Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 11, 16 March 1865 — Ka Anesona Moolelo No Hawaii nei. [ARTICLE]

Ka Anesona Moolelo No Hawaii nei.

HELU 8. KA WELA MAI KA HONUA AE. Ke moe la ke alanui mai ka mauna mai a i Wdimea, mawaena o ka ululaau, a o ka hapa nui nae o ke ala he kuamoo holo lio. He umikumamalua mile mai ke kai mai a hiki i na pa o ka poe misionari, maluna ponoi o ke kiekiena, a me he mea'la he kula palahalaha, ke nana ia mai, mai ka mauna, aka o ka oiaio maoli ua okioki ia i na awawa a me na puu, me ka mau o ka iho'na a hiki loa i Kawaihae. I na hora hope o ka makou holo ana nia ia ala, ua ike aku makou i ka wela i hoolei ia maluna o na ao. Aia he kakai mauna ma ka aoao o makou e holo ana mai ke Komohana a i ka Hikina a ua hoomau ae la no hoi ke kai ana a o na ao ua poele, e pii mai ana mai kai mauua mai, me he mea'la e hiolo iho ana na kuaua maluna o makou. Aka ua pale ia aku ko lakou haula ana mai maluna o makou, e ka wela i pii ae mai ka honua. KA NANI O MAUNAKEA

Aole no au e poina i ka ai aku no ka piko hau o Maunakea, ma u hikina, e kiei mai ana maloko mai o na ao a e hulali ana hoi i na kukuna la; a ua lawe aku no hoi ia i ko makou mau manao i kekahi ao e aku, i oi aku ka malamaka na a ne ka maikai mamua o ke ao a makou e nele ana. Ua ike nui ia aku keia mauna nui e Waimea, kahi noho o Laiana, e waiho kilakila mai ana mao aku o ke kula. NO MAUNALOA A E KA LUAI PELE O KA M. H. 1859 Maanei he ike lea ia aku no o Maunaloa, ma ka aoao hema a me ke kahawai pele, (ua aneane no e e ia aku ke kahawai holookoa a pau,) i hui ai i ka M.H. 1859, i kahi e kokoke ana ka piko ponoi o ka mauna, a ua holo i ke kai he kanakolu mile. Hahai ma o Laiana ia makou i ke kahawai wai loihi, he weliweli maoli i ka nana aku i ka wa i ike aku ai mai kona hale aku. HE HALAWAI PULE I AKE NUI lA. Ua kahea ia e halawai na kanaka Kristiano maoli o Kohala Hema, a me Hamakua, ma ka Poakahi. Na ka ua i hoonoho aku i na kanaka he nui, a ina paha lakou e hele mai a pau loa, ina aole e pau ka hapalua oia ahakanaka, i ka noho iloko o ua hale halawai la i hoomaikai ia na noho. Ua piha pu ka hale, a ua noonoo nui no hoi ke kahu a me ka ahakanaka i mea e laulea'i ia halawai ana. Elua mau mele i hakuia e Liana, a me Samuela, he mau hoahanau laua, ua meie ia me ka olioli nui e ka papa himeni; a ua haawi ia kekahi haiolelo ia Timoteo, i hana maoli ia no e ia, a oia no hoi ke Diakona kahiko oloko o ka ekalesia. Ua ane like aku no paha ke anaina pule o ia mau hana elua, me na mea a pau a na anaina pule o na apana misionari maikai loa o ko kakou aina ponoi nei, e makemake ai. KA HAIOLELO A TIMOTEO. Penei ua haiolelo nei:— "Ua makemake na hoahanau o uka nei o Waimea, na luahine, na elemakule, na kanaka ikaika, na mea opiopio, a me na kamalii, e haawi aku i ko lakou aloha ia oe, ke Kakauolelo, i kau wahine, a me kau kaikamahine. Ua nui ko makou olioli ma ka ae ia ana mai e ike ia oe, a e hookipa ia oe i ko makou aina nei. Ua hoouna ia mai oe he Elele e ka Ahahui Misionari naauao o Amerika nui, e nana i na hana a na elele euanelio i hoouna ia mai i o makou nei. "He poe hoomanakii makou na kanaka kahiko o ko Kamehameha wa, he poe pepehi kanaka, he poe i hewa ma ka pepehi ana i na keiki, he poe mare lehulehu, a he mau no hoi ko makou noho kue ana kahi me kahi. "I ka make ana o Kamehameha ua ili mai ke Aupuni i kana keiki ia Lihoiiho. Ua hoopau ia i ka hoomana kii, ua wawahi ia na kapu; akahi no a ai pu na kane me na wahine, a ua puhi ia na heiau a me na akua kii i ke ahi, a lilo i lehu. "Ua mau no nae ko makou noho ana iloko o ka pouli a me ka ilihune, a ua hoomana malu no i na kii, aohe makou i ike i ke Akua oiaio, a me ke Akua ola. Hoolilo nui na kane, na wahine, a me na kamalii i ko lakou manawa, i na lealea lapuwale, na hula hoomana kii, a me na uhauha ana i ka po a me ke ao. I ka makahiki 1820, hiki mai na misionari o Binamu ma i keia mau

mokupuni e hai ana makou i ka euanelio pomaikai, ia makou ka poe i ike ole i ke Akua, a i lohe ole i ka make ana o Iesu, ka Mesia, ka Hoola o ke ao nei. "O oukou ka poe Ahahui Misionari, ka poe i aloha ia makou, a hoouna mai i na misionari maikai i ko makou aina pouli nei. "Ae aku ke alii a me kona kuhina i na misionari e noonoo po me makou; me ka haawi mai i ke no hou o kela mea keia mea, a ao mua m ia makou i na hua umikumamaluna o a; a mahope aku o ka hookuikui, ka heluhelu me ke kakau. "He nui na hua i lulu ia iloko o na makahi he kanaha kumamakolu a na misionali i noho ai ma keia mau mokupuni, ua ai ka hana i hanaia, a he kupanaha no hoi kona mau hopena. Mamua aku nei ua kanuia makou iloko o ka pouli, ua piho ilalo lilo o ka hupo; e auwana ana ma na kula a ma na ululaau, nie he poe holoholona hihiu la, me ka lole ole; ua waiho hilahila ko makou mau kino, a ua eleele i ka la; aohe a makou mau buke, aohe mau Baibala, aohe no hoi ano Kristiano; a e haule ana makou iloko o ka make mau. "I keia wa ua hoaahu ia makou i ka lole me he poe naauao la; ua hoonaauno ia makou ma ke ano Kristiano; ua hoako-akoa ia makou iloko o na halepule; ua naauao makou. Ua hoolako ia mai makou i na buke, na Baibala, a me na buke himeni: a ke ola nei makou no ke Akua, a no ka lani no hoi. A o keia mau mea a pau ua loaa mai ma ka hana ana a na misionari a oukou i hpouha mai ai i o makou nei. "Aole e hiki ke haiia ko makou olioli ma ka ike ana ia oe; a ke noi aku nei makou ia oe, e halihali aku oe i ke aloha pumehana o o na Ekalesia o Waimea, a me Hamakua, i ou mau hoa, ka Ahahui Misionari, a me na Ekalesia Amerika e pili ana meia. KA HIMENI I HAKUIA E LIBNA. Ka himeni i hakuia e Lima, ua haawi ia aku ia Binamu makua e unuhi, a ua oleloia, oia kahi momi o na himeni i hakuia ma ka olelo Hawaii. Penei ia :— "Nani ke aloha la ! Me ka olioli pu, I ka malihini hou,E aloha, aloha oe. "Holo oia a maanei, Mai Amerika mai no. Eia no ! ua komo mai,— E aloha, aloha oe. "A, ma keia la maikai, Hui aloha pu kakou, Ma ka Luakini nei; E aloha, aloha oe. "E hauoli oli pu, E na hoahanau a pau, Kane, wahine, keiki no, E aloha, aloha oe. "Na ia mea i hoouna mai, I na misionari nei, E ao mai ia kakou nei; A aloha, aloha oe. "E ala, oli kakou pu, A kokua aloha no, Ka makua o kakou;— E aloha, aloha mau. HE MEA MAU NO HAWAII. Mahope iho o ka pau ana oka halawai, ua hoolauna ia aku au me na diakona a me na luna i hele mai, mai kela wahi keia wahi mai o ia apana, a ua lulu lima no hoi me kela mea keia mea. He nui o lakou i hookomo i na apana dala iloko o ko'u lima, a me ko kau wahine; he mea mau no ka ia, ma na halawai e like me ia; a ua kono ia mai no hoi mau e lawe mai i ka lakou mau makana ia manawa. O na dala he umi i haawi ia mai ia wa, ua kuai ia i mau Baibala no ka pomaikai o ka Papa Baibala, a me ka halawai pule wahine o Waimea.