Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 17, 27 April 1865 — Page 3

Page PDF (1.65 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

kipi 2,000, oia hoi ka poe i make a eha. Ua emi hope aku no ia ma kela kapa o ka muliwai o Nuse. Ua hele aku o Kenela Tere imua a lilo mai o Kinetona iaia. Ma ia la hookahi no, ua lilo mai o Faetevile ia Keremana, a ua emihope aku o Kenela Hari mamua pono ona i Ralei ; oia hoi kahi o na puali i hookaawaleia e huiia ai i puali koa hookahi malalo o Kenela Ioanepohaku, pela ko makou manao. Ma ka hiki ana aku i Gulaboro, loaa mai ia Kenela Keremana na kokua hou me na mea ai mai a Kenela Kopila mai. Aole i emi iho ka nui o kona mau koa malalo o ke 80,000 ; o lakou na koa kaulana i hooauhee oleia ma na kaua ana a pau. Ua manaoia ua hiki i ke 40,000 ka nui o na koa o Ioanepohaku. Ke hele nei o Kelemana iuka, e alualu ana ia Ioanepohaku ka mea emihope aku iaia, e like no me kona emihope ana ma Georogia ; a i ka lohe hope ia ana mai nei, aia oia he 27 mile mai Ralei mai.

No Kenela Li.

                Ua hoouna aku o Kenela Li i kekahi hapa o kona puali e kokua ia Ioanepohaku. Ua hoomakaukau iho na kipi no ka manawa loihi e haalele ia Rikemona. Ua houluulu ae lakou i na mea hana pu kaupoohiwi a me na kukaepele, me ke dala, a me kekahi mau mea e ae ; a ua lawe aku lakou i Danevile (Danvilli), a i ole ia ma Linekabuga. Ua ike no o Kalani i ka lakou mau mea i hana ai ; no ka mea, he mau haneri koa kipi e mahuka mau ana mai na puali kipi mai, a komo iloko o kona puali i kela la keia la : Eia nae, ua hoomahuahua loaia ko Kenela Kalani puali e na koa hou i koiia mai nei mamuli o ke Kanawai hou, a no ke kokua ana mai no hoi kekahi o Kenela Toma i kekahi hapa o kona puali koa mai Tenesi mai. Ua hele mai o Kenela Keridana, e like me ka makou mea i hoakaka aku ai, mai ke awawa mai o Kenedoa a huipu me ko Kalani puali, i na la hope iho nei o Maraki. Nolaila, he mea kanalua ole, aole i emi mai ko Kalani mau kanaka malalo o ka 120,000, a i na la hope iho nei o Maraki, ua lele aku ia imua maluna o Li me he tiga la. O ka pomaikai i loaa mai iaia, oia ke pio ana o Rikemona.

Mahea o Li e hele ai.

                He mea maopopo, ano, ua emi hope aku o Li ma ka Hikina Hema ma kahi o Kenela Ioanepohaku no ka lilo ana o Rikemona, i hiki ai ia laua ke kokua kekahi i kekahi. He 50 a 60 paha mile ma ka Hikina Hema aku o Rikemona, aia malaila ka Huina o Bukevile (Burkesville Junction, kahi a ke alanui hao mai Rikemona a Danevile a me Salisibiri e a-e aku ai i ke alanui hao mai Pitabuga a Linebuga. Maanei paha e ku ai o Li ; no ka mea, ina ia e emi hope a loihi iki aku, e lilo no kona wahi e hui ai me Linekabuga ; oia hoi kahi nui o ka waiwai o ke Aupuni kipi, a oia no hoi kahi a na kipi i kukulu iho ai i mau papu no lakou no ka manawa loihi. Ke manao nei makou e hahai ana no o Kalani iaia me kona ikaika a pau, a malaila no e hooukaia ai na kaua he nui wale ma ke kula akea. A pela no hoi paha o Keremana, a me Ioanepohaku, aole no paha e ole ko laua kaua ma Ralei, ke Kapitala o Karolina Akau.

Na Nika ma ka Puali Kipi.

                O ka hookomoia ana o na nika iloko o na puali kipi ua haiia mai aohe hiki no na kumu elua. Hookahi kumu no ka hoole ana o ka Ahaolelo Kipi i ke Kanawai e hookuokoa ana i na nika kauwa a hoolilo ae ia lakou i poe koa, a o kekahi kumu o ka papa ana o Keremana aole e loaa ia lakou na nika, aia wale no mai Vireginia a me Karolina Akau. Ua olelo wale ia mai, eha tausani ka nui o na nika iloko o ka puali kipi. Ua hai mai ka nupepa " Examiner"o Rikemona o ka hookomo ia ana o na nika, ke hana ia nei me ka pilikia. Ua kukuluia na koa kiai ma na wahi hoomoana a pau, aka, ua pakele aku no na nika. Ua nui na manao kuee mawaena o ka poe keokeo no ka hoolako ana i na nika kuapaa i na lako kaua.

Ka Ahaolelo Kipi.

                Ua hoopaneeia ka Ahaole Kipi i ka la 19 Maraki, elua aku pule mamua o ka lawepio ia ana o Rikemona.

No Mobile.

                Ke hoomakaukauia nei na puali koa i hui ia e lawe ia Mobile, ma na aoao a i elua. Ua hele aku o Kenela Kanabe (Ganby) mai Nu Olena aku me kekahi puali koa ikaika e like me ka makou mea i hai aku ai mamua ; a he ulumoku ikaika no hoi kekahi ma ke kaikuono o Mobile. Ma ka la 11 o Maraki, ua hoomakaukau iho lakou e kaua i ke kulanakauhale. Ua paa pono loa ke kulanakauhale i na papu, me na koa kiai he 12,000 iloko o ua mau papu la, a aia no malaila o Biurigada. Ke hele nei o Kenela Toma mai Ikepota (Eastport) aku, ma ke kihi Hikina Akau o Misisipi me ka puali koa lio nui. Ua haiia mai e kekahi poe ua hiki ka nui o kona mau koa lio ? ke 40,000. O kona manao maoli o ka hoopio ia Alabama holookoa.

Ka moku Kipi Kenadoa.

                O ka moku Kipi " Kenadoa," oia hoi ka moku a kakou i lohe aku nei ma ka Lae Hope ua hiki ae oia ma Melebone (Melbourne) ma ka la 26 o Febuari. O Melebone, oia ke kulanakauhale nui loa ma Nu Holani ma ke Komohana Hema, eha a elima haneli paha mile ma ke Komohana Hema aku o Kikane (Sydney). Mai ka manawa i haalele aku ai o " Kenadoa" ia Lae Hope, ua puhi ae ia i na moku he umikumamakahi i ke ahi.

Ka moku hao kipi Papohaku (Stonewall.)

                Ua hai aku makou maloko o ka kakou pepa i ka la 6 i ka moku hao Olineda (Olinda) i kapiliia ma Farani, i kona holo aku ana malalo o ka hae kipi, a me kona loaa ana i ka ino, a me kona ku ana i Ferola ma Sepania. Aia no ia ilaila kahi i ku ai, a ke kiai ia nei e na moku manuawa Aupuni, o " Niagara," a me " Kakalameto," (Sacramento.) Ua haia mai no hoi, aole i ae mai ke Aupuni Sepania e kapili i ua moku la. Ua hoololiia ae kona inoa, a ua kapaia o " Papohaku," ka inoa o ka Puhi Olali o ka Hema i make aku nei.

KA NU HOU HOPE LOA.

                Ma ka moku kiapa Onuera i ku mai i ka la Sabati iho nei, Aper. 23, ua loaa mai ka nu hou, a i ka la 8 o keia malama.
            Kamahao no hoi ka nu hou ! Ua kokoke mai ka hope o keia kipi weliweli. Ua hala ka hoouka kaua nui hope loa. Ua lilo aku kekahi hapalua o na koa o Li, a ke auhee holo nei oia ma ke ala e hele ai i Linekebuga me ke alualu ikaika ana o Kalani me Keredana iaia. Mamua'e, ua hoouna o Gen. Li i kekahi hapa o kona poe koa e kokua ia Ioanepohaku (Johnstone,) me ka lana o kona manao e pio mua o Keremana iaia, alaila e kipaku ia Kalani. Aka, ma ia mea, ua hoka loa oia. Mahope o ka hoouka kaua ana ma kahi kokoke i Kamikafila, ma Karolina Akau, ka mea a makou i hoolaha'i ma ka pepa o ka pule i hala'e nei, ua hoomaha iki na koa a Keremana, he mau la ia hoomaha ana i loaa ia lakou na lole hou me na kamaa hou. Oiai e hoomaha ana na koa, ua holo aku o Keremana i Nubena, a mai laila'ku holo oia e halawai iki me Kalani ma ka muliwai Jamesa. Ma ia hui ana o na Generala nui elua, ua kuka pu a hooholo i ka laua mea e hana ai iloko o ka hakaka nui e kokoana.
            Ma ka Poakolu, la 28 o Malaki, ua hoomaka na koa o Kalani i ka hana. O ka hapa nui o na koa e noho ana ma ka aoao akau o ka muliwai Jamesa, ua hoihoi ia ma ka aoao hema o Pitabuga, malaila i hui ai me na koa lio o Keredana, a hoouka aku la i na koa a Gen. Li. Aole o kanamai ka weliweli o ka hakaka ana ma ka aoao komohana hema o Pitabuga, i ka Poaono, a me ka la Sabati o ia hebedoma. Ma ka Poaono, ua hoopuni o Keridana i kekahi poe he 5,000, a lawe pio ae la ia lakou, oiai ua hiki aku ka puali elima i ke ala kaa-hao e holo ana i Linekebuga, a paa iho la ia ala ia lakou.

Ka lilo ana o Rikemona.

                Ma ka la Sabati, ua hoouka aku na koa a Kalani i kekahi lalani papu mamua ponoi o Pitabuga, a lilo mai ia lakou he 9,000 pio, me na pu kuniahi he 38. O kekahi o ua mau papu nui la, ua kapaia o Mahone. Eha hooikaika nui ana o na kipi e lilo hou ua papu la ia lakou, ua hee nae lakou me ka make nui loa o ko lakou poe. Maloko o kekahi o ia mau hoouka ana i make ai ka Generala Kipi kaulana o Hile (Hill.)
            Ma ia po, ua haalele na kipi ia Pitabuga me Rikemona, na lakou no i hoopahu me ka pauda i na papu a lakou me na moku mahu pale-hao ma ka muliwai Jamesa ; a pupuhi iho la i ke ahi i na hale hoahu paka a me kekahi mau hale nui e ae, me na uwapo. O ka nui o ka waiwai o ka paka i puhiia i ke ahi, ua ane like me ka miliona dala. Ma ka wanaao o kekahi la ae, komo aku la na koa Aupuni iloko o Pitabuga, a ma ka hora ewalu, komo aku la na koa nika malalo o Gen. Draper iloko o Rikemona. Aole o kana mai ka hauoli o na kamaaina i ko lakou komo ana, hauoli nui ae la lakou me ka hoikeike ana i na hae Aupuni he nui wale. Loaa iho la ia lakou iloko o Rikemona he 5,000 poe kipi i eha, a me na pu kuniahi he 500. Ua auhee mua o Li, a ua holo ma ke alanui e hele ana i Burkesville Junction. Iloko o ka hakaka ana o ia pule he 25,000 o ko Li poe i lawe pio ia, a he 10,000 paha i make a eha.

Ke alualu ana ia Li.

 

                Hele wikiwiki aku la o Kalani me kekahi mau mahele koa mai Pitabuga aku, ma ke ala kaa hao ma ke komohana, a ua akaka kona hiki e ana i Burkesvili Junction mamua o Li, pela i paa ai o Li a hiki ole iaia ke komo aku iloko o Karolina Akau, e hui ai me Gen. Ioanekona. Ma ia manawa hookahi ke alualu pololei ana o Keridana mahope o Li, me na koa lio he 20,000 ; a lilo nui mai la iaia na pio me na pu kuniahi, me na kaa ukana. He nui loa na kanaka o Li i haalele honua iaia, a hoi i ko lakou home. He nui nohoi na pu i kiola wale ia e na kipi i ko lakou auhee ana. O ka nu hou hope loa mai nei, oia ka lono no ko Li nokeia e Seridana a oki loa, me ka paa ana o kekahi mau Generala Kipi Kaulana, a me na pu kuniahi he nui wale, a ua manaoia e pau loa ana ko Li poe koa iaia. Ua manaopaa ia ma Wasinetona e pau ana ke kaua iloko o na la he 30.
            E hele ana o Gen. Toma mai Tenesi Hikina aku a iloko o ke komohana hema o Vireginia. Hele ana hoi kekahi poe koa lio malalo o Gen. Konemana mai Tenesi Hikina aku a i ka apana komohana o Karolina Akau, malaila he nui na kanaka kupaa mamuli o ke Aupuni.
            Ua kokoke paa i na kipi kekahi moku kaua hao ma Halifax, ma ka muliwai Roanoke, a ua manao lakou e hooholoia i ke kai iwaena o ka malama o Aperila.
            Ua lele iuk na koa a pau pu o Gen. Canby ma ka aoao hikina o ke kai kuono o Mobile i ka la 23 iho nei o Maraki. Ua paa ia lakou ke ala kaa ahi mawaena o Mobile me Monetegomera i ka la 28 o ia malama. Mesiko.
            Ua holo aku kekahi aumoku me kekahi puali koa i Guaymas e hoopio ia Sonora, oia ka moku aina o Mesiko i kokoke loa i Kalifonia. O ke Kiaaina Farani ma Vera Cruz, he kanaka hoomainoino, a iaia e hele ana ma kekahi puali powa ua pepehiia oia a make, me na kanaka he 150. Ua hele aku o Oretega, ka Generala a Juarez, i Nu Mesiko e kuka me na luna o Amerika Hui. Ua hoike o Juarez i kona manao e haawi i ka uku mahuahua i na koa Amerika ke kokua lakou iaia.

Na palapala.

Ke holo nei ka Hookamakama o na wahine o Hilo.

                E KA NUPEPA KUOKOA. E ; Aloha hoolipolipo oe me kou Lunahooponopono, a me kou poe paahana :
            Ma ka la 1, 2, 3, 4, 5, 6, a pela'ku. Ke holo nei ka hookamakama o Hilo nei i keia mau la a'u e noho malihini nei i keia aina ; a hiki i keia la 1 o Aperila, e like me na mea i haiia'e la maluna o keia kukulu manao ana.
            I ko'u hele ana a ku ma kekahi mau hale ma Puueo, no ko'u ike nui i na wahine me ka lakou mau kane no ka moku Okohola mai, i hele wale a hapaupau i ka aila o ke kai Aukaki ; ia'u e noho ana ma ka hale o kekahi kamaaina, ike iho la au i ka nui mai o na haole a me na kanaka kupa o keia aina hanau.
            Ua like pu me na wahine o Honolulu i lawe i ka laikini, pela maanei a'u i ike iho nei. Aloha ino na kaikamahine maka-palupalu e luaiele ia ana i-o ia nei ; hookahi la nui weliweli o ka la o ka Haku, me he aihue la i ka po. Aloha auanei ka Lunahooponopono. J. A. K. HALAULANI.
Hoomahakaluhi, Ap. 4, 1865.

[A eia kekahi palapala a Limaikaika e hai mai ana i kona noho ana a me kona wahi i noho ai.]

Mamua o Rikemona Puali koa nika o Amerika Huipuia, Nov. 20, 1864.

                Ko'u Puali koa, oia no ka puali malalo o Kenela Feribele [Col Fribley] ka mea i make i ke kaua ma Oluka [Oluster] ma Felorida i kela Feberuari aku nei ; oia hoi kahi i hooauheeia ai ua puali koa la. He poe koa loa. He poe koa hou wale no keia. He poe puhi ohe maikai ko makou, me ko lakou mau hale, me ke ahi hoopumehana ; a malaila hoi makou e noho ai e heluhelu ai, a e noonoo ai i kela hora keia hora.
            Ua olelo wale ia e loaa ana i ko'u puali koa na pu kaulana a Kipine, (Spencer oia hoi na pu raipela (rifle), He nui loa nae ke kumukuai. Ke noho nei makou me ka makaukau, ua kokoke mai no ka enemi. He hiki no ia'u ke noho ma ko'u puka a ike aku i na koa kipi me na papu ikaika o lakou, i kukulu ia i kela hapaha mile. Ke huli pono mai nei ka lakou mau pu ia makou. He hiki no ia lakou ke hoouna mai i na poka pahu 100 pauna iloko o ko makou mau halelole, aka, me he mea la ua hooholo like iho makou, aohe make ki, a pela makou i noho wale iho ai, me ka makaukau no nae no ka wa e poi po ia mai ai. Ke ku nei na koa kiai, ekolu haneri iwilei ke kaawale. I kela mau po aku nei elua, ua hoouka mai lakou ia makou, a ua ala makou a pau iluna me ke ano oluolu ole.

Molowa ole wahi a ka mea Palaualelo.

E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :
            Ka hoa olelo o ke alo Alii, a me na makaainana. Ka hoa kuka o na kumu me na haumana, ka makua hoi me ke keiki, nou ke aloha a me lakou la'e hoi.
            E oluolu oe e lawe aku i ka'u wahi mea iki, a hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau aoao, oia hoi kela i hoike ia maluna. Molowa ole.
            Ia'u e noho ana maloko o ko'u hale paahana, i na la a pau koe nae ka la Sabati. aia hoi hele ae la kekahi kanaka a ku mai la ma ka puka, Pane mai la, molowa ole no oe ; aole o'u pane aku, pane hou no kela, aole ou molowa i ka hana. Alaila, hai aku la au i ka ninau iaia.
            Heaha ka waiwai o ka molowa ? kulou kela ilalo a pane mai, he Loio ka paha oe, hai aku la au iaia aole pela, ina ua ike oe he waiwai ka molowa. Alaila, e wehewehe mai oe i ka waiwai o ka molowa, i hiki ai ia'u ke haalele i ka hana, a e hele hoi mamuli o ka molowa me ka hana ole. Ia wa ku kela a hele aku me kona kahiko maikai, alaila, noonoo iho la au, ninau mai paha oe pehea kou noonoo ana.
            Penei no ia, o ka molowa no loko mai no ia o ka palaualelo me ka hana ole, nolaila i puka mai ai ka molowa, a hanau mai kana keiki ke makilo, a puka wale aku no ka Moopuna he mahaoi, o ka mea i lanakila ai o keia mau hana i keia lahui, no ke ao ole o na makua i na keiki i ka hana lima i kona wa kamalii, nolaila, mau ka hookano o keia lahui. Aole no e pau ana ka palaualelo o keia lahui, e pono e kau i Kanawai ikaika no ia poe i pono ai, aole i pau na ano i ka hai aku aia mahope aku. O ke aloha no kou, ke hoi nei ke keiki o ka ulu o Lele oi mahana ka wai. S. J. KAUHAI.
Lahaina, Maui, Aperila 14, 1865.

            E ahonui mai oukou e na hoa kakau palapala i ke Kuokoa : No ka piha loa o ko kakou pepa, " ke Kilohana Pookela," ua hoopanee ia na olelo pane ia oukou. Mai kanalua oukou i ke kakau mai i na palapala, aole makou e kanalua ana i ka hoolaha i ka oukou mau manao o na ano a pau.

KANAWAI HOU.
HE KANAWAI.
E HOOPAU AI I KA MOKUNA 10 O KE KANAWAI KIVILA, A E HOOPONOPONO AI I KA OIHANA AO PALAPALA.
NO NA LUNA KULA.

            Pauku 14. Na ka Papa Hoonaauao e hookohu, ma kela me keia apana kula, i hookahi Luna e kapaia ka Luna Kula, nana no, malalo o ua Papa nei a me ke Kahu Kula Nui, e hooko i na hana, na kauoha a me na rula a ka Papa Hoonaauao, a me na kauoha hoi o ke Kahu Kula Nui, oiai e hooholo ole ia e ka Papa Hoonaauao. E noho no na Luna Kula ma ko lakou mau oihana iho, oiai ka makemake o ka Papa Hoonaauao.
            Pauku 15. E uku ia na Luna Kula e like me ka mea e hooholoia i kela me keia manawa e ka Papa Hoonaauao, a e like hoi ine ka nui a me ka pono o ka lakou hana.
            Pauku 16. O na Luna Kula, o lakou na Puuku nana e malama i na dala kula o ko lakou mau apana iho ; e malama pono a e hoolilo pololei aku lakou ia dala, ma ke ano e kauohaia'i e ka Papa Hoonaauao, a e ke Kahu Kula Nui paha ; a e haawi aku i palapala hoopaa no ka nui o ke dala a me ka mea hoopaa, a ka Papa Hoonaauao i manao ai he pono, i mea e pololei ai ka lakou hana.
            Pauku 17. O na Luna Kula, o lakou na Kahu, malalo iho o ka Papa Hoonaauao, o na waiwai kula a pau maloko o ko lakou mau apana iho, a he mana ko kela a me keia o lakou e hoopii a e hoopiiia paha ma na Ahahookolokolo a pau, na na Luna Kula e malama i na hale kula ma ko lakou mau apana iho, a e like me ka mea i hiki ai e hoopakele ia mau hale i na hana ino a me ka popopo ana, a i na manawa kupono, e hoike ae i ke Kahu Kula Nui, a i ka Papa Hoonaauao paha, no na hana e pono ai ia mau hale.

NO NA PAPA KULA APANA.

                Pauku 18. Ma kela a me keia apana kula, e hoonohoia i Papa Kula no ia Apana, oia hoi ka Lunakanawai Apana, ka Luna Kula, a me ka Luna Auhau o ia Apana iho. E hiki no i kela a me keia o ia poe kauoha e halawai ia Papa Kula, i kela me keia manawa, e kuka pu ai no na waiwai kula a me na pono e ae e pili ana i ka hoonaauao ma ia apana, a na ka Luna Kula e hoike aku i kona mau hoa o ka Papa Kula, a i kekahi o laua paha, ke noi ia pela, i kana mau buke helu a me na palapala e ae e pili ana i kana mau hana. I na manawa a pau, ke koi like ia na hoa e ae o ka Papa, e hooiaio aku ka Luna Kula imua o laua no ka like o na dala kula ma kona lima me ka hoike ana o kana buke helu dala. Na na hoa e ae o ka Papa Kula e kokua i ka Luna Kula i na manawa a pau, e like me ka mea kupono, ma kana mau hana, a e hoike hoi ia ia i na mea a laua e ike ai e pili ana i kana oihana, a e kokua no hoi ma ka hooko ana i kana oihana, ina ua mai ia, a ua hele paha ma kahi e no ka manawa pokole.

NO NA DALA KULA.

                Pauku 19. E loaa ke dala e pono ai na kula o ke Aupuni ma na haawina o ka Ahaolelo ; ma ka uku panee ma ke dala hoomoe o na kula, ma ka uku hoolimalima o na aina i haawiia no ka hoonaauao, a me ka auhau kula i oleloia ma ka Pauku 486, o ke Kanawai Kivila, a na ka Papa Hoonaauao, ma o kona Peresidena, e hoike i ka Ahaolelo i kona halawai ana i kela me keia lua o na makahiki i na dala a pau i loaa, a me ka lilo aku, no keia oihana, no na makahiki elua e pau ai ma ka la 31 o Maraki i kela a me keia lua makahiki.

NO KA HELE I KE KULA.

                Pauku 20. Na na makua, me na kahu, a me na makua hoohiki o na kamalii mai ka makahiki eono, a i ka umikumamalima, e hoouna mau i ka lakou mau keiki i kekahi kula kupono, e aoia lakou ma ka noho malie a me na kumu mua o ka ike.
            Pauku 21. Ina e paakiki kekahi keiki i ka haalele i ke kula, na kekahi Lunakanawai Hoomalu, a Apana paha, ke hoopiiia imua ona e ke kumu kula, ka Luna Kula, a o ke Kahu Kula Nui paha, e kena aku e hopu ia ka makuakane a makuahine paha, a kahu hanai a makua hoohiki o ua keiki nei, a me ke keiki pu kekahi, a ina e maopopo ua hooikaika ole ka mea nana ka malama ana o ke keiki e hele mau oia i ke kula, alaila e hoopai ia oia aole e oi aku i na dala elima, a i ole ke dala, e hoopaahaoia ma ka hana oolea, aole e oi aku i na la he umikumamaha ; a ina no ke keiki ka hewa, na ka Lunakanawai e hoouna aku ia ia ma kekahi kula hoopololei me ka hana lima, malaila e noho ai no ka manawa aole e emi mai malalo o ka malama hookahi, aole hoi e oi aku i na malama eono, a i ole, e hoopai ia ia ma ke dala, aole nae e oi aku mamua o na dala elua, a i ole ia e hoopaahao ia ia me ka hana oolea no na la i oi ole mamua o ka umi.

NO NA KUMU AO O NA KULA AUPUNI.

                Pauku 22. Na ke Kahu Kula Nui e haawi i palapala hookohu i na kumu kula o ke Aupuni, aole no hoi e ae ia kekahi e ao iloko o ia mau kula ke loaa ole ia ia ka palapala hookohu kumu ao i kekahi kanaka, ke ole oia e hoike mai i ka mea e maopopo ai he kanaka noho pono oia, a ua makaukau no ke ao kula ; a e hiki no ke hoopau ia na palapala hookohu kumu ao, e ke Kahu Kula Nui, a e ka Papa Hoonaauao paha, ke loaa i na kumu kupono ; aka hoi, e hiki no i ke kumu kula i hoopau ia e ke Kahu Kula Nui, ke hoopii hou ae i ka Papa Hoonaauao.
            Pauku 23. Na ke Kahu Kula Nui e hoonoho aku i na kumu ao o na kula aupuni, a ina hoi he pilikia, alaila na ka Papa Kula Apana e hoonoho iho i na kumu ao, a na ke Kahu Kula Nui wale no, a o ka Papa Hoonaauao paha, ka mana e hoopau ai ia lakou.
            Pauku 24. E hiki no i kela me keia kumuao, ke hoopai kupono i kana poe haumana iloko o ke kula, aole hoi e hihia ke kumu no ia hoopai ana pela.
            Pauku 25. K uku ia na kumuao iloko o na kula kumu mua e like me ka mea i hookoloia e ka Papa Hoonaauao no na kula a pau, a no kekahi kula hoohahi paha.

NO NA BUKE A ME KA LAKO PALAPALA.

                Pauku 26. Na ka Papa Hoonaauao e hoolako i na Luna Kula, i kela me keia manawa, e like me ka manao o ua Papa nei he pono, i na buke a me na lako e ae e pono ai na kula, a na ka Papa no e hoomaopopo ai i ke ano e hookaa mai ai no na buke i haawiia i na haumana.

NA KULANUI I KOKUAIA E KE AUPUNI, A ME NA KULA WAE.

                Pauku 27. O kela kula keia kula nui, a kula wae paha, i malamaia e ke Aupuni, na ka Papa Hoonaauao e malama a e hooponopono ; ina nae na ke Aupuni kekahi kokua i ua kula nei, a na hai kekahi, alaila, aole na ka Papa Hoonaauao wale no e hooponopono, e hiki no ia ia ke nana aku, a hele aku no e ike i kona ano, a me na mea i hana ia maloko, i hooko ia ka manao o ke Aupuni ma kona kokua ana ia ia.
            Pauku 28. Ina ike maopopo ka Papa Hoonaauao ua uhakiia ka palapala hoohui o kekahi kula nui, alaila, na ka Peresidena e hai aku ia hewa i ka Loio Kuhina, a nana no e hana koke i ka mea e hoopauia'i ua palapala hoohui nei.
            Pauku 29. Aole no e manaoia ma keia kanawai, ua hoole ia na kula pualu kuokoa, aole na ke Aupuni e malama, ke ole e lilo ia mau kula i mea hoowalewale e hina hewa, a ina e kauohaia na kumu e hoike mai i kela makahiki keia makahiki i ka Papa Hoonaauao, i ka nui o na haumana, i ka mea nana e malama, a me ke ano nui o ka lakou mau kula.

NO NA KULA BERITANIA NO NA KEIKIKANE A ME NA KAIKAMAHINE HAWAII

                Pauku 30. Na ka Papa Hoonaauao e haawi, noloko ae o na dala e waiho ana ma kona lima, no ke kukulu ana i kula hanai a mau kula hanai paha, e aoia na keikikane iloko o ka olelo Enelani a me ka hoonaauao e ae. Na ua Papa nei e hooholo no na mea e ao ia iloko o ia mau kula, a nana no e hookohu, e uku, a e hoopau hoi i na kumu ao ke manaoia ua pono, a nana no e hoomaopopo i ke ano e kokua ai ua makua mea keiki iloko o ke kula, a me na keiki hoi e hookomoia me ka uku ole. A he mana no ko ka Papa Hoonaauao e hooholo i na rula a pau e pili ana i ka noho pono, ke ola maikai o na kino, a me ka hoonaauao ana iloko o na kula a pau e kukuluia mamuli o keia Pauku.
            Pauku 31. E kokua no hoi ka Papa Hoonaauao, e like me ka mea e hiki ai me na dala ma kona lima, i na kula ohana no na kaikamahine Hawaii, ina he kula i kukuluia e ua Papa nei, a na kekahi mea e ae paha i kukulu, a no ia kokua ana he mana ko ka Papa Hoonaauao e hana e like me kona manao he pono.
(Aole i pau.)

Awa o Honolulu.
Na Moku Hawaii ku mai.

Aper. 20 — Anelaulia, mai Koloa mai, me 12 paila wahie.
20 — Active, mai Makena a me Lahaina mai, me 276 barela ko, 111 barela malakeke.
20 — Prince, mai Hanalei mai, me 400 barela ko, 60 barela malakeke, me 9 ohua.
20 — Moikeiki, mai Kahului mai, me 110 barela ko, 20 barela ko aole i hoomalooia, 9 barela malakeke, 25 ili bipi, 40 ili kao, 3 ohua.
20 — Moikane, mai Kahului mai, me 100 barela ko, me me 100 barela malakeke, 20 eke hala ili, 4 ohua.
21 — Moiwahine, mai Koloa mai, me 189 barela ko, me 20 barela malakeke, 16 paila wahie.
2 — Helene, mai Maliko mai.
21 — Kilauea, mai Hawaii a me Maui mai.

24 — ane, mai Nawiliwili mai, me 235 barela ko, 64 barela malakeke, me 3 ohua.

Na Moku i Holo aku.

Aper. 20 — Emalaina i Kau.
20 — Moikeiki i Kahului.
21 — Prince i Hanalei.

20 — Anelaulia i Koloa.
20 — Hana i Nawiliwili.

21 — Moiwahine i Nawiliwili me Koloa.
21 — Active i Lahaina a me Ulupalakua.
24 — Kilauea i Lahaina, Kalepolepo, Makena, Kohala, Kawaihae, Kona.


HANAU.

Mar. 15, ma Nohoauaawa Weha, Hawaii, hanau o Lepeka Keawekane w., na Kalaihi me Keola.
Mar. 24, ma Kahaupu, Paauhau, Hawaii, hanau o Lokinehame Kapahu w., na Waakahuli me Kalawaia.
Aper. 1, ma Weha, Hamakua, Hawaii, hanau o Kanakaole w., na Kekuawela me Kanakaole.

MARE.

Mar. 1, ma Haao, Hamakua, Hawaii, mare P. Kauilani me R. Kapua, na Rev. L. Laina i mare.

MAKE.

Mar. 15, ma Kaapahu, Hamakua, Hawaii, make o Kauila w., he mai loihi loa ano e.
Aper. 2, ma Weha, Hamakua, Hawaii, make o Lepeka w., he kunu kalea kona mai i make ai.
Aper. 17, ma Puuhale, Kalihi-kai, Oahu, make o Nalua k.
Aper. 19, ma Kaumakapili, Honolulu, Oahu, make o Kapai w.
Aper. 19, ma Kaakopua, Honolulu, Oahu, make J. Kaluahi k.
Aper. 19, ma ia wahi no, make o Hanu k.
Aper. 24, ma Kaumakapili. Honolulu, Oahu, make o V. L. Keawekane (w.,) no Waiaha, Kona Hawaii oia mamua. O ka nui o kona mau la 11 mak 1 mal. 9 la 6 hora.
Ma ia wahi no make o Kekoo.

OLELO HOOLAHA,

                OWAU O KA MEA NONA KA inoa malalo nei, ke hookapu aku nei au i na kanaka mea holoholona a pau loa. Ue kapu ka hele ana o ko lakou mau holoholona, Bipi, Lio, Hoki, Miula, maluna o kuu Kuleana aina ponoi ma Kahua, Hilo, Hawaii, o ka mea kue i keia mau olelo maluna, e hopu no kuu Luna ina holoholona helehewa e like meia, a e hoouku ia 1.00 no ke poo pakahi. E lilo keia i Kanawai mai kona la e laha'i ma ka Nupepa Kuokoa J. KAMAUOHA
Luna hopu, KAOPUU.
Kahua, Hilo, Hawaii, Aperila 17, 1865. 178-2t*

OLELO HOOLAHA.

                E HALAWAI ANA KA PUALI-kinaiahi Helu 4 ma ka po o ka la 28, hora 7 o ke ahiahi o keia mahina, oia ka po o ka Poalima e nee mai nei. Nolaila, ke kaheaia aku nei na Hoa a pau o oia Puali, e hele nui mai, no ka mea, he mau hana nui ma ia po. Ma ke Kauoha a ka Luna Hoohana mua.
A. KALAULI. 178-1t Hope Kakauolelo o ka Pualikinaiahi Helu 4.

OLELO HOOLAHA.

                E KUAI KUDALAIA'NA HE 3 Lio i kela Poaono la 29 o Aperila, ma ka Paaupuni ma Pauoa i ka hora 12 o ke awakea. A ma ka Poakahi, oia ka la 1 o Mei, 1 lio hou mai.

NA LIO KUDALA,

1 Lio kane hulupala maikai hao ano e, 1 Lio kane puakea, hao hema he kikiwi e like me ka lua, 1 Lio kane keokeo, hau akau UKP me ka hao ano e, 1 Lio wahine keokeo, hao hema WV ak. ano e, 1 Lio wahine eleele aohe hau.
P. KAAIAHUA Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Aperila 26, 1865. 173-1t*

E HELE MAI OUKOU !!
— HE —
50 KANAKA PAAHANA E MAKEMAKEIA NEI.

                KE MAKEMAKE NEI MAKOU I MAU kanaka paahana no makou ma na Mala Ko. E haawiia no mamua ke aala i ko oukou wa i hele mai ai, oia hoi keia, he KANAHIKU Dala !
            A e haawi mau ia no hoi ka uku malama. E hele wiki mai oukou, a e ninau ia
ALDRICH, WALKER & CO.


OLELO HOOLAHA !

                I KA POE A PAU E NONOI MAI ANA e hooponoponoia ka waiwai o ka poe make ma ka Apana Hookolokolo Elua, o ko Hawaii Pae Aina. Owau i hoonohoia i Lunakanawai Hooko Kauoha, no ka waiwai o ka poe make. Ke hai aku nei au, mai keia la aku, aole e hanaia ia mau nonoi ana ma kahi e, ma ke Kulanakauhale wale no o Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
            No ka mea, aia malaila na Buke a me ka Moolelo o kekahi poe i make mamua, a ua pono ole ke hanaia ma kahi e, o huikau, a hoopapaa, a lilo i mea ole ka hooko ana a ke Kanawai. Aole pono ke kakau a hiki i ko'u wa e hele kaapuni ai, no ka mea, elua wale no o'u hele kaapuni ana i ka makahiki. Ua loihi ka waiho ana e kali ai, a nake e paha kekahi poe i nonoi mai, a poho wale ko oukou dala, me ka pau ole hoi o ka hana. E hele, a e holo mai no ma Lahaina, Maui, a e loaa no au ia oukou ma ko'u Keena Hookolokolo Kauoha, i na la noa a pau.
Owau no me ke aloha ia oukou,
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Maui, Aperila 7, 1865. 176-1m

MA KE KUAI !

                UA LAKO AU I NA KUKA PAINA ELEELE maikai, he hookahi haneri. Mai ka Umikumamalima aku a ke Kanakolu dala ke kumukuai o ke Kuka hookahi, oia hoi na Kuka maoli, na Koheoheo, me na Kuka Holoku.
            He mau lole manoanoa kekahi, oia hoi na Palemai, na Kakini me na Palemai wawae i hanaia noloko mai o na lole maikai loa. He mau Kuka Palu Holoku no kekahi, me na Koheoheo, mai ka a 7 a hiki i ka 14 dala o ke Kuka hookahi.
            O na lole i haiia ae la maluna, he mau lole maikai, aohe aie, he dala kuike wale no. H. McDONNA.
Ma kahi e kokoke ana i ka Pa Kuai Papa o Lui a me Dikesona. 176-3m

AHAHUI LAHAINALUNA.

                O KA'U NO IA E KAU LEO PINEPINE aku nei ia oukou e na hoa o ka Ahahui Aloha o Lahainaluna, a me na mea e ae e makemake ana e lilo i mau Lala no ua Aha la e hele mai. E hele mai no ! No ka mea, e hoike ana ke Kulanui o Lahainaluna nei, ma ka Poalua mua o Mei, oia ka la 2, 1865. A oia no hoi ka wa e halawai ai ka Ahahui Aloha o Lahainaluna. A mea no a naue nui mai. Mai hoopupu oukou. L. AHOLO,
Peresidena o ka Ahahui Aloha o Lahainaluna. Lahainaluna, Maui, Aperila 6, 1865. 176-4t

OLELO HOOLAHA.

                NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, o John Kawaihalau, no ka hookohu aku ia ia i luna hooponopono waiwai o KAILI (w,) no Lahaina, Maui, i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na mea a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 22 o Aperila, i ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe ana i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai. A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Maui, Aperila 7, 1865. 176-3t

OLELO HOOLAHA.

                NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo, e Puonohi, e hooponoponoia ka waiwai o KAUHIAKU (k,) o Kahakuloa, Maui, i make aku nei me ke kauoha ole, a e hooiaio pu la kona pili ana ia ia i hooilina no kona waiwai : Nolaila, ua hoikeia na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 20 o Mei, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI,
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Maui, Aperila 1, 1865 l76-3t

OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai } o PILIPO (k.) }

                NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA Hanohano G. M. Robertson Lunakanawai o ka Aha Kiekie e Apia (k,) me Kekele (k,) no ka hookohu ia i luna hooponopono no ka waiwai o PILIPO (k.) no Honolulu, Oahu, i make aku nei : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poaono, oia ka la 29 o Aperila, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS, Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Aperila 13, 1865. 177-2t

OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai } O KUENE KEAWEWAHAHEE. }

                E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU I keia e like me ka mana i loaa ia'u mai kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie o ko Hawaii Paeaina. Nolalia, ke kahea nei au, o ka poe a pau i aie mai, a aie aku no ka Waiwai o KUENE KEAWEWAHAHEE o Waikiki Oahu i make aku nei : E hele mai lakou ma ka hale noho o S. KUPANEA (LOIO,) mauka iho o ka huina o ke Alanui Hotele me Alanui Maunakea, no ka hookaa ana'ku, a hookaa mai no na aie o ka mea i oleloia maluna iloko o na malama elua mai keia la aku.
HENELI (w.) Lunahooponopono Waiwai. Honolulu, Oahu. Mar. 23, 1865. 176-2m*

 

OLELO HOOLAHA.

                NO KA MEA, UA HOOPANEEIA KA LA no ka hoolohe ana i ka hoopii no ka Palapala Kauoha hope a KALOLII, o Ala, Hilo, Hawaii, i make aku nei : Nolaila, i ka Poakahi, oia ka la mua o Mei, 1865, i ka hora 9 o kakahiaka, ma kuu Keena ma Hilo, Hawaii, kahi e hana ai.
G. J. KENWAY, Lunakanawai Kaapuni o Hilo. Hilo, Mar. 31, 1865. 176-3t

 

OLELO HOOLAHA.

                NO KA MEA. UA NOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei e J. C. FARWELL, e hooiaio i na Palapala Kauoha a Hakiki o Waikapu Maui i make aku nei : Nolaila, ke hoike ia'ku nei i na mea a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 10 o Mei, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai ia nonoi ana mai, aia ma Lahaina kahi e hana'i.
A. M. KAHALEWAI. Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina. Maui, Aper. 14, 1865. 177-3t

OLELO HOOLAHA.

                UA HOOPII MAI O NALEPO (w) KUE I kana kane mare ia ALINA (PAKE k.) no Honolulu mamu, e hooki i ko laua mare ana no ka nalowale ana no na makahiki ekolu o ua ALINA (PAKE k.) nei ma ka aina e, aole i lohe ia mai. E hanaia keia hoopii imua o ka Mea Hanohano R. G. Davis kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie ma keia la 23 o Iune, i ka hora 10 o kakahiaka, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Honolulu, Oahu.
WM. HUMPHREYS,
Hope Kakauolelo o ka Aha Kiekie. Honolulu, Feb. 20, 1865. 169-4m

OLELO HOOLAHA.

                NO KA MEA, UA NOIIA MAI AU E D. KAMALO, e hookohu ia ia i Lunahooponopono i ka Waiwai o Paimaka no Kawaihae-uka Hawaii i make aku nei. Nolaila, ua kaheaia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 3 o Mei, i ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Waimea.
J. WIGHT, Lunakanawai Kaapuni. Kohola, Hawaii, Aper. 1865. 177-3t*

OLELO HOOLAHA.

                NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei e ANAPANAPA, e hooponopono ia ka Waiwai o Pu o Waihee Maui i make kauoha ole. A e hooiaio ia kana mau keiki i Hooilina, a e hoonoho i Kahu malama Waiwai : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau ke pili, o ka Poaha, oia ka la 25 o Mei, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka manawa e hoolohe ai i ka oiaio o keia noi, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Lahaina kahi e hana'i. A M. KAHALEWAI. Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Maui, Aper. 14, 1865. l77-3t

OLELO HOOLAHA.

                NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo e WAHINEINO, e hooponopono ia ka Waiwai o Peter Doct, o Lahaina nei i make emoole aku nei me ke kauoha ole, e koho hoi i mau Lunahooponopono no kona waiwai : Nolaila, ua hoike ia, i na kanaka a pau loa, o ka Poaha, oia ka la 4 o Mei, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la, a me ka hora, e hoolohe ai ia noi ana mai, a me na mea hoole i hoike ia, aia ma Lahaina kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI, Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Maui, Mar. 9, 1865. 177-3t