Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 10, 9 March 1865 — Page 1

Page PDF (1.53 MB)

KA
NUPEPA KUOKOA
Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii.
BUKE IV. HELU 10. HONOLULU, MARAKI 9, 1865. NA HELU A PAU 171.

" KA NUPEPA KUOKOA.,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaha keia Poaha.
$2.00 no na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono, ME KA HOOKAA MUA MAI.

NA OLELO HOOLAHA — aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00 ; alua komo ana, he $1.50 ; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU — he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi — penei : he 25 lalani, $1.00 ; 50 lalani, $2.00 ; a pela'ku.
KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA — ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O KA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO — aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA — ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, mai ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA, (Lona Hooponopono.)

KA " NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY THURSDAY,
$2 00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00 ; twice for $1.50 ; and $2.00 for one month ; all advertisements must he paid for in advance. KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives will be inserted on the subscription list until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price. THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A. M. to 4 P. M.
L H. GULICK.
Publisher.
Volume I. II. and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $1.50 each.

A. F. JUDD,
ALAPAKI, (oia ke keiki a Kauka.)
LOIO !

Ma ke kihi o ke Alanui Papu, a me Kalepa
Honolulu, Oahu, Iune 30, 1864. 151-3m.

S. KUPANEA. J. W. KEAWEHUNAHALA.
Loio ! Loio !

                KE HOOLAHAIA'KU NEI I NA KANAka a pau o keia Aupuni, ua makaukau na mea nona na inoa maluna e Kokua, a e lilo hoi i LOIO no na mea a pau e loohia ia'na i ka hihia, a e pale ana no kekahi hihia imua o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni. He mau mea laua i aoia i ka OIHANA HOONAAUAO ma ke Kulanui o LAHAINALUNA, a ua aoia hoi ma ka OIHANA Kanawai, a me ke kakau ana i na Palapala o kela ano keia ano, e ka Mea Hanohano G. M. ROBERTSON (LOPIKANA.) A o ko laua Hale Oihana, aia mauka iho o ka huina o ke Alanui Hotele a me Maunakea ma Honolulu, Oahu.
Honolulu. Feb. 6, 1865. 167-y

A. W. B. NAHAKUALII,
He Loio ! A he Kokua !

                AIA KONA KEENA OIHANA LOIO MA ka hale waiho Ipukukui Mahu, ma ke Alanui Maunakea, makai iho o Liberty Hall, (Lepekaholo.) Ua makaukau oia e kokua ia oukou ma na mea a pau a oukou e makemake ai e hoopii iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, ma na mea hiki ia ia ke kokua ia oukou, a ua makaukau oia e kakau i ko oukou mau Palapala, oia na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, Palapala Moraki, Palapala Aelike, Palapala Hoolilo, Palapala Hoopaa, a me na palapala o kela ano keia ano, e hana no oia i na mea a pau e like me ko oukou makemake. A ke kahea aku nei oia ia oukou a pau, e ninau mua mai oukou i ona la, a mahope i na Loio e ae. E ninau no ia ia, no ka uku oluolu. Honolulu, Iulai 23, 1864. 162-6m

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.

Eia na huke kuai, a me ke kumukuai, Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4 00
  " Ohana, ano nui, me na kii, } { 2 50
a me na Moohana, } 5 00

  " Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula, } 1 00
  " Ohana, me na Moohana wale no, 62 1/2
  " Okoa, - - - 50
Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 1838, 25
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 1/2
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 25
Hoikehonua, Hoikemanawa, ame Ku-

hikuhi no ka Moolelo, } 25
Haiao, - - - - - 25

Hele Malihini Ana, - - - - 25
Wehewehehala, - - - - - 25

Lira Hawaii, - - - - - 25
Na Olelo Hoopomaikai, - - - 25
No ko ke Akua Ano, - - - - - 25
Lira Kamalii, - - - - - 25
Kumumua Hou, - - - - - 12 1/2

Moolelo Ekalekia, - - - - - 50
Hoike Palapala Hemolele, - - - - -25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, - - - - - 12 ½

Eia na buke i haawi waleia.

Haawina Baibala.
Ui.

Olelo Ao i na Wahine Hawaii.
Ko Dawida Malo Kumumanao.

L. H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o Hawaii.

Ka Anesona Moolelo
No Hawaii nei.
HELU 7.
KA PAE ANA I KOHALA.

                I kakahiaka nui o ka poakahi, haawi aku la makou i ko makou aloha hope loa i ko makou mau makamaka misionari, a ee aku la maluna o ka mokuahi, e holo ana i Kohala Akau, ka apana malalo o ka Bona (Bond) malama ana, a kahi hoi a makou i hiki aku ai i ke awakea o ia la hookahi no. Ia makou i pae aku ai e kakali mai ana o Bona, me na lio nou a me ka'u kaikamahine, a me kekahi hoaloha ona, mai Geremana mai ia, me ke kaa no ka'u wahine. I ko makou hoomaka ana aku e hele, nou pono mai la ka makani kamaaina ikaika i ko makou mau maka, aka ua holo hikiwawe aku la makou, ma ke alanui maikai ehiku mile ka loa, a hiki aku i kahi o Bona. Ua halawai mai makou me ke kuaua ma ke ala, a ua kenaia mai no hoi makou e ka ua e noho iloko o na ipuka hale, a pau wale ka hapa nui o ia pule. Aka ua loaa no ia'u ka hana kupono a oluolu loa, ma ke kamailio ana me kou hoahanau misionari. Ka mea nui ma ka maua kamailio ana, oia na mea e pili ana i ka noho pono ana o na hoahanau. Oia paha ka mea o lakou i kaulua ma ke kakau ana mai ia kakou no ke ano noho pono o na hoahanau. Ua nui no hoi ka maua kamailio ana no ka hoano e ae i ke ano o na kumu hana, no ka mea ua hoonaauao ia ae na mokupuni ma ke ano Kreistiano.

KO BONA MANAO NO KONA EKARESIA.

                Ua manao no o Bona ua holo lea ka pono iwaena o kona poe kanaka. Ua manao paa no hoi ia e halawai ana ia me kona mau hoahanau he lehulehu ma ka lani, a ua manao io ia ua loaa i kekahi hapa nui o kona ekalesia na kumu hoike o ka noho pono ana, i like ka nui me ko kakou mau ekalesia nei. No ka ike ia ana ma kana mau palapala i kona ake ana e kapae ae i na ano akena i ka holo o ka hana ma ka Paeaina o Hawaii, he mea oluolu iau i ka lohe ana i kona mau manao maoli no keia mea. O na hana haumia, a inu rama no hoi, oia na hewa ulu hikiwawe o keia mau mokupuni, aka aole ia i ike i ke kanalua o kona ekalesia, ma ka hoopai ana i keia mau hewa.
            Aole ia i ike i ka hooko ole ia ana o ka hoopai ana o kekahi hihia, a na na kanaka maoli no hoi i hana. Ua laulaha loa ka haumia mawaena o na kanaka, iloko o ko lakou ano hoomana kii i ka wa i hala aku nei, a ua hoohaukae ia nohoi ko lakou mau ano, na hana, a me ko lakou olelo, e ia mea, a aole no hoi i loaa ka manawa loihi kupono e kukulu ae ai i manao akea ikaika, a e hoonaauao ai i na lunaikehala o ka lehulehu,— a pela no hoi iloko o ka ekalesia. Olelo aku au ia Bona no ka ekalesia o Korineto, e like me ka mea i haiia e Paulo, ma kana mau Episetole; aohe no hoi ona kanalua, ua emi mai ka nui a me ka lehulehu, o na hewa iloko o kona ekalesia, mamua o na hewa iloko o ka ekalesia o ke au Aposetole. Ua hai mai ia i ka holo lea o ka noho pono ana o ka ekalesia iloko o na makahiki he iwakalua kumamalua o kona noho ana i Kohala, a ke ike nui ia la no hoi ka holo lea loa ana aku o lakou ma ka naauao. He ilihune na kanaka, aka, he lawe lakou he kanawalu kumamalima " Nupepa Kuokoa," he pepa i pai ia e Mr Wini ma Honolulu, me ka hookaa mua i na dala elua no ka makahiki.

HE HALAWAI PULE MA KA LA UA.

                Ua ikaika loa ka ua ana ma ke kakahiaka a ka la Sabati, a ua kanalua ko Bona manao, aole paha e nui mai ka poe e hele mai i ka pule; aka i ko makou hiki ana aku i ka halepule, ua kahaha loa ko makou manao, i ka piha o ka hale, aole au i halawai me kekahi anaina, i oi aku ka hoolohe mai e like me au ma ia mau mokupuni.

MA NA MAUNA O KOHALA A HIKI AKU I WAIMEA.

                I kekahi la ae holo pu aku la o Bona me makou ma kahi hapa o ke ala e hele ai i Waimea, i Kohala Hema, a malaila i halawai mai ai o Laiana me makou. He kanakolu mile ka loa ma ke ala a makou i hele ai e hiki aku ai i Waimea, oia hoi ke ala maluna o na mauna o Kohala. Hiki hou mai no ko makou hoaloha Geremania me ke kaa no kau wahine,— a hele aku he umikumamalima mile, alaila pau mai kahi hiki i ke kaa ke holo. Ke koena aku o ke ala, maluna o ka lio kona holo ana. Ua kukulu ia maluna o kekahi o keia mau puu, kahi noho mua o na misionari ma Kohala Akau, a i keia wa aohe kanaka. He aloha ke nana ae i ka waiho palahalaha akea a ka aina, he mea maopopo loa ua mahiia ka hapa nui o keia wahi mamua, a i keia wa ua lilo ia i mau kula holoholona no na haole, a ua aneane e nalowale loa na kauhale.

NA HANA LEALEA O KA WA KAHIKO.

                I ko makou wa e hele aku ai ma keia mau wahi, ike aku la makou i ka maaweawe heeholua ma ka ao ao o na kia papali, a na hanauna i hala. Keia hana lealea, ua like ia me ka hana lealea o ka hooilo a ko kakou poe opiopio.
            Ke ano o keia " heeholua" penei ia, mau laau amana elua, mai ka 7 a i ka 18 kapuai ka loa i hoohui ia omua, a uwehe o hope, e like me ka amana kaa wahie, ua hanaia nae olalo o keia mau amana a pakika loa, a maluna o keia mau amana ua holopapaia kekahi mau laau kakea, i ole e holo io a ia nei na kua malalo. O keia mau laau kakea i holopapaia, ua hoakea ia ka holopapa ana mamua, ekolu, a eha paha iniha ke akea, a mahope, ua hoopipipi ia, elua paha iniha ke kaawale. A mamua o ua amana nei, ma kela aoao, keia aoao, ua kukulu ia kekahi mau wahi laau, i wahi e paa ai o na lima. " I ka wa e hee ai kahi mea, hopu aku ia a paapono ma waenakonu i ka laau uuku ma ka aoao, me kona lima akau, alaila hele aku ia a hiki i kahi e hee ai, moe iho la iluna ponoi, a hopu aku la i ka laau ma kahi aoao o ka papa, a hee aku ilalo o ka puu, me ka hoomau o ka paa ana o na lima, i na laau ma ka aoao, a me ka hoopololei loa hoi o na wawae ma ka laau kea ma hope loa o ka papa. Aia a nui loa ka hoomaamaa ana, alaila hiki ke noho pono maluna o kahi ololi e like me ua amana la, aka i ka mea i maa he oluolu a he hikiwawe loa ka noho ana iho, a hee aku i hookahi haneri me kanalima ia, a elua haneri paha ma ka aoao o ka puu."
            O ka poe e hee loihi loa o lakou ka poe e eo ai. Me he mea la o kekahi keia o na hana lealea, i hele aku me ka ohana o na'lii. He mau hana lealea e ae no kahi. O kekahi o na mea hoikeike i lawe ia mai, mai ia mau mokupuni mai, he pohaku poepoe, i kupono no ka maika, mai ka pohaku pele paakiki mai ka hana ia ana, ekolu a eha iniha ke anawaena, a hookahi iniha ka manoanoa ma ke kae, a he oi aku nae ka manoanoa ma waenakonu, a ua hana maikai loa ia. Ua hoonou ia keia mau ulu maluna o kahi maikai, he kanakolu a he kanaha ia ka loa. Ka mea i manao ia, o ka nou aku i ua mau ulu nei mawaena o kekahi mau laau i kukuluia he mau iniha ke kaawale mai kahi laau aku a i kahi, me ka pau ole o na laau ; a i ole ia, o ka mea hiki ke nou aku ma kahi mamao loa.
            I kekahi wa, ua kapae ia ae hoi ka "maika," a ua hanaia hoi ka oo ihe. A o kekahi mea hoi o ka huna ana i kekahi pohaku (noa) uuku malalo o na kapa paupau elima. (Puhenehene.)
            He nui na mea i oleloia ma keia mau wahi, no ka popilikia i ilihia mai maluna o na kanaka, no ka nalowale loa ana, o keia a me kekahi mau hana lealea okoa e ae. No ia mea ua lawe mai au i ko Mr Elika (Ellis) manao no ia mea, i hai ia i he kanaha makahiki i hala aku nei :—
            " Ina ua hookumu ia ka lakou mau hana, maloko wale no o ka lealea, ina paha ua hewa ole; aka o ka hele laulaha ana o na ano a pau ma ka pili waiwai, ua nui loa ia. He pomaikai paha kahi kanaka i ike ia mau hana, i pili waiwai ole, a ia mau wa e hana ia ai keia mau mea a pau, e puka no na hana ino mai ia mau hana mai, aole no i ike wale ia aku ma ko lakou mau helehelena, aka ua hana okoa ia mai no, a o na huhu ino e ala mai ana mai ka pili waiwai mai, ua hana ia no me ke ana ole."
            " Ua ike makou i na wahine e kiola wale ana i ko lakou mau pupu, na upa, na laau kuku kapa (ie) a me ko lakou mau wahi apana lole a pau, koe wale no ko lakou mau wahi kapa komo, keia mau mea a pau ua hoolilo ia ma ke kiola hookahi ana o ka" ulu maika." Iloko o keia puulu hookahi e ike ia aku no ke kanaka mahiai me kana o-o, a me kekahi mau mea paahana e ae, ke kana. ka kalai waa, me kana mau koi kua waa ; a me kekahi kanaka ilihune me ka pahi, a me kahi moena o kona ili e moe iho ai, ua ake nui e pili i ko lakou mau mea a pau loa, i ike ia ai ke eo i ka lakou moho punahele, a i ko lakou wa, e lilo ai, ua ike makou ia lakou ua punia i ka huhu, ua huki i ko lakou mau lauoho, mai ko lakou mau poo mai, maluna o ke kahua maika. Aole o keia ka pau ana ; he kakaikahi loa ka pau o ka maika ana me ka hoopaapaa ole, i kekahi manawa ua pau me ka hakaka ino loa o na aoao elua."
            " Mai ka wa i wehe ia ai na kula ma keia mau mokupuni, a i ka wa hoi i lilo ai na kanaka ma ka hoonaauao Kristiano, a me na mea e hoohoihoi ia ai ka manao, ua olioli makou i ka ike ana i keia mau mea e emi mai ana, aohe hoi e like me mamua ; a ke manao lana nei makou e hiki koke mai ana ka manawa e lilo ai keia mau mea, i mau mea paani oluolu wale no na kamalii ; a o ka wa hoi a me ka ikaika i lilo i na hana lapuwale, e hoolilo ia hoi ia ma ka mahi ana i ko lakou aina momona, e hoonui ana i ko lakou mau pomaikai kuloko no na kino, a me ka noho Kristiano ana."
Aole i pau.

KA MOOLELO O KEPAKAILIULA !
MOKUNA XX.
KA HOLO ANA'KU O NA WAA KAUA HE NUI.

                A PAU NA IHOIHO KUKUI I ka paa, alaila, hoomakaukau ia na waa he nui loa, oia hoi, he umikumamalua mano ; a paneeia na waa i ke kai, me ka hoonoho papa likeia lakou mai kela kihi, a keia kihi e like me ke ano o ka hoonohonoho ana o ka laina kaua, e kaua mau ia nei ma Amerika. Pela ka hana ana a Kepakailiula i kona mau waa kaua. A o kona makuakane ponoi, (Makaoku) oia no hoi ka Pukaua nui, a kahi no a ike o Makaoku i kana keiki me kona manao kaumaha loa, no ka huna malu ana o kana wahine, a me kona mau kaikoeke, me ka oleloia, " He keiki alualu," e like me ka mea i hoike mua ia'ku ia oukou ma ka Mokuna II. He keu io no hoi paha ke aloha ole o kana wahine, a me kona mau kaikoeke ia ia, me ka hui ole ia'ku o kana keiki o ka wa opiopio.
            I waena o keia hoonohonoho ana o na waa, oia no ka hora 3 o ka auina la. Pela'ku ka hana ana a hiki i ka napoo ana o ka la, alaila, makaukau na mea a pau loa e ee iho maluna o na waa, e holo mai ma ka moana kai lipolipo o Alenuihaha, me ka haalele aku hoi i ka makani Apaapaa o ka aina.(Kohala.) O ka inoa mua nae o ua moana la a lakou i holo mai ai, o Alenuiwakawaka. Oia ka inoa i ke au ia Kepakailiula o ia moana, ke Alii Kaulana nona keia Moolelo. No ka wahawaha ka o ka ale o Alenuihaha, nolaila keia inoa a ka poe kahiko i kapa'i pela. Ma keia hele ana a na waa ma ka moana, he mea e ka weliweli ma ka nana ana'ku, no ka mea, ua hoaia na ihoiho kukui iluna o kela waa keia waa, a ua lilo ka moana uliuli i ahi, a ua pii aku kona malamalama i ka lani, a ua o aku kona kukuna ula i na ao kaalelewa, a ua malamalama ka moana mai-o a-o. I ka manawa i holo mai ai lakou, e hele aku ana paha i ka pili o ke ao, hiki mua'ku la ka maka mua o na waa iwaho pono ae o Kahikinui.
            Aia hoi, hele ae la kekahi poe i ka hanawi iwaho no o Kahikinui nei, ae puhenehene ana o Kaikipaananea ma ma Olowalu i ua po nei. Hele ae la kekahi poe kanaka ona iwaho (Kaikipaananea,) aia hoi, ike aku la lakou i keia mea ula i ke kai, iwaena-konu o ka moana, e panee hele mai ana, a o kona ula hoi, ua pii aku i ka lani. Alaila, oili ae la kekahi kanaka Kilokilo iwaho, mailoko mai o ka hale, a ku aku la oia e nana,e like me ke ano mau o na Kilokilo. Alaila, hoi aku la oia iloko o ka hale, a halaku la i na'Lii ana e puhenehene ana, me ka olelo aku, " E ! auhea oukou a pau, ua oki ka lealea, e hele kakou iwaho, e nana pono i keia mea nui e panee hele mai nei i ka moana, a ke manao nei au o Kepakailiula no keia, me na'Lii a pau o Hawaii, a me na Makaainana, ka hele a ke keiki ino ka iwi la, ohuohu ka moana, weliweli ia e hele mai nei."
            Alaila, olelo aku la o Kaikipaananea, " Na wai hoi kana kaua o ka po e au mai ai i keia kai loa." Alaila paakiki loa no ua Kilokilo nei, a noia paakiki loa o ua Kilokilo la, ua ku koke oia i ka ihe a Kaikipaananea, a make iho la oia. A i na hoi e hana maoli laua ma ke ano hou aku a hou mai, alaila, aole no i ikea na ai a laua. No ka mea, o ua kanaka Kilokilo la, oia ka oi o ke akamai loa mamua'e o Kaikipaananea. Pela ka mea i ikeia e ka poe kahiko o keia mau Aupuni nui eha, oia hoi ka wa e kauliilii ana keia mau Mokupuni a pau, he Aupuni wale no. Mai ka wa mai ia Kepakailiula, a hiki mai i ke au ia Kamehameha I., akahi no a huiia keia Pae-aina i Aupuni hookahi.
            [Noia hoi, e na poe e heluhelu ana i keia Moolelo, e ku hou kakou maanei a maloeloe, a e huli hou aku ko kakou mau alo e kamailio loihi no ka hele ana mai o na waa a pae i ka lai o Lele. Oia hoi ka makamua o na waa i ike mua ia'i mawaho ae o Kahikinui i Maui Hikina i ka holo ana mai o na waa. Aole he holo maoli e like me ko keia wa ka pea, aka, he pea-lauhala no nae ka pea. Aohe nae i kukuluia, no ka mea, ua papa'e na 'Lii, a nolaila, hoe malie mai na waa mai ka mua a ka hope, e panee malie mai ana, me kona malamalama. A ua ikea ia malamalama nui i ua po nei ma na wahi a pau o Maui, a hiki aku i Lanai, a me Molokai, oiai aohe kaua nui ma keia Pae-aina mamua'ku, aole hoi ma hope mai, e like me ke kaua weliweli a Kepakailiula, ko Hawaii Alii Kaulana iwaena o na Makaainana oia wa.]
            Eia hoi maanei kakou e ike ai i ka pae ana o ka maka mua o na waa i Maui nei. I ka makua mua o na waa e holo nei i Maui nei, aole i pau mai ka hope o na waa i ka lana i ke kai, aia no iuka o Kohala, ke paa ponoia no na kahakai i na waa, mai ia po a ao ka holo ana o na waa a hiki i ke ahiahi poeleele o ua la la, alaila pau pono mai la na waa a pau i ka holo, mai mua a ka hope.
            [Ma keia pauku hoi, e haalele ae kakou i ka holo ana mai o na waa, a e huli alo ae kakou ihope, a e olelo ae no ko Kepakailiula mau waa, a me kona ano, a me kona poe hoe-waa. Ua kapa'ku ke Alii i kona poe kanaka (he mau keiki nana.) A i na e hiki i ka la e kaua ai, ua moe lakou a pau ilalo i na wawae o ke Alii, (Kepakailiula) i na e make ia, o lakou a pau he kanawalu i poe moe-puu no ka lakou mea'loha. E like me ke ano mau o keia Lahuikanaka mai ka wa kahiko mai, a hiki loa mai ia kakou nei, " He poe aloha alii ko Hawaii nei," a pela no a hiki i keia manawa a kakou e noho nei i keia Aupuni a ke Akua, nolaila, eia malalo iho nei e ike ai kakou.]
            Ma ka holo ana mai o ke Alii, maluna mai ia o kekahi mau waa eha, (hookahi kaulua i hoopiliia'ku me kekahi kaulua a i waena konu o ua mau waa nei, ua hana ia ka pola a kiekie iluna, ua hoa ia, a lawalawaia i ka aha a paa, a ua haliiia i na kapa Ouholowaiolaa, a me na mea ala, a ua kukuluia eha laau,a ua hanaia a paa loa iluna o na waa, a ua uhi paaia i ka hulu o na manu o kela ano keia ano. A ua komo ae la o Kepakailiula iloko me kona kapa Alii, a me na Kahu paa kahili, a me kona nani a pau. A he pihe uwa kai lohe ia, i ka wa e holo ae ana o Kepakailiula iwaho pono ae o Ukumehame a me Olowalu.
            A pae loa aela ua Alii nei i Lahaina, ma kahi i kapaia o Puunoa, ia manawa, ua piha mai o uka i na kanaka o Maui, a me na'Lii, a ua piha mai, hoi o uka o kaha-one i ka poe kahea inoa. He poe kamaaina lakou no Kukuau i Hilo, he mau Kahu ponoi, no kona makuahine, no Hinaaikamalama, a ua kamaaina lakou i Maui nei, no ka mea, ua lohe ia e ko Maui poe a puni, e hiki mai ana kekahi Alii Opiopio no Hawaii mai. He punalua ka na Kaikipaananea, e hele mai ana e kaua ; a no ia lohe mua ia ana, nolaila, ua hele mai na'Lii, na Makaainana a pau o Maui e ike, aka, aole nae lakou i ike, no ka mea, aia no ia iloko o kona punohunohu kahi i noho ai. Aka, ua pale ae nae ke Alii i ka paku-hulu, a ua nana mai no me kona mau make nohea o ka makani Apaapaa o Kohala, i ka nokea ia mai hoi paha kekahi e ke ehu o ke kai i ka po ana i holo hookahi mai ai, a nolaila mai paha kekahi nohenohe o na maka o ua Lani Ihi Kapu la o Hawaii. Alaila, hea aku la kekahi Kaikamahine opiopio i kona inoa penei :
            " O mai ke'Lii nona keia inoa, Ia Kepakailiula Haku lani o na lani, Kapunohu-ula weo i ka moana, Kamiloholu nape ai Alii o Wakea, I ku i ka piko lani o Papa, Na Papa ka lani ke Kupua o oe, Ka hulei mamo ai alii o ke kapu, Ua nakulu ka lani, haalulu nape — e, Ua nape ka honua, ua ikea keia mamo, He mamo alii, he Kupua pua lani, He pua alii nani nei kama, Ko inoa — e-o — e."
            Wahi a Kepakailiula " O," alaila, kii ia mai la keia e na kaukau alii, a ua auamo ia aku la, a hiki ma ka hale o ke Kaikamahine nana i hea'ku i kona inoa, a he Kahu ponoi no hoi ia nona, a he iwi kuamoo no hoi ia no Kepakailiula, o Kaohelonaniopiilani kona inoa, a ma kona hale iho ke Alii i hooluolu ai, a ma ke ahiahi ana iho, hoi aku la oia i Oloalu, ma kahi kokoke i kahi o Kaikipaananea, ma ka hale o kekahi kanaka Kaukaualii, o Pupueikaehulani ka inoa o ua Kaukaualii la. No Hawaii no ia alii, no Waipio i Hamakua.
            A hiki ke Alii ma Olowalu, alaila, olelo aku la o Kiihele i ka hanai e ai, alaila, ae mai la ke Alii e paina, (e ai) alaila, aia no ia Kuikuipahu na ipu a ke Alii, a me na aipuupuu he iwakalua, ia po, ua hookupu ae o Lanai a puni i na mea ai he nui na ke Alii o Hawaii, a me ko Molokai, o Maui hoi, aole i hookupu, ua papaia e Kaikipaananea, a me Keolonahihi, ka makuakane o Makolea, ke Kaikamahine o ka malu niu o Helani, a me ka olu o na po kehau o ua aina lai la. Alaila, lawe mai la na aipuupuu i na mea ai, a me na wahine aialo o ke'Lii, a me na'Lii a pau, a ai iho la lakou, a pau ae la lakou i ka maona. Alaila, hai mai la o Kiihele i kona manao i ke Alii, ka luhi a laua i lei ai, me ka olelo mai, " E kapu ia ko Hawaii poe kanaka, aole e hele ma ko Maui aoao mai, a pela hoi ko Maui, aole e hele a komo mai ma ko Hawaii aoao mai, i na e hana pela kekahi mea, alaila, he make no ka hoopai ke loaa'ku."
            A ua ae mai o Kepakailiula, a ua ku koke oia iluna, iwaena o na'Lii o Maui, a me ko Hawaii, a imua hoi o na Makaainana o na aoao kaua elua, me ka hai mai penei : " Imua o oukou o na'Lii o Maui, a me ko Hawaii, a me na Makaainana a pau, eia ka olelo ia oukou, i keia po, ke kapu nei au i ko'u poe Makaainana, a me na'Lii a pau o'u, a pela hoi i ko Maui nei poe alii, a me na Makaainana. I keia po, ua kapu ko Hawaii poe a pau, mai na'Lii a na Makaainana, aohe e hiki ia lakou ke komo ma ko Maui mau kauhale, ina e komo ka Hawaii, alaila, o pepehi mai no o Maui a make, a ina hoi e komo mai ko Maui ma o makou nei, e pepehi aku no makou." A ua ae mai o Kaikipaananea i ka Kepakailiula, a ua kapu ia ua po la a hiki i ke ao ana'e.
            Eia hoi ka olelo, ma ke ahiahi o ua la la. Ua inu-awa o Kaikipaananea, a me kona poe alii, a ua inu no hoi na'Lii a pau me ka pono, a me ka maluhia. Aka, o kekahi Alii, o Keamohulihia kona inoa, oia ke aikane a Kaikipaananea, e like me ka mea i hoikeia ma ka Mokuna 17 o keia Moolelo Alii kahiko, Nolaila, o ko ia nei apu-awa nei, i lalau aku