Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 18, 4 May 1865 — Page 2

Page PDF (1.54 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

He Mau Olelo Mua
— NO KA —
MOOKUAUHAU O KAMEHAMEHA I.

                Ma kuu olelo hoakaka o na pule i hala'ku nei, ua waiho aku au i ko'u kumu kanalua malaila no na mea e pili ana i ka moolelo o Kamehameha : Aka, ma kuu manao e lilo ka moolelo o Kamehameha i mea e pololei ai ma na kumu kupono ; a nolaila, mamua o ka puka ana o keia moolelo, he pono no'u, a no makou pu ke waiho aku i kumu hoopololei no ka mookuauhau a moolelo hoi o Kamehameha : A me kuu manaolana hoi, e ulu mai ana ka hoopaapaa mahope iho o kuu hoakea ana i ka mookuauhau, a mamuli oia hoopaapaa ana, e lilo ai ka mooolelo i mea e hoopololei iki ae ai. Malia paha o ulu mai ka hoopaapaa ana o S. M. Kamakau a me Unauna, a mau mea e ae paha no ka mookuauhau a'u e pakui ae nei mahope o keia hoakaka ana. Aka, he mea nani nae ke hoopololei ia mahope o ka hoopaapaa ana, ke hoopaapaa ia, ke maopopo nae na kumu hoopaapaa i ku i ka pololei.
S. N. H.

KA HOONOHONOHO ANA I KA MOOKUAUHAU O
KAMEHAMEHA
. HELU 1.


                MA KA MOOLELO O KA MOOKUauhau e pili ana i ka hanauna Alii mai a Wakea mai a hiki ia Kamehameha ; ua oleloia o Wakea a me Papa na kumu hooulu lahuikanaka o ka Pae aina Hawaii. A ma ka moolelo hoi o Hookumukahonua ; ua oleloia, o Hookumukahonua ke kumu mua nana i hooulu keia lahui, no ka mea, ehiku hanauna mai a Hookumukahonua a hiki ia Kahiko ; a o Kahiko hoi kai noho ia Kupulanakehau, hanau o Wakea. A pela i pii ai ka hanauna alii a hiki i keia mau la.
            Ma ka moolelo hoi o Opuukahonua ; ua oleloia, oia ke kumu mua o ka hanauna alii o Hawaii nei, no ka mea, he iwakaluakumamaha hanauna a hiki ia Wakea, a mai laila mai ka pii ana a hiki i keia mau la o ka hanauna Alii.
            Ma ka moolelo hoi o Welaahilanui ; oia na kupuna mua oiaio o ka hanauna alii o ko Hawaii nei, no ka mea, o Welaahilanui ka mea i noho aku ia Owe ; hanau o Kahiko, o Kahiko ia Kupulanakehau o Wakea, a pela aku ka pii ana a hiki i keia mau la o na hanauna Alii.
            Ma ka moolelo hoi no Ulehewa ; ua oleloio, o Ulehewa ke kumu mua o keia lahui, he kanalimakumamaha hanauna mai a Ulehewa a ia Kukona ; he hanauna makaainana wale no ia, a mai a Kukona a ia Wakea, he haneri kanaonokumamahiku hanauna.
            Ma ka moolelo hoi o Kalonahaikapo a hiki ia Wakea, ekolu haneri kumamaha hanauna. A o ka moolelo hoi ma ka mookuauhau o Kane laua o Kanaloa, ewalu haneri kanaiwa hanauna mai a laua mai a hiki ia Wakea, ua oleloia, aole ia he hanauna kanaka, he hanauna akua wale no ia.
            He nui no na papa kuauhau e waiho nei ma ka moolelo e pili ana i ko Hawaii nei lahui. Aka, auhea la o ka poe e ola nei e hiki ke hai mai i moolelo pololei loa e pili ana i ka mookuauhau o ka hanauna Alii o keia lahui ? Aka, ma keia manawa, aole e hiki ia'u ke hoopuka i na mea a pau i olelo muaia'e nei. A o ka mea a'u e hoike mua ae.— Oia no ka mookuauhau e pili ana i ko Hawaii mau Alii a me ko Oahu, e like me malalo iho. E hoomaka ana ia Welaahilani :
KANE.                                   WAHINE.                              KEIKI.

O Welaahilanai,                    Owe,                                       Kahiko,
O Kahiko,                              Kupulanakehau,                   Wakea,
O Kukalaniehu,                     Kahakauakoko,                     Papa,

                                                                        Kukauakahi, }
                                                                                                Kaonohiula, }

O Wakea,                               Papa,                                      Kaalewalewa, }
                                                                                                Hoohokukalani, }
                                                                                                Laukapalili, }

  " "                                          Hoohokukalani,                    Haloa,
O Haloa,                                 Hinamanouluae,                   Waia,
O Waia,                                  Huhune,                                 Hinanalo,
O Hinanalo,                           Haunuu,                                 Nanakehili,
O Nanakehili,                        Haulani,                                 Wailoa,
O Wailoa,                              Hikawaopuaianea,                Kio,
O Kio,                                     Kamole,                  Ole,
O Ole,                                     Hai,                                         Pupue,
O Pupue,                                Kamahele,                              Manaku,
O Manaku,                            Hikohaale,                             Kahiko,
O Kahiko,                              Kaea,                                      Luaneo,
O Luaneo,                              Kawaamaukele,                     Kii,
O Kii,                                      Hinakoula,                             Ulu, }

                                                                        Nanaulu }
O Nanalu,                              Ulukou,                                  Nanamea,
O Ulu,                                     Kapunuu,                              Nana, }
                                                                        Kapulani, }
O Nana,                                  Kapulani,                               Nanaiea,
O Nanalea,                             Kahaumokuleia,                    Nanailani,
O Nanailani,                          Hinakinau,                             Waikulani,
O Waikulani,                         Kekauilani,                            Kuheleimoana,
O Kuheleimoana, Mapunaiaala,                        Konohiki,
O Konohiki,                           Hikaululena,                          Wawena,
O Wawena,                           Hinamahuia,                          Akalana,
                                                                        Mauimua, }

                                                                                                Mauihope, )
O Akalana,                            Hinakamea,                            Mauikiikii, }
                                                                        Mauiakalana, }
O Mauiakalana,                    Hinakealohaia,                      Nanamaoa,
O Nanamaoa,                        Hinakapaikua,                       Nanakulei,
O Nanakulei,                         Kalaukulanaua,                     Nanakaoko,
O Manakaoko,                      Kahihiokalani,                       Kapawa,
O Kapawa,                             Kaonohiulaokalani,              Hulumalailani,
O Hulumalailani,                   Hinamaikalani,                      Aikanaka,
                                                                        Pamaimua }
O Aikanaka,                          Hinahanaiakamalama,          Hema }
O Hema,                                 Ulahamahahoa,                     Kahai,
O Pamaimua,                         Hainalau,                               Ua,
O Ua,                                      Kahilinai,                               Uamaikalani,
O Uamaikalani,                      Haimaikalani,                         Uanini,
O Uanini,                               Welihaakona,                        Auanini,
O Auanini,                             Maunakuahaokalani,           Newalani,
O Newalani,                           Kahihiikaale,                         Lonohuanewa,
O Lonohuanewa,                  Loiloa,                                    Lonowahilani,
O Lonowahilani,                   Kahikihaaueaue,                   Pau,
O Pau,                                    Kapalakukalani,                    Paumakua,

O Paumakua,                         Keananui,                              Moanaimua,
O Moanaimua,                      Alahoe,                                  Kunakaha,
O Kunahaka,                         Moanaaulii,                           Nana,
O Nana,                                  Haakaleikini,                          Luahiwwa,
O Luahiwa,                            Kilohana,                               Ahukai,
O Ahukai,                              Keakamilo,                             Laa,
O Laa,                                     Kaikulani,                              Laamaikahiki,
                                                Hoakamaikapuaihelu, }       Laulialaa,

                                    Waolena, }                            Ahukinialaa,
O Lamaikahiki,                      Manoopupaipai, }                Kukonalaa,

                                    Halania, }                               Pualualaa,

O Laulialaa,                           Maelo,                                    Laulihewa,
O Laulihewa,                         Akepamaikalani,                   Kahuoi,
O Kahuoi,                              Peleawahine,                         Puaakahuoi,
O Puaakahuoi,                      Nononui,                               Kukahoaililani,

O Kukahiaililani,                   Kokalola,                               Mailikukahi,
O Mailikukahi,                      Kanepukaea,                         Kalonanui,
O Kalonanui,                         Kaihuholua,                          Kalonaiki,
                                                                        Kawaleemaka, }
O Kalonaiki,                          Kikenuiaewa,                        Piliwale, }
                                                                        Olali, }
O Piliwale,                              Paakanilea,                            Kukaniloko,
                                    Luaia,                                     Kalanimanuia,
O Kukaniloko,                       Lupekapukeahomakaili,       Kuamanuia, }

                                                                        Kaihipuamanuia, }
O Kaihikapuamanuia,          Kaunuakanehoalani,            Kuhihewa,
                                    Kahaiaonuiauilana, }           Kaihikapuakuhihewa,
O Kuihewa,                           Kaakaualani, }                       Kauakahiakuhihewa,

                                                                        Kanekapuakuhihewa,
O Kaihikapuakuhihewa,      Ipuwaiaholani,                      Kauakahikuanauakama.

O Kauakahikualani,              Iwikauikaua,                          Kaneikauaiwilani,
O Kaneikauaiwiokamoku,   Keakealani,                            Kalanikauleleiaiwi,
O Kaulaheanui, }                                                  Kekuaipoiwa I, }
O Keawe, }                            Kalanikauleleiaiwi,               Keeaumoku, }

O Kauauanuiamahi, }
O Lonikahaupu, }                                                                 Kekelaokalani, }
                                                                        Alapai. }
                                                                        Keawepoepoe, }
O Kalanikuihonoikamoku, Kekuiapoiwa I,                       Kamehameha Nui }
                                                                        Kalola, }
                                                                        Kahekili, }
O Kalaniopuu, }                                                                   Kiwalao, }
O Keoua, }                            Kalola,                                    Kekuiapoiwa II., }
Kamehameha, }                                                                    Kalaniakua, }

O Kiwalao,                             Kekuiapoiwa,                        Liholiho, }
                                                                        Kauikeaouli, }
O Kamehameha,                   Keopuolani,                          Nahienaena, }

(Ua unuhiia mai keia Mookuauhau noloko mai o ka Buke Mookuauhau a S. M. Kamakau.)
Aole i pau.

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, MEI 4, 1865.

                No ka piha loa o ko kakou pepa i na manao e, ua kapae ae makou i ka manao pepa a makou i kukulu ai no keia Helu, a ke hoolaha nei makou ma kona wahi i ka palapala a kekahi makamaka o kakou no na nuhou i hiki hope mai nei.
            O na leta kamakamailio i hooholoia iwaena Kenela Kalani me Li no ke pio ana o Li, oia kekahi mea a makou i makemake nui ai e hoolaha ma keia Helu, aka ke ike mai nei oukou e na hoa aole hiki, ua piha a hu makou i na mea e. Ma keia pule ae paha oukou e ike ai ia mau leta.
            He mau palapala kekahi i makemakeia e hoolaha ma keia pule ; aka, no ia kumu hookahi i hoikeia maluna, ua hoopaneeia a keia pule ae.
            I KA pule i kaahope ae nei, ua ku mai ka moku lawe leta Whistler, e ahai mai ana i ka lono no ke pio ana o ke kulanakauhale kipi o Rikemona, kela wahi ikaika loa o na kipi i kue mai ai i na koa Aupuni malalo o ka alihikaua kaulana o ka Akau Gen. Galani ; a ua loaa mai ia lono i na haole Amerika oiaio a pau, a me ka poe a pau e noho ake ana e mau ka noho keakea ole ia ana o kela kanaka keia kanaka o na hanauna a pau o ka honua, me ka hauoli nui hohonu, aole me ka hauoli ano papau, me ka olelo iho o ko lakou mau puuwai, " E ka makua hemolele, ua   ike makou i kou lokomaikai nui hiwahiwa, a me kou hoike mai ma keia pio ana o Rikemona, o kekahi o na hoike leo ole o ko ka pono lanakila mau ana maluna o ke ino, a maluna hoi o ka poe e makemake ana e hoohaiki i ka noho keakea ole ia ana o kela a me keia mea uhane." Me he mea la pela ka manao o na mea a pau i komoia e ka naau aloha lanakila, a aloha hoi i ka noho keakea ole ia o ko ke ao a pau ; a ua hookipaia mai lakou e ke Kuhina o Amerika Huipuia. Ua hele aku kela a me keia mea, i komoia e ka manao aloha no ka Aina Amerika, e hoike aku i ko lakou aloha me ka hauoli nui no ka lanakila ana o na koa Aupuni maluna o Rikemona, imua o ko Amerika Kuhina maanei ; a ua kiia no hoi he hookahi hanere pu ma Ainahou i ke awakea ponoi, a ma ke ahiahi iho he kanakolukumamaono pu ; a ma ia ahiahi ua hoomalamalama ia na hale noho o kekahi poe Amerika o keia kulanakauhale i na kukui ihoiho, a me he mea la o na lani kiekie pu kekahi i apono mai ia hoomalamalama ana, no ka mea, aohe makani kololio nana e hoonioni mai i ka aa ana o ua mau kukui la.
            A ma ia po no, he hula haole nui hoi ma ka Hale Pohaku o Kimopakaka, (Public Hall,) a me he mea la, ua puia pu ka aina i ka hauoli. A o ke aha la hoi auanei ka mea e ole ai ; oiai ua pio o Rikemona ka mea nana i lawe aku i ke ola o na tausani kanaka koa, a ua hoolilo aku hoi i na miliona dala he nui wale ? He oiaio he kumu pono keia no ka hauoli ; a oiai no e piha pono ana ka naau o ka lehulehu i ka hauoli no ke pio ana oia punana o na kipi, aia hoi hoea mai la ka moku Archer, e lawe mai ana i ka lohe no ka pio o Gen. Lee a me kona puali holookoa ia Gen. Galani, ka moa mahi o ka Akau i hele awini kakala.
            E hoomaikaiia ka inoa o Iehova ke Akua ! E hoonani i kona inoa ! Ma kona hookau ana ae i ka lanakila hiwahiwa iluna o na puali koa Aupuni, a pio ai o Gen. Li. Ae ! ua puehu o Lee, oia ka poka i halulu aku la iluna o ua puali koa la o ka Hema, o ko lakou auhuhu ia nana e hola a kunewanewa, a hiki hou ole ke ala mai. Ua ae ae la ka hoku o ke Aupuni Hui aia i ka pane poo ponoi o ka lanakila, ke kau kehakeha nei oia iluna ! iluna ! iluna lilo !! A o ka hopena o keia Kipi nui weliweli ke kokoke loa mai nei.
            O keia ke Kipi nui hookahi i ikeia iloko o keia au hou, aohe ona like, aohe hoi ona lua.
            O ka puali koa o ka Potomaka, kela puali i manaoino nui ia malalo o Gen. Makalelana, me Huka, a me kekahi mau Generala e iho no, na Tika maka onaona o ke Kaeiwela, oia no ka puali nana i alo mai nei keia mau hoouka kaua, a loaa mai nei ka lanakila nui. Eia ka i waihoia nana e hoopau ke kaua, a hana ka e hoopio ke koa kaulana makamua o ka Hema, oia hoi o Gen. Li.
            E hoomaikai aku kakou i ka inoa o ka mea nona mai keia haawina maikai, o ka hoopio ana o ka poe a pau e kue ana i ka noho keakea ole ia o na kanaka o keia ao, a me kona haawi ana mai no hoi i na Generala akamai, e like me ka Alihikaua Gen. Galani ka moa kakala moa kalali, ka makamua o ka noiau ma ke kaua, a me Seremana, ka mea nana i ko-ke na mile he 800 iloko o ka manawa pokole loa, he mea no ia e lilo ai i mea e mahalo mau io ia e na haumana koa iloko oia kaua, a me Seredana, ka punahele a ka lanakila, ka mea i loaa ole i ke pio ana ; a me Gen. Thomas ka mea i hoauhee i ka puali o Gen. Huda ; a me na Adimarala Faraguta a me Pota, a me na koa malalo iho o lakou. E hoomaikaiia keia poe, a me ka mahalo mau loa, no ko lakou kaua ikaika mao ole ana no ka pono o ko lakou aina hanau, ka pono o ka noho ana keakea ole ia o ka mea uhane, a me ka pono hoi a ko lakou mau kupuna i imi ai iloko o ka inea nui, a iloko o na kaua koko nui o ka wa a na panalaau o Amerika i huki ai iaia iho mai loko mai o ka malu o ko lakou aina makuahine Beritania. Na ke Akua i kiai ia lakou, a me na koa nana i hooko i na hana a ke poo akamai a ko lakou mau Generala i imi ai. A no Aberahama Linekona no hoi kahi mahalo, a me ke aloha mau, ka mea i noho u ole iloko o na kau o kona hoinoia'na, hookahi wale no haku nana i hookele i kona manao, " oia hoi o Amerika Huipuia, e like me kona ano mau."
            Na ke Akua o na kai, na makani, na aina me na ao a pau, e kiai e hoomalu a e alakai i na hana a pau o na Aupuni o keia ao mamuli o kona makemake. I hookoia kona makemake, i pomaikai like na hanauna kanaka a pau, i hookahi ohana nani, hookahi ka noho like, hookahi ke kuleana pookela iloko o ke ola keakea ole ia.

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

                MOKUHAO NUI.— Eia ma ke awa o Honolulu nei kekahi mokuhao nui mai Kapalakiko mai a e holo loa aku ana oia ma Honokaona ma Kina. He poe pake ka poe ohua ; e hoi nui ana i Kina no ka nui o ka auhau o lakou ma Kapalakiko. O na wahine ka mea hilu loa, nohenohea lua na papalina i ka noke hala ole a na kukuna wela o ka la o ko kakou one hanau. Ua holo aku nei ua moku la i ka Poakolu iho nei, me ko kakou makamaka aloha o na la wela o ka makalii, a me na po anu o ka hooilo, oia hoi o Kauka Hilibarani. I holo aku nei ia i Kina e hooponopono ai no ka mai pake mamuli o ke kauoha o keia Aupuni ; me ka lawe mai i mau pake hana no na mala ko ma Hawaii nei, e like me ka mea i hooholoia i ka Aha kau Kanawai iho nei.

            MAKAIKAI I NA MOKU MANUWA :— I ka auina la o ka la 16 iho nei o Aperila, ua holo aku kekahi elele o makou iluna o na moku manuwa e ku nei ma ko kakou awa. Ua holo mua akuia iluna o ka moku Rukini, a ua hookipaia no ia e like me ka hookipaia ana o ka poe hanohano. Ua kuhikuhiia no ia i na rumi liilii, me ka haawi mai iaia o na'lii o ka moku Rukini i ko lakou aloha pumehana, a o ka mea hilu loa oia ko lakou haawi ana mai i ko lakou waapa no ka holo ana aku iluna o ka moku kaua Beritania. Ua holo aku no ia iluna o ka moku Beritania, a ua hookipaia no ia e like me ka hookipaia ana ona e na'lii o ka moku Rukini ; a ua hoikeia mai no hoi iaia ka rumi hookipa, ka rumi ukana, a me ka rumi moe i hookaawaleia no ko kakou Moi Wahine e holo aku ai, me ke koa kiai e ku ana ma ka ipuka o kona rumi.

            HILAHILA OLE NO KA HOI KA HAWAII.— I ke aha hoi, i ke aha ka hoi ka oukou ? I ke kakahiaka o ka la 24 o Aperila iho nei, oia ka Poakahi. Oiai na malihini o Fatuhiwa e makaikai ana ma ka makeke i Ulakoheo, haawi aku la ka poe e ku ku ana malaila i ko lakou aloha ; a o kahi wahine hoi haawi aku la oia i ka ukeke haole, i ua poe la, hoole mai la lakou aole makemake, me ka hai mai, makemake makou i ka malamalama, aole ma ka pouli, aole makou e hele mai ia nei no ia mea. E ! hilahila ole no hoi oe i kou haawi aku i ka ino, aole no hoi oe e hele a Fatuhiwa la, i pohe mai ai oe. E na makamaka a pau loa mai hoohalike ae me ia la.

            KA WAHAHEE NUI E ! Ua poloai ia mai makou e G. P. Ukuula, i ka wahahee lua ole o kekahi kahuna lapaau penei kana olelo : " I ka la Sabati, hiamoe o Iehova, a ina e mai kekahi alaila e kuamuamu aku ia Iehova ola ka mai." Pau ole no hoi ka epa o kekahi poe kahuna Hawaii, aole no hoi e nana a e ahu ana ka na a kekahi poe epa, alaila la hoi epa aku ana. He heluhelu ole no paha i ka nupepa Kuokoa, e ike ai la hoi i ka hoopaiia ana o Kalaau (kahunalapaau) i na dala he ($50.00) no ka epa. He hauoli makou i ka noho ana kahunalapaau o kekahi poe o keia Lahuui, ke hana nae ma ka oiaio; a me ka naauao i ole e hoka, e aho e waiho ka noho kahunalapaau ana, i ole ai e pilikia.

            E WI ANA O HONOLULU NEI.— I keia wa, e aneane wi ana o Honolulu nei, ke liilii loa mai hei na wahi umeke o ka poe maauauwa e noho nei i ka la o Polelewa, mai i ae nae oe e koe iho, pa no lilo ka ua mea la he pololi. Pela mai o Beni ia makou.

            ELEMAKULE NALOWALE.— Ua poloaiia mai makou e S. K. Kaia o Halehaku, Maui, i ka nalowale ana o kekahi elemakule ma ka la 22 o Maraki a hiki i keia manawa. O Kaluahi kona inoa.
            Ua hookohu ia a ua poniia o S. Kamakahiki i Kahunapule, a i kahu ekalesia no Keanae, Koolau, Maui.

            KA MOOLELO O KAMAPUAA.— Eia ma ko makou Keena kekahi kope no ka moolelo o Kamapuaa. Aole makou e pai ana, aia maopopo ia makou ka mea nana ia moolelo. E pono ia ia ke hai mai i kona inoa.

            NO KE PUHI KO MA LIHUE.— Ua lohe wale mai makou ma ka Koha palapala e pau ana ke puhi ana o ke ko ma Lihue, Kauai.

            KAHUNA LAPAAU HOOPUNIPUNI.— Ua hoike mai o D. Kaohulauniu i ka hoopunipuni o kekahi kahuna lapaau o Kalai kona inoa. Hana wale iho no a loaa ka makani o Kaanapali. Pau ole no hoi ka epa o na kahuna kanaka.

            KA LUNA NUI O KO KAKOU KILOHANA.— I ka hoi ana mai nei o Kauka Kulika mai Kauai mai, ua hooponopono hou oia i ko kakou Kilohana nei, ma ka wehe ana ae o kahi lei pikake mai kona poo ae a ua hoopanaiki ia mai, ua lai no nae i ka ike iho.

            MANAWALEA NO KO KAKOU HANA KUWAHO. — Ua haawi manawalea mai o Mika Baluina mai kona ekalesia mai i na dala he $160. 50 i ka Papa Misionari.
            Ua hookupu iho ka ekalesia o Lihue, ma Kauai i na dala he umikumamalua a oi ae no na misionari ma Maikonisia, me he mea la oia ka hua Mika Kano i kana hele makaikai ana aku nei i kela mau pule i hala aku nei.
            O ka ekalesia o Helani, Kona, Hawaii, ua hoouna mai i na dala he kanakolu i ka Papa Hawaii, oia ka lakou mau hua o ka hoiliili ana ma na mahina hou mai ka la mua mai o Ianuari.

Na mea o ke Alo Alii.

                KE KOENA O NA MEA HOU O KE ALO ALII E PILI ANA I KA AHAAINA A KA MOI. Ma ka pepa o ka pule i hala iho nei, ua hai aku makou i ka hapa mua o na mea hou o ke Alo Alii, no na mea e pili ana i ka Ahaaina a ka Moi. Aka, ua hookoe makou i kekahi mau mea i ninauia e na komite a makou i hoouna aku ai e halawai me ka Puuku Nui o ka Moi, no ka piha o ka pepa, waiho makou a keia pule : A nolaila, he pono makou ke hoopau ma keia pepa.

            KA RUMI AHAAINA.— He hale hou ia i pakuiia ma ka aoao Akau ponoi o ka Hale Alii, e waiho ililaumania ana na papa hele o ua rumi la, me ka papahele o ka lanai e hoopuni ana i ka Hale Alii, ua uhiia i ka lole mai kona kaupaku a hiki i ka lohelau, a ma ka paia a puni, ua hoopuniia me na pani i morinaia : Ua aneane hookokoke aku ka paia Akau o ua rumi nei i Hoike'a Hale.

            KA PAPAAINA.— He 60 kapuai ka loa o ka papaaina, e moe ana mai ke Komohana a i ka Hikina : A ma na poo o ua papaaina nei, he 24 kapuai mai na poo ae o ka papaaina, ua hoopukaia elua mau piula wai pipii mai ka ili honua'e, aneane 3 kapuai ka lele ana o ka wai maluna'e o ka papaaina. A o ka pii ana o ka wai mai ka ili honua'e a i ka ili laumania o ka papaaina, 6 kapuai a oi ae paha : E kahe oluolu ana ua piula wai nei o ka luhi ole iloko o na Ipuwaipipii. A maluna pono o ka papaaina, e kau ana elua mau huihui ipu kuikui aniani nui, he umikumamalua lakou e hoomalamalama ana i ka papaaina ; a ma na hapaha eha o ka papaaina, e ku ana eha mau ipupuna o na ano nani oi. Ua hoopuniia ka papaaina e na aala oluolu o na maile kuahiwi.

            KA RUMI HULA.— He hale no ia i like ka nui me ko ka Rumi Ahaaina, a i like kona hana ana me ka rumi aina. Ua hoopili paa loaia mai ka Rumi hula ma ka aoao Hema o ka Hale Alii, e hookokoke aku ana kona paia Hema i Ihikapukalani Hale. A ma ka paia Hema o ka Rumi Hula, ma ka hapalua pono, 7 kapuai paha mai ka papa hele ae, ua kauia ke Kalaunu o ka Noho Alii o ke Aupuni Hawaii. A maluna pono o ua Rumi la, eha mau huihui ipukukui aniani nui, he 24 lakou e hoomalamalama ana i ka rumi holookoa : Ua kahikoia ka rumi e na pua ano nani hoohai naau. Aka, ma na paia a puni, ua hoouliuliia e na ieie a me na maile kuahiwi.

            KA HALE ALII HOLOOKOA.— Ka huina houluulu o na ipukukui a pau loa e hoomalamalama ana i ka Hale Alii holookoa, 317 : A o ka nui o na Hae a pau o na Aupuni kaulana o ka honua nei i kuikahiia me keia Aupuni, a me na Aupuni mawaho ae, 282, e hookuwelu ana keia mau hae maloko a mawaho o ka Hale Alii holookoa.
            Pela i kahikoia'i ka Hale Alii i ka po o ka la 26 o Aperila iho nei, a ke manao nei makou ; " O ka makamua paha keia o ke kahiko ana ma ka Hale Alii : A me he mea la nona ke kuleana i oleloia iloko o keia mau lalani mele a makou e pakui ae nei malalo ae :"
" O Puna aina kupu kelakela i ka lani,
E oni e kela ana na kuahiwi,
E hoopaipai ana e like me Kawaikini,
A oia kini —

Hemolele Kawaikini nalo i ka lai,
Nana'ku i ke Koolau maka malule,
Alawa iki ae ma ka pea hala o Pooku,
I ka hanu o ka pua,

A o ka'u pua —
Ua ula puapua wale ka maka o ke koa,
A oia maka o ke koa —"


Na Palapala i loaa mai ma ke Keena o ke Kuokoa.

                IA D. H. NAHINU : Aloha oe ; ua loaa mai kau mau palapala. He manao hoopaapaa kau me ko hoa o ke kau Ahaolelo i hala. Ua pai mua makou i ko olua mau manao. Aohe pono ke kuawili aku i ka olelo, oiai ua lohe ka lehulehu i na aoao elua.
            IA L. A. K. KALAULIPOLIPOIKANAHELE : Aole maopopo kana, e hoolahaia'i kau palapala.
            IA KALAAUKUMUOLE : Mahope aku paha makou hoolaha i kau mau manao no ka " mai Pake," aole he waiwai nui.
            IA J. H. KANEPUU : He mau palapala nau ma ka olelo Enelani noloko ae o na nupepa haole : Aole akaka ka waiwai o ka lehulehu ma ka hoolaha ana ia mau palapala.
            ALOHA OE E KAHIKUOKALA : Eia ka hewa o kau leta, o kona loa.
            AUHEA OE E A. W. KAENA : Me he mea la, ua huhu ino oe i ka wa au i kakau ai i kou palapala. A ke manao nei makou, ina oe e heluhelu hou i ua palapala la au, aole oe e makemake e paiia.
            S. J. KULAILUA : Ua loaa mai kau haina i ka ninau a Kanaloanui, mamuli makou hoolaha.
            E J. W. KALAWAIA : He maikai kau mau manao no ka " Puhipuhi ahi ;" aka, no ka loa, ua hoomoe ia ma ka papa.
            IA G. B. Ukeke : Ua enemi paha oe i ka mea au i hoolaha'i ma kau palapala. Aole hiki ia makou e hoolaha i na manao pilikino enemi.
            IA OE E KALAIOWAIALUA : E ahonui mai oe e ka hoa, a mahope e hoolahaia kau palapala.
            IA G. WOOD : Ma keia pule ae, e hoolaha ia kau palapala.
            L. S. KAILIULA : E hele koke oe i na hale kuai buke o Honolulu nei, malaila e hoopau ia kou hemahema.
            IA H. W. KAAE : Ua loaa mai kau palapala no ko kaikamahine uuku, he nui loa ka hemahema o ia palapala, ina aole ka hemahema, ina ua hoolaha makou.
            AUHEA OE E POLIULIU, O WAIHEE : Ma keia pule ae e hoolahaia kau palapala.
            IA OE E JOHN AHULI : Ua loaa mai kau mau ninau, aia a kaawale na kolamu o ka Nupepa Kuokoa, alaila hoolaha, aohe waiwai loa.
            IA OE E MAKA, O KAHULUI, MAUI : O kau palapala, he mea pili ia oe wale no, aole i ka lehulehu. Aohe e hemo kou pilikia ma ka hoolaha ana ma ka nupepa, e hoopii oe i ka Lunakanawai o kou apana e noho la.
            S. W. KEALOHA : E kali iki oe, a mahope paha hoolaha ia kau palapala.
            AUHEA OE E W. P. KAMA : He loihi loa kau leta, ua ana ia e makou a hookahi anana kona loa, aohe oi aku aohe emi mai, kupaianaha oe, e Kama. Pehea la e komo ai kau palapala loihi ?
            N. S. NAHAOOMAIHI : O ka loihi ka hewa o kau palapala.
            W. D. PUPUAHENEHENE : E ao oe i ke kakau ana i ka palapala no ka nupepa, aohe e kuawili i ka olelo, a mai hooloihi loa.
            IA OE E KA HOOKAUMAHA : Mahope paha hoolaha ia kau palapala, o ka loa ka hewa.
            IA OE E F. W. KAAWALOA : E hoolaha ana makou i kau palapala.
            KEALOHANUI : E hoolahaia'i kau palapala.
            E KALAAUKUMUOLE E : Ua loaa mai kau palapala o ka la 28 o Aperila.
            L. KAONO : Ua loaa mai kau palapala no ka hookahuna ana ia Kamakahiki. He nui na leta i hiki mai ma keia keena e hoike ana ia mea, aole hiki ia makou ke pai a pau.
            IA OE E G. WILLIE, O HANA : E hoolaha ana makou i kau mau palapala. A eia ka makou noi ia oe, e haawi nui mai oe i na mea hou me na mea kahiko no loko ae o kou waihona noonoo. Ho hou mai a nui.
            Ia oe e J. R. H. K : Me he mea la ua lawe wale oe i ka hai ike me he la he noonoo nau ponoi aohe, pono oia.
            I KA MEA I PILI : He hakina palapala kai loaa mai ia makou, no ka noho pio ana o kekahi kanaka mailalo o kekahi. Auhea kekahi hapa ?
            KALAWAIAOKALALOA : Aole i mahalo nui ia kau palapala, no ka loihi.
            IA OE E PAPIOHULI : E hoolahaia'na kou ninau.
            IA OE E KAAPANA : E hoolaha ana makou i kau palapala.
            IA OE E L. KAAPA : Ua hai mua makou i ka manao i ko hoa paio o ka Ahaolelo, aohe pono e hoala hou i ka olua hoopaapaa, pela hoi makou e pane nei ia oe.
            E waiho makou i ke koena o na palapala a kela pule. (LUNAHOOPONOPONO.)

THE NEWS.

                The following are the principal points of the news. On Sunday, the 2d of April, Gen Grant broke the rebel lines in front of Petersburg, capturing several forces, and at the same time took the Southside Railroad west of the city. That afternoon Jeff. Davis and other members of the rebel government fled by railroad to Danville, to which place they had previously moved the gold and silver in the Richmond banks, besides great quantities of ammunition, machinery, etc. The rebel army set fire to the ware houses, depots and bridges, as they did at Charleston, so that $10,000,000 worth of p\roperty was consumed, and blew up their iron-clads and gunboats, before evacuating.
            Gen. Grant's army moved in early the next morning, but did not delay a moment. They marched straight for Burkesville Junction, where the Lynchburg and Danville roads intersect, fifty-two miles west of Petersburg. Sheridan with his magnificent cavalry pressed the rebels hard in their retreat, capturing great numbers of prisoners, guns and wagons, and at length on the 4th, planted himself between them and Lynchburg at a point north of Burkesville Junction. Grant, on hearing of it, marched all night, and reached Burkesville Junction ahead of Lee. Having completely cut off his retreat, and having routed and captured part of his army on the 6th he wrote to Lee on the 7th, summoning him to surrender. After considerable correspondence, Lee finally surrendered his army to Gen. Grant on the 9th. The whole army was paroled as at Vicksburg and allowed to return to their homes. It may well be doubted whether Gen. Johnston will continue the contest in North Carolina. If he does, his destruction is certain.

Mobile.

                Gen. Canby's army was moving against Mobile, from the east side of the bay. They were on the 31st of March, beginning a strong fort on Spanish Point, at the mouth of the Tensas river. It was reported that Gen. Thomas' cavalry had taken Selma, Alabama, at the head of steam-boat navigator on the Alabama river, and the most important town, next to Mobile, remaining to the rebels.

KA NU HOU !

Ke pio ana o Kenela Li.

                Ua hai mua aku makou i ka lanakila ana o Kalani i ka la Sabati ma ka la elua o Aperila, oia ka ke kumu i haalele ai o Kanela Li i kona kulana kiekie, i ka auina la o ka la Sabati, hoouna aku o Li i kekahi oiaio ia Jefa Davisa e hai aku ana i kona wa e noho ana iloko o ka Halepule i kona huipuia ana e ke keiki Kalani, nolaila he pono iaia e haalele a e hoopakele aku iaia iho. Ua kuai mua aku ia i kana mau papakaukau me. ke Kuai Kudala, a ua mae loa kona helehelena, a haalele iho la ia i ka Halepule. No ia kupilikii ua haalele iho o Danevile me kona mau kanaka kaulana ia wahi a holo aku i Danevile ma na kaa ahi i ke ahiahi. I ke kakahiaka mamua iho ua hoounaia'ku ilaila ke gula a me ke dala mailoko ae o na banako. Ua noho iho no nae ko Li wahine ma Pitabuga.
            I kekahi kakahiaka ae, oia ka la 3, komo aku o Kenela Kalani i Pitabuga a me Rikemona, aole nae ia i noho malaila. O ka nui o ka puali ua hele pololei aku ma ke komohana i ka huina o Bukevile (Burkesville,) mai Pitabuga aku e like me ka makou mea i hai aku ai mamua. O kekahi hapalua o ka puali o Li ua okiia ae kona puali holookoa mai, aka ua pakele aku no nae lakou, a hui hou no nae me ia ma ka Hale Hookolokolo ma Amelia, he 47 mile ma ke komohana hema aku o Rikemona. Ia manawa alualu aku o Keridana me kona puali koa lio ia Li, a pio mai iaia na tausani kanaka ekolu, me na pu kuniahi, me na kaa ukana ma ka la 3.
            I kekahi la ae oia ka la 4, hiki aku o Keridana ma ke alanui hao mamua pono aku o Li mawaenakonu hoi ana a me Bukevile. Ua kaua no nae ia me kekahi aoao o ko Li puali, a pio mai iaia na kipi he nui wale. I ka manawa i hiki aku ai o keia nuhou ma ka Hale Hookolokolo ma Notowe (Nottoway) i ka puali koa o Kalani, he umikumamalima mile ma ka hikina aku o Bukevile, e hele ana lakou a hooluolu iho ia lakou i ka po, aka, ua kauoha aku o Kalani ia lakou, e hele loa no, aole make hoomaha, a ua huro mai kona mau koa me ka olelo mai he hiki no ia lakou ke hele ia po a ao, a hele aku lakou me ka hipahipa huro ana. Ina e ike na koa ia Kenela Kalani e holo ana maluna o kona lio, o ko lakou huro aku la no ia. Ia po no, hiki aku lakou ma Bukevile a ooki i kahi e emi hope ai o Li ma ke komohana a ma ka hema. Ua hoounaia'ku na mea ai i ka pualikoa o Kalani ma ke alanui hao mai Pitabuga aku. O ke kulana iho la ia o na puali koa ma ka ka la 5 o Aperila. I kekahi la ae no, ua lohe mai no makou ua hooauheeia o Li e Keridana me ka pio pu mai iaia o na tausani koa kipi he nui wale.
            I ka la ehiku, ua hoouna aku o Kenela Kalani i kekahi palapala ia Kenela Li, e noi aku ana iaia e haawi pio mai iaia iho me kona puali. Ua nui na palapala a laua i kakau