Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 12, 23 March 1865 — KA MOOLELO O KEPAKAILIULA! [ARTICLE]

KA MOOLELO O KEPAKAILIULA!

MOKUNA XXII. Ke KU ANA O KAIKIPAANANEA I KA IHE A Kepakailiula, a me kona make ana. PAU AE LA NA IHE HE UMIkumamalua a Kaikipaananea i ka alo ia eia nei, o ka paa ae la noia <? o kana make i manaoia'i. Ia ma'nawa, ike mai la ua. Kaikipaananea la aole i make kona hoa-paio, e ku malie aku ana no, aiaila, ikeia'ku la oia, ua mae koke iho ia kona ikaika a me kona akamai, ia maoawa, pii mai la kona keokeo e like me ka hau o na mauna ke hiki i kona manawa. Alaiia, bea mai la o Kaikipaananea ia Kepakaiiiula, me ka olelo mai, " E! e Kepakailiula, o kau

koe hou ia a pololei i kuupiko," i<i manawa, holoholo keia imua ihope, me ke akahele loa i ka ianei hololiolo nna, i ka lima o ia hoiohol'oana pahn keia, in pahu ana a ua keiki puuknni la, he alo wale no ka ia la liana, pela'ku a pau na ihe he umi a Kepakailiula, aohe ku iki o Kaikipaannnea, a i na ilie hope elua ku ai, oka mea nae i ku ni ia mau ihe elua, 1 hana no ia e Jjke me kona ano akamai, a me ka noonoo lua ole, oia hoi, i hoolei ia kekahi ihe ilalo i ka lepo, e like me ke ka ana oka puu a kamalii. Pela ka ia nei hana i ka ihe.

A o ka lua hoi o kn ihe, i pahu ponoia maluna oke poo. Ia hana ana pela, ike mai la ua Kaikipaananea nei i kekahi ihe i ka lele alui, i aloae ka hana, aole e hiki, ia hiki ole ana ke alo ae ; ia manawa koke no ua ku like ia mau ihe a elua i ka inanawa hookahi, a hnule iho la o Kaikipaananea i ha nomia, me ka oni i-o a i-anei, ine ka hopu iho o kekahi lima ona i ka ihe e huki ae, mailoko ae o kona kino, aka, nohe nae e hemo. la vva koke no, liolo kiki aku la o Kiihele, a me Makaoku. a oki ae |a i ke poo o Kaikipaananea, a ike kona poe alii ua make ko lakou Alii nui, hee aku la lakou, a me na Makaainana, a ia wa, luku ia'ku la na 'Lii e Kiihele, me Malwoku, a me Kiinoho, ame na'Lii a pau. Aua luku ia na Makaainana he nui o Maui ma ia kaua ana, a ua hee aku na kanaka, a me na wahine ma ka mauna me na keiki liilii e uwe alala ana i ka nahele, a me na keiki ai-waiu, a ua alualu aku na Makaainana o Hawaii, a ua loaa'ku maloko o na a-na, a inaloko o ka nahelehele, a ua luku nui ia lakou, a o na keiki hoi, ua

pakiia a make. A ua kapaia ke kaua a Kepakailiula, "He pahi," oia kona inoa, no ka pahiia 0 na keiki liilii, no ka mea, ua pio ko Maui a pau a me na'Lii pu. Ai a humuhumu no hoi o Hawaii ia Maui. He keu no hoi ka naaupo o ko Hawaii nei kaua anaikawa kaliiko ; ka luku wale aku no i na Makaainana, mai ia manawa mai ka lukuia o na Makaainana ke hiki i ka wa e kaua ai, a hiki mai i ka wa o Kaleiopuu ko Hawaii Alii, a hiki mai ia Kamehameha maluhia ka aina. Kau ia ke Kanawai eia Alii, he "Mamalahoa" pela mai a hiki i ke au ia Kamehameha 11., ai-noa ia Alii, hiolo na kapu o Hawaii nei a lilo i mea ole, oia hoi ka hala i make ai o Kekuokalani ma Kuamoo i Kona. A pau ke kaua ana, aka, ua oleio nui ia, elua aina i iuku hoomainoinoia e ka Hawaii, o Wailuku a me Hana i Maui. Oia na aina a Kiihele ma i anai loa'i, a ma ia hope iho, lilo ae la ke Aupuni o Maui ia Kepakailiula, a hoomaha iho la ke kaua ana. Aohe alii hou mahope iho ona i kipi aku ia ia, no ka mea, ua mahalo nui loa ia kana hana ana, no. ka makeanao Kaikipaananea, ke alii opu kekeue i no'Lii oia manawa. Eia nae, mahope o ka make ana o Kaiky)aananea, ua kii no o Kepakaiiiula ia Makolea, n ua hoi mai laua a noho pu, oia hoi ka mea nana e hoomalo na kaula maawe makalii o ko ke Aiii puuwai paiupaiu la o Haehae. No ka mea hoi, i ka la i kaua'i, ua hoikeia ko Makolea hoailona he iepa, a o ka makuakane o Keolonahihi, a me ka makuahine me Kahaiuu, ua pepehiia iaua e Makaoku, a ua okiia ko iaua mau poo, a ua iawe ia'ku imua o Kuikuipahu, ia manawa, ike iho ia keia i ke poo o ke kaikuaana, a me ka wahine a iaua, alaila, i-ho la keia " A ! ike au i ou m a u iwi la," e like me ka mea 1 olelo mua ia ma keia mau Mokuna, no ko laua hoopaapaa ana, a ua ko ka Kuikuipahu olelo. A pau ke kaua ana, noho iho ia o Kepakailiula ma Lahaina hookahi makahiki me Makolea, a me na'Lii a pau, a o kona Aupuni hoi o I|awaii, ua woiho aku

oia i ka mana alii maluna o kona makuakane ponoi ('Makaoku, y ) a o Kiihele hoi, he Pukaua nui ia, o Kawau ke Kahuna, a o Penpeaikaaloua ke Kuhikuhipuuone. Ia ia i noho ai i Maui nei, a ua hu ae la kona manao e hele, alaila, olelo aku la oia i kana aikane CKeamohulihia) penei: "Ua imi mai no oe ika pono, a ua pono a me ka pomaikaj,. noho ia ko Aupuni, ai ia ka momona o ka aina, malama pono, hoolohe i ka leoo na kanaka, hana'ku me ka lokomaikai, a me ka oluolu, alaila aloha mai lakou ia oe, a lilo oe i inoa kiekie loa o ko kaua mau kanaka, pela kuu kauoha ia oe." Alaila ae mai la ke aikane, aole nae i ike ke aikaue i ke kumu o keia kauoha ana a ke Alii, a he mea nui ia i kona noonoo ana, eia ka e hele ana oia i kana wahi i manao ai e hele, me he ano mahuka la ka hele ana a keia'Lu.

Ma keia olelo ana a ke Alii, noonoo nui iho la o Keamohulihia kana aikane aloha, i ke kumu nui o ka ke Alii olelo ana i keia imua ona. Ama kekahi la mai, oia hoi ka malama o Kaelo, ua lohe mua ia ka ohumu ana o ke Alii, a me kona ku ana i ka pule imua o kona Akua. Aole nae i kakau mua ia keia pule maloko o keia Moolelo, aohe hoi he kanaka oia wa i hai mai i ka pule ana a ke Alii, e paa'i la hoi ma keia Moolelo ua pule la. Ika pau ana'e o ka pule ana a ke Alii, a ia po iho, ohumuhumu hou laua me kana wahine, no kona ho!o i Tahiti, ia manawa, e noho ana kekahi wahine hoolohe ohumu mawaho, e pili an.a ma kekala oka Halealii, o keia wahine, oia no ka wahine a Keamohulihia, a lohe oia i ka ohumu, kukulu iho la oia i hoialona e like me ke ano mau o ka wa kahiko ke lohe i kana mea e lohe ai. A hai aku la oia irnua o kana kane i keia olelo ohumu a na'Lii i kona wa i hoi aku ai. Aia lohe ana o Keamohulihia, nolaila, ma ia'o ana'e, kauoha ia ka olelo e kukala'ku ma na kuaaina a pau o Maui, he Kanawai ikaika penei: "E wawahiia na waa a pau loa, aole e hookoe kekahi waa, ina i minamina kekahi kanaka i kona waa, alaila, e pepehiia oia, a o kona hale e puhiia i ke ahi," nolaila, makau loa na kanaka, a ua hookoia keia olelo ake alii kipi. Nolaila, Ua hoa-a loa ke Alii i ka waa ole nona e hiki ai i Oahu, a pela'ku a hala loa i Tahiti, aka, i kona hele ana a loaa he wahi apana waa ianei o Kaanapali, maloko o ke kauwahi puoa hale. {Aoh i pau.)