Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 9, 2 March 1865 — Page 3
Ka Nupepa Kuokoa.
NU HOU O NA AINA E MAI.
No ke pio ana o Papu Lawaia.
Ma ko makou pepa o ka la 25 o Ianuari, ua hai aku makou i ke aumoku nui i holo aku mai Papu Monoro (Fortress Monroe) aku ma ka la 12 o Dekemaba, a e hoomaka ana ka hoouka ana ia Papu Lawaia (Fort Fisher). Ua hai aku no hoi makou i ka hanaia o na hana kalepa a pau a na kipi ma Wileminetona (Wilmington), me na mokuahi Beritania holo loa, oia hoi na moku e holo ana i ka po, a e pakele ana hoi no ka paa i ka noe, me ka ike ole ia o ke aumoku o ka Akau. O ke kumu keia e loaa nui ai na lako kaua i na kipi, oia hoi na pu kaupoohiwi, ka pauda, na lole huluhulu, na laau lapaau, a me ia mea aku ia mea aku, me ko lakou uku mai no hoi i ka pulupulu.
Ua pau nae ia kalepa ana oia ano, ua pani paaia na awa ku moku o na kipi, he mea e ka huhu a hikilele hoi o na poo kipi ma Rikemona (Richmond). E hai aku no makou i kekahi wahi mooolelo pokole e pili ana i na mea i hana hope ia mai nei ma ka nuku o ka muliwai Lae Maka'u.
Ka hoouka mua ana ma Papu Lawaia.
Mahope o ka haalele ana iho o ke aumoku nui ia Papu Monoro, ua loaa lakou i ka ino, a hookahi hapalua oia aumoku i holo aku i Biufota (Beaufort) ma Karolina Akau, e kakali ai a pau ka ino. I ka pau ana ae o ka ino, o ka holo no ia o ka aumoku e hoouka ia Papu Lawaia. Mamua aku o ka waha o ka muliwai Lae Makau, he wahi aina one haahaa, a ua kapaia ua wahi moku one la, o ka mokupuni o Kamika (Smith's Island), a o kahi oioi ma ka hema o ua wahi mokupuni la, o Lae Makau ia. Elua kowa e hiki ai ke komo ma ka muliwai Lae Makau, hookahi ma ka aoao akau o ka mokupuni o Kamika, a ua kapaia ia kowa, o ke kowa Hou (New Inlet), oia kahi i paku ia mai e Papu Lawaia, a o kekahi kowa, aia ma ka aoao komohana, ma kahi i alai ia mai e na papu ikaika elua, i kukuluia maluna o na mokupuni liilii, a ua kapaia ua mau papu la, o Papu Casawela (Fort Caswell), a me Papu Ionesona (Johnson.)
Aia o Papu Lawaia maluna o kekahi wahi puu one loihi, ma ka aoao akau o ke kowa Hou, a oia hoi kekahi o na Papu ikaika loa ma Amerika. Ma ka la 23, ua hoomaka aku o Adimarala Pota (Admiral Porte), i kekahi moku i kapaia o Luisiana, me na pauna pauda 430,000 maluna ona i Papu Lawaia, a ilaila kahi i pupuhi a ai ua moku la i ke ahi. Ua manao waleia e like ana ke pahu ana me ke ke pahu ana o ka pauda ma Erita i Enelani, a oia la ka mea nana e hoopahu ka pauda o ka papu, aka, aole nui ka poino i hanaia e ia mea, he kuhihewa loa ia, aka nae, ua loheia nae ke pahu ana ma Nupena (Newbern), he 60 mile ka loihi. I kekahi kakahiaka ae, holo aku ke aumoku iloko a ki aku i na poka pahu i ka papu. Eha moku palehao iloko oia huina. Ua weliweli loa ko lakou ki ana aku, 115 poka pahu i hooleiia'ku iloko o ka papu i kela minute keia minute. He mea hiki ole i na kipi ke ki mai i ke kauwahi pu hookahi. Aole hiki ia lakou ke hoike mai i ko lakou mau poo, aka, ua like lakou me na iole ka pee iloko o na poopoo maloko o ka lepo. Ua uhiia o luna iho o ko lakou mau lua i na laau nui, a mawaho iho ka hao, ua kapaia ia hale lua, he mea "pale boma" (bombproofs). Ma ka po ana iho, pau ke ki ana o na pu.
I kekahi kakahiaka ae, hoouka hou aku ke aumoku e like me mamua, me ka hoolele aku i na puali koa iuka, elima mile ma ka hikina o ka papu. Elima tausani ko lakou huina pau. Pio ia lakou he mau wahi papu uuku, me na kanaka 280, me na pu kuniahi aole i nui loa, me ko lakou hele aku no imua a hapaha mile mai Papu Lawaia mai. O ka papa koa mua o na koa kihakahaka, ua hele aku lakou 50 iwilei mai ka papu mai, oiai e pee ana na koa Kipi o ka papu iloko o ko lakou mau "pale boma" no ka makau i ke ki weliweli mai o ke aumoku. Ekolu a eha paha koa Akau i komo aku iloko o ka papu, a lawe mai i ka hae Kipi.
Aka, ua hoomakakiu aku o Kenela Butela, a me kona hope alua i ka papu, a hoike ae ia, aole e hiki ke hoopioia ua papu la ma ka hoouka emoole ana. Ua lohe no hoi laua e hele mai ana kekahi puali koa Kipi mai Wileminetona mai, nolaila, ko laua mea i hooholo ai e holo aku maluna o na moku. Kau kekahi hapa o ka puali koa maluna o na moku ia po a holo aku, a i kekahi kaakahiaka ae, kau aku kekahi hapa o ua puali la, a holo aku i ka muliwai Iamesa. Ia la, holo aku na moku hao i Kaletona. Hoomau aku no o Akimarala Pota i ka hoopahu ana i ka papu a hala na la elua, loaa lakou i ka ino nui, a oia kona kumu i haalele ai, a holo aku i Biufota. No keia mea, ua hoopauia ko Kenela Butela noho ana ma ka oihana koa, a hoouna ia'ku ia i Lowela (Lowell) ma Makakuseta.
Ka Hoouka alua ana ia Papu Lawaia.
Ua nui loa na la i hooliloia e Akimarala Pota, i ka hoopiha hou ana i kona mau moku i ka pauda, ka poka, a me ka nanahu, hoouna hou ia'ku na puali koa ma ka aina malalo o Kenela Tere (Terry.) Ma ka la 12 o Ianuari, holo hou aku ke aumoku i Papu Lawaia, a ma ka la 13, hoomaka hou ka hoouka ana ma ke kakahiaka. Elima moku hao, hookahi o lakou he moku weliweli loa, oia hoi ka moku hao i kapaia " Aoao Hao" (Iron Sides,) a oia mau moku no ka i holo aku a kokoke a ki aku i kona mau pu. Mahope iki iho, aole i kani hou mai na pu ma ia aoao o ka papu, hookahi wale no pu i kani mai. Ia manawa, hoomaka'ku na moku laau e ki, me ka pane ole mai o ka papu, oiai e hoouna koheheo ana na pukuniahi he 591 ka nui i ko lakou mau poka pahu, a me na poka maoli iloko o ka papu. Ua hoomauia keia hoopahu ana a po ka la. I keia la, lele iuka na puali koa ma ka aina malalo o Kenela Tere, a hoomaka lakou i ke kukulu ana i na papu ma ka lalani pololei a hiki ma kahi aoao o ka Anemoku, mauka o ka papu. Ma ka la 14, hoomakakiu lakou ia Papu Lawaia, a hooholo iho lakou e hoouka hou aku. Ma ka la 15 i ka hora 3 o ke ahiahi, hoomaka hou ko lakou ki ana, a pii maoli no na koa maluna o ka papu. Ia wa, hiki mai na puali koa Kipi, malalo o Kenela Hoke, mai Wileminetona mai, a hoouka mai mahope o na puali koa Akau, aka, ua hooauheeia'ku lakou e na puali koa i huiia.
O na puali koa e hoouka ana i ka papu, pii aku la lakou maluna o ka pa he 15 kapuai ke kiekie, me ke ki mai no o na Kipi i na pu raipala (rifles) ia lakou. Aka, ua pii aku no lakou me he liona la, a lawe mai, me ke oki aku i na Kipi oiai e ku ana lakou ma ka aoao o ka lakou mau pukuniahi. Ehiku pa a na Kipi i kukulu ai, hookahi aku mahope o kekahi, a pela'ku, a ilaila ko lakou wahi i hakaka ai no na hora ehiku a hiki i ka hora 10 o ka po, oia ko lakou manawa i kipakuia'ku ai mailoko aku o ka papu, me ko lakou hoemu pu ia'ku i kekahi aoao o ka Aumoku, a ilaila ko lakou wahi i pio ai. I keia manawa a pau, e ki mau ana no ke Aumoku iloko o ka papu, me ke ku ole o ke poo o ko lakou mau hoa'loha. Ua hai aku o Kenela Tere ia Akimarala Pota ma ka hoikeike ana'ku i na hae hoailona a me na lamalama i ka aoao o ka papu ana e ki mai ai. He mea kupaianaha ke akamai o na kanaka kipu o ke Aumoku.
O ka nui o na koa Kipi iloko o ka papu 2200, ua make paha, a i oleia ua lawepioia. O ka nui o na pu i lilo mai mailoko mai o ka papu he 72, o na koa Aupuni malalo o Kenela Tere, 10,000 ko lakou nui, he 88 i make, 500 i eha, a he 92 i lawe pioia. O ka huina pau 691. He nui ka poe i make i ke pahu ana o kahi waiho pauda o na Kipi ma ka papu, mahope mai o ka la o ke pio ana ua papu la. Ua manaoia na na Kipi no ma kekahi aoao o ka muliwai Lae Makau i puhi i ua wahi waiho pauda nei ma ka hooouna ana'ku i ka uila ma ka uwea keleawe (telegarapa.) Ua hai mai no hoi o Akimarala Pota i ka nui o na'lii a me na kanaka o na manuwa i nalowale, oia hoi 330. He 1800 koa a me na luina i lele aku iuka mailuna aku o na moku manuwa, i hele aku e kokua ia Kenela Tere i ka hoopio ana i ka papu. Elua mau pu nui, he 15 iniha ka laula o ka waha, i naha maluna o na moku hao ma ka hoouka ana, a eono hoi pu, 100 pauna ke kaumaha o ka poka hookahi, i naha ma ka hoouka mua ana, a nui no hoi ka poe i make a i eha i ka naha ana o ua mau pu la.
Na mea i hanaia mahope o ke pio ana o Papu Lawaia.
Ma ka la 16 o Ianuari, ua puhi ae na kipi me ka haawi pu mai i na papu o lakou, oia hoi o Papu Casawela (Fort Caswell), me Papu Camapela (Fort Campbell), a me na papu a pau ma ka mokupuni o Kamika. O ka nui o na pu i laweia mai mailoko mai o keia mau papu, he 100.
Ma ka po o ka la 18, elima mau moku Beritania me na waiwai i hoopioia e ka aumoku o Pota. A i ka po o ka la 21, pio hou elua mau moku. Ua hoi aku kekahi hapalua o ke aumoku o Akimarala Pota i Papu Monoro, a ua holo aku na moku hao i Kaletona.
Ke lawe nei na puali koa o ka Akau i na torepido i waihoia e na kipi iloko o ka muliwai Lae Makau. Ke kokoke aku nei ka puali koa o Gen. Tere i Wileminetona, he 18 mile maluna aku oia wahi. Aole paha e liuliu e lohe koke no kakou i ke pio ana o ia wahi. Ua puhi ae no hoi na kipi i kekahi mau moku powa o lakou, ia Talahasi (Tallahasse) a me Kikamauga (Chickamauga).
KANAWAI HOU.
HE KANAWAI.
E KAUOHA ANA I KA PAPA HOONAAUAO E HOONOHONOHO I KULA AO HANALIMA ME KA HOOPOLOLEI KAHI E MALAMAIA'I A E HOONAAUAOIA'I NA KEIKI MAKUA OLE A I HAALELE WALEIA PAHA, A I HOOKAHULIIA'I KE ANO O NA LAWEHALA OPIOPIO.
E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni : Pauku 1. Ma keia ua kauohaia ka Papa Hoonaauao e hoonohonoho ma ka Mokupuni o Oahu i kula ao Hanalima me ka hoopololei, a e hooponoponoia ua kula la malalo o ke kuhikuhi o ia Papa.
Pauku 2. Ke hoakakaia nei o ke kumu i hoonohoia'i keia kula ao Hanalima me ka hoopololei, oia wale no o ka hoopaa ana, hooponopono ana, hoopololei ana, hoonaauao ana, a me ka hanai ana i na keiki i hoonoia mai a i haawiia mai paha iloko o ia kula.
Pauku 3. Ua haawiia ka mana i na Lunahooponopono o ua kula nei e lawe a e hoopaa iloko o ia kula i na keiki a pau malalo o ka makahiki he 15, i hoopaaia e kekahi Lunakanawai Hoomalu, a Lunakanawai Apana paha, no ke kuewa e noho wale ana me ke kalohe a i hoahewaia paha i kekahi Karaima a Mikamina paha, a i na keiki i ikea ua hiki ole i na makahiki he 13, ua hana nae i kekahi hewa i manaoia he Karaima a he Mikamina paha ke hanaia e kekahi mea ua oo ; a na ua poe Lunahooponopono nei e hoonoho iho i ka poe keiki i waihoia me lakou ma na hana lima a me ka hoonaauao ana, i kupono i ko lakou mau makahiki a me ka naauao, a ua hiki no i ua poe Papa Hoonaauao la e hoopaa aku i na keiki, me ko lakou ae pu ana ma ke ano he haumana oiai i oo ole ma ke Kanawai me ka poe haku a me kahi i aoia'i i na oihana i manaoia i mea e hookahuliia'i a e hoano e ai, a i mea hoi e pomaikai ai ua poe keiki la ma ia hope aku.
Pauku 4. Ma keia ua kauohaia na Lunakanawai Hoomalu a me na Lunakanawai Apana, e hoopaa aku iloko o ke kula Aohanalima me ka Hoopololei, i na lawehala a pau i hoaheawaia malalo o na makahiki he 15, ke manao ka Lunakanawai nana i hookolokolo i ua lawehala la ua oi aku ka pono o ia hoopaa ana pela mamua ae o ka hoopai malalo o ke Kanawai. A ina ma ka hookolokolo ana ua akaka i ka manao o ka Lunakanawai ua emi na makahiki o ka mea i hoopiiia malalo o na makahiki he 13, a ua nana hoi oia i ka hewa i kupono e hoopaiia'i ina he kanaka ia ua oo, alaila, ua hiki no i ua Lunakanawai la e hoopaa aku i ua keiki nei iloko o ke kula ao Hanalima. A pela no, ina i hoopiiia imua o kekahi o ua poe Lunakanawai la, e ka Loio Kuhina a e kona hope paha i hookohuia, ka Makai Kiekie, kekahi o na Makai Nui a Hope Makai Nui paha, ma na Mokupuni o keia Pae Aina, a e kekahi mau kanaka i kupa ia ma keia Aupuni e hoakaka ana no kekahi keiki malalo o na makahiki he 15, e noho kuewa hana ole ana me ke kalohe, a ua make kona poe makua, a no ka ona mau paha a no kekahi kumu e ae ua haalele a malama ole me ka hooponopono ole o na makua i ua keiki nei a ina i hoomaopopoia ka oiaio o ia hoopii imua o ka Lunakanawai alaila e hoopaa oia i ua keiki nei iloko o ke kula ao Hanalima, a e malamaia a e hooponoponoia na keiki i hoopaiia pela e like me ka mea i oleloia ma keia Kanawai, aole hoi e hookuuia a lawe hou ia'ku ma ia kula ae kekahi keiki i hoopaaia pela e kona poe makua me ka ae ole o ka Aha a Lunakanawai paha nana ia i hoopaa. A i na manawa a pau i hookolokoloia'i ka mea i hoopiiia pela, a ua hoahewaia oia i ke Kalaima a Mikamina paha i hoopiiia ai, a ua hiki ole ua lawehala'la i na makahiki he 15, a ina hoi ua maopopo ua hana ka mea i hoopiiia i ka hewa i ku i ke Kanawai, e hoopaiia'i no ke Karaima a Mikamina paha ina he kanaka ia ua oo, a ua emi nae kona mau makahiki malalo o ka 13, alaila na ka Lunakanawai, ke manao oia he pono, e hoopaa i ka mea i ahewaia pela iloko o ka aoao hoopaahao o ia kula Hanalima no ka manawa aole e oi i na mahina eono, a o ka mea i hoopaiia pela e kaohiia iloko o ke keena okoa, i hookaa waleia mai na haumana e ae o ke kula a hiki i ka pau ana o kona manawa hoopai, alaila haawi ia ia i na pono o ke kula.
Pauku 5. Ma na palapala hoopaa a pau, e kakauia na ka Papa Hoonaauao, a no kona poe hope paha, a maluna o lakou ka hoopaa ana a me ka malama ana i na keiki a pau i hoonohoia ma ke ke kula, a na lakou no e hooko i na kauoha a me na palapala kena a pau o na Ahahookolokolo e pili ana i ua poe keiki nei, a e loaa ia lakou ka mana malalo o na palapala kauoha a me na palapala kena o na Aha, e like me ka mana i loaa i ka Makai Nui ma na palapala o ia ano.
Pauku 6. Na ua poe Lunakanawai la i oleloia, mamuli o ke noi ana mai o ka Papa Hoonaauao e hoakaka ana he pono, e hookuu aku na keiki i hoonohoia ma na kula nei, ka poe hoi i hoopaa ole ia ma ke ano haumana e ao i kekahi oihana, a i hoolilo ole ia paha na ka makua hoohiki ; a pela no e hiki ai i ka Lunakanawai ke hookuu aku i kekahi keiki ke noiia mai ma ka palapala e na makua a kahu paha, mahope nae o ka pau ana o na la he umi mai ka hoike ana'ku i ka Papa Hoonaauao ma ka palapala, a ke maopopo hoi i ka Lunakanawai ua pono no ke hookuuia.
Pauku 7. Ua hiki no i ka Papa Hoonaauao e lawe mai i na keiki a pau i haawiia mai e na makua a kahu paha, oiai ua oo ole ua keiki la ma ke Kanawai, a e loaa no i ua Papa nei na pono a me na mana a pau o na makua a kahu paha, ma ka hoopaa, hooponopono, hoonaauao, hoohana a me ka hoonoho ana'ku a me ka hookuu ana i ua keiki la.
Pauku 8. Ia manawa a pau i hoonohoia'ku ai kekahi keiki me ka Papa Hoonaauao ma ko lakou ano he poe kahu no ua kula nei, e kekahi Lunakanawai Hoomalu a Lunakanawai Apana paha no na kumu i hoikeia'e maluna, alaila, na ua makua a kahu paha o ua keiki la e uku aku i ka Papa Hoonaauao i na dala e lawa'i no ka malama ana, hoonaauao ana, a me ka hanai ana o ke keiki iloko o ke kula ; a pela no e uku aku ai ka poe makua a kahu paha no na keiki a lakou i hoonoho maoli ia iloko o ua kula nei, e uku lakou no ka malama ana, hoonaauao ana a me ka hanai ana o ko lakou poe keiki e like me ka mea i hooholoia e ka Papa Hoonaauao.
Pauku 9. E hookaawaleia noloko ae o ka Waihona Dala Aupuni i eono tausani dala i mea e pono ai ke kula Hanalima me ka hoopololei. Ua ku no i ke Kanawai ka Papa Hoonaauao ma ko lakou ano Lunahooponopono no keia kula, i na manawa a pau e ikea ai ua hiki ia ia ke malama ia ia iho, a ua koe ke koena dala i loaa noloko mai o ka hana a na keiki ke hoonui ae i ke kula, a e kukulu paha i mau lala no ia kula ma na Mokupuni e ae.
Pauku 10. E lilo keia i Kanawai mai kona la i hooholoia'i.
Ua aponoia i keia la 30 o Dekemaba, M. H. 1864.
KAMEHAMEHA R.
PAU KAOE HANA.— I ke kakahiaka o ka la 9 o Febuari, ua make kekahi paahao o Kuaana kona inoa. O ke kumu o ka make ana, i hauleia e na haku lepo maluna iho ona, oiai oia malalo pono iho o kahi i haule mai ai ia mau huku lepo, no ka mea, o ka lakou hana no, o ka eli ana i auwai malalo o na kualapa, a me na puu, i wai no kai o Lihue nei. Aka, ua pau e ka ianei hana no ka haule ana mai o ia mau pali lepo maluna o kona poo, ua hounu ia mai kona kino a poepoe, i ka huki ia ana ae mai loko o ua auwaha nei ua hele a moholehole, a menemene maoli no hoi ke nana aku ia ia. O ka hohonu o ka auwaha, hookahi anana me ka iwilei. Nolaila, pono ai no ka hoomakaukau e mamua e halawai me kou Akua, e ka mea e heluhelu ana e hoonaauao iho, no ka mea, pokole keia wa, pau koke no. E hoomanao ae hoi i kela mau hua olelo maluna. Pau ka oe hana. Kuu ka oe luhi. Pio ka oe ahi.
Owau no me ka mahalo i ka Luna Hooponopono. D. KAHAKOIWAIOKANEKI.
Lihue, Kauai, Febuari 12, 1865.
MARE.
Ma Honolulu, Feb. 27, mare ia o Kiliona Panai k., me Hana Keamalu w., no Puuhale ma Kalihi laua. Na Rev. H. H. Pareker i mare.
Feb. 17, ma Kaneohe, mare o Moeloa k., me Ana w., o Hale k., me Kooka w. O Uwau k., me Manu w. O Nakaneelua k., me Mokukahiko w. Na Rev. B. W. Pareka lakou i mare.
Mareia — Ua mare ia ke Genelala o Karemela o J. Kaaukai Pelekana, no Hamakua, Hawaii, me K. Kalawa Moi, no ka ua kanilehua mai o Hilo, i ka la 1 o Ianuari, 1865, na Lyon laua i mare.
HANAU.
Ian. 1, ma Kuloa, Koolau, Maui, hanau o Kaomi (k.,) he keiki kamehai.
Ian. 19, ma Honomanu, Koolau, Maui, hanau o A. Makana (k.,) na A. Keoolea laua me M. Lelekahili.
Ian. 30, ma Kilauea, Kau, hanau o Daraliilii (k.,) na Kaliiliia me Aikanaka (k.)
Dek. 30, ma Opea, Hilo, Hawaii, hanau o Lonomakaihonua, na Paulo me Naholowaa.
Ian. 8. ma Palawai, Lanai, hanau o Kalani k., na Kalani me Kemiti.
Ian. 19, ma Hokukano, hanau o Keponila k., na Kalaauhina me Kaawa,
Feb. 7, ma Maunalei, Lanai, hanau o Kamaikaaloa k., na Kaholokahiki me Kuaole.
Feb. 10, ma Paomai, Lanai, hanau o Nakaieloa k., na Kawaaliu, he keiki kamehai.
Feb. 19, ma Kamoku, Lanai, hanau o Rau k., na Kalilioku, he keiki kamehai.
Feb. 18, ma Kainaliu, Kona Akau, hanau o Kaawale w., na Ahia me Akahi.
Feb. 9, ma Kuhua, Hilo, Hawaii, hanau o Mireka Aupuni w, na Luhiokalani me Makahiwa.
Feb. 7, ma Kaao, Hamakua, Hawaii, hanau o Kalahua w., na Kuapalahalaha me Kaiahua.
MAKE.
Sept. 19, ma Kaloa, Koolau, Maui, make o J. Kulaia (k.)
Sept. 20, ma Honomanu, Koolau, Maui, make o Inoaole (w.)
Nov. 18, ma Kaloa, Koolau, Maui, make o Kalinopaa (w.)
Nov. 27, ma ia wahi no, make o Makalena (k.)
Dek. 13, ma Hooomanu, Koolau, Maui, make o I. Pua (k.)
Dek. 31, ma ia wahi no, make o A. Keoni (k.)
Ian. 19, ma ia wahi no, make o A. Makana (k.)
Ian. 8. ma Kaaawa., Koolauloa, Oahu, make o Kaluau (k.,) he piva kona mai i make ai iloko o ke kai.
Ian. 8, ma Kahana, Koolauloa, Oahu, make o Opeku (w.,) no Haleaha mai, he hui kona mai i make ai.
Ian. 27, ma Waikapu, Maui, make o Mrs. Kaipo (w.,) he eha ma ka aoao kona mai i make ai.
Ian. 30, ma Manoa, Oahu, make a Ana (w.)
Feb. 4, ma ia wahi no, make o Wiliam Makahikiaihulu (k.)
Feb. 4, ma ia wahi no, make o Pohakunui (k.)
Feb. 4 ma ia wahi no, make o Naonoaina (w.)
Feb. 12, ma Lahainaluna, Maui, make o Betuela K. Aholo, he luai me ka wela ka mai i make ai.
Feb. 14, ma Kaneohe, Koolaupoko, make o Manaohia (w.)
Feb. 19, ma Palawai, Lanai, make o Haaheo k. Feb. 18, ma Kawanui, Kona Akau, make o Kaulaikawai, he piva ka mai i make ai.
Ian. 17, ma Kuhua, Hilo, Hawaii, make o Makahuki k., he pehu kona mai i make ai.
Ian. 17, ma Makahanaloa, Hilo, Hawaii, make o Keo k., he pehu ka mai i make ai.
Feb. 6, ma Honokaa, Hamakua, Hawaii, make o Kailihune w., he keiki opiopio, he 3 malama paha.
Feb. 15, ma Kaneohe, make o Manuohia, he kaikamahine, a he 13 kona mau makahiki.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A ME na haole, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hookohu aku nei au ia Kalama w., a me kona hope i Luna no kuu aina no KAMILOLOA, e waiho la ma ka mokupuni o Molokai, ia ia a me kona hope ka mana ma ua aina la. W. PUNIWAI. Kapuukolo, Honolulu, Oahu, Feb. 6, 1865. 170-2t*
OLELO HOOLAHA.
EIA MA KA PA AUPUNI NEI MA
Kaelepulu,
E kuai kudalaia ana na Lio 3 ma ka Pa Aupuni ma Kaelepulu ke hiki aku i ka Poakahi, oia ka la 9 o Maraki, Lio k. hulupala hao U, Lio k. ulaula hao ano e, Lio k. keokeo hao eia m. Ehiku Lio e kudalaia ana i ka la 14 o Maraki, oia ka Poalua e hiki mai ana, Lio k. eleele hao ano e, Lio k. keokeo hao eia AH Lio k. ulaula hao Kb, Lio k. ulaula kukue, Lio w. hakeakea hao ano e, 2 Lio w. eleele hao ano e. E kii koke mai o hala na la he 15, nele oukou.
JOHN PALE, Luna Pa Aupuni. Kaelepulu, Koolaupoko, Oahu, Feb. 28, 1865. 170-1t*
Awa o Honolulu.
Na Moku Hawaii ku mai.
Feb. 17.— Kalama, mai Koloa mai me l50 pahu ko, 50 pahu malakeke, me 12 paila wahie.
18 — Hana, mai Nawiliwili mai me 116 pahu malakeke, me 7 puaa, a me 5 ohua.
18 — Prince, mai Kaleponi mai.
22 — Mary, mai Nawiliwili mai me 23 paila wahie, me 4 ohua.
24 — Active, mai Maalaea a me Lahaina mai me 300 pahu ko, me 134 pahu malakeke.
26 — Kilauea, mai Hawaii a me Maui mai me 100 eke kope, 50 eke uala, 30 ili pipi, 22 hipa, 24 puaa, 8 kaka, me 60 ohua.
26 — Moikeiki, mai Kahului mai me 190 pahu ko, 38 pahu malakeke, 20 ili pipi, me 3 ohua.
26 — Hana, mai Nawiliwili mai me 810 pahu ko, 200 pahu malakeke, me 7 ohua.
26 — Kalama, mai Koloa mai me 100 pahu ko, 60 pahu malakeke, me 12 paila wahie.
Na Moku i Holo aku.
Feb. 18.— Moiwahine i Nawiliwili a me Hanalei.
18 — Marlda i Hilo.
21 — Moi-kane i Kahului.
21 — Wauwiki i Molokai.
21 — Luika i Hana.
21 — Kalama i Koloa.
21 — Hana i Nawiliwili.
21 — Kilauea i na awa o Maui a me Hawaii.
Olelo Hoolaha !
Waiwai Paa ma ke Kudala !
E KUAI KUDALAIA ANA MA ka Poakolu e hiki mai ana, oia ka la 8 o Maraki, ma ka hora 12 o ke awakea na Pahale e waiho la ma ke kihi o ke Alanui Alii, a me ka Alanui Rikeke, ma ke Kulanakauhale o Honolulu, ma ke kauoha a na Luna Hooponopono o ka Mea Hanohano L. Haalelea i make aku nei, a penei na palena o ua mau Pahale la :
Pa Hale Helu 1 !
He 112 kapuai ka laula, a he 146 kapuai me 6 iniha ka loihi, oia ka pa e huli ala ke alo ma ke Alanui Alii a me ke Alanui Rikeke, me ka pa pohaku manoanoa ma kahi e huli ana i ke alanui.
Pa Hale Helu 2 !
He 112 kapuai ka laula, a he 140 kapuai me 6 iniha ka loa, aia no ia ke huli ala kona alo ma ke Alanui Rikeke, me ka pa pohaku ma ke alo a ma ke kua o ua Pahale la.
Mahope mai o ia manawa, e kudalaia no ma ia wahi ka Pahale ma ke Alanui Alii, kahi hoi e nohoia nei e Keo Hoa (Joseph Hoare.) Aia no iloko o ia pa kekahi hale maikai, a oluolu no hoi. He 56 kapuai me 6 iniha ka laula o ua pa la ma kahi e huli la i ke Alanui Alii, a mailaila aku a ke kua o ua pa la, a he 69 kapuai me 6 iniha. A pela no kahi makai iho o ko Keo Hoa wahi, o kahi e huli ana i ke Alanui Kalepa he 49 kapuai no ia, a malaila aku hele aku mauka, a he 78 kapuai no ia. Ua pa ia keia mau Pahale i ka pa laau no na mea i koe aku, e ninau ia
H. W. SEVERANCE,
170-1t Luna Kudala.
OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai o }
MAHUELANI (w.) }
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU, NA mea waiwai maloko o ka waiwai o MAHUELANI (w,) no Wailuku, Maui, i make aku nei, o ka poe i aieia, o ka poe pili kino, a pili paha ma kahi ano e ae, na lakou e hele mai a e hoike mai ia lakou iho, imua o ka Mea Hanohano o R. G. Davis, kekuhi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ma ka Hale Hookolokolo i ke kulanakauhale o Honolulu, i ka Poalima, oia ka la 10 o Maraki e hiki mai ana, i ka hora 10 o kakahiaka. Ia manawa e hooponopono ia ka moo waiwai a Holi, ka luna hooponopono waiwai a ka mea i make, a e hoike mai i kauwahi kumu, ina paha he kumu oiaio kona i ole e hookoia ua moo waiwai la, a e hoopauia ka oihana a ua. mea hooponopono waiwai la.
WM. HUHPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Feb. 27, 1865. 170-2t
Aina Kuai ! Aina Kuai !!
E KUAI IA ANA NA ILI AINA MA Keopuka a me Mikiola, ma Kaneohe, Koolaupoko, Oahu, o ka poe makemake, e ninau ia
W. P. KAMAKAU. Honolulu. Maraki 1, 1865. 170-4t*
OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai o } KAAWAHUA (k.) }
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson Lunakanawai o ka Aha Kiekie e KAHAI (k.) no ka hookohu ia ia i Lunahooponopono Waiwai o Kaawahua (k.) no Honolulu i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 4 o Maraki, i ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o kela noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Feb. 22, 1865 169-2t
OLELO HOOLAHA.
UA HOOPII MAI O MALEPO (W.) KUE I kana kane mare ia ALINA (PAKE k.) no Honolulu mamu, e hooki i ko laua mare ana no ka nalowale ana no na makahiki ekolu o ua ALINA (PAKE k.) nei ma ka aina e, aole i lohe ia mai. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie ma ka la 23 o Iune, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS. Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Feb. 20, 1865. 169-4m
OLELO HOOLAHA.
UA IKE OUKOU E NA KANAKA A pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hookapu nei au i ko'u mau kula mai Niu a hiki i Maunalua, ke hai aku nei au i ka mea hanai holoholona malaila, i na i loaa ia'u a i ko'u Luna paha, e uku no oukou $1.00 kala no ke poo, a i na he hua kikania maluna oia mau holoholona, $5 00 ka uku.
MANUELA PAIKO. Feberuari 18, 1865. 169-3t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU loa o kela ano keia ano ke nana mai lakou. Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hookapu aku nei au i na mea holoholona a pau loa o kela ano keia ano, mai hookuu wale oukou a hele wale hoi me ka hoopoino wale i na mea kanu maluna o ua Moo-aina la i hoolimalimaia e a'u, e waiho la ma PALAWAI, KAILUA, KOOLAUPOKO, OAHU. A o ka mea kue i keia, e hoopiiia ma ke Kanawai.
KELIIHUHU, Luna aina. Honolulu, Oahu, Feb. 23, 1865. 169-1m*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU ma keia Palapala, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hai aku nei au imua o ke akea, ua haalele mai ka'u kane mare o Pale (haole) ia'u, o ka iwa keia o na makahiki o ko maua kaawale ana. Nolaila, ke kauoha'ku nei au i ua kane mare la a'u ia Pale, he haole Amerika ia, e holo mai i Honolulu nei e hooponopono ai no ko maua mare ana. Ina ia e hiki ole mai iloko o ka mahina hookahi, ma ka la e puka'ku ai ma ke " KUOKOA," e hoopii no au i ke Kanawai. Na KANUKU. Feberuari 23, 1865. 169-3t*
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAka a pau o kela ano keia ano. Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei. Ke hookapu aku nei au i kuu aina ia Opana, ma Hamakualoa Maui Hikina.
Aole e hele wale, a pela no na holoholona, Lio, Bipi, Hoki, Miula ; ka uku o ke kanaka a me kela mau holoholona, hookahi dala pakahi ke komo hewa, Hipa, Puaa, Kao, hapalua pakahi ke komo hewa ; ua lilo ia i olelo paa no kela aina, o ka mea kue, ua hiki i kuu Hope a Luna ke hoopii ma ke Kanawai. GEORGE HARBOTTLE,
Keoahu ko'u Luna. Niuhelewai. Ian. 19, 1866. 165-4t*
NA KAMAA NU HOU !
AIA MA KA HALE HUMU KAMAA O J. B. SILOWAY, ma ka aoao ma Ewa o ke ALANUI MAUNAKEA, e pili la me ka hale kuai palaoa o G. WILHELM'S ma ALANUI HOTELE, mauka o ka Hale kuai rama o JAMES DAWS0N.— O na kamaa HAPA BUTI, mawaho ka LI HUKA. O na Buti o na ano paa loa. O na Kamaa wahine a me ko na keiki. He makepono ! He makepono !! J. B. KILAUEA. Honolulu. Feb. 8, 1865. 167-1m*
PAHU KUPAPAU !!
AIA I Ka MEA NONA KA INOA MALALO nei, na PAHU KUPAPAU o kela ano keia ano, no ke kumukuai emi loa. He mau Papakaukau, Hale-pa, a me na mea waiho lole.
KAISER.
Hilo, Hawaii, Feb. 1, 1685. 166-3m.
OIHANA Pulupulu Hawaii !
UA LOAA MAI IA'U MALUNA
O ka moku Kiapa
'HELEN MAR,'
mai Bosetona mai,
i kekahi mau Wili Pulupulu.
— NO KA —
Pulupulu Ki Ailana !
A no ka PULUPULU GEOGIA, no ka hoomaemae ana i ka Pulupulu. He mea hou keia ma Hawaii nei. Mailoko mai o keia wili hou, ke hookaawale ia nei ka Pulupulu mai na hua mai — o na hua, e haule ana iloko o kekahi pahu, a o ka Pulupulu maemae, e haule ana ia iloko o kekahi pahu okoa.
Ma keia hope aku, e kuai aku au i ka Pulupulu, penei :
HELU 1.— (KI AILANA) E haawi aku au e like me ke ano a me ka maemae o ka Pulupulu, i 6 a 7 a 8 keneka paha no ka paona hookahi.
HELU 2.—(GEORGIA A AIGUPITA PAHA) e like me ka ano a me ka maemae o ka Pulupulu, 6 a 7 keneka paha.
HELU 3.— (PULUPULU KAHIKO O HAWAII NEI) 4 a 5 keneka, e like me ka ano a me ka maemae o ka Pulupulu.
No ka Pulupulu i pau ka anoano i ka waeia, e kuai mai no hoi au, he 20 a 26 keneka, e like me ka ano a me ka maemae o ka Pulupulu.
EIA KEKAHI.— E malama pono oukou, a o hookaawale i ka Pulupulu Helu 1, ma ka eke okoa, a o ka Pulupulu Helu 2, ma ka eke okoa. No ka mea, ina e huiia iloko o ka eke hookahi, e uku no au i ke kumukuai e uku mau ia nei, no ka Helu 2, a 3.
E lawe mai oukou i ka Pulupulu ma ka Hale Leta, a e kuai koke aku no au.
166-6m H. M. WINI.
$125.00 !
MAKANA GULA !!
— I KA —
POE MAHI PULUPULU !
Me ke ake nui o ka manao, e hoohoihoi aku i ke kanu ana o ka Pulupulu, ua manaopaa loa au, e haawi aku i na kanaka Hawaii, i na makana manawalea malalo nei i ka poe e kanu ana, a e mahi nui ana i ka Pulupulu, iloko o ka M. H. 1865,— (Mai ka la mua o Ianuari, a hiki i ka la hope o Dekemaba, M H. 1865.)
KE ANO O KA HAAWI ANA NA MAKANA.
1.— E loaa no i ke kanaka e hooulu nui ana i ka Pulupulu, a me ke kanaka hoi i oi loa aku na paona o kana Pulupulu — He Kanalima Dala Gula. ($50.)
2.— I ka lua, malalo iho ka nui o kana, i ka ka mua.— He Kanakolu Dala Gula ($30.)
3.— I ke kolu.— Iwakalua Dala Gula ($20.)
4.— I ka ha.— Umi Dala Gula ($10.)
5.— I ka lima.— Umi Dala Gula ($10.)
6.— I ke ono.— Elima Dala Gula, a me ka Buke 1, 2, 3 o ke Kuokoa i humuhumuia.
7.— I ka hiku.— E haawi no au ia ia i ka Buke 1, 2, 3 o ke Kuokoa i humuhumuia.
8.— I ka walu — E haawi no au ia ia, e like me ka'u haawi i ka hiku, ekolu buke Kuokoa i humuhumuia.
NA RULA O KA MAKANA ANA AKU.
Rula 1.— Aole o'u manao nui ma ke ano o na pulupulu, ina no ka Helu 1, 2, 3. Aia wale no ko'u manao o ka nui :
Rula 2.— Na ke kanaka wale no nana e mahi i ka pulupulu, ia ia wale no e loaa aku ai ka makana, aole ka pulupulu a kekahi mea e ae i kanu ai.
Rula 3.— Aole e loaa aku kekahi o keia mau makana, aia he Kanaka Hawaii, (koe na haole.)
Rula 4.— O na pulupulu a pau loa, i loaa ai i keia mau makana, e kuai mai lakou ia'u, a na'u no e malama pono i Buke Hooponopono no na paona a kela mea keia mea i kuai mai ai.
Rula 5.— Mahope iho o ko'u hoolaha ana i na inoa o ka poe e lawe nui mai ana ia'u i ka pulupulu, alaila, i mea e hooiaio mai ai kela kanaka keia kanaka, nana i kanu ka pulupulu, a i loaa pono ai hoi ka makana ia ia, e pono ia ia e lawe mai i kekahi palapala hooiaio i kau inoa ia e ka Lunakanawai apana, a me kekahi haole oloko oia apana.
Rula 6.— E haawiia aku no na makana iloko o ka malama o Ianuari, M H. 1866.
Nolaila, e o'u mau Makamaka mea aina, e ala ae oukou ; a e hooikaika nui ia oukou, a hana paupauaho ole, a mai hoopalaleha, no ka mea, e loaa auanei ia oukou na makana maikai. I ka poe i hana hooikaika, me ke akamai e loaa no ia lakou na makana maluna ae nei.
O ka poe e makemake ana i na hua kanu, e loaa no ia lakou ma ko'u Halewili Pulupulu.
H. M. WINI.
Honolulu, Dek. 1, 1864.
OLUOLU LOA !
E KUAI KUDALA IA'NA MA KA PA-HAle ma ka Poakahi, oia ka 27 o Feb., ma ka hora 11 o ke kakahiaka oia la, oia hoi kela Pa-hale mahope aku o ka hale e noho ia nei e Bennett a me McKenney, ma ke Alanui Nuuanu. Ua pa ia a puni i ka pa laau, a aia hoi iloko o ua Pa-hale la, he hale laau nui a maikai no hoi, a i hooluoluia e na laau malumalu, oia ka mea i oluolu loa'i ua Pa-hale la. O ka puka e komo aku ai, ala no la ke pili la, a makai iho no hoi o ka hale o Bennett a me McKinney. E ninau ia
JOHN MONTGOMERY, Luna Hooponopono, a ia H. W. SEVERANCE, Luna Kudala. l60-2t
200 Eka.
KE MAKEMAKE NEI O JUDD A ME WILDER, e hoolimalima me na kanaka, e palau alua ma Kaaawa i Oahu nei. Ma ka Eka, a i ole ia, ma ka uku-pau e palau ai. E ninau ia G. P. JUDD. Honolulu, Oahu, Feb. 22, 1866. 169-1m*
OLELO HOOLAHA.
E HELE WIKIWIKI MAI !
E KUAIIA ANA HE 124,000 PILI ULAULA ma AINAHOU, ma ke kuai liilii, a kuai nui no hoi $5.50 no ke Tausani pili. GEO. G. HOWE. 168-4t