pau ma ka aoao hoomana Euanelio iloko o keia ekalesia, i keia wa mahope iho o na makahiki he iwakalua kumamalima ua hiki aku no i ka eha tausani a me alima haneri ka nui. Ka emi ana mai o ka ekalesia ua like no ia me ka nui o ka emi ana o ka lahuikanaka. Ua aneane e like ka nui o na hoahanau kane me na hoahanau wahine.

KA HOOMANA ANA MA KE SABATI.

                I ke Sabati mahope iho o ko makou hiki ana, hoouna ae la ka leo o ka bele o ka halepule i kona kani eehia, a he leo no hoi i maa mau ia'u i ko'u one hanau. A houluulu mai la kekahi ahakanaka i hoaahu maikai ia, ina paha iloko o na makahiki he kanakolu i kaa hope ae, he kakaikahi loa o lakou i hiki ke hele mai me ka aahu kupono. A ua hoolohe pono mai no hoi ua ahakanaka la i ka'u mau mea a pau e hai aku ai i ka'u mau mea i ike ai, no ko kakou mau kulana Misionari ma ka Hikina, ma ke kakahiaka o ia la, i maheleia e Coana, a pela no hoi i kekahi ia pule mai, a me na olelo e ae no hoi i kupu mai ia'u ia wa. I kekahi Sabati ae he kanalima, a he kanaono o na luna i noho iho mahope o ka pule, a a hai pu no a'u mawaena iho o lakou i na mea a pau a'u i hai ai. He mea ia e hoike mai ai i ka lakou mau mea hoomanao, a ua mahalo lakou ia mau mea. Aia no hoi kekahi mea oi loa, mahope iho o ka pu ana o ka halawai, ma ke aloha pumehana ana, a me ka lulu ana o na lima, aole me a'u wale no, aka, me ka'u wahine, a me ka'u kaikamahine kahi.
            Ua hoowahawaha wale ia o Hilo, i na wa i hala, no ka nui o ka ua, me ka noonoo ole i ka nani o kona kii.
            Ia makou ilaila ua iho nui mai no ka ua. I kekahi wa nae ua oluolu a maikai, oia no hoi ka wa e oki ai ka ua, a oia no hoi ka wa a na kamaaina e kaena haaheo ai. A oia ka mea i momona ai ko laila lepo, no ka mau mau, a ke kanu nui nei na haole i na aina ma Hilo no ke kanuko. (Aole i pau.)

Ka Hoomana Kahiko.
Helu 4.

KA MOOLELO NO KU, KONA ANO, A ME
KANA HANA :

                O Ku, o Kaili noia, nolaila hoi i kapa ia mai ai o Ku-kailimoku, a mamuli no hoi o ka inoa o keia Akua i kapa ia mai ai kekahi inoa o Kamehameha, o Kunuiakea, no na 'Lii keia Akua, pela paha mai kahiko mai a hiki wale mai i ka wa o Kamehameha. Aka, he mau Akua e ae malalo o keia Akua. Eia na inoa, o Kapuni, o Lonopuhi, o Lonokoleamoku, o Kamohoalii, o Kalaipahoa, Kanehekili, Kaneualonui, o Kauilanuimakehaikalani, o Kanepohakaa, o Kanewawahilani, o Kanekilopano, o Kanekilohuwa. o Kane, o Kanaloa, o Kukaohialaka, o Kumokuhalii, o Kupupupulu, o Kupulupulu, o Kualanawao. O keia mau Akua a pau malalo iho lakou a pau o Ku, he kahu okoa ko Ku, a pela no hoi keia mau Akua, aka, malalo no lakou a pau o ko Ku kahu.

KE ANO O KEIA AKUA.

                O Ku, he wahi hulu no ia, aka, o ka manu nona keia hulu, aole i akaka, hookahi wale no wahi hulu. O kahi e waiho ai o keia hulu, he ie i ulanaia a paa, a like ka nana'ku me he papale mahiole la, oia kahi e waiho ai o ua wahi hulu nei, oia hoi o Ku.
            O kahi e waiho mau ia'i keia Akua, ma na heiau, o Hikiau Punaluu Wahaula Kanoa Mailekini Puukohola ; o Hikina ka heiau e waiho mau ia'i keia Akua, a ma ia wahi no hoi e hoomana ia'i ua Akua nei.
            Ka inoa o na Kahuna, o Hewahewa, o Kepookulou, o Puou, o Kaleikuahulu. Eia na wa e hoomana'i, o na wa pilikia, a me na la kapu, aole nae hoomana i na manawa e ae, aka, i na po o Kane a me na po o Lono ; alaila, ia mau po, hoi mai la keia mau Kahuna ; e kapu loulu e ! a hele hoi ka luna e kala ana ma na aina o ke'Lii i puaa, i niu, i maia, kapa keokeo, ka ia-ula. Lawe keia mau mea a pau, a akoakoa i ka heiau, alaila, o na kanaka o ke 'Lii a me ko ke Kahuna, pii lakou i kuahiwi i ka pala, a ahu ka pala, alaila, kua ka ohia, make hoi ke kanaka, alaila, akoakoa mai a ka heiau, mawaho mai nae, penei ko lakou noho ana ; e noho lalani mahope mai kekahi o kekahi.— O keia Akua o Ku, ua hanaia he wahi okoa kona maluna'e, a o na Akua e ae malalo mai, a he wahi okoa'e hoi ko ke Kahuna, laua pu me Kamehameha, a aia pu no hoi ilaila ke kahu o na Akua e ae i ikeia mamua'e nei, a i ka wa e pule ai ke Kahuna, ku oia iluna me ka pupu pala ma kona lima, hoomaka mai oia penei, " Kapu-e-he-a, no Ku no Lono, no Kane, no Kanaloa, e Lono e imua ! imua ka maulioha, ia Lono kinau e keaka la, mai ka me hane," a pela'ku, pau aela ka pule a ke Kahuna, ku mai la na kanaka a pau, kahea maila lakou me keia leo, " Ola, ola, ola, ola ola ia Ku," alaila, noa la. Ke Kauila, oia hoi ke kapu o ke kua, alaila, a ka-imua o ka puaa, a moa ka puaa, alaila kau kekahi mau puaa i ka lele, me ka niu, ka maia, ka ia-ula, a me ke kanaka, o ke koena o ka puaa a me na mea e ae, oia ke ai ia e na kanaka. A ma ia po iho, kai ka aha, o ka inoa o keia aha, o Hulahula ka mua, o Hoowilimoa ka lua, o na aha ia o Ku. I ke kai ana o ka aha mua, oia hoi o Hulahula, mailoko mai o ka heiau keia hele ana, o ke Kahuna a me Kamehameha na makamua, hele keia aha mua a hiki he wahi hale uuku, komo o Kamehameha a me ke Kahuna iloko. Ia kai ana, o na kahu akua e ae no kekahi, a ma ka hele ana, he kai like na wawae, ina e ae hewa ka wawae o kekahi, o kona make no ia, ina o ke kahu ia o kekahi Akua, make no, ua komo aku la o Kamehameha a me ke Kahuka iloko o ke kau wahi hale uuku, a o ka nui a paa oia aha mawaho no, alaila pule ke Kahuna, he pule kapu loa keia, aole e a ke ahi, aole walaau, aole e kani ka moa, ka iole, a me kela mea keia mea, i na e lohe ia kekahi leo i ka wa a ke Kahuna e pule ai, o ka hewa no ia, pule iho la ke Kahuna a pau, alaila, ninau ae la oia ia Kamehameha, " pehea ka'u pule maikai ?" Aole no e ekemu koke aku o Kamehameha, a elua a ekolu ninau ana a ke Kahuna, alaila, hai ae o Kamehameha, " Maikai," alaila hooho mai ka aha a pau, " maikai," alaila, noa ke kapu. Aole no hoi e kai mai ka lua o na aha, aka, i na e hewa ke kai ana o ka aha mua, alaila kai mai ka lua o ka aha.
            A maikai iho la keia kapu ana, alaila, hai ae la ke Kahuna, i na no ke kaua, me ka hoa kaua, maikai ke hele i ke kaua, wahi a ke Kahuna, o ka hele no ia.
KAUHANE.

No na wahine Ilikini me na
keiki, me na mea ai a lakou, a
me ka nui o na keiki a na
kanaka ma Keomolewa
nei.

                E ke Kilohana Pookela hoolele hauli o ka Lahui Hawaii e ; Aloha kaua :— Ka waha olelo hoi o na Anekelope maka oluolu ; e noho ana ma na kaei wela o ka moana Pakipika. Me na hoa hoi i ka iu o ka la o kuu aina makani apaapaa, wehe lau ko ; o ke kula manienie pua ilima o Kohala. Aloha oukou. Malia paha he makemake oukou e na makamaka, e lohe i ke kau wahi moolelo o na Lahui Ilikini, e noho ana ma Amerika Akau nei, penei no ia. No na wahine Ilikini. He kuai ka loaa o na wahine Ilikini ; e like pu me na holoholona ke kuai, i na paha he 50 he haneri paha ka nui o na dala ma kou waihona, a i makemake oe i ka wahine, alaila, hele aku la oe a ka Ilikini mea keiki ninau. " Heaha ke kumukuai o ko kaikamahine i wahine na'u ?" Hai mai la hoi ka makua. " He umi huluhulu, hookahi lio, hookahi pu ; me na lako a pau e pili ana no ka pu, he umi dala maoli. O ke kumukuai ia ia." A i ae oe i keia mau mea a pau, alaila, hoi oe e kuai a loaa, haawi aku oe i na makua. Lawe mai hoi oe i ka wahine a noho pu olua, me kou manao hoi aohe koina mai i koe o na makua, ei no ka he wahi lihi no, he mau la mahope iho oia noho pu ana a olua. Aia hoi, hele hou mai la no ua mau makua nei i kou hale, noi hou mai la no i wahi lole, i wahi dala, a pela'ku. Ina i loaa ole aku i na makua, o ka mahuka iho la no ia o ua wahine nei au ; a ho-a-a iho la oe, alaila, kii hou aku la oe i na waiwai a pau i na makua, o na mea hoi e pili ana i ke kino o ka wahine nona ia.
            Eia hoi, i na no e makemake ka wahine ia oe, aole no e mahuka, hele pinepine mai nae na makua e noi i wahi ai, wahi lole, dala, me kekahi mau mea e ae, i na manawa a pau o ko olua noho pu ana, he pii no ke Kumukuai o kekahi wahine, he umi no hoi kekahi. A pela no hoi ke kumukuai o na wahine kauwa, oia hoi na wahine pio ma ke kaua ana, a lanakila kekahi aoao, lawe ia mai la ua wahine nei, pepehiia'ku la hoi na kane, pela ka noho mau ana o keia Lahui he kauwa. " Kai no paha o na Lahui e wale no ke kuai i ka wahine, ei no ka o lakou Lahui Ilikini no kekahi," ua like pu no ke kuai ana.
            No na Keiki. Ina no he Ilikini ke kane a ka wahine, a hanau mai ke keiki na laua, aia hoi, ua kalai ia kekahi papa laau, i mea kapili ma ke poo, hookahi ma ka lae, 1 mahope mai o ke poo, wahi i ka welu lole a manoanoa, kapili mai ka papa hakii mai ke kaula, o ka paa no ia oolea ke keiki, wahi hoi ke kino a paa i ka welu, kapili mai ka papa mawaho, nakii a paa i ke kaula, waiho wale no hoi na maka, haalele iho la no hoi i ka hale, hele aku la ka makuahine i ka ai hua ole-le, he hua ohelohelo paha ia kakou, (o ka ka Ilikini inoa ae la kela.) A po ka la, hoi mai e hanai i ke keiki i ka waiu, 2 e 3 paha la, wehe ae ke kaula i nakiia ma ke kino. Koe no hoi ko ke poo, holoi hoi a pau ke ino, wahi hou no e like me mamua, a huli ke keiki, alaila, wehe ae ka papa o ke poo, i nana iho ka hana, me he mano kihikihi la o Puuloa, ka hele o na maka a noho i ka pepeiao, o ka lakou makemake ka ia o ke pakikii o ke poo. Ma ke kau wahi e aku hoi, ua haneri mile paha a oi ae ka loa, mai kahi o ka ilikini poo pakikii aku, he okoa no hoi ka hana ana o ko laila keiki.
            He owili a paa ke poo i ka welu, kapili aku ka ili laau mawaho, nakii aku ke kaula, huli ke keiki, alaila wehe ae, me he ipu hokeo la ; ka hele a mu-olo ke nana'ku, ua like pu no nae me ka hokeo ka loihi, o ko lakou makemake ia. Ma ke kau wahi aku hoi, (ua like pu ka loihi me kahi maluna ae.) He maikai ke poo o ko laila Ilikini ; he okoa no hoi ka hana aia poe, penei : I ka wa e hanau mai ai, a oolea ke keiki, a mama i ka hele, alaila, hou ka lehelehe i ke kui, me na pepeiao, 4 puka ma ka aoao hookahi, a pela no hoi kekahi, hou no hoi ka pukaihu, (e like me na pipi.) Kauoha ia hoi na makamaka a pau e hele mai, e omo pakahi hoi lakou a pau i ke koko o ke keiki i hou ia ai, i na he poe e kekahi e omo ana i ke koko, o lakou ka poe uku ia, o na makamaka hoi, o ka ai no no hoi ko lakou uku, a ola na mea a pau i hou ia, alaila, hoo ia ka uwea ma ka ihu, a me ka lehelehe, o na puka hoi ma na pepeiao, ua nakii ia hoi a paa i na welu ulaula, (o ko lakou gula paha ia, pela ko'u manao wale.) Ina paha he kaikamahine ke keiki, a hiki hoi i kona wa e luahine ai, alaila, kalai ia kau wahi papa laau, 3 iniha ka loa, 2 hoi ka laula, ua like pu ke ano me ka pa laau, alaila, kapili iho maluna o ka lehelehe, huki hoi ka lehelehe a like pu me ka nui o ka pa laau, kapili a paa i ka mea pipili, makia ae hoi ke kui ma ka puka i hou ia ai a paa loa, o ka pau no ia hiki i kona wa make, ina e kuha aku, kau iho la no iluna o ua pa nei. O ka wai holoi no hoi ia o na maka me ka ili.
            Na mea ai a na Ilikini. He kamano ka ai a na Ilikini ; he a-a laau, he lau