Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 5, 2 February 1865 — Page 4
Ka Nupepa Kuokoa.
ALEMANAKA KRISTIANO.
Malama 2. Feberuari 1865. La 28.
MAH. HAPALUA MUA LA. 2 MAH. HAPALUA HOPE LA. 16
MAHINA POEPOE LA. 10 MAHINA HOU LA. 26
LA O KA MALAMA. LA O KA HEBEDOMA.
PUKA MAI KA LA. NAPOO KA LA. NAPOO KA MAHINA.
1 Wenede Po 3 6.38 5.50 11.43
2 Tarede Po 4 6.37 6.51 Kaka.
3 Feraide Po 5 6.37 6.51 0.43
4 Satude Po 6 6.37 5.52 1.42
5 D SAB. 6.36 6.53 2.37
6 Monede Po 1 6.36 5.53 3.29
7 Tusede Po 2 6.35 5.54 4.18
8 Wenede Po 3 6.35 5.54 5.05
9 Tarede Po 4 6.34 5.55 5.47
10 Feraide Po 5 6.33 6.56 P. mai,
11 Satude Po 6 6.33 5.56 7.08
12 D SAB. 6.32 5.57 7.56
13 Monede Po 1 6.32 5.57 8.45
14 Tusede Po 2 6.31 5.58 9.34
15 Wenede Po 3 6.30 5.58 10.23
16 Tarede Po 4 6.30 5.59 11.14
17 Feraide Po 5 6.29 5.69 Kaka,
18 Satude Po 6 6.29 6.00 0.05
19 D SAB. 6.28 6.00 0.59
20 Monede Po 1 6.27 6.00 1.53
21 Tusede Po 2 6.27 6.01 2.46
22 Wenede Po 3 6.26 6.01 3.38
23 Tarede Po 4 6.26 6.02 4.30
24 Feraide Po 5 6.25 6.02 5.21
25 Satude Po 6 6.24 6.02 Napoo,
26 D SAB. 6.23 6.03 7.23
27 Monede Po 1 6.23 6.03 8.28
28 Tusede Po 2 6.22 6.04 9.31
Pauku Hoomanao.
Feb. l. WENEDE. " Lana hoi ka manao o ka mea pono i kona make ana." Sol. 14 : 32.
Feb. 2. TAREDE. " Hele mai la o Iesu, olelo mai la ia lakou, i mai la, ua haawiia mai ia'u ka mana a pau ma ka lani a ma ka honua nei." Mat. 28 : 18.
Feb. 3. FERAIDE. " E ko makou makua iloko o ka lani, e hoanoia kou inoa." Mat. 6 : 9.
Feb. 4. SATUDE. " O ka mea hookela aku i ke aloha i kona makuakane a i kona makuahine, aole no ia'u, aole ia e pono no'u ; a o ka mea hookela aku i ke aloha i kana keikikane a i ke kaikamahine, aole ia'u, aole hoi ia e pono no'u." Mat. 10 : 37.
Feb. 5. SABATI. " O kela no ka la a Iehova i hana'i, e hauoli kakou, a e lealea ilaila." Hal. 118 : 24.
Feb. 6. MONEDE. " O oe e ke Akua, ka mea i ike mai ia'u." Kin. 16 : 13.
Feb. 7. TUSEDE. " No ka mea, aohe olelo ma ko'u alelo, aia hoi, e Iehova, ua ike no oe ia mau mea a pau." Hal. 139 : 4.
Feb. 8. WENEDE. " O Kristo iloko o oukou, ka manaolana no ka nani." Kolosa 1 : 27.
Feb. 9. TAREDE. " Alaila, olelo aku la o Iesu, e ka makua, e kala iho oe i ko lakou nei hewa ; no ka mea, aole o lakou ike i ka lakou mea e hana nei." Luka 23 : 34.
Feb. 10. FERAIDE. " Haawi aku la lakou i ka vinega i kawili pu ia me ka laau awaawa, e inu." Mat. 27 : 34.
Feb. 11. SATUDE. " A i ike oukou i keia mau mea, pomaikai oukou ke nana aku ia." Ioane 13 : 17.
Feb. 12. SABATI. " O ka mea e hoohuli mai ana i ka mea hewa mai kona hele hewa ana mai, nana no i hoopakele ae ka uhane i ka make." Iakobo 5 : 20. Feb. 13. MONEDE. " E kuu keiki, i na e hoowalewale mai ka poe hewa ia oe, mai ae aku." Sol. 1 : 10.
Feb. 14. Tusede. " Heaha hoi ka hua i loaa ia oukou ia manawa, o na mea a oukou e hilahila nei ?" Rom. 6 : 21.
Feb. 15. WENEDE. " A nui ae la o Samuela ke keiki ; a ua alohaia oia e Iehova a me kanaka." 1 Sam. 2 : 26.
Feb. 16. TAREDE. " O hoi oe i keia wa ; a loaa ia'u ka manawa kaawale, alaila, e kii hou aku no au ia oe." Oihana 24 : 25.
Feb. 17. FERAIDE. " Owai ka mea i hoopakele ia oe ? Heaha nei kau mea i haawi ole ia mai nau ?" I Roma 4 : 7.
Feb. 18. SATUDE. " Ua pono oe i kou manao ana pela iloko ou." 1 Nalii 8 : 18.
Feb. 19. SABATI. " I hookahi ko oukou manao, e noho oukou me ke kuikahi." 2 Kor. 13 : 11.
Feb. 20. MONEDE. " Alaila, ao mai la oia ia lakou ma ka olelo nane, he pono ke pule mau, aole e hoonawaliwali." Luka 18 : 1.
Feb. 21. TUSEDE. " Owau, a me ka Hale oluna e malama makou ia Iehova," Iosua 24 : *
Feb. 22. WENEDE. " Nahi wale kou wahi noho ai, e Iehova o na Kaua." Hal. 84 : 1.
Feb. 23. TAREDE. " O ka haipule io a me ka haumia ole imua i ke alo o ke Akua o ka makua, eia no ia ; e ike i ka poe makua ole, a me ka poe wahinekanemake, i ko lakou wa e pilikia ai." Iakobo 1 : 27.
Feb. 24. FERAIDE. " Pehea la e hoomaemae ai ke kanaka ui i kona ala ? I ka malama ana, e like me kau olelo." Hal. 119 : 9.
Feb. 25. SATUDE. " Makaukau hoi i ka haawi wale aku me ka lokomaikai." I Tim. 6 : 18.
Feb. 26. SABATI. " Hookukeia ka mea hewa iloko o kona hewa." Sol. 14 :
32.
Feb. 27. MONEDE. " O ka naau mihi me ka pepe, o kau ia, e ke Akua, e hoowahawaha ole ai." Hal. 51 : 17.
Feb. 28. TUSEDE. " E haawi aku i ka Kaisara ia Kaisara, a i ka ke Akua hoi i ke Akua" Mat. 22 : 21.
No Kenerala Mikela (Gen. Mitchel.)
O ka mea nona keia inoa i kauia ae nei, i poo no keia wahi moolelo. Oia kekahi o na Kenerala uleu o ka aoao Akau, a ua make aku oia i ka mai wela (fever) i loohia mai maluna ona na Poka Roiala (Port Royal.) He elua mau makahiki paha a me ka hapa, i hala ae nei mai kona make ana.
He kanaka nui, he kanaka hanohano, he kanaka hoi i aloha nuiia e na kanaka a pau, a he kanaka noonoo no hoi ma na mea naauao. Mamua iho o ke kaua ana mai nei o Amerika, ua hoopaa oia iaia iho, ma ka imi ana i na mea pohihihi o ka lani, ua lilo oia he kanaka akamai i ka nana hoku. I kona imi ana ma ia mau mea ua ike oia i na mea kupanaha iloko oia mau mea.
No keia mau ano ona, ua lilo oia i kanaka kaulana, ka mea ilihune hoi ma kona wa kamalii. E oluolu paha oukou e lohe i kona wahi moolelo. Penei kana i olelo mai.
" I kuu wa kamalii, he 12 paha o'u mau makahiki ia wa, ua noho hoolimalima wau malalo o kekahi luahine, he hapaha no ka hebekoma, o ka'u hana, o ke oki wahie, o ke kii wai, hoa-ahi, holoi i ka papa hele. O na hana mua keia e hana ai wau mamua o ka hiki ana mai o ka hora e kupono ai ka hana maoli, alaila hele aku la hana. Hele kahi kapa a ino loa, aole wahi kamaa, o ka hele wale iho la no i kekahi wa.
I kekehi kakahiaka a wiwi wau, i kuu hana a pau koke i kakahiaka nui, manao iho la ua luahine nei, aole wau i hana i kuu hana o ka nuku mai la no ia ia'u, a i mai la, " aole oe i hana iki." " I aku aku la wau, ua hana no wau." Kapa mai la kela ia'u " he wahahee." O ko'u huhu iho la no ia, a ku ae la wau iluna, a i aku la wau iaia, " aole loa oe, e hoopili hou mai ana i na olelo au ia'u ma keia hope aku." O ko'u puka aku la no ia i waho me ke komo hou ole mai iloko, ma ia hope mai. Ia wa a'u i puka ai, aole kekahi wahi keneka iloko o kuu eke. I kuu hele ana nae, halawai wau me kekahi kanaka me na lio-kaulua. O ko'u i aku la no ia, " e, aole la hoi wau e pono i mea alakai i na lio ?" Nana mai la kela ia'u, me ka i mai, "aole wahi hana e loaa ia'u." I aku la wau ; "he hana no ; he hiki no ia'u ke malama pono i na lio a me na mea he lehulehu ou. Ina no hoi paha e hoao mai ana oe ia'u la." O ka pau ae la no ia o kona kanalua ana. O ko'u kau ae la no ia iluna o ka lio, a hele aku la maua.
Ino ke alanui, nolaila hakalia ko maua hele ana, he 12 wale no mile, i hala ia maua, po ka la. O keia ka hoomaka ana o ko'u pii ana iluna. A mahope mai, hiki loa wau i kekahi anuu o ka noho ana hanohano."
E na makamaka, ua like no hoi paha oukou me Mikela, ka noho hooikaika ana malalo o kekahi. Aole anei o oukou kekahi i noho iho malalo o hai me ka hooikaika ana ? Ua ku i ka wa paha oukou i keia wa ea ? Heaha la ka mea keakea i ko oukou lilo ana i mau kanaka makua, i mau kanaka naauao, maikai, koa, a aloha hoi ? E hoao paha. Ina e lilo oukou i poe manaoio, pono, noiau a me ke ano haipule, alaila, aole mea keakea i ko'u pii ana.
" Kuu Makuahine anei kela ?"
Aia hoi, kekahi kanaka opiopio nona na makahiki he 16, ua loohia mai kona kino i na eha weliweli o ke kaua, ma Felederikabuka (Fredricksburg,) no ka puali koa oia o ka aoao Akau. He helehelena wiwo ole no kona i ka nana'ku, a me ke ano akahai no hoi. Oiai oia e noho ana, ma ka hale o kekahi poe e kokua ana i na poe i eha ma ke kaua.
He uwe mau kana hana mau, a me ke kulu o ka waimaka no ke ake nui i ka makuahine, a he mea ano e ia i na manao o ka poe oloko, i ka uwe mau oia nei. Ia wa e noho ana he wahine ma kona aoao e malama ana iaia.
A i ke kokoke loa ana'ku, i ka hopena o keia ao, hele mai la na maka a powehiwehi, hele mai la oloko oia nei a piha i ke aloha i ka makuahine. A no ia aloha a me ka hiki koke mai o ka wa e hookaawaleia ai ka uhane, ka hoopili o ke kino ; a e pau ai hoi na hana inea o keia ao. Alaila i ae la oia, me ka hawanawana ana, " Kuu makuahine anei kela ?" A huki mai la i kona lima a kau iho la i kona poo maluna o kona mau lima, e like me ke kau ana o ke poo o ke keiki uuku maluna o na lima o ka makuahine ; a make iho la oia, me ka paa ana o ke olelo maikai ma kona waha "makuahine."
Na Palapala.
Hanaio hoi ka haole ia Niihau.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :— E oluolu hou oe e ka Lunahooponopono, e lawe hou aku i keia auamo kaumaha maluna o kou poohiwi, a na kou mau kapuai mama ia, e ulele aku ma na kihi eha o kou mau ailana. A ia ma ka Helu 23 Buke 3, o kou oiwikino holookoa, malaila ke kukulu manao o P. R. Holi ; Hanaio ka haole ia Niihau nei," oia hoi ka lilo ana o keia Mokupuni i ka haole, lilo loa, lilo hoi ole mai, a hiki i ka hulihia ana o keia honua. Ae ! Ae !! Ae !!!
Eia hou no kiea hanaio o ka haole ia Niihau nei. I ka malama o Sepakemaba, o ehu mai la ka haole i na kanaka o Kii, Lehua, Keawanui, Halulu, Waimae, a me Kaununui, e kipaku ana ia lakou e hele ma Kauai, aole lakou e noho ma ka aina o ka haole, a no ka hele ole o na kanaka ; hoopii ka haole i ka Lunakanawai apana o Waimea a me Niihau nei, ia (J. Kauai,) a ua hookolokolo ia lakou ; a ma ka manao maikai o ka Lunakanawai, hoopuka oia i kana olelo hooholo, maloko o ka malama hookahi lakou e hele ai, a e lawe ai i ko lakou mau mea a pau. Lio, puaa, moa, waa, a pela'ku ; aole no lakou i hele, no ko lakou aloha no i ka aina, no ka mea, aole lakou he poe malihini, he poe kamaaina lakou no keia aina, o ko lakou one hanau keia, o ko lakou apaapaa, o-pu ahuawa, a no ko lakou aloha i ka aina, hoololohe iho no, kai no hoi e oluolu mai ka haole ; he ole ka hoi ka maliu mai. Hanaio ka haole la ! ea !
A i ka malama o Okatoba, hoopii hou no ka haole i ka Lunakanawai. " No ke komohewa," ua hookolokolo hou ia na kanaka, a ua hoopaiia kekahi poe, he .75 keneta, a he .25 keneta ke koina, a o kekahi poe, uku koina wale no, me ke kipaku ia o lakou a pau e hele i Kauai paha, i Kalalau paha, i ka wa e hiki ai ka moku i Niihau nei, oia ko lakou manawa e pau loa ai iluna o ka moku, ka poe i kipaku ia, a me ka lako mau wahine, a me na keiki, a me ka lakou mau elemakule, lio, puaa, a pela aku, a koe na hale no ka haole. Oia ka olelo hooholo a ka Lunakanawai, o ka nui o na kanaka i kipaku ia, he 48, a ina e huiia me na wahine, a me na kamalii, elemakule, luahine, manao wau, e 260 paha a oi ae ; ea ! hanaio ka haole la. Lilo o Niihau nei, mai ka lae o Paapaakoahi, a ka huini pali o Kawaihoa. Pau hoi kanaka i kipakuia, neoneo keia mau wahi a'u i hoike ae la maluna, kani paa mai ka aina o ka haole no ka hipa.
A ia'u i hoi mai ai mai Kauai, mai maluna o ka Mokuahi Annie Laurie, e kii mai ana i na lio &c&c ; a me ka poe i kipaku ia, hu mai ko'u aloha no lakou, a ma ka'u ike aku i ka helehelena o ka poe i loaahia ia i keia kaumaha, me he mea la, ua moe wale i ka mai nui, a, akahi no a pohala mai, ka paiokea, helelei na waimaka ume i ka ihu i kahi nemonemo. Hamohamo wale ana i ke kuala o Puna.
Aohe olelo ana a ka poe mea makamaka ma Kauai, o ka poe mea makamaka ole ka hoi. Aloha ino ! Hoopili wale aku no paha ka noho ana, a i kipaku hou ia mai, lewa hou aku ana me na wahi apaipu, noho la ihea ? I Hamohamo paha ? No Niihau nei hoi kaleo i puka. "Niihau a ke kikii," a eia ka ? Niihau kipaku ia e ka haole. Aloha wale.
Ia makou i ike pono ai i ko makou mau makamaka ; e hele huhu ana ke ahi me ka pulupulu, aohe o makou wahi kulu wai hookahi, e hoomaalili aku ai i ka wela o ko lakoa mau lehelehe, no ka mea, o makou ka poe i koe, aole i kipaku ia, aohe no o makou wahi kuleana iki, e kaohi mai ai i ko lakou mau kapuai, e noho ma ka aina nei, ka honua hoi, a ka iwipoo o ko lakou mau kupuna i noho ai.
O kepoo ko makou e waiho nei ma ka uluna i ka po, a ao ae hoolono aku ana o ka leo o ka haole, o ka poha mai, ku kaanoa, loaa ka mea kihe a ka ihu, " Kanaka pau loa hele Kauai," a o ka manawa iho la no ia. No ka hana, eia makou ke noho nei ma kahi haiki, ua like me ke kowa, na ka haole e kuhikuhi mai ia makou, aia mao ke alanui, malaila aku la, ina pane mai ka haole ua kapu keia alanui; ua kapu iho la, " Pau loa Niihau owau wale no," wahi a ka haole.
E ka Moi aloha Kamehameha V, ka mea e noho ana ma ka noho Alii Hanohano i keia mau la. Aloha oe a me kou mau Kuhina, a me na 'lii, ka poe a ke Akua Kiekie ma ka Lani i hoohanohano mai ai, a i hoolilo mai ai hoi i Haku no keia mau mokupuni he 12, e alawa iki mai i keia opala makaainana ou. Me ka Luna Hooponopono ke aloha hope, a no ka lehulehu hoi kekahi. Me ka mahalo. E. K. Wahinealoha.
Puuwai, Niihau, Dekemaba 26, 1865.
Ka Halawai Kumu ma Waimea Hawaii i ka la 28 & 29 o Dekemaba, M. H. 1864.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :
E kuu hoa ae ale o na kai ewalu, mai Hawaii a Niihau, e lawe aku oe i keia wahi ukana a ko kaua makamaka, e noho nei i ke anu a ka ua kipuupuu o Waimea, eia ua wahi ukana nei.
Poalua 27, ua akoakoa mai na kumukula apau, me na Kahukula, me kahi mau L. kula o ka apana 6, a me ka 8, o Hawaii, ma kahi o ka Puuku, e (L. Lyons,) ma Waikoloa Waimea, ka aina e kahe ana o ka waiu a me ka meli, i hoopulua e ka hau anu o Maunakea ke pookela o Hawaii, he kikoo a na Kumu ma ia la, a pau ia.
Poakolu 28 hora 9. Akoakoa hou mai na Kumu ma ka Halekula e halawai, noho o Laiana ma ka noho Lunahoomalu, o A. Pali ke Kakauolelo, himeni mua, pule a pau Heluhelu mai o Naihe i kana palapala hoike makahiki, no ke kula o Naalapa Waipio, W. Pupulenui no kana kula ma Napoopoo, D. Waiau no kana kula o Eleio, S. Kaanehe no Kapulena, Kaaekuahiwi no Kawela, J. Kaaukai no kana kula o Paauhau, Waiohinu no Maunahoano, ua heluhelu pakahi mai na Kumu, me ka maikai, he mau hai-manao kekahi i ka halawai ana. J. Kaaukai, kona manao, " Ka palena o ka naau." P. Kaaekuahiwi, " No ka makahiki hou." W. Pupulenui, " Heaha na kumu e hoemi ai i ka poe naauao." S. Kaanehe, " Na palena o ka naaupo," a pela'ku, he nui wale na manao paipai ma ia halawai ana, a po ka la, hoopanee a kekahi la'e.
Poaha 29 hora 9. Akoakoa hou mai na hoa a pau ma ke keena kula, himeni, pule a pau. Hai-manao mai o D. Manuia Kahukula o Kohala Hema i kona manao penei, " Ke Aupuni o Kamehameha III." Ua wehewehe mai no hoi oia no ka noho Aupuni ana o ko kakou Alii maikai i make aku nei, a pau ia, ku mai o D. Waiau o Kahukula Hamakua, heluhelu mai i kana palapala hoike makahiki o na kula o Hamakua, a ua mahaloia. Hoike mai o D. Manuia i kana palapala hoike makahiki, no na kula o Kohala Hema, ua aponoia, a ma ka laua hai mai, elua kula i oi loa o ka ike, ke kula a P. Kaaekuahiwi ko Hamakua, a o ke kula a A. Pali, ko Kohala Hema, a ua loaa ia laua he makana o ke aloha, ekolu kala pakahi. A o ka pau ana keia o na hana a na Kumu, a o ka himeni koe. Himeni na Kumu he himeni polapola, penei :
1 E Iesu e Iehova ke'lii keikei, O ona ma, lau nei o ta oe falau Paa ea la, tou nei, te falau mai tatai, Ka oe ai te hara te fili me a'u, a pau ia. Himeni mai na Kaikamahine a Lyons he himeni, hakuia penei — ma ka Melodiana. [E nana ma ka laina mele ma ka aoao IV o ka Helu 165.]
He nui wale na pauku o keia mele i haku ia, a pau ia. Himeni hou mai lakou i ka i ka leo mele o " Bobo Liko," kahi manu inu-wai lehua o Haili, a i ko makou lohe ana i keia mau mea a pau i hana ia ia mau la, ua launa ia mai ia makou ka olioli nui loa, me ka makemake i ka hana a ka poe naauao, me ka mahalo no hoi i ka Haku, ka mea nona keia ola ana ma keia honua kanaka o ke Au o Kamehameha V., o ko Hawaii Pae aina. Me ka mahalo.
J. K. PELEKANE. Paauhau, Hamakua, Hawaii, Ian. 2, 1865.
Mea hou ma Alae.
E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :
Elike me ka puka ana ae o keia (M.K hou, pela no ka oili pu ana ae o na mea ano hou a nui wale,. A, e oluolu oe me ke ahonui e hookomo ma kahi kaawale o kekahi aoao ou.
" No ka mea hou ma Alae." I na (M.H.) i hala ae nei, ua hooulu ia ke ko a nui, a no ka manao o S. Kipi e kukulu ia ana ka hale wili ma Alae nei, nolaila, ua mahi ia ke ko a hiki loa i kahakai, a mahope, noonoo na haole o Kaiwiki, aole hiki ke ku ka wili ma Alae no ka nui o ka lilo. Nolaila, hoololi hou laua ma Kaiwiki no e wili ai ke ko i keia (M.H.) nolaila, ua hooikaika loa na haole o Kaiwiki i ka eli i ka pali, ma waena o Alae nei me Kaiwiki, a ua aneane hiki pono ke kaa, ua hana uwapo ia ma ke kahawai o Kaawikiwiki, a ma keia pali e pili ana me Alae nei, aole i eli ia ; aka nae, ua kapili holowaa ia mai lalo mai o ka uwapo a hiki iluna o ka iliwai o ka pali, ua aneane 300 kapuai ke kiekie, pela no hoi ke kapili ana o ka holowaa, a ma keia holowaa ka mea hou a makou e ike nei, e haiamu nei ka poe makaikai mai ka la a po ; ua u'hai ia ke ko a S. Kipi i ka la 23 o Dekemaba, a ua hoao ia ka hookuu ana o ke ko maluna o keia holowaa, he keu aku o ka holo me ka pahee maluna o ka holowaa mehe holua la, aole alua minute kamumu ana iluna o ka uwapo, hu aku ka aka i kaua mea o ka hikiwawe o ka holo o ke ko, he palamimo ka olelo a kekahi poe, he imo ka kekahi, a pela wale aku a nui loa, lehulehu loa na olelo, a i ka nana aku a na maka, ua ku i ka olioli a ka manao, ina e amo maoli ia ke ko mai luna aku nei a hiki ilalo, aole hikiwawe, ua imi na haole i mea hikiwawe, a hookahi aoao palaai ma kela aoao a hiki iluna o ka hale wili. A, mawaena no o keia aina ko o Alae nei, he alanui holokaa kua, e like me ko Kaiwiki i hoolaha ia mamua. Nolaila, he nuhou keia, aole mai mua mai, pela ka olelo mai a na elemakule o keia wahi. Hu no hoi ke akamai o ka haole a nui loa, e noke wale aku no ka Hawaii aole e pohole aku. Nau no ka lawe kaiue aku maluna o na ili o keia mau kai a lohe na makamaka, a ike iho he mea hou ma Alae, hoeueu ae e hele e ike i ka lai o Alae.
Nou e ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii ke aloha. Ke hoi nei ke keiki o ka malu o ke ko o Alae, ke holu mai la ka pua i ka makani. J. P. IWA.
Alae, Hilo Dekemaba 29, 1864.
He wahi mea Hou.
E L. H. GULIKA ; ALOHA OE :— He wahi mea hou ka'u i ike ai, a e pono paha au ke hooili aku ia oe nau e pai, a e hoolaha'e i ke akea. Ma ka la 6 iho nei o Ianuari, oia ka Poalima — Ua lawe ae kekahi poe haole o Honolulu nei i kekahi ko kea, a ua okioki ia i ke koi, a pau ia. A mahope iho, wehe ae la o John Gamare, L. Kanawai Hoomalu o Honolulu nei, a me ka haole kera lole, a me Mr. Gapena Le, a me John. He wahi holowaa pepa, iloko o laila e waiho ana he mau wahi mea aniani loihi eono iniha paha ko laua loihi ; a he mea poepoe mawaena, i hoonaniia i na pulupulu keokeo aeae loa, a pau hoi ia ; hana ia ke ko a hooia iloko o ka wili mea hana moe, a kukulu ae la ka haole he kikila piula loihi wiwi malalo ae ; alaila wili hoopaa iho la o John i ka wili, aia hoi, e kulu pololei ana ka wai o ke ko iloko o laila a piha pono ae la, alaila, kau ia ae la iluna o ka papa-kaukau hana, a lalau iho la ka haole kera i ua mau wahi aniani la, a hoolei iho la iloko, a onio ia ae la ka wai o ke ko iloko ona a likealike.
A waiho ia iloko o ka holowaa, hopu hou iho la ua haole Sera nei i kekahi mea aniani a hoolei hou iho la iloko, a pau loa ae la ka wai o ke ko iloko o ia mau wahi aniani, a koe iho ka hua ko, a wili ia me ka wai maoli a ninini ia'ku la. A o ua mau wahi mea nei, waiho iho la iloko o ka wili. Nolaila, he mea hou no keia i ko'u mau maka a'u i ike ai maloko o ka hale hana moe o John Haole olelo-e ma Polelewa, Honolulu, kahi a'u e noho hana nei iloko o na la weliweli o ka Hooilo ; ua pau. Me ka mahalo.
S. W. B. KAULAINAMOKU.
Halehana-moe, Polelewa, Hono. Ian. 7, 1865.
Kanu ko ma Wahiawa.
E ka Nupepa kuokoa e ; Aloha oe :
E oluolu oe e hookomo iho i keia wahi puolo ma kahi kaawale o kou kino holookoa, a nau no ia e hoolaha ae, i ike mai ai na keiki kupa o ua aina nei. Ua hoomaka hoi o D. Kakina i ke kanu ko, i kela makahiki i hala iho nei, aole nae i nui. A i keia makahiki, ua kanu hou ia a mahuahua loa, a ua ulu maikai mai ke ko ma Wahiawa nei, aole o kana mai ua lilo keia aina panoa, i aina momona, a uliuli maikai no hoi ke nana aku. Eia kahi mea hilu loa. O ka wai i hookahe ia mai ke kuahiwi mai, ua aneane ekolu mile paha ka loihi, mai uka mai a hiki i kai o kauhale.
Ua eli ia ka auwai e ka poe kahiko, aole nae i hookahe ia ka wai ia manawa, a i keia wa, ke kahe nei ka wai, a ke hoomau nei i keia kula panoa. A pau no hoi ka luhi o na kanaka o keia aina, i ke kii ana i ka wai i kahawai, no ka mea, he alapii nui kahi e lawe mai ai i ka wai, a i keia wa he mea hou ia.
Nolaila, ke hooili nei au i keia wahi puolo i ike mai ai na keiki kupa o ua aina panoa nei, i hele aku ma na kihi eha o keia mau mokupuni, a hoohuelo loa aku hoi ma na Ailana lewa i ke kai. Ua pau me ka mahalo no i ke " Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii." A. W. MAIOHO.
Kalahea, Kauai. Dekemaba 21, 1865.
Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.
Eia na buke kuai, a me ke kumukuai, Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4 00
" Ohana, ano nui, me na kii, } { 2 50 a me na Moohana, } 5 00
" Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula, } 1 00
" Ohana, me na Moohana wale no, 62 1/2
" Okoa, - - - 50
Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 1838, 25
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 1/2
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 25
Hoikehonua, Hoikemanawa, ame Ku- }
hikuhi no ka Moolelo, } 25
Haiao, - - - - - 25
Hele Malihini Ana, - - - - 25
Wehewehehala, - - - - - 25
Lira Hawaii, - - - - - 25
Na Olelo Hoopomaikai, - - - - 25
No ko ke Akua Ano, - - - - - 25
Lira Kamalii, - - - - - 25
Kumumua Hou, - - - - - 12 1/2
Moolelo Ekalesia, - - - - - 50
Hoike Palapala Hemolele, - - - - -25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, - - - - - 12 ½
Eia na buke i haawi walei a.
Moolelo no Batimea.
Haawina Baibala.
Ui
Olelo Ao i na Wahine Hawaii..
Ko Dawida Malo Kumumanao.
L. H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o Hawaii.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER, — Makawao, Maui. J. D. HAVEKOST. — Wailuku, Maui. C. H. WETMORE, — Hilo, Hawaii. J. W. SMITH, — Koloa. Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila ma ia mai e ae kekahi, e like me ka lepo pou, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ka pono keia i ka pau pilikia i ka wela o ka houpo: i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na nea like.
Penei no e inu ai i ka laau hoopaia Naio me na Koe.
Ina no kamalii, e haawi aku i hookahi kupakolu o ka paua ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki eono, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka na kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ka o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono oe elima inu ani i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi kela no ka Hi, ka Nahu, Nalulu. Wela o ka Houpo, Haoa, Huapailua wale, Luai, Luai moku. ono olo i ka ai, Nahu me ka awe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia hana.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a akaa a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku. (a like a like me ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekolu, eha, elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua kumu kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau hua'ale Ola. a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i kumu e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hoi aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka ka hui uku hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, i hoike aku ai i ke oia o na mea a pau i hoakakaia oa kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hooia i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he mai wale ; a o na mai Hukii no ho i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai la.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI HE KUNU OO OU ? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALILI? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola o ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
MAI o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne. he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe ae ke mai i nele ka makekemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hoola'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no
ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.) O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu pu ia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau KAIO me na KOE A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI, KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO, MAI KUNA,
MAI WAHINE, a me ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO.
162-1y