Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 8, 23 February 1865 — Page 3

Page PDF (1.60 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

pletely out of the fort, and pursued down to the end of the peninsula where they surrendered.
            During this desperate contest the fleet threw their fire into the fort with such wonderful precision as to rake the rebels without injuring their own friends. In doing this they were guided by signals from Gen. Terry, which had been previously agreed upon between him and Admiral Porter. At the same time the rebels from Willmington under Gen. Hake came down, and attacked their rear but were easily repulsed. The garrison of the fort were about 2200 under Gen Whiting and Col. Lamb, who were all killed or taken prisoners, besides 72 guns and extensive stores. The next day the rebels blew up and abandoned Fort Caswell Fort Campbell and Light House Battery and the pirates Tallahassee, and Chickamauga, making the total amount of guns taken 162. One or two days after the powder magazine of Fort Fisher exploded, killing and wounding over a hundred men. A telegraph wire has since been found leading from this magazine across the Cape Fear River to the rebel camp, and it is believed that the magazine was purposely exploded by them. The total loss of Gen. Terry's army was 691, of whom 83 were killed. Admiral Porter gives the number of killed and wounded in the navy at 330. A battallion of marines and sailors aided in storming the fort.
            On the 19th and 21st several English blockade runners ran in and were taken by Porters fleet. They are now removing torpedoes in the river while the land force is moving on Willmington. Part of the fleet has gone to Charleston and a few to Fortress Monroe.
            [ Ua manao iho makou e hookomo i na Olelo Hawaii o na Nu Hou o na Aina e, aka, aole e hiki ia makou ke hookomo, ua piha e ka pepa, a e komo ana nae i keia Helu ae].

Na palapala.

Heaha keia.

                Pela i ninauia ai e ke " Kuokoa, o ka la 16 o Feberuari o ka pule i hala ae nei, i hookomo ia ma ke kolamu ponoi i hookaawale ia ko ka Luna Hooponopono o ia nupepa, a nolaila, ke hilinai nui nei makou e hai aku i na ano maopopo o ka mea i ninauia ma ke poo, imua ponoi o ka mea nana i ninau Luna Hooponopono kela ninau. Aka, ua minamina makou no ka hiki mua ole ana mai oia ninau io makou nei mamua o ka laha ana o ia ninau ma ke akea, a mahope iho hoi o ka hiki ana aku o ka lono imua o ka mea e ninau nei. A ke manao nei makou ano, me ka ninau ana penei i ka mea nana keia ninau. Ua poina paha i ka " Nupepa Kuokoa" ka mea i oleloia iloko o ka Buke Nui Kaulana mau. " E hikiwawe ma ka lohe, e lohi ma ka olelo ana." A penei hou iho. " O ka mea wikiwiki na wawae i ka hele, aole e ole kona okupe." I hou mai penei. " Ina e kui mai kekahi i kou papalina akau, e haliu aku ia mea wahi a ka Haku mau." Aka, i mea e pono ai makou ma keia kamailio ana, a e maopopo lea'i ke ano oiaio o kela ninau ma ke poo, alaila, he pono ke lawe mai i kela ninau e ninau hou malalo nei.
            " HEAHA KEIA ?"— Eia kona ano maopopo. He hoopunipuni, oia ka haina akaka o kela ninau, no ka mea, ua oleloia. " Ua kepaia kekahi mau keiki elua no Honolulu nei, malalo ae o na makahiki he umikumamaha," aole oia ka oiaio, no ka mea, o Pohaku ke keiki hanau mua a ka mea i oleloia " he kanaka elemakule," nona na makahiki he iwakalua, oia ka mea i kepa muaia. A o Pamaiaulu, oia ko Pohaku muli mai a ua " elemakule nei," nona na makahiki malalo iho o ka iwakalua. O Kaea he kaikamahine ia, oia ka hanau muli loa a ua " elemakule" nei, nona na makahiki maluna ae o ka umikumamalima. O na hanau muli elua o Pohaku, o laua kekahi i kepa puia me ko laua hanau mua, aole nae na ke Jiure i koi aku na hanau muli elua e kepa, aka, na ko laua hanau mua no i lawe mai e kepaia. A mamuli o ka ninaninau ana a ke Jiure i ko laua makemake, ua like ko laua makemake e kepa pu ia me ko laua hanau mua. A mamuli o ka hooholo like ana a lakou " e kepaia," nolaila, ua kepaia. O ke kumu o ko lakou makemake, e kepaia lakou ma ka hana no ka hemahema o ka noho ana, hemahema ma ka aahu, hemahema ma ke ola o ka noho ana, wahi a ua mau keiki nei, a no ia ano hemahema, ua kepaia ko lakou " elemakule" me ka Lunakanawai Hoomalu o Honolulu nei, ane ane makahiki ka noho ana, a ke noho nei no mamuli o ia kepa ia ana. A no ka lawa ole o ka hemahema o ua mau keiki nei, a no ka mau o ka nele, a me ka hune, ua hooholo lakou me ka noonoo kupono e kepa ia lakou, aole mamuli o ka malimali a me ke koi maoli o ke Jiure.
            He oiaio, aole paha i lohe ka makua i ko lakou makemake e kepa, aka, hiki mua ae la ua elemakule nei imua o ke Jiure mahope iho o kona lohe ana. Iaia imua o ke Jiure, eia kana olelo. Ua lohe a'u ua kepaia a'u mau keiki, nolaila, i kii mai nei au i kekahi mau dala na'u. Aia ka ke Jiure i ka elemakule. Aole e haawiia ke dala ia oe ke hele pu ole mai oe me au mau keiki, aia a noho pu mai oe me na keiki au, alaila pono. A o ka hoi aku la no ia o ka elemakule me ka nele. I na keiki i hiki ai imua o ke Jiure mahope mai o ko ka elemakule manawa, hai ia aku la keia mau mea. I mai la na keiki, aole e loaa ia elemakule i hookahi hapaumi o na dala a makou. A o ke oki no ia, aka, aole he olelo hoohalahala i hiki mai ma o ke Jiure la no ke kepa ia ana o na keiki. Aia a hala lakou la, alaila, hu waena wale ae nei no neia lohe ma ke Kuokoa o ka la i hai mua ia maluna.
            Ua olelo ia e ka mea ninau, he mau keiki liilii ka ua elemakule nei. Aole pela ka pololei, e like no me ka hai lea ana maluna ae, pela iho la no ko lakou ano. No ka mea, ua ninau ke Jiure i ke kumu kula o ka apana kahi a ua mau keiki nei i noho ai, ua olelo ia mai, ua hookuuia laua mai ke kula mai. Nolaila, he pono i ka mea nana ka ninau ma ke poo ke ninau i keia. He aha la ka mea i hookuuia ai kela mau keiki mai ke kula ae ? E olelo anei ka mea ninau no ke kamalii, a no ka opiopio paha. I ko makou manao, e ninau io ana no pela, a e hai ana no i ka haina no ke kamalii a opiopio hoi. Aka, o ke Jiure, aole e hiki i hookahi hapa uuku o ia haina ma ka Waha, no ka mea, ua pani paa ia e na laka nui o ka alelo i kiia e na lehelehe.
            Ua olelo ia penei. Ina ua make emoole na keiki, e aho paha ia mamua o ka lilo ana i mau keiki paaua, Aole pela ka pono e kamailio ai, e pono ke hoololi i kela olelo, a e olelo iho penei. Ina ua noho wale iho na keiki me ka nele i ka aahu, a me ke ola o ka noho ana, e aho ia mamua o ka like me na holoholona mamuli o ka hemahema o ka makua, oia ka pololei. He manao ko makou, ua noonoo mua ka mea nana ka ninau pela e olelo ai. Aka, kamailio hewa i kela olelo ma na lalani mua o keia pauku.
            Ua oleloia penei. Hookahuli ae la i ko laua mau inoa, me ka huna i ko laua inoa oiaio. Ua moehewa ia olelo ana, aole no pela ka oiaio, no ka mea, o na inoa ponoi no o na mea e oleloia nei ma keia kakau manao ana, o na inoa no ia maloko o ka palapala ae like no ka hana. Aia no ia ma ka lima o Capt Thomas, ina makemake e makaikai, e makaikai no. Aka he pono ke hai mua i ka hana a ia mau keiki mamua o ka makaikai ano i na inoa maloko o ka palapala i kuhikuhiia maluna, a he hana kaulana no hoi ia i waena o laua a me na mea e ae i waena o kekahi poe o lakou. He pepa oia ka laua hana mau i kekahi mau hora o ke ao a me ka po. A pehea hoi keia ? Ua oi anei ka maikai o ka palaualelo malalo o ka la mamua o ka hana ? E i mai auanei paha ka mea nana ka ninau. Ua maikai ka palaualel, ua ino ka hana. A ina ua hoolilo kela mau keiki i ko laua manawa ma ka pepa e palaualelo ai. Nowai ka hewa ? aole anei no kela elemakule ? no kona ao ole i kana mau keiki ma ka hana. He oiaio anei ua ao kela elemakule i kana mau keiki ma ka hana ? ke olelo nei makou, aole i ao i ka hana. Ina ua ao ia i ka hana, ina aole e kepa na keiki ia lakou ma ka hana. A no keia mea, ke olelo hou nei makou no kela mau keiki, ina ua hoahewaia lakou no ka hele ana i ka hana ma Hilo me ka uku ia ma ka malama, ua pono ia noonoo ana o na keiki, oia no ka hooko ana i ka ka Buke Nui. O ka mea i ike i ka hana pono, a i hana ole, o ka hewa ia nona * * *.

Na ka poe Kepa, ma o J. MALUAIKOO la.
Halawai o ka Ahahui Lunakahiko o Maui a me Molokai.

                Ua halawai ka Ahahui Lunakahiko o Maui a me Molokai, maloko o ka luakini, ma Kahana, Kaanapali, Maui, ma ka la 27, 28 o Ianuari, 1865, ma ka hora 11 A. M.
            Kohoia o Rev. J. F. Pogue i Lunahoomalu. Pule.

EIA NA HOA O KA AHA I HIKI MAI.

                Ekalesia Kumu Lunakahiko. Wailuku, Rev. W. P. Alexandero W. P. Kahale. Lahaina, Rev. D. Balauina, Maalaiki. Kaanapali, " " Kaukau Lanai, " " Kalawaia. Hana, " " Kamakahiki. Kaupo, " " Nooau. Honuaula, " " Makuahine. Keanae, " " Palaile. Lahainaluna, Rev. J. F. Pogue, L. Aholo. Kaluaaha, " " "
Halawa, Rev. S. W. Nueku, " Kalaupapa, " " "
            Eia na keiki o ka aha i hele mai,— S, Kamakahiki, P, Puhi, J. H. Moku, L. Aholo.
            Hoike mai la o W. P. Alexandero kekahi o ke Komite i kohoia, e hele i Lanai, e hookumu i ekalesia okoa, ua hana no laua, hooponoia ka hoike a ia Komite.
            Heluheluia ka moolelo o ka Halawai ma Hana, ma ka malama o Okatoba, 1864.
            Hoike mai o Alexanedero ke Komite i kohoia e kauoha aku ia N. Pali, e hele i haiolelo ma Koolau o Molokai,— A ua hana no ia pela.
            Ua hooko ka Aha i ko Rev. A. O. Forbes manao, i kona koho ana ia Rev. D. Baluina i mea Haiolelo e pani no kona hakahaka. Ua hooholoia, e haiolelo ma ka hola 3. P. M.
            Ua hooloheia na kumu manao o na keiki o ka aha. Heluhelu mua mai o S. Kamakahiki i kona kumumanao. " Pehea la e maopopo ai ka hewa o ka Hula Hawaii ?" hooponoponoia e ka aha.
            Heluhelu ke Kakauolelo i ko J. Naloloa Iwi Haiao ma II Kor. 5 : 17, hooponoponoia e ka aha.
            Heluhelu o D. Puhi i kona kumumanao, " Pehea la e hoomaopopo ai o ka pahikaua o ka Uhane, oia ka olelo a ke Akua ?" hooponoponoia e ka aha.
            Heluhelu o L. Aholo i kona kumumanao, " E make loa ana auanei keia lahui o Hawaii nei, e hiki paha ke hoolaia ?, hooponoponoia e ka aha.
            Hoopaneeia ka halawai a hiki i ka hora 3 P. M. a e hoolohe i ka haiolelo o Balauina.
            Haiolelo o Balauina, ma Iona 1 : 6. A pau ka haiolelo, ua hoopaneeia ka halawai, a hiki i ka hora 9 o ka la apopo. Pule o Kahale.

POAONO Ian. 28, 1865.

                Halawai hou ka aha ma ka honi 9 A. M. Pule o Rev. H. Manase.
            Heluheluia ka moolelo o ka halawai i nehinei, a hooponoponoia.
            Hoike mai o Rev. S. W. Nueku i ke kumu o kona hiki hope ana mai, aole i hiki mai i ka hoomaka ana o ka hana.
            Ua hoolohe ka aha i na palapala noi a na hoahanau o Kalaupapa, Molokai, a me ko Lanai, ko Koolau, Maui Hikina, a me ko Kaanapali.
            Heluhelu mua ia ka palapala a na hoahanau o Koolau, Maui, e noi mai ana e hoolilo ia o S. Kamakahiki i kahu no lakou.
            Kohoia o Baluina a me Manase i Komite nana e noonoo ua palapa la.
            Heluheluia ka palapala hoopii a na hoahanau o Koolau, Molokai, e noi mai ana e lilo o Noa Pali i kahu ekalesia no lakou, a e haawi lakou ia ia no kona ola, hookahi haneri dala. Heluhelu pu ia hoi kekahi palapala noi a na hoahanau o Lanai, e noi mai ana no e lilo o N. Pali i kahu no lakou, a e haawi no hoi lakou i hookahi haneri dala no kona ola. A ua haawiia ia mau palapala elua ma ka lima o kela Komite mua.
            Heluhelu mai o L. Kuaihelani i kekahi palapala e hoike ana i kona ano Misionari. A ua hooholo ka aha e lilo oia i lala no keia aha.
            Heluheluia kekahi mau palapala elua, no ka Ahahui Euanelio o Hawaii Hikina mai e hai mai ana i ko lakou aloha i keia Ahahui, a me ka lakou mau hana. Ua kohoia o Manase i Komite e palapala aku i ka Ahahui Euanelio o Hawaii Hikina, a o Nueku, i Komite e palapala aku i ka Ahahui Euanelio o Kauai.
            Heluheluia kekahi palapala na Rev. D. Kapali mai, e hai mai ana i kona aloha i keia aha, a me ke ano o kona noho ana ma Maikonisia. A ua kohoia hoi o W. P. Kahale i Komite e palapala aku ia Rev. D. Kapali.
            Heluheluia kekahi palapala i hoomakaukauia e W. P. Alexander, i mea e haawi aku ai i ka poe i ae ia e haiolelo ma keia hope aku. Hooponoponoia, a ua aponoia e ka aha.
            Heluheluia ka palapala noi a na hoahanau o Kaanapali, e noi mai ana e lilo o J. H. Moku i kahu no lakou, a haawi lakou i hookahi haneli me kanalima dala no kona ola. A ua haawiia ia palapala ma ka lima o kela Komite mua.
            Hoike mai ke Komite i kohoia, e noonoo i na palapala hoopii. Hoike mai ke Komite i kona manao no ka palapala hoopii o Koolau, Maui, ua manao ua Komite la, he palapala oiaio no ia.
            Nonoi mai o Manase e waiho i keia palapala ma ka lima o S. Kamakahiki, a e hoike mai i kona manao no ua palapala ala i ka wa kupono.
            Hoike mai o Kamakahiki i kona manao no ka palapala a na hoahanau o Koolau Maui, manao oia e ae aku mamuli o ke noi a ua palapala la.
            Kohoia o Rev. S. E. Bihopa, Rev. H. Manase, a me Rev. W. P. Alexander i Komite, e hele, a e hana i na hana a pau e pili ana i ka hoolilo ana ia S. Kamakahiki i Kahu Ekalesia.
            Hoike hou mai ke Komite no na palapala o Lanai, a me ko Kalaupapa, ua manao oia e waiho aku ia mau palapala imua o ka aha.
            Ua kuka ka aha no keia mau palapala elua, a ua manao ka aha, e haawi aku ma ka lima o N. Pali i ka palapala noi o Lanai, a e hoike mai oia i kona manao i ka wa kupono, no ua palapala la.
            Hoike mai o Pali i kona manao, e ae aku mamuli o ka palapala noi a ko Lanai.
            Hooholoia, a kohoia o Alexander, a me Kahale, i Komite, e nonoi i kekahi mea kupono no ka apana o Kalaupapa.
            Hoike mai o Baluina, kekahi o ke Komite i kohoia e noonoo i na palapala hoopii. A ua hoike mai ua Komite la no ka palapala noi a ko Kaanapali, ua manao ua Komite la, he palapala oiaio no ia.
            Ua manao ka aha, e hawi aku i ua palapala la ma ka lima o J. H. Moku, a e hai mai oia i kona manao imua o ka aha.
            Hoike mai o J. H. Moku i konu manao ae no ua palapala la a ko Kaanapali.
            Hooholoia, a pau ka paina awakea, a hoomaka ka halawai, e ninaninau ia J. H. Moku, i makaukau no ka hooko ana i keia hana ma ka la apopo.
            Hooholoia, a kohoia o Baluina i Komite nana e haawi i na kumu manao i na keiki o ka aha.
            Hoike mai na keiki e ka aha i ka lakou mau moolelo hapaha.
            Heluhelu mua mai o Kamakahiki i ka moolelo o kana mau hana ma Koolau, Maui.
            Heluhelu mai o J. H. Moku i ka moolelo o ka ekalesia o Kaanapali.
            Heluhelu ka moolelo o ka J. Naloloa mau hana ma Kaupo, Maui.
            Heluhelu mai o D. Puhi i ka moolelo o kana mau hana ma Hana, a me Kipahulu, Maui, Hikina.
            Heluhelu mai o L. Aholo i ka mooolelo o kana mau hana ma Lahainaluna.
            Hai waha mai o N. Pali i ka moolelo o kana mau hana i kela malama i hala ae nei.
            Nonoi mai o Aholo e hookuu ka aha iaia, aole oia e lilo i keiki no ka aha. Ua kuka ka aha, a ua hooholo, e hoomoe ia noi ma ka papa.
            Ua kuka ka aha i kahi e halawai hou ai, a me ka manawa e halawai hou ai. A ua hooholoia, a hoopaneia keia halawai, e halawai hou na Lahainaluna, ma ka la 2 o Mei, i ka wa e hoike ai o Lahainaluna.
            Hoopaneeia ka halawai a hiki i ka hora 3 P. M.
            Halawai hou ka aha ma ka hora 3. P. M. Pule o Nueku.
            Hooholoia, na ka Lunahoomalu e alakai i ka ninaninau ana ia J. H. Moku. Ua ninau mua ia oia ma ke ano hanau hou, ke ano haipule, ka huli ana i ka Palapala Hemolele, ke kumu o kona lawe ana i keia oihana nui Kahunapule, a me ka oi ana aku o kona makemake i keia oihana mamua o na oihana e ae.— Pela no hoi ka hoomana oiaio, oia ka hoomana Kristiano,— na mea hoi e akaka ai ua hoouna ia mai e na Kaula a me na Lunaolelo o ke Akua, ma na olelo wanana a me na hana mana.
            Ua ninau ia hoi oia ma ko ke Akua mau ano. He Uhane ko ke Akua, he mana kona, he ike, he Hemolele. A pela no hoi ko ke Akua Kahikolu ana,— ko Iesu Kriso Akua ana, ko ka Uhane Hemolele Akua ana.
            Na Alexander i ninau aku ia ia i na mea e pili ana i ka Ekalesia,— ke kau ana i ke Kanawai no ka ekalesia, a me na Luna.
            Hooholoia, e apono aku ka hale i keia ninaninau ana ia J. H. Moku. A ua hooholo ia no hoi, na Mr. Alexandero e hai i ka olelo imua o na kanaka, o Mr. Pogue e kauoha aku i ke Kahunapule hou,— a na Nueku ka pule hookohu, a na Manase e hai aku i ke kauoha i na hoahanau, a me ka poe e ae.
            Hooholoia, e malama na ekalesia a pau i ka Poaha hope o Feberuari, i la e pule aku ai i ke Akua no na kula a pau.
            Hoike mai o Alexander, ua loaa mai iaia kekahi palapala, na J. M. Alexader mai, he keiki no keia aha, e noi mai ana e hookuu aku ia ia, i hiki ia ia ke komo malalo o ka malu o ko laila Ahahui.— A no ka halawai koke ole o ka aha, ua palapala aku oia i na Kahunapule haole, e ae mai e hookuu aku ia ia. A ua hookuu ia oia.
            Hooholoia, na ke Kakauolelo e hooili aku i ka moolelo o keia halawai, e pai ma ke Kuokoa.
Hooholoia, e hoopanee keia halawai, a halawai hou ma Lahainaluna, pule o Noa Pali.

KANAWAI HOU.
HE KANAWAI
E KOKUA AI I KA HOOIAIO MARE ANA.

                E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni :
            Pauku 1. Na kela mea keia mea i aeia e hooholo i ka mare ana maloko o keia Aupuni, e malama i na buke kahi e kakauia'i no kela me keia mare ana i hooholoia e eia, me ka inoa o ke kane a me ka wahine i mareia, ko laua wahi i noho ai, me ka la a me ka mahina oia mare ana ; a e haawi aku i palapala hoike mare i kakau inoaia e ia, i ka poe i mare ia.
            Pauku 2. Ina i malama ole ka Luna Mare i ka palapala ana i kekahi mare ana e hooholo ai, a ua haawi ole paha i ka palapala hoike hooiaio mare i ka poe i mareia, alaila e hoopaiia oia i na dala he kanalima, ke ku ka hewa ia ia imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha.
            Pauku 3. Na kela me keia Luna Mare ke loaa e ka uku he hapaha dala e haawi aku i ka mea e noi mai ana ia ia i palapala hoike i kakauia no kekahi mare ana i hooholoia e ia.
            Pauku 4. Ina e hoole kekahi Luna Mare, mahope o ka uku ana ia ia i ka hapaha dala e haawi mai i ka palapala hoike no kekahi mare ana i hooholoia e ia, alaila, e hoopaiia i na dala he kanalima, ke ku ka hewa ia ia imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha.
            Pauku 5. Ina e make kekahi Luna Mare, a e hele aku paha ma ka aina e, alaila, na ka Luna Hooko, Luna Hooponopono Waiwai, a hope e ae paha oia mea i make, a i hele aku paha ma ka aina e, e hoihoi aku i ka buke kahi a ua Luna Mare la i kakau ai i na mare ana i hooholo ai iloko o ka lima o ke Kuhina Kalaiaina, a o ka mea e hoihoi ole pela, e hoopaiia oia i na dala he hookahi haneri, ke ku ka hewa ia ia imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha.
            Pauku 6. Na ke Kakauolelo mua o ka Oihana Kalaiaina, ke loaa e ka uku he hookahi dala e haawi aku i ka mea e noi mai ana i kope o ka mea i palapalaia ma na buke mare i waihoia ma ia Keena, e pili ana i kekahi mare ana, a e hooiaioia ua kope la e Silaia me ka Sila o ka Oihana, a e kakau inoaia e ke Kakauolelo mua.
            Pauku 7. E lilo keia i Kanawai mai ka la aku i hooholoia'i.
            Ua aponoia i keia la 30 o Dekemaba, M. H. 1864.
KAMEHAMEHA R.

HE KANAWAI
E HOOLOLI AI KA PAUKU 98 O KE KANAWAI KIVILA.

                E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni : Pauku 1. E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 98 o ke Kanawai Kivila, ma ke kapae ana i na huaolelo "elima," a me ka hookomo ana ma ia wahi ka huaolelo "hookahi" ma ka lalani eiwa, a me ke kapae ana i ka huaolelo "eono" a me ka hookomo ana ma kona wahi i ka huaolelo "ekolu" ma ka lalani hope loa oia pauku, a penei e heluheluia'i ua Pauku la :
            " Pauku 98. O kela mea keia mea e hana ana a e kukulu ana i kekahi keaka, keaka lio, hula Hawaii, a hana hoike lealea paha, a e hoolaha aku ana paha ia mea, a e kokua ana hoi ma ke ano e ae me ka loaa ole ia ia mamua o ka palapala ae, e like me ka olelo o ka Pauku 96, a i ole ia me ke kue paha i na olelo hoohaiki o ka palapala ae i loaa ia ia mamua, a i ka manawa paha i hoolewaia'i ka palapala ae, a mahope paha o kona pau ana me ka loaa ole o kana palapala hou, e hoopaiia oia me ka uku hoopai, aole oi aku i na dala hookahi haneri, a i ole ia e hoopaahaoia oia ma ka hana oolea aole oi aku i na malama ekolu, aia no i ka manao o ka Ahahookolokolo."
            Pauku 2. E lilo keia i Kanawai mai kona la i hooholoia'i.
            Ua aponoia i keia la 30 o Dekemaba, M. H. 1864.
KAMEHAMEHA R.

HE KANAWAI E HOOMAU ANA I UKU MAU NO KA MOI
WAHINE O EMMA.

                NO KA MEA, ma na Kanawai o keia Aupuni e noho nei, ua loaa i na wahine kanemake a na Moi o Hawaii ka mahele hapakolu iloko o na aina Moi ; a no ka mea, aole no e pono ke hooemiia ka nui oia mau aina ; a no ka mea hoi, ua kupono a ua pololei e hoolakoia a e hookuonoonoia ka Moi Wahine o Emma, e like me ka noho hanohano ana i ku i kona ano Alii; Nolaila: E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupui : Pauku 1. E ukuia ka Moi Wahine Emma noloko ae o ka Waihona Dala o ke Aupuni i kela me keia makahiki, oiai kona ola ana, i na dala he Eono Tausani ke hookoia nae na mea. i oleloia malalo iho nei.
            Pauku 2. Mamua ae o ka ukuia ana o kekahi dala i hooholoia ma keia Kanawai, e hookuu mai ka Moi Wahine Emma ma ka palapala hoolilo kupono, i kona mau kuleana a pau iloko o na aina Moi.
            Pauku 3. E hiki no i ka Moi Wahine Emma e kikoo aku a loaa mai ka uku makahiki i oleloia ma ka pauku mua no ka manawa mai ka la i make ai o ka Moi Kamehameha IV., ke hookuu nae oia i kona kuleana hapakolu iloko o na aina Moi a me kona mau haawina e ae a pau o ke Aupuni mai mai ka la mai oia make ana.
            Ua aponoia i keia la 31 o Dekemaba, M. H. 1864.
KAMEHAMEHA R.

HE KANAWAI
E HOALA HOU ANA I KE KANAWAI I KAPAIA " HE KANAWAI HOOLE I NA KANAKA MAOLI AOLE E HAALELE WALE I KEIA PAE AINA," I HOOHOLOIA I KA LA 2 O IULAI, M, H. 1850.

 

                E HOOHOLOIA e ko Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni : O na wahi o ka Pauku 1401 o ke Kanawai Kivila e kapae ana i ke Kanawai i kapaia " He Kanawai hoole i na kanaka maoli aole e haalele wale i keia Pae Aina," i hooholoia i ka la 2 o Iulai, M. H. 1850, ke kapaeia nei, a ke hoala hou ia nei ua Kanawai la e hoole i na kanaka maoli, aole e haalele wale i keia Pae Aina, a e hoomaka kona mana a me kona ano Kanawai mai ka la o ka hoolahaia o keia Kanawai.
            Ua aponoia i keia la 31 o Dekemaba, M. H. 1864. KAMEHAMEHA R.

MARE.

Feb. 15, ma Honolulu, mare o Pake (k.) me Kahale (w.,) na Rev. H. H. Pareka i mare.
Feb. 18, ma Honolulu, mare o James Hooleia (k.) me Lahapa Kalopi (w.,) na Rev. H. H. Pareka i mare.
Feb. 21, ma Honolulu, mare o Kahau (k.) me Keloi Kukona (w.,) na Rev. H. H. Pareka i mare.

MAKE.

Feb. 19, ma Kaumakapili, Oahu, make o Lucy Kaneole (w.) no Waiaha, Kona Akau, Hawaii oia mamua, he kunu ka mai i make ai.
Feb. 19, ma Makiki, Oahu, make o Kuene (k.) Feb. 20. ma Manoa, make o Pualiiki (w.)

OLELO HOOLAHA.

                E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU ma keia Palapala, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hai aku nei au imua o ke akea, ua haalele mai ka'u kane mare o Pale (haole) ia'u, o ka iwa keia o na makahiki o ko maua kaawale ana. Nolaila, ke kauoha'ku nei au i ua kane mare la a'u ia Pale, he haole Amerika ia, e holo mai i Honolulu nei e hooponopono ai no ko maua mare ana. Ina ia e hiki ole mai iloko o ka   mahina hookahi, ma ka la e puka'ku ai ma ke " KUOKOA," e hoopii no au i ke Kanawai. Na KANUKU. Feberuari 23, 1865. 169-3t*

OLELO HOOLAHA.

                UA IKE OUKOU E NA KANAKA A pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hookapu nei au i ko'u mau kula mai Niu a hiki i Maunalua, ke hai aku nei au i ka mea hanai holoholona malaila, i na i loaa ia'u a i ko'u Luna paha, e uku no oukou $1.00 kala no ke poo, a i na he hua kikania maluna oia mau holoholona, $5 00 ka uku.
MANUELA PAIKO. Feberuari 18, 1865. 169-3t*

OLELO HOOLAHA.

                E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU loa o kela ano keia ano ke nana mai lakou. Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hookapu aku nei au i na mea holoholona a pau loa o kela ano keia ano, mai hookuu wale oukou a hele wale hoi me ka hoopoino wale i na mea kanu maluna o ua Moo-aina la i hoolimalimaia e a'u, e waiho la ma PALAWAI, KAILUA, KOOLAUPOKO, OAHU. A o ka mea kue i keia, e hoopiiia ma ke Kanawai.
KELIIHUHU, Luna aina. Honolulu, Oahu, Feb. 23, 1865. 169-1m*

OLELO HOOLAHA.
KAANAANA (w ) } Kue ia }
ALINA PAKE (k.) }

                E IKE AUANEI NA MEA A PAU KE nana mai ma keia, no ka mea, o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hoike nei, a hoolaha hoi ma ke akea ia Alina Pake, he kane mare ia na'u imua o Rev. Kalaka, o ka ekalesia mua o Kawaiahao, ma ka M. H. 1861, a ma ka la 15 o Feb. o ka M. H. 1864, ua haalele mai oia ia'u ma ke ano mahuka a hiki i keia la, a e pau ana ia ano ma nei hope ae, no ia mea, ua poino maoli au e noho nei. Me ka mahalo i ka Lunahooponopono o ke " KUOKOA."
KAANAANA.
Feberuari 15, 1866. 168-2t*

OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai o } KAAWAHUA (k.) }

                NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson Lunakanawai o ka Aha Kiekie e KAHAI (k.) no ka hookohu ia ia i Lunahooponopono Waiwai o Kaawahua (k.) no Honolulu i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 4 o Maraki, i ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o kela noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Feb. 22, 1865 169-2t

OLELO HOOLAHA.

                UA HOOPII MAI O MALEPO (W.) KUE I kana kane mare ia ALINA (PAKE k.) no Honolulu mamu, e hooki i ko laua mare ana no ka nalowale ana no na makahiki ekolu o ua ALINA (PAKE k.) nei ma ka aina e, aole i lohe ia mai. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie ma ka la 23 o Iune, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS. Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Feb. 20, 1865. 169-4m

OLELO HOOLAHA.
E KUAI KUDALAIA'NA KEKAHI
mau Lio 9 o ka Pa Aupuni
Ma Pauoa

                I ka Poaono, la 25 o Feb, i ka hora 12 o ke awakea. He mau Lio hou mai kekahi. Na Lio Kudala, 1 Lio k. ulaula hao akau PR hao ano e ma ka hema, 1 Lio k. lokia hao hema A, 1 Lio k. ulaula hao ano e, 1 Lio w. puakea hao HS, 1 Lio w. lokia hao ano e, 1 Lio w. keokeo aohe hao. 1 Lio w. ulaula no ka poloi, 1 Lio w. ulaula hao ano e, 1 Lio ahinahina lokia hao ano e. Na Lio hou, 1 Lio w. ulaula wiwi hao ano e, 1 Lio w. ahinahina hao Akau H uha hema AB, 1 Lio k. eleele hao hema NID, 1 Lio k. eleele hao akau WA.
P. KAAIAHUA Luna Pa Aupuni. Pauoa, Feb. 21, 1865. 169-1t*

OLUOLU LOA !

                E KUAI KUDALA IA'NA MA KA PA-HAle ma ka Poakahi, oia ka 27 o Feb., ma ka hora 11 o ke kakahiaka oia la, oia hoi kela Pa-hale mahope aku o ka hale e noho ia nei e Bennett a me McKenney, ma ke Alanui Nuuanu. Ua pa ia a puni i ka pa laau, a aia hoi iloko o ua Pa-hale la, he hale laau nui a maikai no hoi, a i hooluoluia e na laau malumalu, oia ka mea i oluolu loa'i ua Pa-hale la. O ka puka e komo aku ai, ala no la ke pili la, a makai iho no hoi o ka hale o Bennett a me McKinney. E ninau ia JOHN MONTGOMERY, Luna Hooponopono, a ia H. W. SEVERANCE, Luna Kudala. l60-2t

200 Eka.

                KE MAKEMAKE NEI O JUDD A ME WILDER, e hoolimalima me na kanaka, e palau alua ma Kaaawa i Oahu nei. Ma ka Eka, a i ole ia, ma ka uku-pau e palau ai. E ninau ia G. P. JUDD. Honolulu, Oahu, Feb. 22, 1866. 169-1m*

OLELO HOOLAHA !
Ma ka Waiwai o } KUENE KEAWEWAHAHEE }

 

                NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e PUNANA no ka hookohu ia ia i Luna Hoopono Waiwai o KUENE KEAWEWAHAHEE no Waikiki, Oahu, i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poalua, oia ka la 28 o Feberuari, i ka hora 11 o kakahiaka, oia ka la ame ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hooholokolo ma Honolulu, Oahu.
WM HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Feb. 13, 1865. 168-2t

OLELO HOOLAHA.

                NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e J. B. KAUONA no ka hooiaio i na Palapala kauoha o Kahiakua (k ) o L. Kamano (k,) a o K. Paku (w,.) no Koolauloa lakou, a ua make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 25 o Feberuari, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia Palapala Kauoha, a me keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY. Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Feb. 11, 1865. 168-2t

OLELO HOOLAHA.

                NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano R.G. Davis Lunakanawai o ka Aha Kiekie e KAHOOPII (k.) e hookohu ia ia i Lunahooponopono Waiwai o Marea Kahinu no Honolulu, Oahu, i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 27 o Feberuari, i ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o kela noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
L. McCULLY,
Kakauolelo oa ka Aha Kiekie. Honolulu, Feb. 11, 1865. 168-2t

OLELO HOOLAHA.

                NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. ROBERTSON, Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Aa w, no ka hooiaio i na palapala kauoha o Kawelohelii k, no Waikiki Oahu i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili o ka Poaha, oia ka la 2 o Maraki, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me kela noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu Oahu.
L. McCULLY. Honolulu, Feb. 14, 1865. 168-2t

 

E HELE WIKIWIKI MAI !

                E KUAIIA ANA HE 124,000 PILI ULAULA ma AINAHOU, ma ke kuai liilii, a kuai nui no hoi $5.50 no ke Tausani pili. GEO. G. HOWE. 168-4t

NA KAMAA NU HOU !

                AIA MA KA HALE HUMU KAMAA O J. B. SILOWAY, ma ka aoao ma Ewa o ke ALANUI MAUNAKEA, e pili la me ka hale kuai palaoa o G. WILHELM'S ma ALANUI HOTELE, mauka o ka Hale kuai rama o JAMES DAWS0N.— O na kamaa HAPA BUTI, mawaho ka LI HUKA. O na Buti o na ano paa loa. O na Kamaa wahine a me ko na keiki. He makepono ! He makepono !! J. B. KILAUEA. Honolulu. Feb. 8, 1865. 167-1m*

OLELO HOOLAHA.

                E IKE AUANEI NA KANAka a pau o kela ano keia ano. Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei. Ke hookapu aku nei au i kuu aina ia Opana, ma Hamakualoa Maui Hikina.
                Aole e hele wale, a pela no na holoholona, Lio, Bipi, Hoki, Miula ; ka uku o ke kanaka a me kela mau holoholona, hookahi dala pakahi ke komo hewa, Hipa, Puaa, Kao, hapalua pakahi ke komo hewa ; ua lilo ia i olelo paa no kela aina, o ka mea kue, ua hiki i kuu Hope a Luna ke hoopii ma ke Kanawai. GEORGE HARBOTTLE,
Keoahu ko'u Luna. Niuhelewai. Ian. 19, 1866. 165-4t*

PAHU KUPAPAU !!

                AIA I Ka MEA NONA KA INOA MALALO nei, na PAHU KUPAPAU o kela ano keia ano, no ke kumukuai emi loa. He mau Papakaukau, Hale-pa, a me na mea waiho lole.
KAISER.
Hilo, Hawaii, Feb. 1, 1685. 166-3m.

HOLOHOLONA KOMOHEWA.

                KE KAHEAIA'KU NEI KA MEA nona keia mau holoholona i komo i ko makou mau Aina Hoolimalima, ma PUUANAHULU, a me PUUWAAWAA, ma Kona Akau, Hawaii, e kii mai i ko lakou mau holoholona, me na dala elua pakahi o kela holoholona keia holoholona. Iloko o na la he 30 mai kona la i Hoolahaia'i ma ka " NUPEPA KUOKOA." A ina i hala na la he KANAKOLU, me ke kii ole ia mai, alaila, lilo loa ia makou keia mau holoholona. Eia ke ano a me na hoailona, i hoikeia malalo nei. 1 Kekake, ua maheleia kekahi pepeiao, he M ma kekahi uha hope, aia ma Puuanahulu, 1 Lio wahine lokia me ke keiki no, he V ma kekahi uha hope, a he g ma kekahi aoao. E lilo keia i olelo paa i kona la i hoopukaia'i ma ke " KUOKOA." Na makou na ka poe Hui Hoolimalima o Napuu.
G. KAUKUNA.
M. MAEHA.
S. KANAKAOLE.
Napuu, Kona Akau, Hawaii, Feb. 9,1865. 168-2t*