Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 16, 20 April 1865 — Page 4

Page PDF (1.51 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Nupepa Kuokoa.

Nu Hou Misionari.

                Aole i loaa nui mai ia makou na leta no na kihapai kuloko o kakou i keia pule.
            Ma ka pepa o ka pule i hala ae nei, ua hoolaha makou i kekahi palapala e hoike ana i ka moolelo o ka halawai o ka Ahahui Euanelio o Kauai. Ma Waimea kahi a ka Aha i halawai ai. Me ke kaumaha nui ko makou hoolaha ana ia palapala. Aka, aole hiki ia makou ke hoopilimeaai. Aole hiki ia makou ke huna i ka oiaio. Aole hiki ia makou ke apono aku i ka mea hewa, ina no ka aina e mai, a ina paha no keia aina, ua mea hewa la. Ina he kahuna pule, a ina aole he kahuna pule ; ina he malihini, a ina he kupa Hawaii ; ina he mea kiekie, a ina he mea haahaa, he pono ke hoikeia ka oiaio no na mea a pau, me ke aloha nae. A o ka pono, e aponoia ; a o ka hewa, e ahewaia.
            Aloha nui ka Ekalesia o Waimea. Aia no me lakou ka manao aloha o na Ekalesia Euanelio a pau o Hawaii nei. A ina paha he mea hiki i na ekalesia e kauleo aku ia lakou iloko o keia pilikia nui, ke manao nei makou, eia paha ka lakou olelo : " I nui ke aho e na makamaka. E ku paa ma ka pono. Mai mokuahana oukou. Mai hahai mamuli o ke ao ana a ka poe hewa. E ku paa. E ku oo ; a e noi i ke Kahuhipa Nui, e haawi mai no oukou i alakai mamuli o kona makemake maikai."

NO NA KIHAPAI KUWAHO.

                Ua halawai iho nei makou me kekahi palapala mai a J. W. Kaiwi mai, e noho la ma Omoa Fatuiwa, Paeaina o Nuuhiwa. Ua kakauia ua leta la i ka la 14 o Maraki o keia makahiki. Ke hoike mai nei o Kaiwi no Matunui, oia hoi ke alii i holo mai i keia aina mamua loa aku nei a hoi pu aku ai o Kekela ma me ia, he alii oluolu no ; aole nae oia i huli i ka pono. Ua haalele nae ua alii la i ka ai kapu.
            Ke hoike nei no hoi o Kaiwi no na kanaka o kona apana e noho la me kekahi apana e pili pu la, he mea lealea loa ka na lakou ke kaua. He mea paani io paha ke kaua i ko laila poe. Ua lohe wale makou i kekahi kaua ma Nuuhiwa, he ehiku makahiki ke kaua ana, a hookahi wale no kanaka i make ! Paani io no ! Ua aloha mai o Kaiwi i kona poe makamaka a pau.

NO TAHITI (BOLABOLA.)

                He maikai ka nuhou hope loa ma ia aina mai. Ua ulu nui mai ka pono hoomana Euanelio ma ia aina i keia wa. O na anaina hoomana kahiko i aneane pio mamua, ua ola hou mai lakou. Ua hoounaia ilaila ekolu tausani Baibala mai Ladana mai, aole emo pau loa i ke kuai ia e ko laila poe. E ola Tahiti i ke Akua !

Palapala a kekahi mau Makuahine Alii Kaulana o ke Aupuni Hawaii.

            Ua loaa iho nei ia makou kekahi mau momi laa maikai loa, oia hoi kekahi mau leta i kakauia e kekahi o ko kakou poe Alii Kaulana, a aloha hoi, i hele mua aku i kela Ao. E oluolu auanei na mea a pau ke ike iho ia mau palapala. Ua hele e aku lakou ; aka, ia lakou e ola ana, ua kakau lakou i keia mau palapala i kumu alakai no na mea a pau. Elua a makou mau palapala e hoolaha nei i keia wa, o ko Kaahumanu me ko Kinau. [LUNAHOOPONOPONO KUOKOA.]

" NA ELISABETA KAAHUMANU."
" Oahu, Dekemaba 20, 1825.''
            " Eia ko'u manao, e na hoahanau a pau loa ; e na alii, e na kanaka, e na hoalauna, e na wahine, e na kumu, e na haumana, e ka poe hooikaika i ka olelo a ke Akua, e na makaainana kahiko o maua me kuu Alii, mai Hawaii a Kauai ; aloha kakou a pau loa.
            " Ke hai aku nei au i ko'u manao ia oukou, e nana mai oukou i ko'u manao ; e ao mai oukou i ka. pono, i loaa ia oukou ka pono, e like pu na naau o kakou a pau loa.; e hopu mai oukou i ko maua manao me kuu alii. Ua ike maua i ka pono me kuu alii, o ka olelo a ke Akua. Ke haawi aku nei maua ia oukou i ka olelo maikai o ke ola, a ke Akua i haawi mai ia kakou. E hooikaika mai oukou, a imi mai hoi oukou i loaa ka pono loa, i loaa ke ola hou, ke ola mau loa o kela ao o ke ao o ke Akua.
            " Ke aloha nui nei ko'u naau ia oukou ; e ake ko'u manao e nui mai no kakou a pau loa i mua i ke alo o Iehova o ko kakou Makua. E hilinai kakou a pau ia Iesu, i ola kakou a pau loa i ke Akua.
            " Ke lawe nei ka naau i ka olelo a ke Akua maluna ; ke hapai pu nei kekahi naau i ko oukou manao i ke aloha aku o ko'u naau ia oukou.
            " E malama mai oukou i ke Kanawai o Iehova ; e malama i ka la kapu, e hoolohe i ka olelo maikai a ke Akua, i ko kakou pomaikai i ke ola nui.
            " Eia ka olelo a ke Akua, e olioli ai ka naau me ka aloha, ke ike iho oukou i ka maikai. He olelo aloha ka olelo a ka Haku nui o kakou ; e hana i ka pono ia nei, i loaa keia noho ana me ke Akua.
            " Ke waiho nei ke koi lipi ma ke kumu o ko'u laau, aole ikeia ka la a ka Haku e lawe aku ai i ko'u uhane. I nei ke aho i ka malama i ka olelo a ko kakou Haku, o hiki mai ka la nui o hookolokoloia kakou.
            " He kuahu makou mamua no ka hewa o na alii o neia mau aina. Ua kiolaia ia ; ua loaa ae nei ke ola i ke Akua.
            " Eia hoi ko'u manao me ko'u naau, hookahi no wahi o ka naau e waiho ai o ke Akua ; aia no ilaila ka hilinai nui o ka naau me ka olioli.
            " E aloha aku kakou i ke Akua ; e noi aku i ka maikai, i malu ai ke Kanawai o ke Akua i ka naau o na kanaka, i komo iho ka Uhane Hemolele i ko lakou naau, i ola pu kakou ia Iesu Kristo, i ko kakou mea e pono ai. Aloha maikai kakou."

Palapala a Kinau.

                " E na kumu, e na kanaka, e kupaa oukou ma ka pono. Mai hookiekie oukou. Mai hoomana e i ka oukou hana ana ; no ka mea, o Iehova ke Akua hookahi. Oia no ke ola, ka mana, ka ihi. Oia no ka mea nana e kokua mai ka kakou hana ana.
            " E ka poe kumu, mai hoohuli hewa i na haumana ma ka pouli. E nana i ka olelo a ke Akua ; malaila no e pono ai.
            " E ka poe kinai rama, e kinai oukou me ka ikaika."
" NA KINAU."


Ka La Hoomaikai ma ke Kahua Kaua.

[He mau manao keia noloko mai o kekahi palapala a S. C. Limaikaika ko kakou makamaka e noho mai la iloko o ka ehuehu.] Puali koa nika 8 o Amerika Huipuia, Nov. 24, 1864.

                Aole au i hai aku i ko makou la hoomaikai ma ke kahua kaua. He kakahiaka maikai, malamalama, a oluolu ; aole huihui loa. O ka la nani hookahi keia i haawiia mai ia makou i keia hebedoma. Ua maemae kahi e hoomoana ai na puali koa, a ua maikai no hoi ke nana aku. I ka hora 11, ua akoakoa mai ka puali koa no ka aina awakea, me ka haipule, a pela'ku. Ua maheleia na koa i na lalani elua ; o na'lii hoi ma kahi aoao me na hae o na Aupuni ; a mamua pono aku iwaenakonu o ka puali, ku iho la kahi awai (he wahi pahu berena.) O ka hele o ko makou halepule, oia no ka leo o ka ohe a me ka pahu. I ka manawa e hookani ai ka poe puhi ohe i ka lakou mau mea kani, o ka manawa iho la no ia e hele ai na koa a ku ma ko lakou wahi i oleloia. Alaila pau ke puhi ana o ka ohe. Mahope iho, ua heluheluia mai ka olelo kuahaua a ka Peresidena no ka hoonani ana i ke Akua. Ua ku ae o Mika Hikinesona (Higginson) ke kahunapule o ka puali koa nika 9 a paipai mai i ka aha ma kana haiolelo. Mahope o ka haipule ana, ua noho iho makou e paina i ko makou ainaawakea o ka La Hoonani i ke Akua. O na mea ai mua, o ka hipa, ka uala, ohia kahiki, berena oolea, ka palaoa me ka waiu bata. O ka lua o na mea ai, o ka pai i hanaia noloko mai o ka ohia. Ua maikai ko makou olioli ana ; a ua kuka iho makou no ko makou mau hoa'loha a me ko makou mau home.
            I ko'u manao, aohe hana e ae i oi ae ka hanohano mamua o ke koa. O ka make hanohano ua oi aku ia mamua o ka make helu ole. Heaha ka hewa, ina au e make e, a mahope mai oukou, a i oleia o oukou ke make e, a mahope aku au ? O ko kakou hui ana, aia no ia iloko o ko kakou make ole ana.
            Ua hoolako mai na kanaka o ka aoao Akau i na puali koa a pau loa i na pelehu, manu ka-ka, moa, a me ke kiola wale aku. O ka makamua keia o ko'u hoao ana i na mea ai maikai no na malama he nui. Ina paha oukou e hiki ana i ko'u wahi e noho nei, ua maikai loa ; ua hoonaniia i na lau uliuli o ke kuahiwi ; a ina hoi he po mahina, ua like loa me na mahinaai o ka hikina (Asia ma.) Ina paha oukou e ike ana ia loko o ko'u halelole i pepaia me ka nupepa. Maluna pono o ko'u wahi moe, e kau mau ai ko makou hae nani, a e kuuwelu iho ana iluna pono o ko'u uluna. E hai aku no au i ko'u pakaukau kipi, ia'u mau wahi buke, me na kii o ka'u mau hoalauna.
S. C. LIMAIKAIKA.

Ka nui o ka Halepule Sana Petero.

                Ua hai mai ka Peresidena Feafila (Fairfield,) i ke ano nui o ka Halepule Sana Petero ma Roma. Ua wehewehe pono loa mai ia i ka pio o ka hale i hanaia i ka pohaku me na kia nui eha ; a oia mau kia ka mea i paa ai o ua halepi-o la me na pi-o liilii e ae e hui ana. Ua hai mai no hoi ia, o ka nui o ke kia hookahi, ua paa kekahi wahi kaawale o ka papahele o ka halepule, me he mea la, he hale he kanawalu kapuai ka loihi, a he kanalima ka laula ; a ua oi ae ke kia hookahi o ua halepule la mamua o na halepule maoli a pau i kukuluia ma Nu Enelani. Ina e hookoia ua halepi-o la i mau noho, e pau pono no na kanaka eono tausani, a ua like no ia me kekahi halepule ma Ladana, a ina hoi e laweia ae mai ka halepule maoli ae o Sana Petero, a hookuu ponoi iho maluna o kekahi halepule ma Berukelina (Brooklyn,) e nolo pu no ia hale me ke kuia ole ae o kekahi wahi. Aohe halepule i oi ae mamua o keia ma keia honua.

Palaualelo.

                O ka hilinai ana mamuli o ka hailoaa he mea makehewa loa ia, a he naaupo no hoi, o na lala i haawiia mai e ke Akua e pili ana i ke kanaka, he mau mea kokua ia no kona noho ana, o ka Lunaikehala iloko ona, oia ka mea nana e paipai mai i pono no kona noho ana. E hoopau ae kakou i ka hilinai ana mamuli o ka hailoaa, a i loaa ole mai, o ka ohumu iho la no ia, o ka hoomaka e, o ka hoohalahala, o ka hoopaweo, o ke kipa ole aku la no ia i kahi o ua makamaka la. He makehewa ia, oiai elua no ou lima, elua no hoi oiala au e ohumu la, elua ou wawae, a pela no kela. Ua kaupaona like mai ke Akua ia kakou a pau, eia wale no ka mea pono, e aloha aku i ke kanaka nele maoli no ka mai loihi paha, he pilikia hiki ole ke pale ae, ua kina paha na lala o ke kino. Makehewa ka aua ana o ka poe loaa ma ia ano, a makehewa hoi ka haawi wale i ka poe limaikaika waiho wale, aole hana. E nana i keia mau olelo ao. H. K.

Ka Pepehi Kanaka i hoikeia e ke Kui.

                I ka manawa i lilo ai o Sana Paulo ia Kauka Done (Donne) oia ka wa i loaa mai ai o keia wahi moolelo. Iaia e holoholo ana iloko o ka pa kupapau ike aku la ia i ke kanaka nana e malama ka halepule e eli ana i kekahi lua kupapau. Ia wa loaa iho la i ke kanaka kekahi iwi poo, a kiola ae la ia iluna. Lalau aku la ke Kauka a paa ma kona mau lima ; a ma kona nana ana iho, ike iho la ia i kekahi kui poo ole e oioi ae ana ma ka manawa o ke poo. Unuhi malu ae la ia i ua kui la, a opiopi malu iho la ma ke kihi o ka hainaka. O kona ninau koke aku la no ia i ke kanaka e eli ana i ka lua, " ua ike no anei oe i ka mea nona keia poo." Ae mai la no ia, a hai mai la, " o ka mea nona na poo la ea, he kanaka nona ka halekuai rama ; he kanaka ona rama. I kekahi po, ua inu ia elua kuaka o na wai ona ikaika, a i ke kakahiaka ana ae, ua loaa aku ia ua make." " He wahine no anei kana ?" " Ae." " Ke ola nei no anei ia ?" Ae." " Pehea ke ano o kona noho ana ?" " He ano maikai, noho malie ; aka, ua kauhihi wale aku no kona mau hoalauna nana i pepehi.; no ka mea, ua mare iho ia i ke kane hou i ka la mahope mai o ke kanuia ana o kana kane mua." Komo iho la ka manao ano e iloko o ke Kauka ; a iaia i hele ai e ike i kona poe hoahanau, hele aku la ia e ike i ka wahine a ka mea i make. Ua ninau aku ia i na ninau he lehulehu wale, o kekahi ninau ana, " heaha ka mai i make ai o kau kane ?" Ua hai mai noia he make mai no. Ia manawa, wehe koke ae la ia i ka hainaka ona, a olelo aku la me ke kuoo, " e ka wahine, ua ike no anei oe i keia kui ?" No keia ninau, ua komo koke iho ka manao makau iloko o ua wahine la, me kona hoike koke mai no hoi, nana no i pepehi malu kana kane. Mahope iho, ua hookolokoloia oia, a ua liia.

Ka Luina a me ke Kerokedile
(Moo.)

                O Kamabela ka inoa o kekahi luina ; a ia ia i manao ai e auau, oiai e ku ana ka moku ma kahi e kokoke ana i ka aina, papa ikaika aku la kona mau hoa ia ia, aole make hele e auau, no ka mea, ua ike pinepineia aku na mano e holo ae ana ; aka, no kona kahiohio ana paha i ka inu ana i kekahi o na wai ona, aole ia i hoolohe aku i ke kaohi mai a kona mau hoa. I kona manawa i haule ai iloko o ka wai, a mahope iki iho, ike aku la kona mau hoalauna i kekahi moo kerokedile e holo pololei mai ana ia ia ; a he mea hiki ole no hoi i ka luina ke hoopakele iaia iho mailoko mai o na niho weliweli o ka moo. Ki aku la kona mau hoalauna i ka moo i ka pu, aka aole nae wahi mea a mahilu aku. Ike iho la o Kamabela i kona popilikia ua kokoke mai, o kona hoomaka iho la no ia i ka au e ake e pae i kula. Iaia i kokoke aku ai i kahi o na ko a me na uluhe e ulu ana ma kapa o ka aina, a oiai hoi ua kokoke loa mai ka mea mahope ona, aohe ona wahi e pakele ai, ua hele mai kekahi tiga ia ia i kona wa e alapohoia ai e ka moo Kerokedile. Akahi iki no a komo mai ka manao pakele iloko ona. Ia manawa ua lele mai ke tiga maluna ona, a paa koke iho ia i ka moo ; a mahope o ko laua hakaka loihi ana, ua make ka moo iaia. O ko Kamabela hoihoiia'ku la no ia iluna o ka moku., a haawi ae la ia i kona naau a pau i kona Mea nana i hana, a i kona moo hoi nana i hoopakele mai iaia makoko mai o ka make ; a mahope mai oia manawa ua lilo ia i kanaka pono.

Ka Puuwai o Volatala.

                Ua malamaia ka puuwai o Volatare, e ke kahi o na'lii o Farani. O Volatare, oia kekahi o na kanaka ino loa ma ka honua nei ; oia ka mea nana i hoole aole Akua ; a ua nui no ka poe i huli mai ma kona aoao. He kanaka naauao loa nae, nana i kakau kekahi mau buke moolelo, me na buke kaao ; a o kekahi mau buke ana, he mau buke ino loa.
                He keu no a ke kanaka pupuka. I ka make ana mai nei o kekahi Alii, ua makana ia aku kona puuwai e na hooilina o ka mea i make i ke Kuhina o ka Papa Hoonaauao no ka lahui. Ua hooholo iho ka Emepera, e waihoia ua puuwai la ma ka Hale Buke Alii ; a ua hanaia ia mea imua o na Kuhina Kalaiaina a me ko ka Papa Hoonaauao.


No Madegaseka.

                Ua hele aku o Mika Eleki (Ellis) ma Amabohimana, ke Kulanakauhale hemolele o ka poe hoola, a me kahi e kanuia'i na'lii o lakou. Aole e ae ia na Keristiano e hoomana maloko o na pa o ua kulanakauhale la. Ua poni iho o Mika Eleki i na kumu maoli elua, a me na diakona. Ua olioli loa ia no ke kuoo o ka poe i hiki mai.

Ka pakele mahunehune ana o Cap. Speke i ka moo Boa Constrictor ma Aferica.

                A ME NEIA KANA I HOIKE AE AI :— Mahope koke iho no o ko makou kipeapea ana i ko makou mau halelole, hele aku la makou ma ka mooa o ke alaloa i ke ki holoholona ; owau, a me Cap. Kalani, a me kekahi mau hoa ukali e ae. Aohe no he nui o na holoholona ma kahi a makou i hiki aku ai, he mau Hipopotamu wale no, a o makou hoi. Nolaila, kakali iho la makou no ka hiki hou mai o na holoholona. Ua loihi io no ko makou ukali ana'ku, a mahope iho o ke kali loihi ana, ane iho makou e hoouka'e i na Hipopotamu ; ia wa no i kuehu mai ai kekahi i kona huluhulu iluna o ka laau, he hapa mile paha kona mamao aku. He hoailona keia o ka hiki hou mai o na holoholona.
            Naholo koke ae la makou i kahi e nalo ai, a kakali aku o ka hiki mai. Aohe i upuupu iho, hoea mai ana he kaoo loihi o na Elepani a hiki wale aku i ka hudu ; e kakahe nui ae ana i ka muliwai, i loa no a kokoke mai, kaulona pakahi aku la makou i ka makou mea e ki ai. Ua ku ia McColl, he Bufalo wahine ohi, a ia Kalani hoi, he Hudu ; a he nui no hoi na ihe i o-o ia'e e na hoa, e hoemu aku ana i ka hoomamao mai o na holoholona like ole elua oloko o ka pu-a. Iloko o keia aluka i loohia ia mai ai keia poino i ike ole ia, nana i hookanea'e i ko makou lealea o ua la la.
            Ua nee aku la au imua, a pulale iho e ki-poka'ku i kekahi Elepani nui a'u i makemake ai no kona mau niho nunui ; ia'u i kuene pono iho ai, a kulai mai i ke kiko o kuu pu waha alua, a, oiai au e hana ana pela, nui ana ka leo o kekahi nika e uwalo mai ana ia'u. Alawa'e la au a puni, ike aku la au ma ke kaiaulu o na lau laau, o ke kumu laau a maua o Kalani i moe ai, no kekahi mau hora mamua iho. He moo nui kaeaea Boa Constrictor, e auku ana kona poo weliweli a me ka ai iwaho, e hoike ana ua ane oia e lele mai. Maila e mai au a pono ole, no ka mea, ua kupono loa oia i o'u la. A ia ia i welo ae ai mai kahi ana e kau la, leha e ae la au, a haawi aku ia'u iho no luna, no ka mea, o ko'u kokua kokoke no ia.
            I kela pokaa keia pokaa o ua Pilikua nei, i hookulaina ia'ku ai ko'u mau lala ikaika iloko o ka opala e puehu ana, a hina iho la au iloko o ka e-a o ka lepo, a he manaonao nui ke kuupau ae i na poino o keia mokomako mau-ele ana.
            Iwaenakonu o keia hakoko weliweli, haupu koke ae la au, he elua maua na pio a ka moo ; a i ka hala ana o kekahi manawa, kupu mai la ka manao iloko o'u o Cap. Kalani paha keia pio alua, kuu hoa i ka iu.
            A liu wale, e luaiele mau ia'na no au i o a i a nei, e noke hala ole ana i kela sekona keia sekona, a i ka moe malie ana iho, me he moe ana la o ka mea make, oaka'e la kuu mau maka a nana'ku i ke kinohinohi o ka aina ike ole ia, kahi hoi a'u e ike aku ai, ke hala'ku au ma kela kapa o ka hale-lua o ke kino. Ma keia nana una o'u, i ike aku ai au ia Kalani e kaulona mai ana ia i kana pu i o'u la, a e ku—ku mai ana ua nika mahope a ma-o ae ona me na puuwai kapalili. Ia manawa i ike lea iho ai au, i lele mai ka moo no ka Bufalo wahine, a mawaena ona a me ka moo i waiho moewaa wale ia iho, ai no au, oiai au e anehe ana e ki i ka Elepani.
            Hookahi wale no o'u wahi i ahona iki ai, i weluwelu pu ole ai hoi au me ka Bufalo Paoa, o mua wale aku no o kuu lima hema kai paa mawaena o ka Bufalo a me ka wili hookahi o ka moo. Ua waiho pono kuu lima ma ke alo o ke kihipoohiwi, ma ke kumu o ka ai, pela i loaa ai he wahi io nolunolu, i pakele ai kuu lima i ka likiia e ke kino o ka moo, me he hao la ka ua mea he oolea.
                Ia'u i ike aku ai ia Kalani e aneane ana e ki mai, hakukoi lua'e la au i ka makau, no ka mea, wahi a'u, ina oia e hookaulua iho, e pakele no hoi paha au mahope iho o ko ka moo hoalu ana'e i kona mau apo mai ka Bufalo make ae ; aka, i ki oia a ku ka moo, malia, iloko o kona kupaka ana, e mokumoku liilii ia auanei au ; a i ka upu ana'e o keia manao ia'u — hookaualupe aku la au ia Kalani.

            Me he mea la no hoi ua hoakakuu ia mai kona manao, ia ia i ike mai ai i ku'u kulana ia wa, oiai e ola ana no au, a o kuu hoopakele wale ia no, ua kanaho ae ia iloko o ka mana o ka moo. No ke kokoke no ua hiki ia makou ke ike aku i kekahi a me kekahi ; ua kahea'ku no ua, a kamailio aku no hoi ia Kalani,— he aa no ko'u, aka, o ko ka moo poo, he mau iniha wale no ke kaawale mai o'u aku, a me ka weli paha o na lihilihi, kuu mea i ohea'i, a nana'ku la au me he kanaka make la ia Kalani ma. Hoomaka koke ae la ka mea e hoalu i kona mau apo, a no ka haalulu o ka Bufalo, liki hou ae la ia, e hookookoo ana i kela manawa a me keia manawa ; a liu iki, hoohemo loa'e la kela i kekahi apo ona, a kakali iki iho la, a o ke apo i koe, oia ke apo e hoopaa pio nei ia'u.
            E moe oni ole ana wau, e ku malie ana no nae kuu naau, me ka manaolana makau e lia'na ;— o hemo aku paha auanei kuu lima hema mai kona pili ana, a kukai hou ia'e no ua poino, ma ka wili hou ana'e i kuu puai, a i kuu umauma paha, (i ku no la hoi ke koa i ka la o ka lanakila, aiwaiwa'ku hoi keia aia iloko o ke puhi-okaoka.) E ! aloha oe e na kapa wai o Nile ! Nani ke kaumaha !! Mano hoi ke poho o ko'u ake malama ia'u iho !!! Aloha wale.
            Leha aku la au ia Kalani e paa'na no ia i kana pu me ka nauki lua, a i na nika hoi me he mea la i pehia e na manao poluluhi,— leha'e la no hoi au i ko ka moo poo wahawahaia, a ike i kona panio, me na maka kukona e haka pono iho ana, no ke ola o ka mea i koe iloko o kana ahele ana.
            Hoouluulu ae la kela i kona apo ma kuu lima i lauoho ke akea, a pela hou ae a hiki i ka hapalua iniha ke kaawale mai kuu lima'ku a i kona ili paka. Ua hiki ia'u ke huipa iho i kuu lima, ua ku ole ke aa'e e lawe pu mai i ka hoomainoino ia. No ka mea ; o na huna manawa kai kauo ae i na makahiki he nui, o ka minute hoi ke hoopalena ole nei ia iaia iho.
            Ua hemo loa no ka lua o ke apo, o kekahi apo ke kamau paa ana. Ua pono anei au ke holo aku ano, ai i ole ia e kali hou aku paha no koiala hoonee hou ae ? Koho iho la au ma ka mea mua a me ka paukiki lua ole, holo mama aku la au i o Kalani ma la ; ia manawa koke no i lohe ai au i ke kani ana o ka pu, o ko'u palekana ae la no ia.
            Holo aku la au a palahuli iho la, a pela au iwaiho hapalua-iki ai no kekahi mau minute. A i kuu pohala ana'e, hopu mai la o Kalani ma ia'u, a kuhikuhi ae la i ka moo e waiho ana ua make.
            Kahaha no au ia'u i ike iho ai i kahi e waiho ana kona kino make, no kona ikaika nui. Ua kulaina ia na laau a puni kahi ana i oni ai, me he mea i pokeia la, koe wale ae no ke kino o na laau ulu nui.
            I ke anu ana i ua Pilikua nei, he 51 kapuai a me na iniha 2 1/2 kona loa, a he ane 3 kapuai ke anapuni o kona wahi nepunepu. I ko'u manao ana, o keia ka moo nui loa i loheia'ku e oukou me ka oiaio.

Kanikau no Mr. Umuiwi.

He kanikau no Umuiwi kuu makuakane aloha oe,
O oe ka ka uhaue e uwe nei i ke au elia nei i ka po — e,
O ka po no keia haalele i ka pili aloha he keiki — e,
Kuu makuakane mai ke kula loa o hoeu ke one laula o Kaimu ke hele ae,
O oe ka ka uhane e maalo ana i ke kuluaumoe — e,

Moe ke kino i ka hale anu i ka hale koekoe a ka po — e,
O ka po no keia o Huna, huna na maka pau ka ikena i ke ao — e
O ka uwe ae a kuu makuakane oli i ke anu e,
O anu o hui o lalawe o maeele i ke kino — e,

Waiho iho la ke kino o kuu makua ua pau ka huli ka oni a ke kino — e,
O ka uwe ae a Mololani, aloha ino no kuu kupunakane — e,
Kuu hoa pukuiani o ka nahele o Heeia — e,
Mai ka uka kanaka ole o Kawiliwahine ke noho oe — e,
Noho ka uhane o kuu maku nana i ka opua i ka ua kualau — e,
Kuu makuakane mai ka ai kau mai iluna o ka laau, mai ka ia nana i ka pali — e,
Pali mai la ka maka o kuu makuakane, ua pau ka ikena i ka la — e,
Kuu makuakane mai ka la welawela o Makaaiea, mai ke kula loa o Nihoa — e,
Kuu hoapili o ka aina wai ole, aia ka wai i ka maka o ka naulu — e,
Oulupuni o kuko o aloha o lia ka manao — e,
Kuu makuakane mai ke kula loa o Malama, mai ka nahele aala o Koolau — e,
O ka uwe ae a Leleano, aloha ino no kuu kane, Kuu hoa pili o ka makani anu he kehau — e,
Mai ka nahele aala o Panaewa, mai ka ua anu o ke kaona — e,
Kuu makuakane mai ka ai haaheo o ka aina, mai ka wai huihui e Waikapu — e,
Kapu mai la na maka o kuu makua ua pau ka ikena ia'u — e.
K. W. KEALOKINILAU.
Kehena, Puna, Hawaii, Mar. 16, 1865.

LAAU LAPAAU!

AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER, — Makawao, Maui. J. D. HAVEKOST. — Wailuku, Maui. C. H. WETMORE, — Hilo, Hawaii. J. W. SMITH, — Koloa. Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
            HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila ma ia mai e ae kekahi, e like me ka lepo pou, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
            O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
            Eia hoi kekahi. O ka laau ka pono keia i ka pau pilikia i ka wela o ka houpo: i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na nea like.
            Penei no e inu ai i ka laau hoopaia Naio me na Koe.
            Ina no kamalii, e haawi aku i hookahi kupakolu o ka paua ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki eono, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka na kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ka o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono oe elima inu ani i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
            E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
            He laau maikai a oluolu hoi kela no ka Hi, ka Nahu, Nalulu. Wela o ka Houpo, Haoa, Huapailua wale, Luai, Luai moku. ono olo i ka ai, Nahu me ka awe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia hana.
            Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi hiki i ka iwakalua ka pono.
            Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a akaa a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
            A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku. (a like a like me ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekolu, eha, elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
            I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua kumu kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau hua'ale Ola. a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i kumu e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia laau hoopaa hi.
            Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hoi aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
            Aohe a makou mea e noi aku ai i ka ka hui uku hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, i hoike aku ai i ke oia o na mea a pau i hoakakaia oa kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hooia i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he mai wale ; a o na mai Hukii no ho i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai la.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI HE KUNU OO OU ? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALILI? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
            A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola o ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
MAI o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
            (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
            He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne. he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe ae ke mai i nele ka makekemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
            Me ka hiki ke hoola'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no
ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
            (Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.) O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu pu ia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau KAIO me na KOE A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI, KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO, MAI KUNA,
MAI WAHINE, a me ka MAI HOOPAILUA.
            Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO.
162-1y