Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 17, 27 April 1865 — Page 4
Ka Nupepa Kuokoa.
Ka Nupepa Kuokoa.
[No ke Kuokoa.]
I'm a Pilgrim.
(Sabbath School Bell, p. 26)
1 He kuewa, he malihini
Noho iki, ku a hele aku au.
Kuu wahi maha, ku onoono,
Aia maluna, me ka poe pono.
2 E mau ana ko laila nani,
A malaila kuu imi, kuu manao.
Ma keia aina, mau na hihia.
Kaumaha, luhi, lauwili hia.
3 Ilihune ma keia aina,
Loaa ole, hoka wale, kanikau,
Ma kela aina, he waiwai nani,
Wai kahe mau la, he mane lani.
4 He pouli a waoakua
Keia aina hua inoino mau,
Wai awaawa, ai ono ole,
Kue na hoa, a pono ole.
5 Kela aina, he uliuli,
Hua nui, hua ono a maikai,
Mai ku a aua, mai alalai la
Kuu hoi ana e noho malaila.
6 Haunaele ma keia aina,
Kaua aku, kaua mai la, a mau no,
Paonioni, hoopunipuni,
Popilikia na ilihune.
7 U'oki ae la, e pau kuu noho
Me oukou la, kuu mau hoa one nei ;
E wiki ana o kuu uhane
Mai keia aina, a i ka lani.
8 Maamaama kela kauhale,
Nani wale, malumalu, a paa mau ;
Pau na kaumaha, a kanikau ana ;
Pau ae na make, mau na hoana.
Aloha ae la, na makamaka,
Ke pii au e noho ma ia aina mau.
WAIMEA.
Nu Hou Misionari.
Ua lohe ka poe a pau e heluhelu nei i ke Kuokoa, i ke ku ana mai o Hoku Ao, a me kekahi mau mea hou no Nuuhiwa mai. Ma keia pepa ke hoolaha nei makou i kekahi mau palapala mai ia aina mai, na Rev. James Kekela, a na Rev. S. Kauwealoha, me kekahi mau olelo noloko ae o ka palapala hoike kihapai a Rev. J. W. Kaiwi.
Ma ka la Sabati i hala ae nei, ua hoike mai ka Elele i hoounaia ilaila, oia o Ioane Ii, i ka moolelo o kana holo ana. Ke manao nei makou he mea pono, a he mea hoi e hauoli ai ka lehulehu, ke holo kaapuni o Ii, i na moku o keia Aupuni me ka hai ana aku i na mea hou o keia holo ana'ku nei ana. Ua ike iho makou iloko o na lehulehu leta i hooiliia mai ma ka Hoku Ao, he mau palapala kekahi na Aberahama Linekona na na Kumu Hawaii mai e noho la ma Nuuhiwa. Akahi wale no paha a kakau leta na makaainana Hawaii i ka Peresidena o Amerika.
KULOKO.
No ke Kula hoomakaukau Kahunapule ma Wailuku, ua lohe mai makou i kekahi mau mea hou. Ua hookuuia iho nei kekahi poe haumana mai ia kula, a ke noho nei lakou ma ka oihana a lakou i ao ai, ma kela a me keia mokupuni nui o ke Aupuni. Ma Hawaii, Kauhane ; ma Maui, Naloloa ; ma Molokai, Kaawa ; ma Oahu, Poli ; ma Kauai, Waiamau. He nui na kihapai i koe, a he uuku na hoahana. Owai ka poe e makemake nei ia oihana ? He oihana nui. Aole ia he oihana waiwai, aole hoi he hanohano ma ko ke ao nei manao. Aka, he oihana maikai, a he oihana hoopomaikai i na kanaka. He oihana kiekie, ano nui. Owai ka poe e komo hou ana i ke kula ma Wailuku i keia makahiki ae ? Ua makaukau na Kihapai, he uuku nae na paahana.
NO NA AINA E.
Ke ulu ikaika nei ka Pono hoomana Euanelio ma Farani. He halawai nui ko na Ekalesia Euanelio iloko o ka malama o Novemaba i hala ae nei, a ua hoopomaikai nui ia kela halawai ana. He lokahi ka manao o ka poe i kuleana iloko o ka halawai. Aole nae lakou i nele i na mea keakea i ka pono. Mahope o ka malamalama ke hahai nei ka pouli. Pela no ma na wahi a pau. Iloko i ka makahiki i hala, ua kukulu ia kekahi Ahahui Hoolaha Baibala ma Farani, a mai ka hoomaka ana o ia hana a hiki i ka malama o Novemaba he 3,120 Baibala i kuai ia'ku. E emi hope ana ka pouli imua o ka Palapala Hemolele.
[No ke Kuokoa.]
Hiwaoa, Mar. 1865.
I na Kumu Misionari a me na makamaka a pau ma ko Hawaii Pae aina ; Aloha nui oukou.
Ua hiki mai nei ka Hokuao, a ua lawe mai i na nuhou a pau o ke ao nei. He nui ka hauoli i ka ike maka i ka " Hokuao," a i na palapala hoi a kekahi poe o oukou ; a i ka halawai pu ana hoi me ko kakou Elele, ka mea Hanohano Ioane Ii. Ka hanau mua o kakou iloko o ka hana a ka Haku Iesu Kristo.
He nui na palapala i loaa mai ia'u i keia manawa, a ke lana nei paha ka manao o ka poe i palapala mai ia'u, e loaa pakahi na palapala ia lakou mai o'u aku. Pela no kuu manao paa a me ka hauoli nui loa o ka naau. A ua ike hoi au, aole e holo ana pela ; nolaila kuu manao e palapala i ke Kuokoa, i lawa like oukou a pau, ka poe i palapala mai, a me ka poe palapala ole.
Uu hauoli au e hoakaka ia oukou ma keia palapala i ke ano o ko makou noho ana, a me ka makou mau hana ma keia Pae aina o Nuuhiwa, a me ke ano nui hoi o keia Lahui.
Eia no makou a pau na Kumu, na Kauwa hana hoi a oukou e ola pono ana na kino, na kane me na wahine a me na kamalii hoi a makou. Ke noho nei hoi makou ma na kihapai okoa, e like me ka oukou i ike ai mamua. Ua malama pono ke Akua ia makou iloko o na pilikia he nui wale ma keia aina pouli naaupo, lokoino, hihiu, ai kanaka maoli no hoi.
NA HANA A MAKOU A NA KUMU.
Ke hooikaika nei ma ka hana a ka Haku. He mau halawai ma ka la Sabati, ma na wahi a makou e noho nei, ua maa kahi poe uuku e helu i na la hana eono o ka hebedoma ; a e malama pono i ka la Sabati, i la kapu loa no Iehova.
He kula Sabati hoi, e ao no i kahi poe uuku i launa mai ma na Ui o ka olelo a ke Akua ; a ma na Kanawai umi o Iehova, a ma ka pule a Iesu, a haawi no hoi i kahi poe ike iki e hoopaanaau i kahi mau pauku o ka ke Akua olelo, i maa lakou ma ia hana, a loaa ka malamalama oiaio mai ka lani mai iloko o ko lakou naau, aole nae pau keia mau mea i ka hanaia i ka manawa hookahi, ua ao liilii no ia manawa'ku, ia manawa'ku.
Na Kula Aopalapala. He mau haumana kula aopalapala no ia makou, aole nae he nui, ua hooikaika nui makou i loaa ka ike, aole nae holo pono loa, no ka nui o na mea keakea mai, aole nae pauaho a haalele ke hana nei no, a he hana aku hoi ; aole ma kahi hookahi wale no ka hana, ma kela wahi keia wahi no hoi.
Kamakamailio. Oia no kahi hana nui ia makou. Kamailio pu me ka poe i launa mai ma ko makou hale, a ma ke alanui ; a hele aku no hoi ma ka wahi ponoi o na kamaaina, e hooikaika ma na mea e pili ana i ke Akua oiaio, a i ka ke Akua olelo, na pono o keia ola ana ; a me na mea e pili ana i ke ola mau loa ma o Iesu Kristo la. He nui na manao i koe, aole pau. Na Ioane Ii, e hai nui ia oukou, na Bikanela, me ke Kapena o Hokuao o James. E pauma ia lakou i kahe nui mai ka wai, a pela e pau ai ko oukou makemake. Owau no ko oukou hoahanau.
J. KEKELA.
HAKAHEKAU, UAPOU, } Malaki 30, A. D. 1865. }
E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe — Ke manao nei au e hoike aku maloko ou i ko'u manao aloha no ka poe a pau i kakau palapala mai ia'u, i keia holo ana mai nei o ka Hokuao : A maloko ou e hoakaka ana au i ko'u manao aloha no lakou a pau. Ua lehulehu no na palapala mai na makamaka mai e noho ana mai Hawaii a Kauai ; a ua ike au, he hana luhi loa ia no'u i keia mau la, ke kakau pakahi ia oukou a pau, nolaila, ke hookomo nei au iloko o ke " Kuokoa " i na mea a oukou i makemake ai e lohe mai o'u aku, a i loaa ia'u ka wa kaawale, alaila, e pane aku au no na leta e waiho nei ma kuu alo.
E na makamaka o maua e noho ana ma ko Hawaii Paeaina ; Aloha oukou : Ua halawai iho nei maua me na palapala mai o oukou mai ; a ua heluhelu maua me ka noonoo nui a me na waimaka helelei : Ua lohe mua paha oukou no ka uhi ana mai o ka mai puupuuliilii maluna o na aina elua, ma Uapou a me Nuuhiwa. He mea weliweli loa ka ike ana'ku i keia make kaumaha i kau mai maluna o na kamaaina, he 1532 na mea i make iloko o na mokuaina elua — Uapou a me Nuuhiwa, o keia mau moku kai komo iloko o ka mai puupuu : O na moku eha iluna ; ua pomaikai lakou, o maua kai komo iloko o keia pilikia me na kamaaina : A o ko maua hale, aole i komo mai iloko kela mai, o wau no ka mea hele e kokua i na mea e make ana iwaena o ka lehulehu. Ike aku la au mawaena o ka poe i loohia mai i keia make. E kau mai lakou i keia make maluna o ka moku " Manuokawai," me ka olelo, " nana i halihali mai ka mai puupuu." a manao ino mai na enemi ia maua, me ka manao huahua, a hoao mai no ia maua ma na hanaino, a aloha ole ; oia hoi ka imi ana o kekahi enemi e waiho i na welu i pulu i na mai ino loa maloko o ko maua punawai ; a auau no hoi lakou iloko o kela punawai, me ka manao e komo pu maua me lakou iloko o ka make ino. Aka, ua hoopakele loa mai ka Haku ia maua, a me na mea e noho ana iloko o ko maua hale : Pakele maoli no hoi ; o na enemi kai make, a o na malihini, ke ola nei ma ka aina ; kahaha ! Aloha ino ko lakou manao ino ana.
Eia no elua kihapai a'u e malama nei ; o ka moku o Uapou, a me ke kahawai o Hooni.
A ua hele no au iwaena o keia mau kihapai e launa pu me lakou ; a ke lana nei ka manao e kokua mai ana ka Haku i keia lawelawe ana iwaena o na kanaka ; ke pili mai kekahi poe me makou, a ke ao palapala nei, a ke launa mai nei ma na la Sabati : A ua hoolana loa ia mai ko maua naau, ma ka pane ole ia mai e hoi aku i Hawaii. A nolaila, aole kulanalana o ka manao e hiolo ana ka maua hana ma keia mau apana : Oluolu no ko maua ola i keia mau la ; a nui ka ikaika o ka manao e hapai mau i ka hana a kakou i kukulu ai, aole i emi iho keia manao ana i na wa a maua i halawai ai me na kaua, a me na mai e make ai.
Ua halawai pu iho nei makou me ka Mea Hanohano John Ii ; a ua hauoli makou me ke aloha i ka halawai hou ana me kekahi o na hua mua o Hawaii ; he nui wale na mea ana i hahai wale mai no na mea e pili ana i ko oukou Aupuni. Olioli na pepeiao i ka lohe ana i na huaolelo momona, a eia no oia e hoi aku ana i Hawaii, a e hai aku ana i na mea ana i ike ai, a i lohe ai no keia Paeaina aku. Oia iho la no ka makou palapala Ola : E ninau nui oukou ia ia, a nana e hai aku ia oukou i na mea a pau. Me ke aloha ia oukou. S. KAUWEALOHA.
He mau olelo noloko ae o ka Palapala Hoike Kihapai a J. W. Kaiwi o Omoa, Fatuhiwa, Paeaina o Nuuhiwa.
Ia oukou e na hoa Misionari o ke Akua oiaio ; Aloha oukou.
Ua hoopuni mai ko ke Akua aloha a me kona malu ia maua kona mau huna lepo, keehina wawae, a me na kaikamahine elua ma keia kihapai.
Nolaila, mai ko kakou halawai pu i keia makahiki okoa a me na mahina eono, mai ko kakou halawai pokole ana i ka malama o Okatoba, makahiki 1863, a hiki mai i ka makahiki 1865 malu na kino, a me ka noho ana, ka Pahale, aole hoino wale mai o na kamaaina, aole hoi he hoohuoi wale i na mea e pono ai ke kino.
Nolaila, e hoike hou au ia oukou i na hua maikai e oluolu ai ka naau, a me na hua ino e kaumaha ai ka manao.
1. Ka mua o na hua maikai. Aole he naueue o na hana maikai a ke Akua ma keia kihapai i ka poe uuku e malama ana ia ia, kupaa mau no a hiki i keia manawa.
2. Eia ka lua o na hua maikai. Ua noonoo kekahi poe kanaka i na hana e pono maoli ai na kino, a me ka noho ana, noonoo kekahi i ki a me ka laka hale a hana maoli a paa ka puka aole e komo ka poe kalohe a maluhia na hale, noonoo kekahi poe e kuai papale io na haole ; a o kekahi poe e hana maoli me ka lima a ulana a paa ka papale ma ke poo no ka wela i ka la. Ua kuai kekahi poe i pahu e hahao ai na wahi kapa a me ka malo. Ua walea kekahi poe i ka mahi uala e pale ai i ka pololi, a i mea kuai hoi kekahi.
3. Eia ke kolu o na hua maikai. He uuku ka aihue ma keia Kihapai ; a he makau ka nui o na kanaka o make i ka pepehiia ke loaa pono e aihue ana. I ko makou mau makahiki mua i noho mai ai, nui ka aihue i na mea kanu a makou, a me na welu kapa, a me na mea ai. Mahope mai nei aole he mea lilo nui ma ka hale, a me na mea kanu ma ka pa aina, ua malu maikai no, aka, o na mea e haule ma kahawai ; a me na alanui e lilo no, aka, ina he kanaka maikai e lawe hou mai no.
4. Eia ka ha o na hua maikai. Ke mau nei no na halawai pule Sabati, a me na Poakolu, a me ka mahina hou, a me na la kula palapala, malama kekahi poe i na haawina, a o kekahi poe malama ole, ike iki kekahi poe i ka heluhelu palapala, a hemahema kekahi poe. He 30 haumana i kahi manawa, he 20 a keu i kahi manawa.
5. Eia ka lima o na kua maikai. O na lala ekalesia, ewalu ko lakou nui, e ola maikai ana kekahi poe, a he nawaliwali elua o lakou. Aole lakou hoi hou ma na hana mamua e lealea ai, ua hana mau kekahi poe i na hana a ke Akua ; mai ke komo ana a hiki i keia manawa.
6. Eia ke ono o na kua maikai. Aole he nui o ka make maluna o na kanaka ma keia kihapai. (Aole make ahulau, okuu, hi, makaulaula, piva, a me na mai ano like.) O ke kaua wale no ko lakou mai nui e pau ai i ka make.
7. Eia ka hiku o na hua maikai. E kii na wahine, hanau keiki. Ke ola maikai nei na keiki, a me na makuahine, a e hapai hou ana kekahi poe. Eia ka nui o na keiki hanau hou, he iwakalua kumamalua, he umikumamakolu keikikane, eiwa kaikamahine. Mai ka hapa o ka makahiki 1863, a hiki Ianuari 1865.
684 Na kanaka a pau
2 Make elemakule a luahine
2 " i ke kaua me ka pu
680 Na kanaka i koe e ola nei ma o Omoa.
22 Keiki hanau hou 186-35 1865.
Nolaila, ka nui o keia mau kanaka maluna 684, no ka make ana eha, koe mai 680, ekolu kahawai e noho nei keia mau kanaka.
EIA NA HUA INO MA KEIA KIHAPAI.
1. Kakauia na maka o kekahi poe Tahiti a hapahaole, a eleele e like me ka eleele o na maka o na kamaaina. He nuku moo ko kekahi, he kapala pu kekahi, me he malo kapalole la o Hawaii. Ua lawa like na aina nei i noho ia e na kanaka o na aina e. No Amerika kekahi poe, no Hawaii mai kekahi poe, no Tahiti mai kekahi poe, a me na aina e ae, ua kakauia na maka a me ka ihu, a me na aoao ma ke alo o ke poo ; a eleele. Aka, o ka'u ike pono keia ma keia kihapai. 2. Eia ka lua o na hua ino. Ke kaua, ke kumu o keia kaua mau ma Fatuiwa nei o ka lokoino e waiho ana ma ka opu o ka Nuuhiwa. Ua like keia poe kanaka Nuuhiwa me ka aoao Hema o Amerika Huipuia e imi ana lakou i ko lakou pomaikai wale no, aole i ka pomaikai o ka lehulehu, pela ko o Omoa poe kanaka puni kaua, a me ka powa, e imi ana i ko lakou maikai. A ma ka nana ana, he poe ino loa keia ma na hana kaua, he lokoino mau a mau loa'ku. Aole i heluia a maopopo ka manawa a me na manawa o ke kolo ana o keia moohueloawa hope oioi e make nui ai na kanaka.
Hunahuna mea hou.
KEANAE, MAUI HIKINA :— Ua lohe makou e hookahuna ia ana o S. Kamakahiki, a e noho ana oia i Kahu no ka ekalesia ma Keanae, Maui. Me ia a me ko Keanae poe ko makou aloha.
NO KONA, HAWAII :— He maikai na mea hou a makou i lohe ai no na ekalesia hou ma Kona, Hawaii. Iloko o ka hapa makahiki i hala, (he mau mahina wale no) ua hookupu ka ekalesia ma Helani he $30.00 i mea kokua i ka hoolaha malamalama ma na aina e.
Ua lohe wale mai makou e kukulu ana ka poe Katolika Enelani, i kekahi lala o ko lakou ohana ma Wailuku i Maui. Ma na aina e, nui na miliona kanaka e poho la i ka po.
ELELE NO IRELANI :— Aia ma ka Akau o Irelani, kekahi moku o ke Aupuni Enelani, he nui na ekalesia ma ka aoao hoomana mamuli o ka Euanelio. Ua kukulu lakou i kekahi mau ekalesia ma Oregona. (Keomolewa) Ma keia mau la iho nei, ua halawai aloha makou me ka Elele o ia mau ekalesia i hoouna ia i Oregona e nana i na ekalesia malaila. O Mr. Holo kona inoa. Haiia'ku nei oia, a hoi mai nei ; a e holo ana i Nu Kilani e nana i kekahi mau kihapai o lakou malaila.
PILI KINO :— E noha ana o Rev. M. Kuaea he mau pule ma Waimea, Kauai, mamuli o ka makemake o ko laila poe iaia e noho, a e kokua ia lakou ma ka malama ana i na oihana ekalesia.
PALAPALA NO WAILUPE :— Ua loaa mai kekahi palapala na Z. Poli o Wailupe. Eia malalo iho ka papa hoike i na kokua mahina hou a ko laila poe no ka malama o Aperila.
Maunalua - - - - - - - $ .50
Koko - - - - - - - - - - - .50
Kuliouou - - - - - - - - - .62
Niu - - - - - - - - - - - - .00
Wailupe - - - - - - - - - 6.12
Waialae - - - - - - - - - - .75
HUINA. $8.49
NA KOKUA MAHINA HOU O KA EKALESIA O KAWAIAHAO NO KA MALAMA O APERILA, 1865.
Honolulu - - - - - - - - $43.25
Maemae - - - - - - - - - 3.74
Palama - - - - - - - - - - 1.62
Kunawai - - - - - - - - - 2.00
Pauoa - - - - - - - - - - 2.75
Kaakopua - - - - - - - 3.50
Maunakiekie - - - - - - 1.00
Manoa - - - - - - - - - 5.00
Kamoiliili - - - - - - - - 7.00
Makiki - - - - - - - - - 2.00
Waikiki - - - - - - - - - 2.37
Palolo - - - - - - - - - - .77
HUINA $76.06
He Kanikau no R. Kaiana.
O oe ka ia e Rahaba ka haili lani pua o ka mao,
Ka iwa nani o ka lamakea i ka pali,
I ku ohaoha lupalupa i ka waokele,
Ke kelakela oi o na kuahiwi elua,
Ke kona ililaumania o Haleaniani,
Aniani kilohi ka waimaka e haale nei,
Ke wawalo hewa nei i ka pili manawa,
I ka houpo kuloko a ke aloha,
He aloha me ka minamina oiaio e u nei,
He kuaua ka waimaka e hanini nei,
E hoopulu ia nei a elo ka honua.
Kuu kaikuahine mai ka uka anu o Hoolale,
Mai ka lepo kikohukohu ili o Aiku,
Mai ka puukolea kulai kanaka o Mahiki,
Mai ka wai kihee ula i ka lau akolea,
Mai ka hinahina kokolo waianuhea o Anoilele
Lele ka haili manao aloha a loko ; aloha wale,
Pehea ka manao a loko e Rahaba ?
Aole au e ola ana ua make au,
Auwe kuu kane kuu hoa pili o ka aina,
Kuu kane mai ka ia waha nui o Koolau nei,
Mai ka hau anu kokolo ia e ka mauna,
Aole ka oe e ike ana ia'u,
Ahai ke Akua i kana puolo la o ke ola,
Lilo i Kahikiku i Kahiki moe a ka lewalani,
Kuu kaikuahine mai ka wai hoeha ili o Kekumano,
Mai ka makani hulilua la e ka aina,
Mai na pali Koolau po i ke ehu kai,
Ke haawe nei i ke kua ka opeope a ke aloha,
Ke huiloku nei i kuu manao a eha au — e !
D. W. L. KAUWEKAIKUAHINE.
Maunaihi, Hamakua, Hawaii, Aper. 20, 1865.
Huakai makaikai.
O ka aea wale ana o na kanaka ma ia wahi aku, a ia wahi aku, e manao ana e makaikai wale, e hele wale ana, e noi ana, e manao ana e loaa wale mai ka hai ai, i-a lole, dala a pela uku. Aole ia i kupono no keia au Kristiano, he au naauao keia, e hana ka pono ma na mea naauao o keia wa, alaila, hele e makaikai. E hoolako i na mea kupono no ka hele ana, e koho i na la kupono e hele ai a puni o Oahu nei, a pela aku, e noonoo kupono i na lilo no ka la hookahi, e uku pono i ka hale au e moe ai, a e ai ai, e malama kaawale i mau dala okoa no na pilikia kuikawa no ka hele ana, i hookahi a elua mea kupono no ka hele makaikai ana. E hoopau ae i ka hele lehulehu ana, a hele huakai nui ana, he mea makehewa wale, aole ia he huakai maikai, he huakai lealea ia, he huakai hoopau manawa, hoopalaualelo, hoonahelehele aina, manao nui i ka hai. I ka hele ana o ka poe naaupo, a pololi, manao nui lakou i ka hale o ka makamaka kokoke, e hiki mua aku ai, a i ka hiki ana'ku, akahi no a a ka imu, a hele hou i ua makamaka hou, ma ia wahi aku me ka manao e loaa ka ai. Ua hele ua kamaaina la ma Waikiki, aohe kanaka o kauhale, a pololi loa iho'la, hele hou i ua makamaka hou, he mai loihi nae ko ia makamaka. A aia ka hewa o ka hoomakaukau ole mamua o kou hele makaikai ana. E hoomakaukau mua ae no ka huakai hele o kela ao pau ole, mai manao nui i na aumakua o oukou, i ka poe Saneta Hemolele kekahi o hoaa anei, a nele i kahi mea paina ole o ke ao pauole.
IOSEPA H. K.***
Leta mai Niihau mai.
E REV. L. H. GULICK, LUNAHOOPONOPONO O KA NUPEPA KUOKOA :— Ua lawe mai oe i na olelo a ka mea kaulana a Mr. E. K. Wahinehuhu o ka mokupuni o Niihau, a ua hoomaopopo aku au i na olelo pane ma ka la 23 o Feberuari, A. D. 1865, o ka Buke IV o ka Nupepa. A ua palapalalima wau ia E. K. W. ma Niihau. Ua hiki mai kana olelo pane ia'u i keia la 25 o Maraki nei, a eia malalo iho kana olelo, a ke hilinai nei au ma kou ahonui me ka mahalo. J. H. KANEPUU, MAUNA KILOHANA.
Palolo, Oahu, Maraki 17, 1865.
" Ia Mr J. H. Kanepuu ; Aloha oe a me kau Eva ina he Eva : Ua loaa mai ia'u kau leta i ka la mua o Maraki, oia ka leta i kakauia i ka la 3 o Feberuari A. D. 1865.
I ko'u mau kiionohi elua, e makaikai ana i ka huina-ha loa o kou kihapai waha ole, ike iho la wau i na pualei kipona, no ka hoopomaikai ana i ka lehulehu.
Ma ka pauku elua oia leta, e olelo ana, " Eia maanei ka makamaka, ke holo pu mai me ka manao hana e loaa'i kona ola, e hapai pu i ka hana me na kamaaina, ma na mea kupono, aole ma na mea e hoohaunaele ai i ka noho maluhia ana, &c. &c."
Ua holopono ka noonoo ana a ko'u wahi lunamanao e hoolawa ana i ka makemake o ka mea nona ka inoa maluna, aka, aole nae au i halawai hou me kekahi o ka poe i kipakuia, a ke palapala nei au i kekahi hoalauna o'u i komo pu ia haawina hookahi, a mahope paha wau e hai hou ai ia oe, aka, o ka moolelo o ka wa i hala'e, oia ka'u e wehewehe aku ia oe i ko lakou manawa ma Niihau nei.
Penei : O keia poe kanaka, he hilinai mamuli o ka hai loaa, ua hoomakamaka wale aku ia mea'ku, a ia mea'ku ; ua hoaikane no ka loaa, a ike no i ka nele, hoopau aku la no, hoaikane hou aku ana, no ka manawa loaa mai, mau iki iho la : A nele iho no i kekahi manawa e holo aku ai, (i Oahu paha &c) o ka hoopau aku la no ia. Pela mau ka hapa nui, kakaikahi loa ka poe hoolawa i ka makemake o na aoao elua. He poe molowa i ka hana hoolimalima, ia lakou e noho ana ia nei ; a ke lohe mai nei au, he oi o ka poe ikaika i ka hana e noho mai la ma Waimea Kauai. Ua pau ka loi nui i na kanaka 2 i ka hebedoma hookahi no na dala $5.00, a hiki i ka $8.00, i ka hanaia a maikai.
A ia lakou ia nei, aia no ka wahine e imi dala maloko o ka moena pawehe pakea, hoaikane, hookane, hoopunalua, hookaikoeke, hoohunona, a pela'ku, ma ia mau mea e loaa ai ko lakou aahu ; pela ko'u ike i kekahi poe. A he kakaikahi ko'u ike i kekahi poe e miki ana ma ka hana, e lawa ai ka ohana, a me ke ola o ka ohana.
Aole no ke kipi ke kumu o ko lakou kipakuia, no ka manao nui o ka haole i ka hipa, aole makemake oia e nui loa kanaka.
O ka hana makemake a keia poe kanaka a me na wahine, o na hana lealea, o ka hula, a me ka olioli, o kela hana lealea keia hana lealea, a ua kukulu lakou i kekahi ahaaina hula ma Lehua, mamua ae o ko lakou manawa i hookuke ia'ku ai mai keia ilihonua aku, a ua hoolahaia'ku no ia e a'u ma ka Nupepa Kuokoa, Buke 3, Helu 47, aoao 4.
Eia keia, he haohao ko'u i ka loaa ana ia'u o kau leta, a ia'u i nana ai mawaho, haohao no wau, no ka mea, akahi no wau a ike i keia lima hou mawaho, a i ka wehe ana, ike au ia oe. Aole au he kamaaina no keia aina, he 12 nae paha makahiki. Me ka mahalo ia oe.
E. KAHALE.
Puuwai, Niihau, Apr. 22, 1865.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER, — Makawao, Maui. J. D. HAVEKOST. — Wailuku, Maui. C. H. WETMORE, — Hilo, Hawaii. J. W. SMITH, — Koloa. Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila ma ia mai e ae kekahi, e like me ka lepo pou, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ka pono keia i ka pau pilikia i ka wela o ka houpo: i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na nea like.
Penei no e inu ai i ka laau hoopaia Naio me na Koe.
Ina no kamalii, e haawi aku i hookahi kupakolu o ka paua ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki eono, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka na kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ka o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono oe elima inu ani i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi kela no ka Hi, ka Nahu, Nalulu. Wela o ka Houpo, Haoa, Huapailua wale, Luai, Luai moku. ono olo i ka ai, Nahu me ka awe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia hana.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a akaa a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku. (a like a like me ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekolu, eha, elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua kumu kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau hua'ale Ola. a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i kumu e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hoi aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka ka hui uku hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, i hoike aku ai i ke oia o na mea a pau i hoakakaia oa kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hooia i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he mai wale ; a o na mai Hukii no ho i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai la.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI HE KUNU OO OU ? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALILI? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola o ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
MAI o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne. he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe ae ke mai i nele ka makekemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hoola'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no
ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.) O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu pu ia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau KAIO me na KOE A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI, KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO, MAI KUNA,
MAI WAHINE, a me ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO.
162-1y