Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 11, 16 March 1865 — Na Kulanakauhale i kanuia, o Herekulano ame Pomepeii. [ARTICLE]

Na Kulanakauhale i kanuia, o Herekulano ame Pomepeii.

0 kekahi luaipele weliweli loi eku nei ma ka honua i keia manawa, oia no 0 Vesuvio (Vesuvius) ma ka aoao Komohana o ltalia. E puhi mau ana ia i kona uahi me ka hoopahu mau. Aole nae pela i ka mana'wa kahiko. Ina makahiki he 1800 i hala ae, e ku maikai ana ia me na mea kanu, me nA mahinaai momona, me na malawaina e hua mau ana ame na laau oliva. He nui na kulanakauhale a me na hale nani o na'lii o Roma, makai o laila ma kapakahakai. Aohe mei i manao iki he Luaipele ikaika loa, a ke moe maiie nei malalo o kela mauna. Aole no i maopopo kona la e ala ae ai a hele mai e ai a e hoino i na kulanakauhale. 1 ka makahiki o ko kakou Haku 79, aia hoi, he mau olai ma ka aina a puni. Ma ka la 24 o Augate, he punohu uahi a me ka lehu kai puka ae mailoko o ka mauna, maluna pono o ka wekiu, a hohola palahalaha aku la kona inau eheu me he laau paina la. He nui loa ka lehu, ke one, a me ka pohaku i hoopuaiia ae mailoko o kela Luaipele. Ma kekahi wahi. he 15 mile ka loihi mailaila aku, ua pouli loa, ua uhi mai ka po a lilo ke awakea i mea poeleele ; o na kulana'fauhale e ku ana ma ke kumu 0 ka mauna, ua uhiia eke one ame ke lehu. Aia hoi elua kulanakauhale ma ke kumu 0 ka mauna i kapa ia o Pomepeii a me Herekulnno i nalo loa i ke one, i ka lehu, i lm pohaku liilii, a me ka wai wela, a o ka hohonu 0 ko laua uhiia ana e keia mau mea, ua oi aku mamua o na kapuai he 15. Ua holo aku paha ka nui o na kānaka mamua o ka nalo ana o na kulanakauhale a pakele aku paha. Aole' laua i kukulu hou ia, ua poina loa kahi i. ku ai, a ua aneane nalowale loa.

Pela ko laua waiho ike oleia ana a hala na makahiki he 1700.. Aka, ika makahiki 1738, i ka eliia ana o kekahi luawai ma kahi kulanakauhale i kapaia o Resina, loaa īho la na koena o ka halte lealea o Herekulano. Ai ka makahiki 1748, loaa no hoi na koena o Pomepeii, e like rr:e ka loaa ana oko Herekulano. Mai ia manawa mai a hiki i keia manawa i loaa ai ke«ahi hapaha okoa o ke kulanakauhale, a i ikem ai ka-ma-lamalama o laila. He mea kupanaha keia i ka ike ana aku i na koena o ke kulanakauhale i make a i kanuia hoi no na makahiki he 1800.

He ololi na alanui, ua kipapāia nae i na pohaku pahee nunui. O kaupaku o kauhale a me na hale oluna, ua wela i na lehu wela, a ua ino no hoi, aka, o na hale malalo, e mau ana no ka maikai. O na mea hoonani, na ipnkukui, na kii, a me na ipu pua, ua loaa aku no e like me ko iakou mau, he 1800 makahiki i hala aku. O ka hale keaka nui e pau ai na kanaka he 10,000 iloko, . a me na hale auau, a me na hale luakini he nui wale. * Ua weheia'e i ka malamalama o ka la. Aohe nui o na iwi' kanaka i loaa. lloko o ka halepaahao, ua loaa kekahi mau iwi o na kanaka paahao elua, me ka paa no i ka hao olalo. Iloko o kekahi hale loihi, ua loaa na mea eha he nui wale, a me na iwi o na poe he 64, e kiai ana, a e ku ana ma ko lakou wahi, a make no maiaila, he hoike ia no ke ano koa o kd puali Roma. Iloko o kekahi hale malalo loa, e paa ana kekuhi me na ki, a me na komo gula ma ko lakou mau lima, me ka: eke kala, me he mea Ia o ko lakou haule ana' iho no la, ia lakou e hoao ana e holo i pakele. Ua hni mai na nupepa hope iho nei. 200 ka nūi o na iwi i loaa iloko o ka halepule e luno (luno.) O kekahi mau hale ua piha i kii i penaia, me na papa kaukau nani loa, a me na mea hoonani. He nui na kii pohakou mabala maikai, a me na kii keleawe i loaa. Ua loaa no kekahi hale puhi-palaoa, me na popo-palaoa e waiha ana maluna o ka papakaukau i kuniia i ka inoa o ka mai non'a ka hale-palaoa. A peln no kekahi ha-le-kauka, ua loaa aku no me na poki laau, a me kekahi mau mea e aku, e mau ana no ko lakou maikai, oiai nae he 1800 makahiki i hala'ku. Ma Herekulano, ua loaa kekahi mau buke, a oiai ua lilo ka nui i nanahu, aka, ua weheweheia a ua heluheluia, aohe nae he waiwai o ia mau buke. Ma Pomepeii ka nui o na mea i loaa'i, no ka mea, aole ia i nalo loa e like me ko He.rekuiano ahlla ana e. ka lehu. . Hoi iho, o ka lehu maluna o Herekulano, ua oi akti ka

p aakiki a me ka momona, maimia 0 ko Pomepeii. Eia kekahi, oka lepo ma&na'e o Herekulano, malaila kahi i ku ai o kekahi Kulanakauhale nui a kauaka lao hoi. Pela no ke Kulanakauhale kahiko o Nineva i nalo i na makahiki 2500, ua loaa mai nei ia, ua weheia, a ua hoomaamaamaia. Aka, i manawa okoa'ku ko kakeu e olelo ai nona.