Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 5, 2 February 1865 — Ka Anesona Moolelo No Hawaii nei. [ARTICLE]

Ka Anesona Moolelo No Hawaii nei.

HELU 3. KA PII'NA I KA LUA 0 PELE ī ka poalua ka la 29 o Maraki> haele aku makou i ka lua pele Kilauea* ma ke alakai ana a Coana, aia hoi iloko o kona apanā kahi i kn ai ka lua pele. Ko niakou nui he ekolu kane, a he eha wahine, maluna wale no makou o na lio a pau. Elua o makou mau la i ka hele ana a me ka hoi ana mai, a ua ua no ia wa a pau. Na mile mua eha, he ino ke alā, ua paa i ka lauhala a me kekukui, a mahope aku komo iloko o ka ulu ohia, me ko lakou mau kumu i aneane e huna ia e ka lehuu. Alaila ea mai ka laau hapuu nunui, a me kekahi wahi akea okoa, i uhi ia e ka laki. No ke ano ono o keia mau lauki, ua ake aku ko makou mau lio elalau aku ia mau mea ma ke alu. Ma kekahi wahi e aku, ua loaa ia'u kekahi poe kanaka e ai ana i ka mole, oia kekahi o ka iakou ai mau. Ua hoaimu ia iloko o ka lepo e like me ke kalo, a i ka wae palupalu ai, ua piha loa i ka wai ono. Aohe mea eae, aka, o ka hooko pono ana i ke Kanawai e papa ana i ka hana ana i ka wai ona, oia wale no ka mea e kinai ai i ka hana ana i ka mea ona mai keia laau māi. Ua hoopomaikai ia makou ma ka loaa ana ia makou kekahi la oluolu ma ka lua pele, a me kekahi hale pili maikai, oiai makou i na po elua malaila. He eha lausani kapuai ke kiekie o ka !ua maluna ae o ka ili kai, aka, o ka pii'na aole i ike lea ia. I ka wa i hiki mai ai o Kamekoa Wilike (Wilkee) ma, ua hele aku lakou e ikei kekahi lua, ma ka piko ponoioka mauna, a i oi ae no hoi ke kiekie, he umi tauBani kapuai. Aole no paha i hui keia mau lua, a ina ua hui, aia ilalo o ka hohonu loa. He ekolu mile ke ana waena o ka lua ma Kilauea, a o ka iho'na ilalo o ka lua aia ma mua iho o ka hale. He hapalua mile ka iho*na, he maloeloe

aohe nae pilikia. I kou wa e hiki aku ai, alaila ku iho oe iluna o ka papahele eleele nui o ka lua, he elua mile mai laila aku hiki aku i ka loko ahi e a ana, (Oia hoi o He awawa a kona ili honua, u he mea hiki ole hoi ke lavre mai i mau huaolelo e hoakaaka aku ai. Ua ike ia aku ka punohu mahu ana ia wahi a pau, a pela no hoi maluna a puni ka hale. Ia wa he kanaliina knpuai ka haahaa o ka loko ahi malalo iho o ka papahele eleele, aka ua olelo ia he pii ae, a emi iho. He mau la jnahope iho, ua lohe mai makou ua pii ae a hiki i ke kae o ka lua. Ua ikaika ka hana ana malalo, no ka mea, i kekahi wa ua nui ka hoea ana ae me he puu nui la; a ma kau wahi, uapii ka hoolei ana ae a ka pele a kanaono a kanawalu kapuai ke kiekie. No ka wela a me ka mahu hookahi wale no aoao e hookokoke aku ai ma ka aoao makani, a he kaumaha no hoi ke nana aku. Ua ike makou i kekahi o na hana kupanaha ake Akua.. lloko oke au hoomana kii o na kan'aka Hawaii, ua olelo lakou he ano mana like akua maanei, a oia hoi ko lakou mea i haawi aku ai i ka inoa o Pele, a ina lakou e hiki aku ilaila, he mau pule a he mau mohai ka lakou e haawi aku ai. Ua kakau ihomakou iloko okekahi buke oloko o ia hale kahi a makou i moe ni, i kekahi lalani pokole penei; "Nui A KUPAMAHA 11 au Jt KA Hako ke Akua Manaloa." He Bapetizo ana.

Maanei i halawai ai o Kanoa me makou—he misionari maoli ia mai Hawaii aku, a o kona hoi ana mai no ia mai na pae moku mai o Maikonisia. £ kaahele ana ia i kona one hanau, me kana wahine, a me kana keiki, a me ka hai pu aku no hoi i kona hele ana i na pne moku ma ke ano misionari. He kanaka oia i mahaioia, a ua hiki oia hookahi pule mamua aku o ko'u kaapuni ana ia mokupUni. Mahope iho ua olioii au i ka iohe ana aneane e iike ka nui o na ahakanaka i heie mai e hooiono ia ia me ka'u a ua heie wawae no hoi kona kaa heie ana. Ma ke noi a Koana a me na makua, ua bapetiko au ia Harieta Kaui, ma ka iua o Pele ke kaikamahine uuku a Kanotl. Ke ano o ka Hoomana ma na Apana Kuaaina. Ua hoolauiea ia mai au ma keia kaaheie nna, no ka ike ana i kekahi mea o ke ano o ke oia haipuie, ma na apana kuaaina, a ma na haie piii no hoi. Ua noho makou i ka po mua ma kahi o ka wao. Hookahi no rumi iioko o ua haie nei, a ua haaieie oluolu iho ka ohana no makou, a ua heie aku lakou ma kekahi haie piii e aku, niuhope iho o ko iakou hohoia ana i ko iakou mau moena maikai loa no makou. A i ka wa i hiki maiai no ka pule ana, ua komo mai lakou, a peia no hoi na kanaka e lawelawe ana i ko makou mau wahi opeope. Lawe mai ia ka haku o ka haie i kona Bnibaia ano nui i kakau ia ma ka oieio Hawaii, a ma ke noi a Koana, ua iiio ia ia kahi pule ana. Ua hui mau mai me makou na kanaka ma ka puie ohana, ia makou ma ka haie i ka iua ope!e, a ua lilo mau i kahi o lakou ka. puie ana. He mau kanaka uuku waie no kai noho ma keia ala, no ka mea, ua oi aku ka makemake okanaka i ka oohoana ma ka pili kai. Ka hana misionaei ua Hilo. Uā hoomnikai ia ka noho ana o Hilo e Mi Raukeke ,fßuggies Ja me Gudarika oia hoi o Keiki, (Goodrich,J iloko o ka M. H. 1894; a o na paahana mahope mai oiaua a mpmua aku o Koana, o Dibela Laimana, Wiiikoki, Makadonala, a me Welemoa, fDibble, Lyman, Wii«)*, McDonald, & Wetmore.) Ua hoomaka aku ka noho ana o Koana iloko o ka M. H. 1836, a oia o Laimana a o Wetamoa, na poe wale no ia i hoolilo ia Hilo i wahi noho no lakou. No na Kui*a Wae o Hilo Ua hoomaka ia kekahi kula wae no na keiki kane, makloo ka hooponopono ana

a Laimana iloko oka M. H. 1836, a ua mau kana h.ina ana no na makahiki he iwakalua kuaiamahiku. Ka helu mau o na haumana o ua kula nei, he kanalima kuinaaiaha,a o ka nui o na haumana mai ka hoomaka ami mai he eono haneri. Ua nui no hoi na kumukula a keia kula i hoolako mai ai 110 keia mau mokupuni, a ua nui na poe i puka ra?i, mai keia kula mai ma keia mokupuoi keia mokupuni e noho nei. Ua hookumu ia, aua malama mau ia keia kula e ka Papa Misionari Amerika; a ua haawi *rku $2000 i nn makahiki i kaa hope ae, no ke kukulu ana i kekahi hale maikai, iioka pau ana oka hale kula kahiko ike ahi. Ua hanwi aku ke Aupuni $400(1, a ua haawi aku no hoi na haole, a me na makamaka oia mokupuni he $-2500. Un loaa iuu Hale Kula la kekahi Palnjft»la Hoo.hui me ke Aupuni, a o na misionari o ka Mokupuni o Hnwaii ka poe Luna nana e jnalama. Ua loaa mni ko Laimana uku mai ka Papa Misionari, a o ka uku o kona kokua o Alekanedero opio, mai ke Aupuni mai. Ilokoo ka makahiki 1839 wehe ae o Koana wahine i kekahi kula hanai no na kaikamahine he iwakalua, a nana no ia i malama ia ia iho. Ua hoomau ia ua knla nei no na makahiki he umi, a hiki 1 ka wa i hoonui ia mai ai ka malama ohanaana, ua hoopau ae la kona mea nana i kukuiu i kona hapa. Aoleipau.