Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 5, 2 February 1865 — Ka Hoomana Kahiko. [ARTICLE]

Ka Hoomana Kahiko.

HELU 5. KA MOOLELO NO PELE; KANA HANA, KONA MANA, A ME KONA NOHO ANA: Ua oleloia o Kuwahailo ka makuakane, a o Haumea kona makuahine, he aikanaka kona makuakane, a he pali kona makuahine, a na laua mai o Namakaokahai (w.) o Pele (w.) EIA NA KAIKUNANE O PELE: O Kanehekili, (Ia ia ka hekili.) " Kanehoalani, (Nana ka ike,) " Kanepohakaa, " Kanepohaku, (la ia ka pohaku,) " Kanemilohai, (Ia ia ka mai,) " Kanehulihonua, (la ia ka hoohuli o ka honua, a me ka halulu) " Kanehulikoa. (Wawahi ana i na koa o ka moana,) " Punaaikoa, " Kamohoaiii, (He mana kona,) " Kauilanuimakehaikalani, (Ia ia ka uila,) " Lonomokua, (Ia ia ka hoa i ke ahi.) EIA NA KAIKAINA O PELE: O Hiiakaikapuaenaena, " Hiiakaikapuaaneane, " Hiiakanoholae, " Hiiakaikapoliopele. KONA WAHI I NOHO AI: Ua oleloia no Kuaihelani, iloko o Kahiki kahi o keia poe i noho ai, a me ka mea nona keia Moolelo. Eia kekahi mau aina a lakou i noho ai, o Ulukaa, o Wawau, o Polapola, o Melemele; pela kekahi Moolelo. KE KUMU O KO PELE HAALELE ANA IA KAHITI. I ka wa e noho ana o Pele me kona Kaikuaana me Namakaokahai, a me na Kaikunane ona, he oluolu ko lakou noho ana, aole makemake o Pele e haalela i kona mau makamaka, a me kona wahi, aka, aole liuliu ko lakou noho maikai ana, alaila, lilo i mea noho ku-e, penei ke kumu o ia hana. I ka wa i hiki mai ai o kekahi Kupua ikaika, o Aukelenuiaiku ka inoa; a noho ma keia aina, a hoa-o me Namakaokahai, a lilo o Aukelenuiaiku i kane nana, noho pu no laua a hiki i ka wa kupono no ka loaa ana o ke keiki, ono ae la o Namakaokahai i ka ia, a hoouna'ku la oia i kana kane e hele i ka lawaia, a i kona iho ana a hiki i kahaka, ike aku la o Aukelenuiaiku i keia wahine maikai e noho ana, o Pele no ia a kupu ae la ka makemake o Aukelenuiaiku ia Pele, lalau aku la ia ia a noho iho la laua, a no ka puukani no hoi paha o ua keiki nei ko Pele mea i makemake ai, alaila, walea loa o Aukelenuiaiku i ka iho pinepine i kahakai, a i ka hoi ana mai o Aukelenuiaiku, ua welu kona aoao i ka umii ia, nolaila, ike kona Kaikuaana i ke kolohe a kona Kaikaina i ke kane a laua, ulu kona huhu, a kipaku aku la ia Pele; a hele o Pele, a kipaku loa no nae o Namakaokahai ia ia, a oia ka mea i hele ai o Pele mai kukulu mai o Kahiti, a komo i Hawaii nei. KONA HIKI MUA ANA I HAWAII NEI, A ME KONA NOHO ANA : Ma Niihau kahi i hiki mua'i o Pele, a malaila kona wahi i k-a mua'i ia aina, a no ka papau, a me ka loaa koke o ke kai, ua haalele oia ia Niihau : A komo oia ia Kauaiomanokalanipo, aia ma Puuopapai kana wahi i eli ai, a no ka papau oia aina, a me ke komo o ke kai, oia kona

mea i haalele ai ia Kauai. A hele hou no a noho i Oahu ; a k-a oia i lua nona, oia o Aliapaakai, a no ka papau, ua haalele oia ia Oahu. A hele mai oia a noho i Molokai; ma Kalaupapa, ua kapaia ka inoa o kahi ana i eliai o Kauhako, a me Kaholoapele, a haalele no ia Molokai. Hele mai oia a Maui, a k-a iho la ia Keoihuihu; e kokoke ana me Lahainaluna, a no ka papau oia wahi, lele mai a noho i Haleakala, a no ka papau no o kela mauna, ua haalele oia ia wahi; a ua hele a noho i Maunaloa, Hawaii, o Kilauea ka inoa o kahi ana e noho mai nei, a malaila ka noho paa ana, a hiki i keia la. KANA MAU HANA. Ua oleloia, he nui wale kana mau haoa, kona hoopohaku ana i kekahi kanaka hoohiki ino, kona ai ana i ka ululaau o Hilo-uka, kona iho ana i kai o Puna, a me Puako, kona wawahi ana i ka loko i-a a Kamehameha I., oia hoi ka loko i-a o Kiholo, a me kona pepehi ana i na Kupua ino o Hawaii, Maui, Molokai, Lanai, Oahu, a me Kauai. EIA KEKAHI MOOLELO O KONA KAUA ANA ME KAMAPUAA, KEKAHI KUPUA IKAIKA OAHU. I kona wa i hele kino puaa mai ai a hiki i Kipu i Molokai, ua hoolilo ia oia i kanaka, a oia keia olelo kahiko a Hawaii nei, "Hookanaka i Kipu," a i kona hele ana a hiki i Kaluaopele, o Akanikolea kahi a Kamapuaa iku aku ai; a ike mai la na Kaikaina o Pele o Hiiaka ma, hooho ae la lakou "Kei ke kanaka maikai e ku mai la i Akanikolea! O ke ku no hoi a ke kanaka maikai la, pali ke kua mahina ke alo!! O ke kino ae no hoi paha ka ke Kaikuaana o kakou a noa ae ia ia, a na kakou ae no hoi ke kane." I mai la o Pele, " Aole kela he kanaka, he puaa kela." I mai ia kona mau Kaikaina, "He puaa no kela kanaka maikai e ku mai la la ? Ua ike no hoi kakou i ka puaa e holo ana i kai o Puna eha wawae ? He kanaka no kela!" Wahi a Pele, "Ina e kuamuamu ia'ku la, he keeo mai ko ia'la." I kuamuamu ia'ku ka hana, keeo no ia o Kamapuaa, a kuamuamu mai no hoi o Kamapuaa, keeo no hoi o Pele a hoolale ae la oia ia Lonomakua e hoa i ke ahi, o ka hoomaka no keia o ke kaua. A ike o Kamapua i ka hahana o ka umauma i ke ahiā€”Pule ae la oia i kona Akua penei: (Aole i pau.)