Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 4, 26 January 1865 — Page 2
Ka Nupepa Kuokoa.
nahelehele , he ili hau, he hua laau, o kela ano keia ano hua, a pela wale aku. I na malama o ka mehana, laweia ke kamano a nui, kaha ka opu, kaulai ae la no hoi ka io iloko o ka hale, hohole ia mai la hoi ka ili o kekahi kamano, o ka hua hoi o na kamano a pau, hahao ia iloko o ua ili la a piha, he 10 paha 20 hoi ili e piha e like pu me ia, (me ke kopi ole ia i ka paakai, aole no hoi kekahi mea e ae,) kau malie no hoi iloko o ka hale ; a hiki mai na malama o ke anu, pau ae la na kamano i ka ai ia, a koe iho la ua mau eke hua nei, alaila, hele aku la hoi e huli i na a-a laau ma ka nahelehele, a loaa hoi mai la, pulehu a moa ; kipopo i ka pohaku a waliwali. Kii aku la hoi i ua hua kamano nei, wehe ae la, ua noho ka weko iloko. (He weko ka ke kopi ole ia i ka paakai,) hoolapalapa aku la a moa, me ke a-a laau e ai pu ai hala ka la, a pela'ku.
No ka hoopuka ana hoi i ka mehana ka ili laau, e uhole ai i ka ili laau, a koekoe ia loko o ka io me ka pahi, me kekahi mea e ae paha. Popo a nui, e hoonuu ai, hala ka la maka poniuniu. O ka lau nahelehele hoi, (no ka mehana no ia ai) he ako mai no kona a ku ka puolo hoi a ka hale me na keiki e hoonuu ai, hala ae ana ia la. O ka hua hoi o na laau hua a pau, no ka mehana no ia ai, ke hiki i ka wa e pala ai, o ka lakou ai mau ia a komo iloko o ke anu, pau ka ai ana oia ai, Ai aku no hoi ke kamano. " O ka mea no paha ia i mahiai ole ai o keia poe, no ka nui o ka lau nahelehele e like pu me na holoholona." Ina hoi e pulehu i ke kamano a moa, o ka hinu o ke kamano e hookulukulu ai i ka poho lima, a hamo ae hoi i ka lauoho, a me na maka, me ka ili pu kekahi, " o ko lakou wai auau no hoi ia." He mea aala ka ia ia lakou. O ka mea aala he pilau ka ia lakou, o ke kuha no kekahi wai holoi o lakou, kuha iho la a kelekele ka lima, holoi ae la i ka piapia o na maka, ke ala ae i kakahiaka nui, o ka ili laau hoi ko lakou kawele, ua lomi ia a aeae, o ka mea ia e kawele ae ai i ka maka me ka ili. He wai no oloko o ka hale, aole nae he makemake e holoi i ka wai, o pau e ae ka weko minamina loa lakou, nolaila i hoomau loa ia ai ka holoi ana i na mea pilau, i mau loa'ku no ka honi ana i na mea aala weko wale.
O ko lakou hale hoi, he hamama wale no mai kela kala a keia kala, he lepo wale no oloko, he mau wahi popo laau ma na aoao ko lakou wahi e moe ai ; mawaena ke ahi e ho-a'i, ua lawa pono hoi oloko o ka hale i ke kamano, kulu iho la no ka hinu iluna o kahi moe, o ko lakou wai-ala no hoi ia. He mau iho la paha ia .
NO NA KEIKI A NA KANAKA ME NA WAHINE ILIKINI.
Steslacoom, W. T.— Kahananui, 3 Keikikane ; he wahine hapa Hawaii hapa Ilikini kana ; Kauai, l Keikikane ; Kalama, 2 Kaikamahine ; Liloa, 3 Kaikamahine ; J. Kiko, 1 Keikikane ; Keawehaku,
2 Kaikamahine ; S. Kamohoula, 1 Kaikamahine.
Port Gamble, W. T .— H. Mauli, 2 Kaikamahine me ka wahine Ilikini mamua a make, he wahine Hawaii hoi keia ana e noho nei, aole nae a laua keiki.
Victoria , V. I — Keawehau, 1 Keikikane, 1 Kaikamahine ; S. Keawe, 1 Kaikamahine ; Emene, 1 Kaikamahine ; K. Mahoe, 1 Kaikamahine ; Kamahuia, 1 Kaikamahine ; Beni, 2 Keikikane, 2 Kaikamahine ; B. Haumea, 1 Kaikamahine.
San Juan Island .— L. Naukana, 4 Kaikamahine ; Keonipoli, l Keikikane, 3 Kaikamahine ; ua make nae o Keonipoli i ka. A. D. 1864, o ka wahine wale no koe me na keiki.
Baki, 1 kaikamahine, ua hanau ke kaikamahine i ke keiki a make, o Kimo ke kane, he hapahaole no no lakou, a holo i ka moku i ka A. D. 1863, ke noho nei no ka wahine. Kahauna, 2 kaikamahine. Kamai, 2 keikikane, 1 kaikamahine. Palaile, 2 keikikane. Nuuanu, 2 keikikane. Ohule, 1 keikikane, ua make nae o Ohule i ka A. D. 1863. New Westeminster, B. C. Beapea, 2 kaikamahine, l keikikane, ua make nae O Beapea i i ka A. D. 1863. O na kaikamahine hoi, ua mare i ke kane, a hanau na keiki, (eia iho na kane.) P. Ohule 1 a laua keikikane. Naohia, 3 keikikane, l kaikamahine, ua make nae o Naohia, o ko laua makahiki hookahi i make ai me ka makuahunowai. (He wahine Ilikini wale no hoi ka keia poe ,)
Bila, 1 kaikamahine, Ki, 2 kaikamahine. Malohi, 1 keikikane, 1 kaikamahine. Hanale, 2 kaikamahine. Kaleio-pu, 3 kaikamahine, ua make nae o Ka-leiopu i ka A. D. 1863, ua mare nae ka hiapo i ke kane, o Nahoa ka inoa o ke kane. He wahine Ilikini no kana mamua, a hanau ka wahine 4 keiki, o ka hiapo hoi mare iho nei i ke kane, a hanau i ke heiki make iho nei, iloko iho nei no o keia makahiki, 1 keikikane i koe e ola nei, ua aneane hapauea loa no o Nahua, miki aku nei i kela kaikamahine opiopio i wahine nana.
Oregon City . O.— C. Kahuelipi, 3 keikikane, 1 kaikamahine. Mumuku, 1 keikikane, 1 kaikamahine, ua mare ke kaikamahine i ke kane malaka, ua hanau na laua 2 keikikane, 1 kaikamahine. O keia ka nui o na keiki a na kanaka i hanauia e na wahine Ilikini. O na keiki aku i make he nui wale, aole lakou i komo i keia helu ana, a me na makua'ku i make, ke ola nei na keiki a lakou, aole lakou i helu ia, no ka mea, ua loihi loa ka make ana, mahope mai ko'u hiki ana ia nei.
I ko Waialua Oahu.
I ka lehulehu e noho ana ma waialua Oahu .— Aloha oukou.
Ua pau kau hana o ka Hale kau Kanawai o ke Aupuni, no ka mea, ua hookuu ko kakou Moi aloha kanaka, i ka Ahaolelo o ke au mua o kona noho Alii ana. A ua haawi pu mai no hoi oia me kona puuwai i na kipona lua ole o ka hoomaikai ana me ka mahalo i na hoa o ka Hale Ahaolelo.
Ano la, ke hoike aku nei au ia oukou ma ke ano pokole o na mea o ka Ahaolelo, mamuli o ko'u kuleana iloko o ia Hale, elike me ka mana Kumukanawai, a me ka pono i hooili ia mai e oukou maluna ponoi iho ou.
O na manao a me na hana i hoopukaia e a'u ma ko oukou aoao, ma ke ano Bila Kanawai, ua kalakalai no ko oukou luna e ku i ko oukou makemake, ma ke kapae i kou mau manao ponoi, i kupono i ka ipuka o ke kaulike.
Ua hooikaika no wau ma ka haawina kupono i kou kuleana ma ke ano luna no oukou, mai ka la o ka hoomaka ana a hiki i ka la i pau ai ka hana o ka Ahaolelo.
Ua hoopuka no wau iloko o ka Hale ma na mea hiki ia'u ke hana no ko oukou mau pono, a me na pomaikai i manao ia e oukou, e loaa mai ana i ke au o ka maluhia, a me ka manawa o ke kuonoono.
O ka Bila Kanawai mua i hoopukaia e a'u ma ko oukou aoao, oia ka Bila Kanawai e hoololi ai i ka Pauku 481 o ke Kanawai Kivila, ma ka hookomo ana ina hua. " E hiki no i kela mea keia mea ke malama i elua lio me ka uku ole i ka Auhau." Ma ke noi a ka Loio Kuhina i kokuaia e ka hapanui o ka Hale, ua hoole ia ka Bila.
Mahope mai, ua hoopuka hou no wau he Bila Kanawai, e hooemi ana i ka Auhau lio, i hapalua dala no ka lio hookahi i ka makahiki. Ma ka manao o ka hapanui o ka Hale, u hoole hou ia keia Bila.
Hoopuka hou no wau he Bila Kanawai e hoololi ai i na Pauku e pili ana i ka " Awa," me ka hooemi ana i ka uku o ka palapala ae kuai Awa, me ka ae ia o na kanaka e inu i ka Awa. Aka, ua hooleia e ka Hale.
Mahope mai, hoopuka hou no wau he Bila Kanawai e hoopau loa ana i na Pauku a pau e pili ana i ka Awa, aka, no ka puka ana mai o ka Ona o ka Awa, makau hou kekahi poe, o komo ka Awa malalo o ka Pauku 1 o ka Mokuna XLII o ke Kanawai Hoopai Karaima. Nolaila, ua make ka Bila.
Ua hoopuka hou no wau he Bila hou, o kona ano i manaoia, e hooulu i keia lahui a me ka noho ana hoomaikai ae i ko ka wa i hala. Oia hoi ka ae ana'ku i ka poe i okiia mamua, a e okiia'na ma keia hope aku, e mare hou.
Ua nui no na mea i haule mai ilalo o ka Hale mai na aoao elua mai, o ka aoao ma ka Bila a me ka aoao kue mai. Ua komo ke ano nui o na manao a me ka hoopaapaa ana iloko o ka Baibale, Aka nae hoi, o na kumu i hoopukaia mai ai e ka aoao kue i ka Bila, he mau kumu kaulei wale no a kahua ole hoi. Eia nae, ua kokua ka hapanui ma ia aoao, a nolaila, ua make ka Bila.
O keia mau mea i hanaia, ua hoopuka ia no ko oukou makemake, e like me ka mea i hooholoia ma ka halawai makaainana o Waialua i ka la 6 o Okatoba i hala aku nei.
Uu nui no na Bila Kanawai i hanaia i keia kau Ahaolelo, a he maikai ka nui o ia mau Bila Kanawai. Aka, o na mea i akeia e loaa ana, aole ia.
Aka hoi, he pomaikai nui no ko'u loaa ia oukou, aole ia oukou wale no, aka mai o ao. O ke kau ole ana i Kanawai auhau, e like me na kau Ahaolelo i hala. He pomaikai nui loa ia , a he mea hoi na oukou e hiki ai ke kaena iho me ka hauoli.
Eia kekahi ; o ka Bila Kanawai e dute ana i ka raiti o waho mai, i mea e lawe nui ole ia mai ka raiti i Hawaii nei. He pomaikai no ia no oukou no ka poe mahiai raiti o Waialua.
O ka bila Haawina o na dala a ka lehulehu i hookupu ai ma ka waihona o ke Aupuni, ua hoolilo kupono ia, a emi na lilo malalo o na loaa, i ole e pilikia a kaumaha ka lehulehu. Eia no keia, o ka puu dala i noiia no ka hana ana i mouo hoopaa moku no ke awa o Maeaea, ua loaa a ua ae ia , eha haneri dala ($400.) O ka ka Luna Hana Alanui wale no koe.
O ke kumu maka'u o kekahi poe, no ka hui ana o na 'Lii me na Lunamakaainana i hookahi Hale me ka noho pu mai o na Kuhina ; ua oi ae ka pono o ka hoohui ana, i ko ka wa mamua.
O ka nui o na mea o ka Ahaolelo, e ike no oukou i ka manawa e hoopukaia'i o ka Nupepa Aupuni, ko oukou nupepa ponoi no ia.
O na Lunamakaainana o keia kau Aha olelo, he poe kupono ka hapanui o lakou, a he poe maikai hoi ma na hana o ka Ahaolelo.
O na manao opu nui a me na hana pili hoowahawaha a oukou i lohe ai, a i ike iho ai, a ma keia hope aku, paha, e like me ka L. Kaapa o Hilo, mai wikiwiki oukou e apono aku, no ka mea, ma ke ano o na mea i oleloia e ko kakou Haku, aole pono ke kanaka ke kaena no kona pono iho, aka, e kaena ke kanaka i ka pono o hai.
Ua akaka no keia ia kakou, no ka mea, aole e lilo ke kanaka i hoike nona iho, aka, e lilo kana mau hana i hoike e akaka'i kona pono. Eia ke oki, e na makamaka, aloha oukou.
J. W. KEAWEHUNAHALA.
Kikihale, Ian. 21, 1864.
Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU , IANUARI 26, 1865.
Ma keia pepa, ke hoolaha nei makou i ka palapala hoike a J. W. Keawehunahala " i ko Waialua, Oahu ." Na ia palapala i alakai ia makou e hoike aku i ko makou poe makamaka heluhelu pepa i ko makou manao ponoi no ke kau Ahaolelo kau Kanawai i hala ae nei, a no na lala hoi o ia Aha.
He minamina ko makou no ka hoolaha ole ia o ka moolelo o na hana o ia Aha oiai lakou e akoakoa ana, a e hana ana, no ka mea, he pono nui ia no ka lehulehu. Oloko o na kau Ahaolelo a pau mamua aku, ua hoolaha ia na moolelo o ko lakou mau hana. Ua hoolaha ia na kumu hoopaapaa, me na manao i.hoopuka ia ma na aoao elua. Ua kuka ia na kumu manao nui, a iloko o ia kuka ana ua halalo ia ke akamai hohonu o ka poe noiau, a ua hoike ia ko lakou manao, a me ka lakou hoopaapaa ana i ka lehulehu ma na wahi a pau o ka aina. A ua lilo ia hana i kula maikai no na makaainana. Ua paipai ia ko lakou noonoo, ua hoakea ia ko lakou manao. Ua loaa hoi ia lakou na haawina maikai i loaa ole io ma na halekula a pau o keia Aupuni. He kula hoonaauao na kau Ahaolelo i hala no na makaainana a pau o ke Lii. Nolaila, minamina makou no ke pani ia o ka puka e laha ai kekahi kumu ike nui iwaena o kakou. No na Kanawai i hooholoia, aole makou e olelo i keia wa, oiai aole makou i ike ia mau Kanawai. E hoolaha ia paha ma keia hope.
Oiai aole i ike ia ka moolelo o na hana o ka Hale Ahaolelo, ua ike pinepine ia no ma lalo o ia Aha ma Honolulu nei iloko o ke kau i hala ae nei. Elua ano i ikeia o ka Hale. O ka poe makemake i ka maikai, a hoike i ko lakou makemake maloko o ka Hale, a mawaho no hoi. He maikai ko lakou ano, a ua mahalo ia ko lakou mau inoa. Pomaikai ke Aupuni a me ka lahui i na kanaka o ia ano. O lakou, a o ka poe i ano like me lakou, na kia paa o ka pono o ko kakou aina nei. He pono ke haawi ia ka mahalo nui i na kanaka o ia ano. O lakou ke ea o ka lahui.
Aole nae peia na lala a pau o ka Hale Ahaolelo. A he mea hilahila ia makou ke hoike aku, he poe kekahi iloko o ia Hale i hooluu ia ko lakou ano kanaka a nalowale loa iloko o na waiona. Nui loa ka ona o kekahi poe . Aloha wale ke ano kanaka i hookahuli ia i ano holoholona ! Aloha ino ke ano kanaka i hokai wale ia i loko o ka waiona, a lilo i mea lapuwale ! Minamina wale ke akamai o ke kanaka i uhauha ia a lilo i mea ole ! Me he poe holoholona ala e hanu ana ma kahunaimu, pela ka pipili mamau ana o kekahi mau mea o ko kakou poe kau Kanawai i na hale inu rama o Honolulu nei ! Ua hoohilahila ia ke ano kanaka ! Ua hapala ia i ka eleele ka inoa hanohano, a ua hoeha ia ka manao o ka poe a pau i aloha i ka inoa maikai o ke Aupuni ! He hookahi kaina o ia poe. Hookahi iloko o ka Hale, e hooikaika ana ma na mea e ona ai ka lehulehu. A hookahi mawaho, e hooikaika ana ma na mea e ona ai lakou iho ! Hookahi mea iwaena o ia poe i hookaulana ia ia iho maluna o na poe ino a pau. Ua nana na maka o ka lahui holookoa ia ia me ka haohao, me ka ninau ana, he moe uhane paha keia a lakou e ike nei. No ka mea, ua iho mai oia ilalo mai ka awai hemolele o ka hale o ke Akua, a ua bapetiso oio ia ia iho iloko o na wai hooluu eleele loa. Ua kumakaia oia i ka Pono nui ana i hoohiki paa loa ai e malama no ka wa pauole. Iloko o ka Hale, ua noho mumule oia ma na kumumanao a pau, koe wale no na mea e pili ana i na wai ona, malaila makaukau oia i ka olelo oia ke kokua. No na Kanawai hoomaluhia i ka aina, aole ona manao. Na mea nui e pili ana i ka oihana kalepa, a me na kumu waiwai nui o ke Aupuni, aole ekemu kona waha ! Mamuli o ka pono o ka oihana kula, e pomaikai io ai kona lahui kanaka, aole oia i kokua ! Aka, i hoea mai ana ka hana o ka Bila Puhi Rama, kokua oia ma ka olelo a ma ka o lima ! I hoea mai ka hana o ka Bila Hoonoa i na wai ona, kokua oia ma ka olelo a ma ka o lima ! I hoea mai ana ka hana o ka Bila Hoonoa i ka awa, kokua oia ma ka olelo a ma ka o lima ! Oia wale no kana mau mea i kokua nui ai iloko o ka Hale Ahaolelo ! Ua olelo ia, ua alakai ia ka oia iloko o ia mau hana i mea e loaa mai ai kekahi oihana Aupuni ! Ina pela, ke manao nei makou, ua kuhihewa oia i ke ano o ke Aupuni. Aka, ina paha e loaa ia ia ka oihana i uku no kana hana, e ike auanei oia ua poho kona kuai ana. Ua nui ka lilo, a e uuku auanei ka loaa. He hana inea ke kolohe. He rula kupono keia no na mea a pau. Ua komo nae na kanaka o ke ano a makou i hoike ae nei iloko o ka hapa uuku o ka Hale Ahaolelo, a he mea oluolu ia. Aole no hoi makou i kakau i keia mau manao me ka noonoo ino, aole hoi me ka makemake e hoohalahala kumu ole. Aka, no ka hanauna hou makou i pane ai i keia, a no ka poe i koe, aole i maa i na hana ino. Ea, he hana inea ke kolohe.
Ano hoi, e nana iki kakou i ka palapala hoike a J. W. Keawehunahala, oia ka mea nana i alakai ia makou iloko o na manao i hoike ia maluna. No kona ike paha he hemahema ka hoolaha ole ia ana o ka moolelo o na hana o ka Ahaolelo, nolaila, manao oia e hoolaha i kana mau hana ponoi. Peia paha.
Ke kaena nei o Keawehunahala i na mea ana i hooikaika ai, eia nae, o ka hua o kana hooikaika ana, he ole hiki. Ole hiki ka Bila e ae ana e hookuu i na lio elua me ka auhau ole. Ole hiki ka Bila hooemi i ka auhau lio. Ole hiki ka Bila hoololi i ke Kanawai Awa. Ole hiki ka Bila hoonoa i ka Awa, no ka puka ana ka o ka ona o ka Awa ia Keawehunahala ! Akahi ka hoi ka ona o ka mea ono ! Ole hiki ka Bila hooluolu lahui ma ka oihana mare ! Kei ka lili no ka oihana mare ! Hemolele paha ka oihana mare me ka wahine mare ia Keawehunahala ! Ua pomaikai ka aina ma ka ole hiki ana o ia mau Bila a ka Luna o Waialua, Oahu .
Ke hoike mai nei ua o Keawehunahal e hoopuka ana ka ke Aupuni i nupepa no ko Waialua poe ponoi. Ola hoi ha ko Waialua poe i ko lakou pepa ponoi ! Ma ka hope o kana hoike ana, ke huhu nei o Keawehunahala i kona hoa no Hilo no na hana pili hoowahawaha. A ke ao nei oia ia ia ma ka olelo a ka Haku, " Aole pono ke kanaka ke kaena no kona pono iho." Aole io no hoi paha ! Aole ka he pono ke kaena. A owai hoi keia e kaena nei no kana mau hana iloko o ka Ahaolelo ? Owai keia e olelo nei i ko Waialua, Oahu , no kona pono iho ? " E ke kahuna lapaau, e hoola oe ia oe iho, alaila lapaau aku ia hai."
Ua lawa paha keia. E waiho kakou ia J. W. Keawehunahala me kahi nupepa ana, me kona ohana ma Waialua, ma ka papa.
Ke Kaao o Kepakailiula.
Ma keia pule ae e hoomaka ana makou e hoolaha i ke koena o ia Moolelo kaulana. Ua paiia kekahi hapa oia Kaao iloko o ka makahiki i kaahope ae nei o keia pepa, aole nae i pau. Ua makaukau makou me ke koena o ke kope, a e hoomaka ana makou e pai ma kahi i koe, oia ka Mokuna XIII.
Ina eia i ko makou poe makamaka kekahi mau Moolelo, a Kaao paha o ka wa kahiko, mea hoonaauao i ka lehulehu ma na hana, na oihana a me na kanaka kaulana o ia wa, ua wehe akea ia no na kolamu o ka pepa ia lakou. Aole pono ke nalowale na Moolelo kahiko a kakou. E pono e imi ka poe akamai ma ia hana, na Moolelo, a e malama ia.
HOKU AO ,— E holo ana ka moku Hoku Ao i ka Pae aina o Nuuhiwa, i ka la 15 o Feberuari ae nei. Nolaila, ke kahea ia'ku nei oukou e ka poe mea makamaka e noho ana i ka pilikia, e hooili mai i na palapala a me na puolo pu. Aole i ka poe makamaka wale keia leo paipai, i ka poe e aloha mai ana kahi. Ua koho ka Papa Hawaii ia John Ii, a me Polepe o Molokai i mau elele e hele ai.
No ka Ahaolelo.
Mahope iho o ka hooholoia ana o ka Bila a makou i hooki hope ai ma ka Helu 4, ua hoopukaia mai e na Kuhina kekahi Kanawai i kapaia " He Kanawai e hoola hou ai i ke kanawai i kapaia, he Kanawai e papa ana i ka haalele ana o na kanaka Hawaii i keia Pae aina," i hooholoia ma ka la 2 o Iulai, makahiki 1852.
O na kumu nui i koiia'i keia Kanawai e hoola hou no, ka manaoia ana, he kumu ia e kaua'i i ka holo ana'ku o na kanaka ma na aina e. No ka mea, ua ikeia, a ua pae mai no hoi ka lono, no ke komo ana mai nei ka o kekahi poe kanaka iloko o ka oihana koa ma Amerika Huipuia, a ma ia mea, ua hooneleia ke Aupuni e ia poe, a ua hooneleia hoi ka aina nei, i ko lakou mau auhau, a ua nele paha na wahine i ka poe kane ka poe hoi i manaoia nana lakou e malama. A mamuli o ko na wahine ike ana i ka nele o lakou i na mea e pono ai ke ola ana, nolaila, o ko lakou pee koke no ia i ka o-hu nalo o ka hewa, a komo lakou ilaila, o ka nele no ka hope i ke keiki, a ma ia mea e lilo ai lakou he poe e olokaa pu ana i ke kaa nana e auamo ana i keia lahui i ka make, a e hoemi ana no hoi i keia lahui ka mea e makemake nui ia nei e hooulu hou ae. No keia mau kumu a me na kumu e ae pau ole i ka helu, ua hooholo iho keia kau Ahaolelo e hoala hou ia Bila. A nolaila, ma keia hope aku aole loa e hiki i kekahi kanaka ke haalele kumu ole i keia Paeaina. A i ko makou manao iho he Kanawai kupono no keia i hoala hou ia, no ka mea, he hiki no i na kanaka a pau o keia aupuni ke hoolawaia i ka hana, ke makemake lakou e huli i ke gula lelolelo e moe ae nei malalo o ka honua ; a ina e hooikaika na kanaka i ka hana, a hoowaiwai hoi ia lakou iho, alaila, o ko ke Aupuni waiwai no ia. Mamuli o ka ike ana iho i keia mau kumu a me keia mau poino e uluhia mai ana, na ia mea makou i kono mai e apono aku ia Bila hoola.
Ua hooholoia iho no hoi he Bila Kanawai e pili ana i ke kokua i ka ohi ana i na uku hoolimalima o na hale a me na aina ; na na Kuhina no i hoopuka mai i keia Bila. Ma ko makou ike iho i ke ano o keia Bila, mamuli o la lohe ana i na olelo wehewehe a ka poe hana ia mea i hoopuka mai, ua maopopo noho kona ano, oia no ka hoopau ana i ke nahili o ka ohi ana i ka uku hoolimalima, me ka hoemi pu no hoi i na olelo o na aoao a elua. Ka mea hoolimalima aku, a me ka mea aina ; no ka mea, ma keia Kanawai, ua hiki no ke kipakuia e ka mea aina ka mea hoolimalima mai, ke hookaa pono ole oia i na dala i aelikeia, ma ka pau ana o ka makahiki, ina ma ka makahiki ka hoolimalima, a me ka pou ana paha o ka pule a me ka malama, ina ma ka pule a ma ka malama paha ka hoolimalima ana. Penei nae e hanaia'i ua Kanawai la, ina e hookaa ole ia ka uku hoolimalima i ka manawa i aelikeia, alaila, e hiki no i ka mea hale, a mea aina paha, ke lawe i ka waiwai o ka mea i hookaa ole mai, a malama ma kahi kupono no na la he umikumamalima, a ina e hookaa ole mai iloko oia manawa, alaila, e hiki no i ka mea aina, a mea hale paha, ke kuai i ua waiwai la ma ke Kudala, a e lawe ae i na dala hoolimalima mailoko ae oia dala i loaa noloko mai o ka waiwai i Kudalaia, a ina he koena dala koe, e haawi ia mea i ka mea nona ka waiwai i Kudalaia. Aole no hoi i koiia ka mea nona ka aina i hoolimalimaia e hele aku imua o kekahi Lunakanawai i palapala hoomalu, aka, ua hiki no i ka mea aina ke hoomalu i ka waiwai o ka mea nana i hoolimalima me ka hookaa pono ole, me ka hele imua o kekahi Aha Hookolokolo e hoopii ai. He mau iho la ia no keia pule. Anoai wale la.
(Aole e pau.)
HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.
UA MAREIA.—Ma ka hale o J. P. Parker ma ka la 7 o Ianuari nei, ua mareia J. P. Parker no Manaaiole Hamakua, me Leikaula no Kohala Akau. Na L. Laiana i mare.
AHAHUI EUANELIO O OAHU .— E halawai ana keia Ahahui i ka Poalima elua o Feberuari, oia hoi ka la 10, ma Kawaiahao, Honolulu .
KA MOI .— Ua hoi mai Ka Moi Aliiiolani ma Kona Halealii ma Honolulu nei i keia mau la, i hiki ai paha Iaia ke kiai mai i ka nawaliwali o Kona Alii Kaikuahine H. R. H. Kalohelani.
AWA ONO OLE .— Ua loaa mai kahi palapala ia makou mai a Popo o Wailuku Maui, e hai mai ana no kona haawi mai e ka luna kuai Awa olaila i ka Awa ono ole. Aka, ia makou, ua like no ka ono ole. E ka hoa-e, mai kii hou aku oe, o kani kaiala a-ka, a o ka hoka kau a me ka nuku aku i ka hoopunipuni.
KUMU AO HIMENI .— Ua poloai ia mai makou e S. Mahoe o Hanakahi Waipio. E hai mai ana no S. N. Kauakahiakua, ko lakou kumu Ao Himeni, a Ao kula maoli no hoi, no kona ikaika nui i ke Ao, a hoomanawanui hoi i ka pololi, no ka paamau i ke kula a ahiahi. A ua mahalo pu mai no hoi ia i ka maikai o kona leo na ke mele ana.
KAHUNA HOOPUNIPUNI .— Ua hoopaiia o Kalaau, kekahi Kahuna Hawaii , no kona imi loaa ma ka hoopunipuni, he kanaono la ma ka hana oolea, a he kanalima dala ma ka uku hoopai. A keia pule ae haiia'ku ke ano o kana hana hoopunipuni ana.
PU-ANUANU .— Pu-anuanu keia mau la a me keia mau ahiahi iho nei, i ka noke mau a ka Waikoloa a me ke Kiu makani anu, menemene ole laua i ka hoomau mai i ke anu, me he mea la, he hoaikola maoli i ke Kawelu o Lanihuli, aole wale hoi o ke anu ka ukana a ia mau makani e lawe mai nei, aka, o ka lepo pu mai kekahi.
- HOU AE.—I kela mau la iho i kaahope ae nei, ua lilo ae ko Pake Limaikaika kuleana iloko o ke Ahupuaa o Waimanalo, a me na bipi, lio, a me ka hipa e holo ana ilaila, ia Charles H. Judd (Kalea Kauka) no na dala a makou i ike ole ai. Ua like no keia ona hou, a hoa hui hou hoi o Mr Cummings, me ka mea nona ke kuleana i kuaiia, he mau Konohiki maikai no a elua, a he aina maikai no hoi, no ka mea, aia ilaila na ono a na Ki a Kaanu. Ua ikemaka makou, no ka mea, " ilaila makou i ka nahele aala o Halaulani."
KAIPUALEHU .— Ua lohe mai nei makou, ua hiki aku kela haa o Kahalii, Hilo Hawaii ma Ladana, Enelani ; a ke hoikeikeia la kona Kii Kupanaha, imua o na haole o Beritania. Ua hiki oia mamua ma Nu Ioka, a malaila'ku kona holo ana a hiki i Ladana. O Keoki Lolepipi (Geo. Risely) ka mea nana i lawe iaia ma Ladana, me ka manao hoi e lawe iaia ma na Kulanakauhale nui a pau o ka honua Lai, no ko Kaipualehu ike ana i kela mau Aupuni Kaulana o ka honua.
I NA LALA O KA AHAHUI O KE KUOKOA .— Ua ninauia mai na luna o ke Kuokoa, no ka loaa wale ana'ku o ka pepa i na lala o keia Ahahui e like me mamua. Ke hai nei ka Lunahooponopono i kona mau makamaka aloha, aole e loaa wale aku ka pepa i keia wa i na lala o keia Ahahui. Ua mahaloia no ka lakou hana maikai, a ikaika no hoi i na makahiki i hala'e nei, aka, ina e makemake ana kakou e hoomau i ke ola o ke Kuokoa, o ka lawe ana me ka uku pakahi, oia ka mea e pono ai.
Mahina hou o Hilo me Puna,
IANUARI 1, 1865. HILO —
Na Kula Kamalii : Kula Haole, - - - $17 62 ½
" Waiakea, - - - 2 97
" Kaumana, - - - 4 00
" Punahoa, - - - 3 00
" Puueo, - - - 2 43
" Haaheo, - - - 2 62 ½
" Pahoehoe, - - - 6 00
NA MAKUA :
Waiakea, - - - 77 75
Punahoa, - - 71 95
Puueo, - - - 35 00
Haaheo, - - - 27 00
Pahoehoe, - - - 10 25
Alakahi, - - - 22 00
Hakalau, - - - 10 75
Honohina, - - - 3 37
Puuohua, - - - 1 75
Maulua, - - - 63
Papaaloa, - - - 2 25
Laupahoehoe - - - 3 00
Humuula, - - - 4 00
- - - - - $307 85
NO PUNA :
Keaau, - - - $20 00
Makuu, - - - 00 00
Puula, - - - 4 00
Pohuiki, - - - 15 00
Opihikao, - - - 23 00
Kamaili, - - - 00 00
Kalapana, - - - 13 25
Kahaualea, - - - l 87 1/2
Panau, - - - 00 00
Kealakomo, - - - 00 00
Kilauea, - - - 00 00
Olaa, - - - 8 00
Kala, - - - 7 03 307 85
Huina, - - - $400 00
O keia kokua Mahina hou o ke Sabati mua o Ianuari, 1865, he mea ia e kokua ai i ko makou Makua Hawaii o ka Ahahui Misionari i kapaia ka " Papa Amerika," no ko lakou pilikia — a ua lilo keia mau dala no na aina e.
Hauoli nui ka poe lokomaikai o Hilo me Puna i keia mohai aloha no ka makahiki hou. Olioli na kane, na wahine me na kamalii. Ma ka Luakini o Punahoa, ua mahele papa ia kela a me keia apana, me neia
— He papa kane, he papa wahine, a he papa kamalii, a ua hooikaika maikai kela papa keia papa me ke kanalua ole.
Aka, ua hiamoe loa kekahi mau apana nui a me na apana uuku ma Puna a me Hilo . Uu kahaha makou i ka noho wale ana o na kumu a me na luna o ua mau apana la.
O ka nui o na dala Mahina hou o Hilo a me Puna, no ka makahiki 1864 i hala ae
nei, - - - $1,352 00
Ahaaina wahine - - - 63 50
Huina, - - - $l ,415 50
Aole pau ko makou manao e kokua i ke aupuni nani o Iehova. No ka mea, he aupuni aloha nuiia, be aupuni malu hoi, a he aupuni mau loa.
I ka la 20 o Dekemaba, ua hoolaaia ka Luakini hou ma Pahoehoe. He hale maikai ia . O ka nui o na dala i lilo no kela hale, $800.00. A no ka ikaika o na hoahanau, ua kokoke kaa loa, me ka nonoi oleia hoi. T. KOANA
Hilo , Hawaii , Ianuari 7, 1865.