Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 7, 16 February 1865 — Ka Hoomana Kahiko. [ARTICLE]

Ka Hoomana Kahiko.

HELI; 7. 0 Milu, kona Mana, a me kana hana. fMILU, AOLE IA O KONA INOA i kona wa e o!a kinq ana ma keia ao, aka, ua piii ia inoa ia>a mahope iho o kona mnkeana. Penei ka hoomaopopo ana mn ia ano: O Ku, he wahi kino ano Akun ia,a he kino ano kanaka no hoi, a no kona ai ana i na kanaka make i piiau a eu ka ilo, i kapaia'i kona inoa o Kuwahaiio. Oiai oia e ola ana jpil „1 "I ' —' TM , |rfW 1 • nia keia honua, ne Aiii no kona ano, a nikke akii oia a hoi iialo, ua kapaia o Milu. Aka, ua piii keia inoa o Milu no ka ai ana o Ku i na mef| pilau, a eu ka iio, i kapaia'i o Milu. Nolaila, ma keia alanui ka pili ana o ka pule anaana a ka poe kahiko o Hawaii nei. A ke olelo nei no hoi iakou, he nui na vrahi e noho ai na mea ano kino. Peoei e olelo ai lakou, « Iluna, iluna liio i ke aoeleele la oloko iilo aku. Aia iUlo, ilalo i o Milu la." Ko Milu Lahuikamaka. He lahui akua kona lahuikanaka. Adle no o kana mai o ka nui, ua oleioia,- ua piha pond, aote wahi kaawale iki o kona wahi, ua manaoia o na uhane o fct poe i make, oia no ko Milu poe kanaka. O lte alanui o keia poe uhane e iho ai, ua oieloia, oia na wahie pana ia nei o "Ki« ieinaakauh&ne," aia upa Kamaomao ae ~nei kekahi wahi i kopaia i keia inoo, a pela'ku no ma na Mokupuni a pau o Hawaii nei. Eia hou hoi, ua oieloia hoi, he Ulu kekahi alanui e iho ai, hc iaau nui, a ua kapaia kona inoa, o ka " Ululeiwalo." O ka uhane i pii ma kēkahi laia" o'Hew Uiu o .Leiwalu, o tiona malir

ioa ao ia, iika/ o ka ni6a » aneacte e jpii ae a koke ia mai e kekahi o kona luau makamaka i raake mua'ku, a i oie hoi, he Aumakua paha, alaila, o ka hoi kokē ipai la no ia o ka uhane o ka mea i mauUao!a iiou«niai. Pela nohoi o I\aleinaaliauhune, i na elele ka uhane o ka innke loa m> ia, aka, i na e aneane ana , "kā uhane elele hou ia mai c ka Aumakua, nlaila, ola Hbu.

„. . Ka mana o Milu. f Penei e akaka'i, o Kawelu, he Kaikaoia na Olopana, a o Hiku, he **'It§ikika«e oia na Kukaphialaka &me Hi-. na, aia no o Hiku i kanahele, noho keia a nui; pela no s hoi o Kawehi, iho mai o Hiku mai kanahele mai a kokoke i kauhaie, ka inai la keia i ka pua a»ā nei, oia lele waie no a komo ana ika hale o Kawelu, ku ana o Hiku mawaho, ninau ann i ka pua aia nei, a mahope iho, hoao la laua nei, oi nobo»aku laua nei a liuiiu wale, ku ae no-oHiku hoi ana, alaila, uhai mai ia o Kaweiu mahope a kokoke o Hiku i Puukuakahi, aiaiia oii aku la o Kawelu mahope aku, * " Pii ana Hiku i Puukuakahi, Oioi aku i Puukualua, E Hiku e ; Aloha oe: " Alaila, pane mai in o Hiku, " O hoi, aole au e iioi aku." A kokoke o Kawelu i " Puukuakahi, pii ana o Hiku i Puukualua. Afaifa, oli aku la no o Kawelu mahope aku, " Pii ana Hiku i Puukualua, Oioiaku i Puukuakolu, E Hiku e; Aloha oe: " O ka Hiku hana no ka hoihoi mai ia Kawelu, 44 O hoi, aole au e hoi aku." Pela noka laua nei pii ana a hiki-o Hiku i Puukuakolu, hiki o Kawelu i Puukualua, o kana hana no ke oli, pela no ka laua pii ana a hiki i Puukuaumi o Hiku, alaila, oli mai la o Kawelu he mele hou ae 3 penei: 4 * Pii ana Hiku ike Kualono, E ka lala e kaukolo ana, Ua keekeehia e ka ūa, C& helelei ka pua ilalo, Ka pua a Malaukamiloa, Homai hoi kekahi puii e kujae ao ko u lei, Ua kahiko īa e Koolmo, ' . E Hiku e ! Huli mai ko maka ihope nei. Eia ko ipo kuahine —a " Alaila, haiiu māi la oHiku a<pane mai ia Kawelu, " O hoi, aole au e hoi aku." Huli aku ia no o Hiku pii, hele aku la no kela a komo iloko o kanahele, hoohihihi mai la o Hiku i ke le, a me ka uluhe, ia Mailepakaha, ia Mailehaiwaie. Alaiia, pii aku la o Kawela ua paa i ke le, i kauluhe, ia Maiiepakaha, ia Mailehaiwaie, oi hele aku keia a o ka paa loa mai o mua, pau kahi kapa i ka nahaehae, o ko ia nei hoi mai la no ia a kauhaie, a kaawe ia ia iho a make, olaila, kii ia rnai la ka Uhane o Kawelu a iilo ilaio io Milu la. Oi noho o Hiku i kanaheiea iho mai i kahi o ka wahine, ihomai ka hana, 11 Ua hala ka Puulena aia i Hilo,

Ua imi āku la ia Papalauahi," fua makej alaila, kuahaua ia na kanaka a pau e inii i kaula, o ka nui, he lūu, a lau, a lau. A hala h'e mau la, ua makaukau e keia mamua. Hamo iho la o Hiku ia ia iho i ke kukui-pilau. O ko ia nei iho aku la no ia ma ua kaula nei a hiki ilalo, me ko ia nei olelo ae i ka poe nana e paa ana i ua kaula nei, " li.ia e hukihuki ana au i ke kaula, alaila liōki ae oukou." Na hana a Milu. O ke kilu, he konane, he lelekowali. Eia ma kela moolelo maluna'e; oia ka iho ana o Hiku a hiki ilalo e ike ia'i keia mau hana lealea a Milu. īstHiku i iho ai a hiki ilalo, nana'k» la keia, he nui na ohane e noho ana me Milu, a ike aku la keia i ka uhane o Kawelu o kana wahine, e noho pu ana me Milu. Mamua'ku o ko Hiku hiki ana ilalo, ua pau loa ka wAiwai b Kulioe i na Kaikamahiae a Milu, a hookahi wale no mea i koe o kona mau iwi. O ka lakou mau hana lealen i hana'i, o ke kiiu no ia. A ia Hiku i hiki ai ilalo, ike mailao Kolioe ia Hiku, a pane mai la ia ia, "Ina oaha iie kanaku akamai oe i ke kilu, e kiiu ae oe me laua nei," ('oia na Kaikamahine a Milu.) Alaila pane aku la o Hiku ia Kulioe, Aole a'u waiwai e pili ai me laua, r\o ka mea, owau wc,le no keia la." Pane Uou mai la o Kulioe, me ka i mai, " O kuu māu iwi no kau piii a holo ia mea i ko |aua uianao. O ka hoomaka iho la no ia o na Kaikamahine a Milu e oniu i ka ipu mua, elima ka lielu oia, alaila, pa'ku la ke oli a Hiku, peneie •» Kc ike mai la nooe o Papa e Wakea, O ka lihiUhi o ka La, O Elewaw&u ka poupou iki a Oioi, Na'u ka ipu o Haakumailani." Oia niniu hele no ua ipū nei aole i pa'ku ka ke alo o Hiku. Alaila, lalau i hou no ua mau Kaikamal)jne nei i ipu hon he uini ka hehi. aole no he pa'ku o

ka laau ma ke al<> o Hiku. A oka Hiku hana no keoli. A la!auJiou no ua mau Kaikamahine nei i ua ipu hou, he iwakalua ka helu, aole no he pa'ku o ka laau ma ke alo o Hiku. Alaila, hoomaka uiai la no h«»i o Hiku e oniu i Ka ipu mua, nona na J»eiu elima, oia niniu heie uo a pa ka iaau ina ke alo o ua mau Kai)samahine nei, helu ae aim Lalau aku aua kem i ka ipu nona ka helu ui.uij o niu ae no keia ; ;*>ia niniu hele no apano ka laa , ae no keia he umi. Lalau hou aku ana no kein lie ipu hou, he in'nkahin, o niu ae no keia, oia niniu hele no a pa ana i ka laau, o ke eo ae la no ia ia Hiku. Tau ka waiwai o Kulioe ika hoihoi ia mai. Oiu kilu no ko iakou a ia ia nei no ka ike i ke ao ana'e, holo aku la keia a kau iluna o ke kauia oia nei ih6 mai ai, a ieie ana keia i-o ia nei, a ike mai ia ka uui o na Akua i ka leie o Hiku i kona kowaii, alaiia, iieie mai ia kekahi poe Akua i ka lele kowaii, «» kela Akua keia Akua i kona kowaii iho. Aiaiia, pane aku ia o Hiku i kekahi mau hua oleiomni kona waha aku, " Kamalii liilii kowali ole, a hinape a pa, Noho walo iho i kuiaujo kakui la, A paakea ko kikala e hinape." Alaila, ua lilo keia hana a Hikn i mealeaiea i ka manao o na akua, a holo-kiki mai kela akua keia akua i kona kowali, a koe hoolvaiii akun, oia ka wahine a liiku o Kaweiu, o'pane mai ia oia i na akua a pau, e haawi aku i kowaii nona, oka, aoie haawi ia'ku. Aiaila, pane aku la o Hiku, o laua pu ke ieie i ko iaua kowaii, a ae mai la o Kaweiu, a iele pu laua i ko laua kowali, me k» Hiku paa ia Kawelu a paa ioa, a hukihuki iho ia o Hiku i ke kauia, a iiuki ae la ko luna poe ia laua. No K\ AI A KE AKDA. O Ka Pulelehua, a me ka Punawelewele ka ai a keia poe.akua. A'o ke akua makamalta ole, ua pilikia noka nohoana. D. S. Kupahu.