Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 5, 2 February 1865 — Page 2

Page PDF (1.53 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

mea i haalele ai ia Kauai. A hele hou no a noho i Oahu ; a k-a oia i lua nona, oia o Aliapaakai, a no ka papau, ua haalele oia ia Oahu. A hele mai oia a noho i Molokai ; ma Kalaupapa, ua kapaia ka inoa o kahi ana i eli ai o Kauhako, a me Kaholoapele, a haalele no ia Molokai. Hele mai oia a Maui, a k-a iho la ia Keoihuihu ; e kokoke ana me Lahainaluna, a no ka papau oia wahi, lele mai a noho i Haleakala, a no ka papau no o kela mauna, ua haalele oia ia wahi ; a ua hele a noho i Maunaloa, Hawaii, o Kilauea ka inoa o kahi ana e noho mai nei, a malaila ka noho paa ana, a hiki i keia la.

KANA MAU HANA.

            Ua oleloia, he nui wale kana mau hana, kona hoopohaku ana i kekahi kanaka hoohiki ino, kona ai ana i ka ululaau o Hilo-uka, kona iho ana i kai o Puna, a me Puako, kona wawahi ana i ka loko i-a a Kamehameha I., oia hoi ka loko i-a o Kiholo, a me kona pepehi ana i na Kupua ino o Hawaii, Maui, Molokai, Lanai, Oahu, a me Kauai.

EIA KEKAHI MOOLELO O KONA KAUA ANA
ME KAMAPUAA, KEKAHI KUPUA IKAIKA OAHU.

                I kona wa i hele kino puaa mai ai a hiki i Kipu i Molokai, ua hoolilo ia oia i kanaka, a oia keia olelo kahiko a Hawaii nei, " Hookanaka i Kipu," a i kona hele ana a hiki i Kaluaopele, o Akanikolea kahi a Kamapuaa i ku aku ai ; a ike mai la na Kaikaina o Pele o Hiiaka ma, hooho ae la lakou " Kei ke kanaka maikai e ku mai la i Akanikolea ! O ke ku no hoi a ke kanaka maikai la, pali ke kua mahina ke alo !! O ke kino ae no hoi paha ka ke Kaikuaana o kakou a noa ae ia ia, a na kakou ae no hoi ke kane." I mai la o Pele, " Aole kela he kanaka, he puaa kela." I mai la kona mau Kaikaina, " He puaa no kela kanaka maikai e ku mai la la ? Ua ike no hoi kakou i ka puaa e holo ana i kai o Puna eha wawae ? He kanaka no kela !" Wahi a Pele, " Ina e kuamuamu ia'ku la, he keeo mai ko ia'la." I kuamuamu ia'ku ka hana, keeo no ia o Kamapuaa, a kuamuamu mai no hoi o Kamapuaa, keeo no hoi o Pele, a hoolale ae la oia ia Lonomakua e hoa i ke ahi, o ka hoomaka no keia o ke kaua. A ike o Kamapua i ka hahana o ka umauma i ke ahi — Pule ae la oia i kona Akua penei :
(Aole i pau.)

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, FEBERUARI 2, 1865.

 

Heaha o Honolulu no ka poe ui ?

                He nui ka poe opiopio ma Honolulu i na wa a pau. He poe noho paa kekahi. O ko lakou home keia. He nui no hoi ka poe ui e noho paa ole ana ma Honolulu nei i na wa a pau. He poe malihini lakou no na mokupuni e mai. He mau la ka noho ana o kekahi ; he mau pule, a he mau malama hoi ko kekahi. Pela i piha mau ai keia Kulanakauhale i ka poe noho lewa o na kama elua, kane a wahine. Maluna o na moku oli aina ia poe e holoholo pinepine nei.
            He nui na kumu nana e kono i ka manao o ka poe opio i na kulanakauhale nui. O ka hanohano, ka lealea a me ka pioloke o na wahi lau kanaka, oia kekahi mau mea a ka naau opiopio i kuko nui ai. A na ia mau mea i alakai i kekahi poe he nui maanei. Mamuli o ka manao auwana wale iho no ka hele ana mai a kekahi poe. Mamuli hoi o ka imi hana ka hele ana mai o kekahi poe. Hahai hoi kekahi poe i na makamaka. A ua hele mai kekahi poe no ko lakou manao he hiki ke hana kolohe ma Honolulu me ka hoopai ole mai o ke Kanawai. Wahi a lakou, " Aole anei e loaa wale mai ka Laikini malaila ?" " Aole anei e inu ke kanaka i ka rama a kena malaila ?" Pela i noi loa'i ka poe opio ma ke Kulanakauhale Alii o ke Aupuni. A ua huikauia lakou, he poe o na ano a pau. Ua loaa i ka poe noonoo, i ka poe aloha hoi i na hanauna hou, keia ninau : " Heaha la o Honolulu no ka poe ui i keia wa ?"
            Mamua o ko makou pane ana i ka hailona o ia ninau, e nana pu iho kakou i kekahi mau ino o Honolulu nei, a he mau mea hoino ia i ka poe opio o keia pae aina. Eia ma Honolulu na hale kuai rama he nui. A iloko o ia lehulehu o na hale rama, aole e nele ka poe makemake e inu ke hoike ae lakou ia makemake. O ke kapu a ke Kanawai i hookau ai maluna o ia mau hale, he koloke wale no ia no waho, he mea hookeokeo wale no ia waho, he hookamani wale no. Aole i kapu ka rama. Mamua iho nei, ua hoolohe makou i kekahi mau kanaka ui e kaena ana no ka loaa oluolu o ka rama ia laua. " Aole halekuai rama ma Honolulu e loaa ole ai ia mea i ke kanaka Hawaii." wahi a laua. A i ka nana'ku, he oiaio no ia. Me ia mau hale rama ke waiho pu nei kekahi mau keena hula. Malaila na hula o ia ano aku ia ano aku. Malaila na pila, na mele me na mea e he nui wale e lealea ai ka poe opiopio. Maloko o ia mau hale ka poe opio i inu ai i ka apu nana i hoopokole i ko lakou mau la.
            Me na hale rama a me na hale hula, ke pipili mau nei kekahi poe paniolo hoohei kanaka. He pono paha ke kapaia lakou he poe " MANO HOLOHONUA." O ka lakou hana, oia ka imi ana i na malihini, a alakai ia lakou iloko o na hale ino, ke kiai nei lakou ma na uapo, a ina e ku mai na keiki o ke kai, na lakou e apo koke a e kauo aku iloko o ka lua a lakou, malaila e ako ai i ka hulu a pau. Ina e hiki mai ke keiki kuaaina o Hawaii, a o Maui paha, aole e ole ka holo mai o na paniolo hoohei kanaka i-o na la, e ake e hoopaa ia ia. E like me ka mio ana o ka Aukuu no ka ia, me ke poi ana hoi o ka Pueo i ka moa keiki, me ke nahu ana hoi o ka Manokihikihi i ke kanaka, pela keia poe mano holoholo e mio nei, a e popoi nei, ae nahu nei i ka poe ui ma Honolulu.
            Eia hoi kekahi. He mea nui na hale hookamakama ma Honolulu. Malalo o ka malu o kekahi pepa i kapaia he laikini, a i haawi ia e ke Aupuni, ke manao nei kekahi poe ua loaa ia lakou ka mana e moekolohe, a ua kaena lakou ma ia mea. A ke malama nei lakou i na hale hookamakama, he pono nae ke kapaia he mau hale pepehi ola ; no ka mea, ua nui loa ka poe i make iloko o ia mau hale. O na Haku o ia mau hale, ke kiai nei i na malihini opio e like me ke kiai ana o ka popoki i ka iole. Lanakila loa ka poe kue i ke Kanawai ehiku ma Honolulu i keia wa. A o ia lanakila ana, he mea kaena no lakou, a he mea alakai i ka poe hou iloko o ia ino hookahi me lakou.
            Mamuli o na mea i hoikeia'e nei, ke pane aku nei makou i ka minamina : " Heaha o Honolulu no ka poe ui ?" No kekahi poe ui he nui wale, ua lilo o Honolulu i kahunaimu, malaila i kalua ia'i ko lakou ano kanaka a mo-a loa i ka hewa, alaila, ua hoounaia lakou iwaena o ko ke ao nei, he waiwai kalepa no ke Aupuni o ka Po. No kekahi poe ui, ua lilo o Honolulu i hale kamana nui no Kakana, malaila i ao ia'i na haumana a akamai ma na hana lapuwale, malaila i hoiliili ia'i na anoano o ke kolohe me ka make, a lulu hou ia ma na Apana a pau o keia Aupuni.
            E ke kanaka ui, ina he aloha kou ia oe iho, i kou uhane a me kou kino, mai hoopili aku oe i kekahi o na lua mimilo o Honolulu i hoikeia'e nei maluna. E ka poe ui, ina he aloha ko oukou i ka aina a na kupuna i haawi mai ai, ina he aloha ko oukou i ko oukou hanauna iho — ina he makemake ko oukou e ola, alaila, mai hana oukou i kuikahi me ka make maloko o na hale rama a me na hale hookamakama o Honolulu. E na makuakane, me na makuwahine, ina he aloha ko oukou i na keiki me na moopuna, e ao ikaika aku ia lakou e alo ae, a e hookaawale loa'ku, i na lua pau o keia Kulanakauhale.

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

                NO KE KAMA ALIWAHINE — Ua lono mai makou ua wehe iki ae ka pili a ka mai i ko kakou Kama Aliiwahine, a he mea oluolu no hoi ia i ka lohe ana o kona mau kini. Ke manao nei ke Kauka, e oluolu koke ana no ia. I ka Poalua nei, ua hiki ia ia ke hele maloko o ka hale. E ola ke Aliiwahine i ke Akua !
            AHAAINA HOOOMANAO.— I ka Poalua i hala ae nei, ua akoakoa na wahine i hoomaka i ke kanu ana i na laau malumalu o Kawaiahao ; e hana i wahi ahaaina hoomanao no ka hana a lakou, a ua paina iho maloko o ka pa, me ka hoomaikai ana i ka mea nana i hooulu na laau a pau. Ke mahalo nei makou ia lakou.
            MAI PALUPALU O UKEKE.— O ka mea nona ka inoa maluna ae nei, oia hoi ko kakou makamaka aloha o keia mau la poluluhi o ka hooilo : ua kipa mai oia ma ko makou keena hana, a i ko makou ike ana aku e kau mai ana ke alina , ka maewaewa, ka hana hoi a ka lio iluna ona; a o ko mea ka i haule ai o ua o Ukeke, i okupeia e ka lio, oiai e hoi aku ana ia mai ka halawai mai Kaaawa aku. A ma ka okupeia ana o ka lio, o kona haule iho la no ia ilalo, a manimamiheuia kona lae. E waiho iho la ka lio i kana mau paka, ina ua weluwelu liilii. He weluwelu liilii ka ka hele i ka po ! Aole no i oleloia mai ka elemakule e hele i ka po, hele keia e hele ai i ka po. Me ia no nae ko makou aloha nui. Mai kaeko mai oe i keia mau wahi huaolelo ke ike oe.
            WAHINE ONA RAMA.— I ka poalima iho nei, ia'u e naue ana ma ke alanui Alii, a e kokoke ana ma Kawaiahao, halawai iho la au me kekahi wahine ona rama, ua hele na lihilihi a kuku, me he mea'la ua anu i ka makani Waikoloa. Mai laila aku kona hele ana a hakaka me kekahi Pake e hele mai ana, a hailiili wale aku no i ka Pake me ka hala ole. Auwe no ka hoi ka wahine hilahila ole ! Eia hoi ka ninau, ua like anei na wahine o keia kulanakauhale me keia wahine ona hooie launa ole ?
            WILI KO O KANEOHE.— Ke hoomaka nei ka wili ana o ke ko, pela ka lohe mai.
            HALE NO KE KAHUNA PULE O WAILUPE.— Ke hoomakaukau nei ko Wailupe poe i puu dala, i mea kuai laau hale no ke Kahu haiolelo o lakou. O ka pono loa no ia o ko laila poe, i loaa ai ka punana o ko lakou makuahine e hoopulupulu mai ai i kona ohana, oiai aole i hala ae o Welehu, o ka malama ino o ke Kau, e lulu ai na manu, na eu o ke Kaona. He pono no ia oukou e ko Wailupe poe ke lulu mai ma keia hana nani lua ole o ke aloha, e imi mai ana i na aoao o na hoa aloha iloko o ka Haku.
            I KA POE E KAKAU MAI ANA I KE KUOKOA.—E hoomanawanui oukou e ka poe e hooili mai nei i na manao i ke Kuokoa i ke pai ole ia e kekahi o oukou, no ka mea, ke piha mau nei ka kakou pepa, aohe wahi kaawale. Eia kekahi, i na oukou e makemake ana e kakau mai i ke Kuokoa, e imi oukou ma na manao nui, aole ka hoolilo wale i ko oukou manao, a kuawili wale aku. Mai kakau mai i na manao mahalo i ke Kuokoa, no ka mea, ua akaka e ko oukou mahalo ; e hoomaka no ma ko oukou Kumumanao.
            I KA POE LAWE I KE KUOKOA.— Ua nele makou i ka Helu 1, a me ka Helu 4, nolaila, mai hoohalahala oukou no ko kakou nele ana, o ka poe e makemake ana e lawe i ke Kuokoa, e haawi aku no makou i na helu a pau, a koe nae ka Helu 1, a me ka Helu 4.
            ELEDELIGA (ELDRIDGE,) MOKU LAWE LETA. — I ka Poakahi iho nei, ua makaukau oia e holo aku ; aka i kona holo ana, a ma aina hou, ike ia ka puka mahope, nolaila kali iki oia, e kapiliia kona puka malaila, aole no hoi i emo o ka pau no ia, a o ka holo no hoi ia.
            KULA HUMUHUMU.— O na kumu o keia kula, ma, Kawaiahao Kamalena wahine a me kana kaikamahine, a me kekahi mau kaikamahine puukani o ke kula o ka Punahou. O na hana e hana ai, o ka humuhumu maoli, o ka ulana lihilihi, a me ia mea aku ia mea aku.
            KEENA KUKAKUKA.— Ua maheleia ka Hale Luina Sailor's Home i mau keena he lehulehu mamua aku ; a i ka poalua i hala'e nei, ua mahele hou ia i keena kukakuka no na mea pili kino a pili uhane no hoi.
            NO KA POE HANA ANIANI.— Ua hoi mai nei keia poe akamai i ka hana aniani, mai
ko lakou wahi i hele aku nei, a e haawi ana lakou i hookahi hoike ana i koe, oia ka po Poaono e hiki mai ana. E hoomanao oukou o na aniani o kela ano keia ano i hoikeike ia iho nei ma kahi o H. M. Wini, e haawiia ana i kela mea keia mea. O ko lakou po hope loa keia, a huli hoi aku lakou i na pali hauliuli o Kaleponi.
            MAI PILIKIA.— I ke kakahiaka o ka Poaono i hala ae nei, oia hoi ka la 28 o Ianuari, 1865. Ua ku mai o Kilauea ma ia la, i ka hooleleia ana o na pipi, ua holo aku mai ka pa aku hookahi pipi nui me kona mau hao weliweli, aia hoi he poe wahine e ohi limu ana ; a holo loa aku keia pipi ma kahi o kela poe wahine, a ike ka nui o na wahine, pau lakou i ka moe ilalo, a o ka wahine ; o ku auanei mahope iho, holo oia i kula, a peu ia ka hope o ka wahine, a walawala-ki aku la, a waiho ilalo. A holo aku la kekahi poe kanaka e ninau aku i kona eha i ka pipi, a me kona eha ole, hoole mai ia, " aole i eha, ina e ku i ke kiwi, ina ua eha loa ; aole hoi peu wale mai no i ka ihu." I moe ino ko ka po, ina ua poino.
            UA PUNI IA MAKOU.— Ua loaa mai kau palapala ia J. W. M. Kua, o Kalihi Kona Hema, Hawaii, i kakauia i ka Ia 29 o Dekemaba, 1864. E hai mai ana no ka hiki ana aku o kekahi mau kanaka moremona a hoopunipuni aku me ka hai aku he mau hoahanau o ka berika o Kaumakapili, me ka manao paha e loaa kahi ai ma ka hoopunipuni, auwe ! auwe !! Aloha wale ka hoaa ana'ku, mai puni hou mai oukou la.
            E HOOLOHE ! E HOOLOHE !!— Auhea oukou e na makamaka o na kanaka Hawaii e noho la ma Nuuhiwa ! E holo ana ka moku "Hokuao" ma ia Paeaina i ka la 15 o Feberuari. Ina he mau leta ka oukou nolaila, e hoouna koke mai ia Kauka Kulika. E na hoa, e hoomanao i na makamaka e noho la i ka aina malihini. E kau aku i ke aloha ia lakou a pau loa malaila.
            HALAWAI O KA AHAHUI EUANELIO OAHU.— E halawai ana ka Ahahui Euanelio o Oahu ma Kawaiahao i ka Poalima, Feberuari 10. E hoomaka ana ka hana i ka Poalima ; e hoikeia ka Haiao imua o ka Aha i ka la Sabati, Feb. 12. A he lana ko makou manao, e hui ana na Anaina o Kaumakapili me Kawaiahao ma ia la e lohe i ka Haiao.
            Auhea oukou na Ekalesia Euanelio o Oahu nei, e hoomakaukau nui oukou a e hele mai. E hele mai na Kahu me na Elele. Ua alualuia no hoi ka poe makaikai ke hele mai e ike a e hoolohe i na hana.
            ELELE I Berekane.— Ua pae mai ka lono i ko makou mau pepeiao, e holo ana ka ka
mea Hanohano D. Kalakaua, ka Luna Leta Nui hoi i Berekane, i Elele e lawe aku ai i ka olelo. He lohe wale no ia.

NU HOU O NA AINA E MAI.

                The Whistler arrived here last Friday, and the " Light of the Age" arrived on Saturday bringing news to the 12 January. The news is not of much importance. There were mere rumors most of which are not true.

Sherman.

                Gen. Sherman had crossed the Savannah river with part of his army, and was near a place called Hardeeville. The newspapers of Charleston think he is moving on Branchville a town 62 miles South West of Charleston, where the railroad from Augusta to Charleston meets another railroad from Branchville to Columbia. This is very likely.
            Sherman had sent Kilpatrick's cavalry with a large force of foot soldiers South from Savannah to destroy the railroad which leads to a place called Albany, near the Altamaha river. Gen. Lee used to receive great quantities of beef cattle from Georgia and Florida, which are now cut off by Sherman.
            The citizens of Savannah seem to be very quiet and to be more loyal than those of most Southern cities. There had been a meeting held by the Mayor and principal citizens, at which they declared themselves loyal citizens of the United States of America, and claim the privileges offered in the Presidents' Proclamation of Amnesty.

The Attack on Fort Fisher.

                This movement seems to have been a failure, but the reason why is not clear. It is clear that there was a misunderstanding between Gen. Butler and Admiral Porter. This is also certain that Gen. Butler has been removed from his command by the President, and has gone home to Lowell, Massachusetts. His troops have gone back to the James river. The iron-clad steamers went to Charleston, and the wooden vessels to Beaufort in North Carolina. There was a terrific storm during the operation, which obliged Admiral Porter to leave. None of the vessels were lost.
            Ua ku mai ka moku Wisetela (Whistler) e holo mau nei i Kaliponi ma ka Poalima, a ma ka Poaono ae hoi, ua ku mai ka moku " Malamalama o ke ao nei," ( Light of the Age), e lawe mai ana i na nu hou, a hiki i ka la 12 o Ianuari, aohe nae he mau me nui He nui na lono wale mai, a he nui nae oia mau mea i oiaio ole.

No Keremania.

                Ua hele aku o Keremana a me kahi hapa o kona puali, ma kela aoao o ka muliwai o Kavana, a ua kokoke aku ia i kahi i kapaia o Hadivila (Hardesville). Ua manao na nupepa o Kaletona, e nee ana ia i Lalavila ( Branchville), he kulanakauhale he 62 mile ma ka aoao komohana hema o Kaletona, i kahi a ke ala hao e holo ana mai Auguseta a i Kaletona, a ma kahi hoi e hui ai me ke ala hao e holo ana mai Lalavila a i Columebia. Pela io paha.
            Ua hoouna aku o Keremana i ka puali kaua lio o Kilipakarika, a me kekahi puali nui o ka poe koa hele wawae, ma ka hema mai Savana aku, e wawahi i ke ala hao e holo ana i kahi i kapaia o Alabani (Albany), e kokoke ana i ka muliwai Alatamaha (Altamaha). Ua loaa mau mai ia Genela Li o ka Hema ka pipi a nui wale mai Georogia, a me Ferolida mai, a i keia wa, ua okia ae kahi e loaa mai ai oia mau mea iaia, e Keremana.
            Ua ano noho malie na kamaaina o Savana, a ua oi aku hoi, a ua oi aku ko lakou manao ana i ke Aupuni, mamua ae o kekahi poe kulanakauhale o ka Hema. Ua hoaala ia ae kekahi halawai e ka Luna ame no poo o ke kulanakauhale, a ua hai ae na kanaka o ke kulanakauhale, e hookupaa lakou ia lakou iho mamuli o ke Aupuni.

Ka hoouka ana ia papu Lawaia (Fort Fisher.)

                Me he mea la ua alualu keia hoouka ana, a o ke kumu oia aole i ike lea ia. Ua maopopo aia he kuihe mawaena o Genela Butela (Gen. Butler) a me Adimarala Potera (Admiral Porter.) He oiaio no hoi keia, ka hoopau ia ana o Genela Butela mai kona noho Genela ana, a ua hoi aku ia i kona home ma Lovela i Masakuseta (Lowell, Massachusett.) Ua hoi aku kona mau koa i ka muliwai Iamesa (James river.) Ua hoi aku na mokuahi hao i Kaletona, a o na moku maoli i Biufota (Beaufort) Kalorina Akau, aia he makani ikaika i ka wa o ka hoouka ana, a ua kono mai no hoi ia i ka Adimarala Potera e hooki i ka hoouka ana, aohe nae he moku i poino.

He mau palapala no keia hoouka ana.

                Ua hiki mai nei au ia nei maluna o ka moku " Sanatiago o Cuba" mawaho ae o Wiliminatona. Ua hoomakaia ka hoouka ana ia Papu Lawaia ma ke awakea o ka la 24 o Dekemaba, a ua hoomauia a pau ka la. A ua hoouka hou i ka la pule ae (la 25) a ua kauaia no me ka hahana a po ia la. Ua nui ka poino i ilihia aku ia Papu Lawaia. Ua puhiia na hale koa i ke ahi, a ua holo aku na kanaka iloko o kekahi wahi i hookaawaleia, i mea e pakele ai i na poka pahu (Boma,) a aneane hiki ole ke ki hou aku.
            Ua paa aku he hapa o ko makou mau koa ma ka auina la o ka la pule (la 25) a kaua liilii aku me ke koa loa, a nee aku i ka papu a pepehi iho la i ka mea lawe palapala oiai ia e komo aku ana iloko o ka papu. Ua lawe pio mai o Lutanela Walena (Lieut Wallen) o ka puali koa helu 142 o Nu Ioka, mai kahi pahu hae mai, i kekahi hae Kipi. Ua lawe pio mai no hoi lakou i kekahi bataliona holookoa o ka enemi, mawaho aku o ka papu ; aka ua hoihoi hou ia aku ko makou mau koa iluna o na koa.
            I ka wa i haalele aku ai i ka moku " Santiago de Cuba," e mau ana no ka hoouka ana. I ka la pule ae (la 25,) ua lawe pio ia ka batori o Puu Loko (Pon Hill.) e na luina o ka moku " Sanatiago de Cuba," a me na kanaka he kanaono kumamalim, a ua lawe ia aku lakou iluna o ka moku. Ua hoopahu ia kekahi waapa tobedo, ma ka hora elua kakahiaka o ka poaono. Ua inoino, a ikaika loa ka makani ma Nubena (Newbern,) a me ka mokupuni Ronoke (Roanoke Island.)

            NU IOKA Dec 29.— Ua hai mai kekahi palapala o ka nupepa Tribune o Wasinetona, a penei kana. He elima tausani koa o ka puali koa nika i pae aku ma kahi e pili ana i ka Papu Lawaia. Ua lilo ae ia lakou na kulana ikaika, a ua paa iho lakou ia wahi, iloko o ka hoouka hahana ana. Ia wa hoouka aku la lakou, i kekahi puu lepo ma ke alo ponoi iho o ka puu, me ka welau o na pu. Ua houluulu ae na koa kipi, a komo hou iloko o ka papu, a kipaku aku la i na koa nika o kakou, me ka nui o ka make. O ka poe i koe iho, ua hoihoi ia aku lakou iluna o na manuwa, a hoomaka hou mai na moku e kipu mai i ka papu.

            WILIMINITONA, Dek. 27. 6 P. M.— I ka mea kiekie ka Peresidena o ka Hui kipi. Ua hoi aku nei ka poe Enelani iluna o na moku. Ke kumu o keia hoouka ana, aole hiki ke hai ia. Ua hele aku nei au e ike ia Papu Lawaia, a aole he nui o ka poino, koe nae na hale i hiki ole ke pale aku. Na na hana e waiho nei, ua ikeia he hoouka kaua koikoi loa keia.

No Savana.

                Ua palapala mai nei o Adimarala Dalagarena (Dahlgen) i na mea e keakea ana o loko o ka muliwai o Savana. Aia he mau pahu pauda iloko o ka wai (torpedoes), he mau moku i hoopiho ia, a me na laau i pahuia i lalo i mea e alalai ai i na moku komo mai. Ua haiia ma ka pepa o kela pule aku nei, ua lawe pio ia mai e Keremana he 2500 kukaa pulupulu. O ka pono, he 25,000 kukaa, a ua lawe mai no hoi ia i ka raiki i hiki aku ke kumukuai i ka hapalua miliona dala.

No Alebama me Misisipi.

                Ke mau nei no ke alualu ana o ka puali kaua lio o Genela Toma (Gen. Thomas) malalo o Sedemana (Steaman) ia Huda ma Alabama. Ua lawe pio mai ia he ala waapa e hiki ai ke hana i wapo, a me 800 miula, a me na kaa 100. Ua haiia mai, e hele ana o Huda i Tusacalusa (Tuscaloosa) iloko o Alabama, e hoiliili, a e hooponopono ai i kona mau puali i mokaki. Ua lohe mai nei makou, he 25 ana mau pu i koe, aole hoi 8 e like me ka mea mua i haiia'ku. He 110 ana mau pu i kona wa i hele aku ai e hoouka aku ia Nasivila (Nashville.)
            Ua hele mai o Gen. Gerisona (Gen. Grierson) ma ka la 21 o Dekemaba mai Memapika mai, (Memphis) me 3000 o kona puali kaua lio. Ua wawahiia e ia ke alahao he 30 mile ka loa ma ka aoao akau o Misisipi, ua puhiia he 32 kaa enekina mahu, 4000 pu ripala a me 300 kaa ukana. Ua hoauheeia e ia kekahi hapa o ko Goreseta puali, a ua lawe pio ia e ia 500 poe koa, a ua hoi aku i Memapika me ka pilikia ole.
He ekolu mile i koe hiki aku ka puali o Genela Garanagaera (Granger) i Mobile. A aia hoi kekahi puali okoa ke hele mai la ma Penasacola, mai ka hikina mai e kokua ia ia. Ua manao ia e lilo ana ia ia o Mobile. Ua hoolana aku i he kai na Kipi e noho ana ma Mobile i kekahi mokuahi hou.
            Aia he lono i hiki mai, ua hiki ae ka o Kapena Sema (Capt. Semmes) i Mobile, aka aole makou i manaoio ia lono.

Hale pauahi, ma Waikele Ewa Oahu.

                I ka la 10 iho nei, ua pau kekahi hale ma Waikele i ke ahi, he hale no kekahi hoahanau Katolika o J. W. Hao, ua nui na waiwai i poino, elua wale no mau wahi ukana i pakele mai, he mau pahu lole, o ka nui aku ua puehu aku i ke ahi. Penei ke kumu o ka pau ana. Ua hele o Hao ma kekahi hale aku, me kana wahine me Paelani, he hana ka laua malaila, e nanea ana laua malaila, lohe aku la laua i ka hea ana mai a kekahi kanaka, o Kuahiwinui kona inoa. " E Hao e, pau kakou i ke ahi e."
            I puka mai ka hana, e lapalapa ana ke ahi iluna o ka hale, he ahi keia na kana mau keiki, i koe ia ke kukaepele maloko o kekahi rumi. Nolaila ua nui loa ka poino o keia mau mea, me ke poho pu. Ua nui no hoi ka poe e nana ana, me ka makaikai i ka hana rula ole o ke ahi, malaila no hoi ka mea kaulana M. C. Monsarrat (Maunakea.) I ka nana'ku he kumakena loa. Ua pau, me ke aloha i ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii.
G. J W. KALAWAIANUI.
Honouliuli, Ian. 28, 1864.


Na Palapala.
[No ke Kuokoa.]

Ka hoike ana i na kula o Waimea Hawaii.

Ekolu la i hooliloia ma keia hoike makahiki ana, oia hoi o na la 21, 22, 23 o Dekemaba nei.

KA LA MUA.
KAKAHIAKA.


Ke kula Beritania, E. W. Laiana ke kumu.
1. Pule, 2, Himeni. Haswell.
3. Heluhelu ma ka Testament, ame Reader, a me Primer.
4. Spelling, 5, Helukamalii, Helunaau, Helukakau. 6, Himeni. Billy Boy.
KE AHIAHI. Ke kula a A. Pali. 1, Pule, 2, Himeni, Ka hoohuli ana.
3. Heluhelu ma na buke nui, Wehewehehala, Hele Malihini, Buke Honua, Baibala, Kumumua, a Pela ana.
4. Na Helukamalii, Helunaau, Helukakau.
5. Na Mokuna paanaau.
6. Himeni, La Hoike.

KA LA ELUA.

Kakahiaka ke kula Beritania.
1, Prayer. 2 Himeni. Hoku.
3, Palapala Aina, 4, Nature, 5, Kakaulima.
6. Composition. 7. Pauku paanaau.
8. Music, Multiplication Table.

KE AHIAHI. NA KULA MAOLI ELUA.

1. Pule. 2. Himeni. Lipoikeanu.
3. Heluhelu. 4. Palapala Aina. 5. Na Helu. 6. Na Himeni paanaau, na Himeni kike. 7. Pule hookuu.

KA LA EKOLU. EXHIBITION.

1. Pule. 2. Music, Amboy. 3. Haiolelo ( Declamation) ma ka olelo Hawaii, a me ka olelo Beritania ; Eono haumana.
4. Music. Pualiinuwai. 5. Lapaau Pake. 6. Beggar man. 7. Kaua Farani, Pake, Hawaii.
8. Music, American War song.
9. Primer Catechism, Ui ma ke Kumumua.
10. Hui A. 11. Driving hosye & wagon.
12. Music, Kanikau no ka Moi.
13. Huakaihele me na pahu kani, na hae, na pu, a me na mele.
14. Ahaaina.
15. Music. Lahui. 2 Bobo Liko.
16. Declamation, ma na olelo elua, o na keiki nui me na keiki liilii ; 14 haumana.
17. Music, Here we all stand.
18. The Old Wooden bucket.
19. The house that Jack built, ma na olelo elua.
20. Ka mahiai ana, ke kao, me ka ilio.
21. Haawina Baibala.
22. Music, Johnny Sands.
23. Na mea paanaau a na keiki liilii ma na olelo elua.
24. Kaua o Naaukoa ma me Kinaipono.
25. Manao paipai.
26. Music. Heaven is my home.
27. Ka hoike ana i na kiko.
28. Ka haawi ana i na makana.
29. Ka pule hookuu.
Maikai no na hana o keia mau la ekolu, piha pono ka maka i ka ike, ka pepeiao i ka lohe, a me ka naau i ka olioli. Ua mahalo ia e ka poe makaikai. Ina mahalo mai ka Haku, ua pomaikai makou.
NA IKEMAKA.
Waimea, Dek. 24, 1864.

Ikaika na hoahanau o Pahoehoe i ka hana.

                E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE : E ahonui aku oe i ka lawe ana i kela mau hua olelo e kau'e la maluna, i ike mai ai na hoa o kaua o kuaaina, ke pono nae ia i kou manao.
            Ma ka la 20 o Dek. iho nei, ua hooliloia kekahi Luakini ma Pahoehoe nei ; a oia hoi ke kumu o ko'u hui aku ia oukou e na hoa, no ka ikaika o na hoahanau ma keia wahi. A penei ka hana ana : Na lakou i imi i ke dala o ko lakou Luakini i paa ai, ma ka hana lima ana me ke noi ole i na Apana e ae, e like me na Luakini o na wahi e ae e ku nei. Mai ka malama mai o Aperila a hiki i ka malama o Novemaba, a iloko o keia mau malama ewalu ko lakou hana lima ana i mea e loaa mai ai ke dala, a ua ku ko la kou luakini me ka maikai loa. Ua paa oluna i ka piula, a o na aoao i ka papa kepa, a me ka hale bele maluna iho e ku kohai ana, a he lai maoli ke nana aku. O ka loa he 33 kapuai, a he 22 kapuai ka laula, he 10 kapuai o na pou, he 14 kapuai o na oa, a o ke kiekie o ka hale bele, he 16 kapuai, a 8 kapuai o ka loa a me ka laula. A o na dala i paa ai o keia luakini, $700 a oi aku. Ma ko lakou hana ana i na eka a ka Pake o Paukaa i loaa ai na dala a lakou. Me ka ikaika o keia poe ka hana ana. He mau wahine, a he mau palupalu ka hapanui o keia poe hoahanau, a he uuku ka poe kupono i ka hana ana. Me ka moloa ole, ua hana lakou hookahi a elua la hana i ka hebedoma hookahi, a pela a pau na malama ewalu, ua loaa mai na $400 oi ae. A i ka wa hoi i hooliloia'i keia Luakini, ua loaa kekahi puu dala ilaila, ma ke kokua ana no o ua poe hoahanau nei, a me ke kekahi poe e ae i ko-