Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 11, 16 March 1865 — Page 1

Page PDF (1.43 MB)

KA
NUPEPA KUOKOA
Ke Kilohana Pookela no ka Lahui Kanaka.
BUKE IV. HELU 11. HONOLULU, MARAKI 16, 1865. NA HELU A PAU 172.

" KA NUPEPA KUOKOA.,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaha keia Poaha.
$2.00 no na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono, ME KA HOOKAA MUA MAI.

NA OLELO HOOLAHA — aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00 ; alua komo ana, he $1.50 ; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU — he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi — penei : he 25 lalani, $1.00 ; 50 lalani, $2.00 ; a pela'ku.
KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA — ka uku pepa, a me ka uku o ka Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O KA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO — aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA — ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, mai ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA, (Lona Hooponopono.)

KA " NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu
EVERY THURSDAY,
$2 00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00 ; twice for $1.50 ; and $2.00 for one month ; all advertisements must he paid for in advance. KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives will be inserted on the subscription list until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price. THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A. M. to 4 P. M.
L H. GULICK.
Publisher.
Volume I. II. and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $1.50 each.

A. F. JUDD,
ALAPAKI, (oia ke keiki a Kauka.)
LOIO !

Ma ke kihi o ke Alanui Papu, a me Kalepa
Honolulu, Oahu, Iune 30, 1864. 151-3m.

S. KUPANEA. J. W. KEAWEHUNAHALA.
Loio ! Loio !

                KE HOOLAHAIA'KU NEI I NA KANAka a pau o keia Aupuni, ua makaukau na mea nona na inoa maluna e Kokua, a e lilo hoi i LOIO no na mea a pau e loohia ia'na i ka hihia, a e pale ana no kekahi hihia imua o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni. He mau mea laua i aoia i ka OIHANA HOONAAUAO ma ke Kulanui o LAHAINALUNA, a ua aoia hoi ma ka OIHANA Kanawai, a me ke kakau ana i na Palapala o kela ano keia ano, e ka Mea Hanohano G. M. ROBERTSON (LOPIKANA.) A o ko laua Hale Oihana, aia mauka iho o ka huina o ke Alanui Hotele a me Maunakea ma Honolulu, Oahu.
Honolulu. Feb. 6, 1865. 167-y

A. W. B. NAHAKUALII,
He Loio ! A he Kokua !

                AIA KONA KEENA OIHANA LOIO MA ka hale waiho Ipukukui Mahu, ma ke Alanui Maunakea, makai iho o Liberty Hall, (Lepekaholo.) Ua makaukau oia e kokua ia oukou ma na mea a pau a oukou e makemake ai e hoopii iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, ma na mea hiki ia ia ke kokua ia oukou, a ua makaukau oia e kakau i ko oukou mau Palapala, oia na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, Palapala Moraki, Palapala Aelike, Palapala Hoolilo, Palapala Hoopaa, a me na palapala o kela ano keia ano, e hana no oia i na mea a pau e like me ko oukou makemake. A ke kahea aku nei oia ia oukou a pau, e ninau mua mai oukou i ona la, a mahope i na Loio e ae. E ninau no ia ia, no ka uku oluolu. Honolulu, Iulai 23, 1864. 162-6m

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.

Eia na huke kuai, a me ke kumukuai, Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4 00
  " Ohana, ano nui, me na kii, } { 2 50
a me na Moohana, } 5 00

  " Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula, } 1 00
  " Ohana, me na Moohana wale no, 62 1/2
  " Okoa, - - - 50
Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 1838, 25
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 ½
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 25
Hoikehonua, Hoikemanawa, ame Ku-

hikuhi no ka Moolelo, } 25
Haiao, - - - - - 25

Hele Malihini Ana, - - - - 25
Wehewehehala, - - - - - 25

Lira Hawaii, - - - - - 25
Na Olelo Hoopomaikai, - - - 25
No ko ke Akua Ano, - - - - - 25
Lira Kamalii, - - - - - 25
Kumumua Hou, - - - - - 12 1/2

Moolelo Ekalekia, - - - - - 50
Hoike Palapala Hemolele, - - - - -25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, - - - - - 12 ½

Eia na buke i haawi waleia.

Haawina Baibala.
Ui.

Olelo Ao i na Wahine Hawaii.
Ko Dawida Malo Kumumanao.

L. H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o Hawaii.

Ka Anesona Moolelo No Hawaii nei.
HELU 8.
KA WELA MAI KA HONUA AE.

                Ke moe la ke alanui mai ka mauna mai a i Waimea, mawaena o ka ululaau, a o ka hapa nui nae o ke ala he kuamoo holo lio. He umikumamalua mile mai ke kai mai a hiki i na pa o ka poe misionari, maluna ponoi o ke kiekiena, a me he mea'la he kula palahalaha, ke nana ia mai, mai ka mauna, aka o ka oiaio maoli ua okioki ia i na awawa a me na puu, me ka mau o ka iho'na a hiki loa i Kawaihae. I na hora hope o ka makou holo ana ma ia ala, ua ike aku makou i ka wela i hoolei ia maluna o na ao. Aia he kakai mauna ma ka aoao o makou e holo ana mai ke Komohana a i ka Hikina, a ua hoomau ae la no hoi ke kai ana a o na ao ua poele, e pii mai ana mai ke kakai mauna mai, me he mea'la e hiolo iho ana na kuaua maluna o makou. Aka ua pale ia aku ko lakou haule ana mai maluna o makou, e ka wela i pii ae mai ka honua.

KA NANI O MAUNAKEA.

                Aole no au e poina i ka kai aku no ka piko hau o Maunakea, ma ka hikina, e kiei mai ana maloko mai o na ao, a e hulali ana hoi i na kukuna la ; a ua lawe aku no hoi ia i ko makou mau manao i kekahi ao e aku, i oi aku ka malamalama a me ka maikai mamua o ke ao a makou e hele ana. Ua ike nui ia aku keia mauna nui e Waimea, kahi noho o Laiana, e waiho kilakila mai ana ma o aku o ke kula.

NO MAUNALOA A ME KA LUAI PELE O KA M. H. 1859.

                Maanei he ike lea ia aku no o Maunaloa, ma ka aoao hema, a me ke kahawai pele, (ua aneane no e ike ia aku ke kahawai holookoa a pau,) i huli ai i ka M. H. 1859, i kahi e kokoke ana i ka piko ponoi o ka mauna, a ua holo aku i ke kai he kanakolu mile. Hahai mai o Laiana ia makou i ke kahawai wai ahi loihi, he weliweli maoli i ka nana aku, i ka wa i ike aku ai mai kona hale aku.

HE HALAWAI PULE I AKE NUI IA.

                Ua kahea ia e halawai na kanaka Kristiano maoli o Kohala Hema, a me Hamakua, ma ka Poakahi. Na ka ua i hoonoho aku i na kanaka he nui, a ina paha lakou e hele mai a pau loa, ina aole e pau ka hapalua oia ahakanaka, i ka noho iloko o ua hale halawai la i hoomaikai ia na noho. Ua piha pu ka hale, a ua noonoo nui no hoi ke kahu a me ka ahakanaka i mea e laulea'i ia halawai ana. Elua mau mele i hakuia e Liana, a me Samuela, he mau hoahanau laua, ua mele ia me ka olioli nui e ka papa himeni ; a ua haawi ia kekahi haiolelo ia Timoteo, i hana maoli ia no e ia, a oia no hoi ke Diakona kahiko oloko o ka ekalesia. Ua ane like aku no paha ke anaina pule o ia mau hana elua, me na mea a pau a na anaina pule o na apana misionari maikai loa o ko kakou aina ponoi nei, e makemake ai.

KA HAIOLELO A TIMOTEO.

                Penei ua haiolelo nei :— " Ua makemake na hoahanau o uka nei o Waimea, na luahine, na elemakule, na kanaka ikaika, na mea opiopio, a me na kamalii, e haawi aku i ko lakou aloha ia oe, ke Kakauolelo, i kau wahine, a me kau kaikamahine. Ua nui ko makou olioli ma ka ae ia ana mai e ike ia oe, a e hookipa ia oe i ko makou aina nei. Ua hoouna ia mai oe he Elele e ka Ahahui Misionari naauao o Amerika nui, e nana i na hana a na elele euanelio i hoouna ia mai i o makou nei.
            " He poe hoomanakii makou na kanaka kahiko o ko Kamehameha wa, he poe pepehi kanaka, he poe i hewa ma ka pepehi ana i na keiki, he poe mare lehulehu, a he mau no hoi ko makou noho kue ana kahi me kahi " I ka make ana o Kamehameha ua ili ma ke Aupuni i kana keiki ia Liholiho. Ua hoopau ia i ka hoomana kii, ua wawahi ia na kapu ; akahi no a ai pu na kane me na wahine, a ua puhi ia na heiau a me na akua kii i ke ahi, a lilo i lehu.
            " Ua mau no nae ko makou hoho ana iloko o ka pouli a me ka ilihune, a ua hoomana malu no i na kii, aohe makou i ike i ke Akua oiaio, a me ke Akua ola. Hoolilo nui na kane, na wahine, a me na kamalii i ko lakou manawa, i na lealea lapuwale, na hula hoomana kii, a me na uhauha ana i ka po a me ke ao. I ka makahiki 1820, hiki mai na misionari o Binamu ma i keia mau mokupuni e hai ana makou i ka euanelio pomaikai, ia makou ka poe i ike ole i ke Akua, a i lohe ole hoi i ka make ana o Iesu, ka Mesia, ka Hoola o ke ao nei. " O oukou ka poe Ahahui Misionari, ka poe i aloha ia makou, a hoouna mai i na misionari maikai i ko makou aina pouli nei. " Ae aku ke Alii a me kona Kuhina i na misionari e noho pu me makou ; me ka haawi mai i ke ano hou o kela mea keia mea, a ao mua mai ia makou i na hua umikumamalua o ka A ; a mahope aku o ka hookuikui, ka heluhelu a me ke kakau.
            " Ua nui na hua i lulu ia iloko o na makahiki he kanaha kumamakolu a na misionari i noho ai ma keia mau mokupuni, ua nui ka hana i hanaia, a he kupanaha no hoi kona mau hopena. Mamua aku nei ua kanuia makou iloko o ka pouli, ua piho ilalo lilo o ka hupo ; e auwana ana ma na kula a ma na ululaau, me he poe holoholona hihiu la, me ka lole ole ; ua waiho hilahila ko makou mau kino, a ua eleele i ka la ; aohe a makou mau buke, aohe mau Baibala, aohe no hoi ano Kristiano ; a e haule ana makou iloko o ka make mau.
            " I keia wa ua hoaahu ia makou i ka lole me he poe naauao la ; ua hoonaauao ia makou ma ke ano Kristiano ; ua hoako-akoa ia makou iloko o na halepule ; ua naauao makou. Ua hoolako ia mai makou i na buke, na Baibala, a me na buke himeni : a ke ola nei makou no ke Akua, a no ka lani no hoi. A o keia mau mea a pau ua loaa mai ma ka hana ana a na misionari a oukou i hoouna mai ai i o makou nei.
            " Aole e hiki ke haiia ko makou olioli ma ka ike ana ia oe ; a ke noi aku nei makou ia oe, e halihali aku oe i ke aloha pumehana o o na Ekalesia o Waimea, a me Hamakua, i ou mau hoa, ka Ahahui Misionari, a me na Ekalesia Amerika e pili ana me ia.

KA HIMENI I HAKUIA E LIBNA.

                Ka himeni i hakuia e Lima, ua haawi ia aku ia Binamu makua e unuhi, a ua oleloia, oia kahi momi o na himeni i hakuia ma ka olelo Hawaii. Penei ia :—
1 Nani ke aloha la !
Me ka olioli pu,
I ka malihini hou,—
E aloha, aloha oe.

" Holo oia a maanei,
Mai Amerika mai no.
Eia no ! ua komo mai,—
E aloha, aloha oe.


" A, ma keia la maikai,
Hui aloha pu kakou,
Ma ka Luakini nei ;
E aloha, aloha oe.

" E hauoli, oli pu,
E na hoahanau a pau,
Kane, wahine, keiki no,
E aloha, aloha oe.


" Na ia mea i hoouna mai,
I na misionari nei,
E ao mai ia kakou nei ;
A aloha, aloha oe.

" E ala, oli kakou pu,
A kokua aloha no,
Ka makua o kakou ;—
E aloha, aloha mau.


HE MEA MAU NO HAWAII.

                Mahope iho o ka pau ana o ka halawai, ua hoolauna ia aku au me na diakona a me na luna i hele mai, mai kela wahi keia wahi mai o ia apana, a ua lulu lima no hoi me kela mea keia mea. He nui o lakou i hookomo i na apana dala iloko o ko'u lima, a me ko kau wahine ; he mea mau no ka ia, ma na halawai e like me ia ; a ua kono ia mai no hoi mau e lawe mai i ka lakou mau makana ia manawa. O na dala he umi i haawi ia mai ia wa, ua kuai ia i mau Baibala no ka pomaikai o ka Papa Baibala, a me ka halawai pule wahine o Waimea.

KA MOOLELO O KEPAKAILIULA !
MOKUNA XXI. KE KIPI ANA O KEAMOHULIHIA, A ME KE KAUA WELIWELI ANA O KEPAKAILIULA ME KAIKIPAANANEA.

                MA KEIA MOKUNA E IKE MAI ai kakou a pau i ke kaua nui weliweli a keia mau Alii Kahiko, a me ke koa luaole o Kepakailiula imua o Kaikipaananea, ke koa o na koa ma ka oo-ihe ana, a me na hana kaulana ana i hana'i. A ma ia ao ana'e, oia ka la e kaua'i. Oia ka malama o Hinaiaeleele ma ka Helu o Hawaii nei mamua. I ua la nei, he la malie ia, oiai ua wehe mai ke alaula o ka malamalama o ka la maluna iho o ka honua, oiai no hoi e keehi iho ana kona mau kukuna olinolino i ka piko o na mauna, aohe hoi he kau ao iki ma na pale lewa o ka lani, aka nae, he Anuenue pipio i ka lewa ka mea i ikeia'ku, o keia Anuenue nae e pio nei, ua hele ae a kupono iho maluna ponoi iho o ko Kepakailiula Puali kaua, i ka manawa e hoomakaukau ana lakou. A makaukau na'Lii o Hawaii, a me na Makaainana he nui malalo o Kepakailiula, o ko Hawaii poe wale no keia. Ua kahikoia na'Lii i ke kapa alii, oia no hoi ka ahuula iluna mai o ke kikala, he like loa ke kahiko mai ka mua a ka hope, a o Kepakailiula no nae ka mea i oi loa'ku o ka nani ; a maanei iho kakou e ku iki iho ai, alia kakou e olelo no ke kaua ana.
            [Aka maanei, e ku ae kakou a noho iho e hoomaha ma keia puu oioina, a e huli hou ae na maka ihope, no na oleloao a Keamohulihia ia Kepakailiula, mahope iho o kona pakele ana i ka Leiomanu ma ka lima o Kiihele.] Nolaila, i ka wa i launa ai laua, ninau mai la o Kepakailiula, " Heaha kau ma keia aoao i hele mai nei, no ka mea, ua lohe no oe i ka mea i kukalaia ma ke ahiahi nei ?" Alaila i mai kela, " Ae, ua lohe no au, aka, no ka loaa ana o ka hala o Kaikipaananea ia'u, nolaila, kipi mai nei au ma ou nei, me kuu manao hoi e make ana au i kou mau Ilamuku, a me kou poe alii, aka, ua hiki pololi mai nei au ianei imua o Kiihele, kou Alihikaua, ka mea nana e hooponopono ana i kau hana me kou makuakane me Makaoku, aka, ua loaa hoi ia'u ke ola, nolaila, o oe a me a'u ke ku aku i ke kaua i ka la apopo me ka maka'u ole i na mea weliweli a Kaikipaananea."
            Alaila olelo maila ke Alii, " Ina he oiaio kau, alaila ua pono, aka, ina he kiu oe, alaila, e aho kou make." A hai pono mai ia no kela i ka olelo maikai i ko ke Alii manao." Loaa'ku la ia ia la, ke ia manao maikai, olu aku la ua'Lii la he pela pulu olalo. Alaila, ao mai la ua alii kipi la i Kepakailiula, penei : " Apopo auanei, mai maka'u oe, mai hopohopo, no ka mea, ua aloha au ia oe, a me kuu minamina nui no kou nani lua ole, me kuu manao paa aole oe e lanakila ana maluna o Kaikipaananea, no ka mea, ua ike pono no hoi au i ke ano koa o ko hoa paio. Aole kekahi alii, aole hoi kekahi kanaka akamai e lanakila'e maluna ona. No ka mea, i ka wa e ku ai oia e paio mai me oe, ua imi ia kou mea e make ai, oia hoi eha ihe i ka manawa hookahi, e puili ia mai ai iloko o kona poho lima, a hookahi ihe e hoikeia mai, me ka hooioi ia mai o ka maka o ka ihe iwaho, a huna ia mai ekolu ihe, me ka ike oleia e na na mea a pau. No ka mea, o ka Kaikipaananea ihe, aole he loihi, he poupou loa, mai ka welelau o ka lima a hiki i ka hai-lima. Nolaila, i ku auanei olua iwaho i ka la apopo ea, e nana pono loa oe me ka makaala hoi."
            Pela aku ua Keamohulihia nei i ao aku ai ia Kepakailiula, aka hoi, ma kekahi mana o keia Moolelo, ua haiia me ka lalau maoli, penei : " Mai make no ka ! o Kepakailiula ia Kaikipaananea, e ole no ka ke ao-ao ia ana." Hele pela ia, eia wale no, no kona koa no, a me ke ao ia ana e Kiinoho i kona wa uuku, oia wale no ka mea i lanakila nui ai o Kepakailiula maluna o Kaikipaananea a me kona lei ana i kona akua (Kaili) ma kona ai. A pela no oia i lanakila nui ai maluna o Kaikipaananea. Nolaila, malalo iho nei kakou e ike ai i ko laua kaua ana i ua la nei.
            Ma ke kahiko o na'Lii, ua ai ka manu iluna, nui na'Lii o Hawaii i hele mai ma keia kaua ana, ua haiia ma keia Moolelo alii, " He umi kanaha alii, oia hoi hookahi lau ko lakou nui," a o lakou a pau he ahuula nani wale no, me na papale hulu i hanaia i mahiole. Oia hoi, he ie oloko i haku ia hoi ka hulu mawaho, he lauoho ke kaula, a lilo ai ia he mahiole. Pela na'Lii i kahiko nani ia'i e ka ui kina ole o ka la hiki ma Haehae, a o na Makaainana hoi e kai hele like ana lakou ma kela aoao keia aoao, a mawaena konu na'Lii, i hanaia a maikai. He memele wale no ka ! ka hulu ke nana'ku, i ka pa iho hoi paha i ka la, hele kela a ula weo kela i ka la kaua.
            Aia hoi, i na'Lii e hele ana me ka like loa, me ka walaau ole, hookahi hana a na Makaainana ia manawa, he kahili, e luli mau ana ke kahili ma kela aoao keia aoao iluna o na'Lii, me na elemakule he kanaha, me na pahu nui i humuia i ka ili o ka mano. He hea inoa ka ia poe, me ke kani ana o ka pahu kakalaau. Ia manawa a lakou e hele hoolai ana, ua mahalo nuiia no e ko Maui a me ko Lanai, me Molokai, a me kekahi mau alii Oahu nei, a me ka poe e ae e nana mai ia manawa. Aka, o Kaikipaananea, a me kona poe alii, me na Makaainana, aolo lakou i kahikoia i na mea nani, e hiki ai la ia lakou ke alualu mai i ka nani a ke Alii o Hawaii i hana'i i mea e pao ai no kona inoa, e kaulana'i i na hanauna hope o keia lahui. A ua maopopo io no kana kukulu ana i kana pao kaulana a hiki ia kakou nei, na hanauna hope o keia lahui.
            A hiki like na aoao a elua ma ke kahua kaua o laua, oia hoi ma kahi e kokoke ana i ka Halepule i Wainee ma Lahaina, ma ka aoao Hikina akau, malaila kahi i kaua ai laua, a he kula wale no ia i ka wa kahiko, he akulikuli. Ia manawa, aohe noho nui ia o Lahaina e na'Lii, aia wale no ma Olowalu me Ukumehame, malaila wale no kahi i makemake nui ia e na'Lii oia kau, pela ka mea i kakauia ma keia Moolelo. I ka wa i ku ai laua i ke akea iwaena o na'Lii, a me na Makaainana o na aoao elua, a halawai laua he alo he alo, he ihe he ihe, he koa he koa. Aka, o Kepakailiula nae ka mea i mahalo nui ia e na mea a pau loa oia wa, no ka oi o ka hanohano a me ke kanaka maikai maoli no hoi ia laua e ku ana, i ka uhi ana iho hoi kekahi o ka hulu memele o ka Mamo me ka Oo, pakela loa ka nani, a he mea no hoi ia e ume ana i ka naau o ka poe a pau e nana mai ana ia ia.
            Eia no paha ka mea hilu loa, ua papa ia na Makaainana o na aoao elua, a me na'Lii o kela aoao keia aoao, aole lakou e kaua'ku a e kaua mai, ua hooholoia e na'Lii, a ua ae ia, o na'Lii nui wale no ke kaua, a i na make kekahi o laua i kekahi, a pio hoi kekahi aoao, alaila ilaila e kaua'i na'Lii o kela aoao a me keia aoao, a me na Makaainana pu o na aoao kaua elua. A i ke ku ana o Kepakailiula me Kaikipaananea, ua hoonohonoho ia na 'Lii mahope iho ona, penei : O Kepakailiula mamua a me ke aikane a ke Alii o Maui i kipi mai ai ma ko ia nei aoao, mahope iho o laua o Ahi a me Makaoku, mahope iho hoi o laua, o Kuehu me Kiinoho, a mahope iho no hoi o laua, o Nihiailani me Kiihele, mahope iho o laua, o Hinaaikamalama kona makuahine me Piipiikulani, he mau alii wahine laua iwaena o ka huakai, a mahope mai na'lii a pau loa he nui e like me ka mea i hoike ia maluna'e.
            I ka manawa i ku ai laua, ua hoomaluia ka hea inoa o na aoao elua. A malu pu me na Makaainana, ua oleloia ma keia Moolelo alii kahiko loa, o Molokai ka aina i kipi mamuli o Kepakailiala, a kokoke ka la i ka lolo, (oia ke kupono ana o ka la i ka aina awakea) alaila, hea mai la o Kaikipaananea me ka leo iki, no ka mea, he Alii leo iki ia, he kuli, a he wi koiuiu ka leo ke hoolohe aku, penei na olelo weliweli a Kaikipaananea : " E ! e Kepakailiula e ! I keia la, ke aa aku nei au ia oe, me kuu manao aole oe e lanakila iki i keia la maluna o'u, no ka mea, akahi wale no alii nana au i aa mai o oe, a i keia la ke ku nei au imua ou, me ka wiwo ole. i kou poe alii he nui, a me kou mau Makaainana, no ka mea, o Kaikipaananea au la, aohe e hala ka'u ihe i ka naonao, a me ka pua mauu me ka nalo, a me ka elelu, a me oe hoi e ku mai la he aka nui, papani i ko piko." Alaila i aku la keia, " Heaha la hoi ka hewa, ina ua ku au i ko ihe a make, alaila, ua maikai no ia, no ka inea, ua kaulana oe no ke koa, a me ke akamai, aka, no kuu aa ana e kaua me oe me kuu hohe ole, i na he manao hohe ko'u ia oe, .noho aku la no au i Hawaii, aka, no kuu manao nui e kaua ia oe, nolaila, ua hele pu mai au me ko'u mau alii, a me o'u mau Makaainana, a i na make au ia oe, ua pono no, no ka mea, aole no au i aoia i ke koa, a me ke kaua ana, e like me oe.
            A nolaila, i na ua make au ia oe, alaila ua maikai no, aohe hoi au e hilahila ana, aka, i hoouka kaua, ano, a i make oe ia'u i keia la, alaila, e hilahila auanei kou uhane, a me kou hanauna'lii, a e aai loa aku kou make ana ia'u o ke koa kaulana a hiki loa i na lahui hope o keia Pae aina." Alaila pau ka laua olelo ana, ninau mai la o Kaikipaanane, " Ia wai ka mua ?" I aku la keia, " nau ka mua," alaila holoholo ua Kepaananea nei iloko o kona lima i hoailona ia, eha holoholo ana imua ihope, a i ka lima, pahu ia Kepakailiula eha ihe i pahu ai, alo no keia, hou hou no eha ihe alo no keia, a hoaka ae la i na wawae, pela no hoi i hoouka mai ai ka wawae o na'Lii mui ka mua a ka hope, a pakele ae la ia make, a ike kela aohe i ku o Kepakailiula, pahu hou mai no eha ihe, heaha la ia ia Kepakailiula. He wai auau ia nona, aka, ua make aku elua ihope loa i na ihe a Kaikipaananea, he wahine, a he kane, no Lahaina, a no Hawaii mai.
(Aole i pau.)

Ka Hoomana Kahiko.
HELU 10.
NA AKUA O KA POE LAWAIA, A ME NA OIHANA HOOHANA I KA HELE ANA I KA LAWAIA.—— MA KA NANA ANA I KEIA KUMUMANAO. HE ELUA MAU MEA NUI ILOKO. l. NA AKUA O KA POE LAWAIA. 2. NA OIHANA HOOMANA O KA HELE ANA I KA LAWAIA.

                1. Na akua o ka poe lawaia :— Eia lakou, o Kuula, o Hinapukuia, a me ka laua keiki o Aiai.— O keia mau akua iho la na akua a kona poe Kahu e hoomana'i. Wahi a kekahi poe kahiko, " He mau akua mana no, ua hiki ke hoopae mai i ka ia iuka nei." O Kuula a me Hina, a me ka laua keiki o Aiai, he mau kanaka maoli no lakou, he lawaia nae o Kuula a me kana wahine o Hina ; a ua make laua, a no laua ka ohua ia, a o ka laua keiki o Aiai ua ola no ia, eia no iuka nei : I ka noho ana o keia keiki o Aiai a makapehu i ka ia, ulana iho la i hinai a paa, hele aku la a hiki i ka lae kahakai, ku aku la ia a olelo aku la penei : " Kuula la kuu makuakane, o Hina la kuu makuahine, a puipui la a lawaia, noho holona'na au la i ke ao malama nei la e." Pane mai la ka makuahine, " Kaua-kuli, e ole ka ! e noho a mare i ke Kaikamahine a Keawekapilimanu i ka mea iaia o Hawaii. Puka ka auhau lawaia la e kuu Haku." Pane aku o Hina i kana kane, " Aua paha la, i hookahi no a kaua mamo i ola i ke ao nei la, he pauaho i-a." " Ho-aku paha ka ia," wahi a Kuula. Pane hou o Kuula, " O ka ia la o keaha ?" Pane hou o Hina, " O ka ia o ka Hinalea, no ka mea, he Hinai ka ke keiki o kaua." Ho-aku a piha ka Hinai, a kaulele iho na Hinaleapalaloa mawaho."— Lawe aku la o Aiai i ka Hinai a waiho aku la iloko o kaheka, na ka i-a no i komo iloko a piha ka Hinai. Pela i loaa'i ka i-a ia Aiai.
            2 Na Oihana hoomana o ka hele ana i ka lawaia :— Mamua o ka hele ana o ka mea e manao ana e hele i ka lawaia. Ka-