Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 9, 2 March 1865 — PILIWAIWAI. [ARTICLE]

PILIWAIWAI.

He makehewa paha ia makou ke wehewehe aku i ke ano o keia mea, he piliwaiwai. Ua ike ko makou poe makamaka e heluhelu nei i ke Kuokoa i ke ano o ka huaolelo piliwaiwai. Pili kekahi poe ma ka pepa, pili kekahi ma ka noa, ka puhenehene, ka haihai lio, a pela'ku. He nui wale na kumu piliwaiwai. Pili kekahi poe no ke dala; pili kekahi no ka lole, pili kekahi no ka waiwai paa, a no ka waiwai lewa kekahi; pili nui kekahi, a pili ma na mea liilii kekahi poe.

Oiai he nui keia hana iwaena o kekahi poe o kakou, ke manao nei makou he pono paha keia no makou e hoike aku ai i ko makou poe heluhelu pepa i ko makou manao no keia mea ino nui iwaena o kakou, oia hoi ka pili waiwai. Ke olelo nei makou he mea ino nui keia. Ke i mai nei kekahi poe, " no keaha ke ino ? " u Aole anei he mea lealea ia ? " wahi a lakou " Aole anei no makoii ko makou mau lio, me ko makou waiwai, me ka makou pepa ? " •' A heaha ka hewa ke hana makou e like me ko makou makemake me ka makou iho? " Pela ka olelo naaupo a kekahi poe. A e nana ikl kakou i ka oiaio o keia, malia pahfi he oiaio ole. He mea maikai no ka lealea ina he lealea pono. He pono no i ke kanaka e hana e like me kona makemake ma kona waiwai iho ke manao oia e hana pono. Aka, ina o ko ke kanaka leaiea ana i lealea'i, he mea ino ia ; ina he mea ia ehoinoia ai oia,a me kona poe hoa kanaka, alaila aole pono iaia ke hana ma ia lealea. Ina manao ke kanaka e hoolilo i kona waiwai mamuli o kekahi hana e poino ai oia, me kona poe hoa, me kona lahui paha, he mea pono ole ia kanaka ke hooko i ua makemake la. Pela ko makou nana ana i ka piliwaiwai, he mea ino ia; no ka mea, he mea hoopoino ia i ke kanaka, a r ka lehulehu kanaka no hoi. E nana pu kakou i kekahi mau ino o ka Piliwaiwai. He mea alakai ka piliwaiwai i ka palaualelo. Ma ka piliwaiwai, ua ao ia ke kanaka e imi loaa me ka hana ole. Ma na kumu loaa e ae, ua imi ke kanaka i ka pomaikai ma ka hana. Ina he mahiai, ma kana hana mahiai ana ; ina he lawaia ma kana lawaia ana; ina ma na oihana akamai, ma ka hana akamai ana, pela ma na oihana maikai a pau Ma ka hou o ka lae e loaa'i i ke kanaka kona pomaikai. He Kanawai pāa loa keia, ina makemake ke kanaka i kekahi pono, naa ka imi e loaa'i. Aole alanui e ae e hiki ai ke kanaka i ka noho ana kuonoono, a noho ana pomaikai a I&ko hoi, o ka hana wale no. O ka hana, he alanui maikai, he alanui ola no hoi no ka poe e hele ana malaila. * Pehea ka piliwaiwai, he mea kokua anei ia i ka hana ? Aole loa. O kanaka maa i ka piliwaiwai, he poe hana anei lakou ? Aole. E like me na kanaka o Waialua, Oahu, a makou i lohe ai. No ka ikaika loa o ka manao o kanaka o ia wahi i ka heihei lio piliiwiwai, ua- haalele lakou i ka

hana. Ua olelo kekahi poe, i eha wale no la o ka hepekoma ma ka hana, a elua la ma ka heihei lio me ka pili kala !

Nokamea, he kumualakai ka piliwaiwai i ka paHualelo, keia ino nui no na lahuikanaka palaualelo, hewa pepehi ola, pepehi kanaka, pepehi ina mea maikai a palaaalelo, hewa pepehi lahui, pepehi kino me na uhane—Palaualelo, hewa hoopio kanaka me na ano kanaka a pau—Nolaila ko m&kou kapa ana i ka piliwaiwai he hana lapuwale loa ! Ao ka poe piliwaiwai, he poe enemi lakou no lakou iho, ahe poe enemi ika iahui! He poe kue lakou ika pono oke Aupuni. He poe hana ino i ka aina. Nolaila i kau ai na AupUni naauao i Kanawai papa i ka piliwaiwai. Nolailn, he mea pono ke ao ia ka hanauna hou e pale loa aku i keia ino nui. Nolaila, he mea pono ke hoonoho ia ka poe piliwaiwai mawaho o ka heluna o ka poe maikai. He kumu alakai no hoi ka piliwaiwai i ka inu rama. Ua pili pu ia mau mea elua. He ko koolua kekahi no kekahi. Ma kahi i hana nui ia ka piliwaiwai, malaila no ka inu ia ona mea ona. Piii kekahi kanaka,a lilo paha kana mea i pili ai. Pili hou oia i kumu e hoi mai ai kona lilo, a liio hou no. Pili hou a hlo hou no ! Wela kona manao ! Imi oia i mea e nalo ai kona manao, a inu a ona ! Ma ia ona ana, ua pau kona noonoo pono. Lalau kana olelo, a lalau pu no me kona manao, a pili hou oia i kona waiwai a pau loa. Aie ika hai a pili hou ! Aihue i ka hai a pili hou no ! Pili a inu, a pili hou a inu hou ! A hele loa ika pono ole. Oia kekahi ino nui o ka piliwaiwai, he mea alakai ika inu rama me na hana ino e ae he nui wale. No na kumu i hoikeia'e nei maluna, he mea pono ia makou ke hapai i ka leo kahea, a eao aku i ko mekou poe makamaka ma keia mea. E haalele a e hoowaKawaha loa i ka piliwaiwai. He hana ino ia. He mea hoopalaualelo i kanaka. He mea hoohilahila ike kanaka. He mea hoopio ina pono nui o na kino me na uhane o ka lehulehu. O ke kanaka mahiai, he waiwai ia no ke Aupuni, pela ke kanaka lawaia, pela ke kalepa, pela hoi ka poe e lawelawe ana ma na oihana akamai. Aka, oke kanaka piliwaiwai, he opala ia no ka aina me ke Aupuni kahi ana i noho ai. O na pono aka poe hana i imi ai me ka luhi, oia kana e hao wale ai. Oka poe hana, he poe hoomaikai lakou ike Aupuni; aka oka poe piliwaiwai, he poe omo wale lakou i ke ola o ka aina.