Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 18, 4 May 1865 — Page 3
Ka Nupepa Kuokoa.
aku ai i kekahi a i kekahi, a o ka pomaikai i loaa mai, oia no ka haawi pio ana mai o Kenela Li iaia iho a me kona puali koa ia Kenela Kalani ma ka la Sabati, oia ka la 9 o Aperila iho nei. Ua haawi mai lakou i ka lakou mau pu, me ko lakou hoohiki iho, aole lakou e kaua hou i ke Aupuni o Amerika Huipuia. O keia puali ka puali akamai a koa loa o na kipi, a o Li no hoi, oia no ko lakou Kenela akamai loa. Malalo o kona malu i hoouka iho ai kona mau koa i na kaua weliweli he nui, a ua lanakila pinepine no lakou ; elua o lakou hoouka ana ia Marilana a me Penesilevania, a eha o lakou makahiki i malama ai ia Rikemona. Ano, ua pau ua puali la, ua kakaawale, a ua hoi aku i ko lakou mau home. E mau no auanei ka hooloihi ana o ka puali koa kipi e ae e hakaka ? E lilo koke ana ia Kenela Kalani o Danevile, alaila, e hooukaia no o Ioanepohaku e ia a me Kelemana i ka manawa hookahi. Ua manao makou e pio ana noia e like me ko Li pio ana.
Ke Kaua ma Panama.
Ma ka la eiwa iho nei o Maraki, ua hookahuliia ke Aupuni o Panama. Ua holo aku ka Peresidena iluna o ka moku kaua Amerika o Sana Maria ka inoa, oia kekahi o na moku i hoolewa ai i ko kakou Moi ia Kauikeaouli i ka makahiki 1854. Ua kohoia i Peresidena hou, o Mika Kolumeke, no ua Aupuni hololua la. Ahi Weliweli ma Piladelepia.
Ma ka la 8 o Febuari iho nei ua a ae kekahi ahi nui ma Piladelepia, ma ka aoao o ke kulanakauhale i noho paapuia e na kanaka. Maanei iloko o kekahi apana kula i waiho ai na tausani barela aila honua, elua a ekolu paha. I ka hora elua o ka wanaao, ua ikeia aku ke ahi e a ana mawaena o na barela aila, a ua laha ae a nui loa i ka manawa pokole me he mea la he pauda. Ia wa no lapalapa nui ae ke ahi ma keia mau parela elua tausani, e hoouna ana i ke aouli i ka uahi pohukuhuku. O na kanaka e noho koke mai ana, ua holo aku lakou mai ko lakou wahi moe aku a hiki i ke alanui a holo loa aku no ko lakou ola. O ka aila e lapalapa ana iloko o na barela e a ia ana, ua kahe aku i ke alanui, a kahe pololei loa aku me he muliwai ahi la. Ua pakaawili ka wela o ke ahi iuka a ikai, a oia ka mea i pau ai o na hale i ke ahi, me na pohaku paepae kekahi ua naha pu ae mawaena me ka wela nui loa. O na kanaka, na wahine me na keiki ua moa i ke ahi ma na alanui, me he mea la, ua ko-alaia. Iloko o kekahi hale o Kapena Wale me kana wahine me na keiki ehiku. Ua lele mai lakou mai ko lakou wahi moe mai a holo aku i ke alanui, i ko lakou wa i hiki aku ai aia lakou iloko o ka muliwai ahi. Ua pakele mainoino mai lakou ; aka, ekolu o lakou i apoia mai e na lima menemene ole o ke ahi, oia hoi o Wale wahine me ke keiki uuku e hii ana, nona na makahiki elima, a me kana kaikamahine nui nona na makahiki he 16. Ekolu poe kino make e aku i loaa no ma ke alanui, ua hele a papaa, ua make no kekahi poe iloko o na hale me ka uhiia iho a paa e na mea i haule iho maluna. O ka nui o na hale i pau i ke ahi he 47. Ua nui wale na eka aina i paa pu i ke koena a ke ahi, me na pa i ai ia e ke ahi. He mau tausani kakaki kekee ke waiho mokaki ana ma kahi o na barela i a ia ai. O na kanaka i pakele, ua auwana wale iho no lakou ma na keena lehu o ko lakou mau hale, me ke kaumaha.
No Mobile.
E like me ka makou mea i hai aku ai i kela pule aku nei, oia hoi ka hiki ana o Kenela Kamika me kona puali ma ka muliwai la ma ka aoao hikina o ke kaikuono o Mobile ma ka la 23 o Maraki, a malaila kona wahi i halawai ai me ka puali koa umikumamakolu malalo o Kenela Geranagera (Granger). I ka la 25 hele aku lakou i Balakele (Blakely), he wahi kulanakauhale ma ka welau aku o ke kaikuono ma ka nuku o ka muliwai Teneko (Tensaw) he 12 mile ma ka hikina akau aku o Mobile. Ma ka la 26 hiki aku ka puali umikumamakolu, a kekahi la ae hoomaka ka hoopuni ana i kekahi papu ikaika ma ka Lae Sepania. Ma ka la 31, ua kauia na pu kuniahi nui me na pu hoolele poka pa-hu ma ko lakou wahi ; ia manawa no hoi ku mai elima moku hao me na moku laau, a ia wa no ko lakou ki ana aku i ka papu. Elua moku hao Monita piho i pahuia e ke torepido ma kahi papa-u e ka wai e kokoke ana i ka papu. He mau moku laau ko na kipi aole nae he pilipili aina iki mai. Eono a ehiku paha tausani koa kipi iloko o ka papu. He one wale no ka aina, he haahaa no hoi a puni ua papu la. Ua okioki liilii ia nae e na muliwai liilii, oia na lala o na muliwai Teneko a me ka muliwai Mobile. Ua haiia mai nei ua lilo ka o Selema (Selma) kekahi kulanakauhale nui ma ka muliwai Alabama iwaena o ka moku aina Alabama i ka puali koa lio o Kenela Toma.
No Mesiko.
He nui na nuhou mai Mesiko mai. Ua maopopo io no ua lilo o Oahaka (Oajaca) ka poe Farani, me ka lawepio pu mai i na kanaka Mesiko 4000. O Oahaka, oia kekahi o na kulanakauhale nani ma Mesiko ; elua haneri mile ma ka Hikina Hema o Mesiko He 25,000 ka nui o na kanaka, a ua nui no hoi ka waiwai. Aia o Huarese (Juarez) ka Peresidena ma Kihuahua (Chihuahua,) ma ka aoao akau o Mesiko me kona puali koa. Ua olelo waleia ua holomalu aku o Kotinara (Cortinas) mai ke alo aku o Masimiliama (Maximilian) a hui me ka puali koa Mesiko, a ke hele nei i Matamorasa (Matamoras).
Ka Hoopaapaa mawaena o Maximiliana a me ka Pope.
Ke hoopaapaa nei o Maximiliana me na Bihopa Katolika a me ka Pope. O ke kumu, oia no ka hoolaha ana ae o Maximiliana, e hoonoaia na ano hoomana a pau, oiai no nae o ka hoomana Katolika Roma ka hoomana o ke Aupuni ; a ua hoole aku ia aole e hoihoi hou ia na aina i lilo i ke Au, puni malalo o ka Peresidena Huarese i ka makahiki 1857 a me ka makahiki 1859 i ka Aoao Hoomana o ke Aupuni. Ua kakau mai ka Pope iaia i kekahi mau palapala huhu. Ua hana iho o Maximiliana i kekahi olelo hoohiki i pai ia ma Europa e hoike mai kona manao no ka mea i kueia mai ka pii ana a hiki i ka Noho Alii o Auseturia. I ka nana aku me he mea la ua makau ia o hoopauia mai kona noho ana ma Mesiko. I na la mua o Maraki, ua hiki ae o Petero Secalete (Peter Scarlett) he Elele mai a Vitoria mai, ke Aliiwahine o Beritania ma ke kulanakauhale o Mesiko, me na leta hooluolu no Maximiliana a me kana wahine i kakau maoli ia no e ko Vitoria lima ponoi.
No Europa.
O na lanakila kaulana ana o ke Aupuni o Amerika Huipuia maluna o na kipi iloko o keia au kaua ka mea nana e hoouluku mai nei na manao o na kanaka ma Europa. Ma Geremania, ua kuai nui ia na palapala kala o Amerika Huipuia, nolaila ke kumu i hoounaia aku ai ke gula mai Europa aku a Amerika. Ke mau nei no ka hoopaapaa mawaena o Perusia a me Auseturia no Kelewiki a me Holokene. Ua manao iho o Perusia e lilo keia mau aina nona, alaila hana iho i auwai mai ke kai Baletika aku a hiki i ka Moana Atelanika.
Hunahuna mea Hou.
Ma ka hoopaapa ana o ka Hale Ahaolelo o Karolina Akau, i kela malama i hala aku nei, ua hoike mai kekahi hoa o ka Ahaolelo i ka ikaika holookoa o ke Aupuni Kipi, oia hoi he 121,000 wale no ka nui o na kanaka. Ua ninauia kahi i loaa mai ai o ia manao ona ; ua wehewehe mai ia mailoko mai o kekahi palapala mai Rikemona mai.
Ke Kaua ma Kinetona ma Karolina Akau.
NU IOKA, Maraki 15. Ua hai mai ka elele o ka nupepa o Herala o Nubena, Karolina Akau i ka la 11 o Maraki, ua kauaia kekahi o na kaua weliweli loa ma ka la 10 o Maraki, oia ka Poalima i ka manawa i hiki aku ai ka puali koa Aupuni malalo o Kenela Koke (Cox) i Kinetona. Ua lohe iho no hoi na Kipi i ke kokoke ana'ku o Kenela Kauka (Couch) me kekahi hapa o kekahi puali koa. E hele ana ia e hui me Koke ; a o ke kumu keia o ko lakou hoonaukiuki loa ana a hoouka mai. Ua hoouka mai lakou, a emi hope, hoouka hou a emi hope, pela ko lakou hana a umi a lakou hoouka ana ia la. Nolaila, ua hookuu loa aku lakou i ko lakou huhu ma ka aoao Hema, aka, i kekahi manawa ua lele mai no lakou iluna o ka puali holookoa, me ko lakou manao o ko lakou nui ke kumu e pio ai na koa Aupuni ia lakou. Ua ku iho no na koa Aupuni ma ko lakou kulana me ka makau ole, no ka mea, ua ku ka paila o na Kipi i make ma na wahi a pau. Ua kaua mai no nae hoi na koa Kipi me ka wiwo ole, a ua kaulana no ko lakou mau inoa. Ma ka po o ka Poalima la 10 a me ke kakahiaka o ka Poaono o ka la 11, ua hele mai na puali koa o Kauka i Wileminetona a hui me Kenela Koke, a nolaila ka pomaikai i loaa i ke Aupuni ; aole nae i lohi na Kipi i ka hoike ana mai. Nolaila, ua emi hope aku lakou i ka wa hookahi me ka haalele iho i na wahi e kue mai ana ia lakou ma keia aoao o ka muliwai Nuse. Aia nae lakou i keia manawa ma ka aoao Akau o ka muliwai, me ka uapo i puhi hapa ia i ke ahi e ae aku ai a hiki i Kinetona. O ka moku hao Nuse i kaena nui ia iho nei e na Kipi, ua puhi hapa ia. Ua hahai aku no na puali koa Aupuni ia lakou, a he mea kanalua ole no paha e hana no lakou i mau waapa kao me na laau maluna iho o ka uapo i puhiia i ke ahi i alanui no na kaa mahu e hiki ai ke hele. Ua hai mai no hoi ua Elele la aohe pilikia o ka hoemu ana'ku i na Kipi ihope ma kahi a lakou i manao iho ai he pono ke ku.
No Mobile.
NU IOKA, Maraki 20.
Ua hai mai ka Elele o ka nupepa Herala o Mobile o na Kipi i mahuka mai iloko o na puali koa Aupuni mai Mobile mai, a na lakou i hai mai ke haalele mau nei na puali Kipi ia Kulanakauhale, mai ka la mua mai o Feberuali. Ua hele aku kekahi o ia poe i Karolina Hema, aka aia no nae he 15,000 koa Kipi maloko a mawaho o ua Kulanakauhale la. O ka nui o keia poe koa, he poe kamaaina no nolaila, he poe kamalii nae ka nui, a he poe elemakule me ka poe nawaliwali.
Ke kali nei na koa Aupuni o ka hoouka mai o na koa Kipi i na la a pau, a nolaila ka mea i hoouna ai o na Kipi i ka lakou mau wahine me na keiki i kahi e. Ua pilikia loa ka poe ilihune o ia wahi. Ua kuai ia ke kulina malaila no na dala he umikumamalima no ka busela hookahi, no ka palaoa elua dala me ka hapalua o ka paona hookahi. O ka pepa dala hookahi ua kuai ia no na dala he iwakaluakumalima ma na pepa Kipi.
(I ka po ana iho ua loaa mai na nuhou malalo iho.)
He iwakalua tausani kukaa pulupulu i pailaia a kukaa ia ma ka huina o ke alanui hao o Mobile, me ke alanui hao o Ohio, i hoomakaukauia no ka lawe ana'ku iwaenakonu o ka aina, o hooiaio mai auanei na Kipi i ko lakou nawaliwali no ka paa ana i ke Kulanakauhale. Ua manao na kamaaina e puhi ana o Kenela More (Maury) i ke Kulanakauhale i ke ahi, i na e haalele ia. I ke ahiahi o ka la 8, he ino nui kai hiki mai ma ke kaikuono o Mobile, a he iwakaluakumamaha paha hora ka loihi o ia ino ana. Elua moku lawe ukana o ke Aupuni i hooukaia i kula ; a he wahi pilikia uuku no ka i loaa i kekahi mau moku e ae.
Na palapala.
Kaua Kuloko ma Waimea.
Aia ma ka Ekalesia o Waimea Kauai keia kaua kuloko. Ua hoomaka keia kaua maloko o ka naau o G. B Lowela ke Kahu hope o ia Ekalesia, ua hakaka ia me kona mau kuko iho, a me ke Diaboro, a ua lanakila ke diaboro maluna ona. A i kona pio ana, hiki ole ia ia ke hana pono i ka hana a ka Haku i haawe ai ia ia. Nolaila waiho iho la ia i ka Ahaaina a ka Haku, aole i malama ia a hala na makahiki ekolu. E hoolilo ana nae no ka hookamani o na hoahanau ke kumu o ka waiho ana. Ia ia e hookamani ana pela, poha mai la kona hewa he moekolohe, ma ka waha o na mea ike, a lohe hoi he nui. A hoopau ia oia e ka Ahahui o na Ekalesia o Kauai nei. Ku ae la ia a alakai aku i ka poe like me ia, a hoomaka aku la i ekalesia hou, ano e, a kue i na hana ana i hana'i i na makahiki he nui i hala ae nei. A haawi aku la i na Luna i hahai mamuli ona i mau Kahunapule, a ia lakou ka malama i ka ahaaina a ka Haku, a me ka bapezito ana, e ae ana hoi i na mea a pau i makemake e lilo i mau hoaai ma ka ahaaina a ka Haku, na hoahanau, na hoomaloka, Pope, Moremona, makua, keiki, moekolohe e like me ia, a pela'ku. Pela kona hoolaulea ana i kanaka mai Hanapepe a hiki i Mana, e ahaaina pu ana me kanaka, ma kela apana keia apana, i kela Poaono keia Poaono. E like me Apesaloma i aihue ai i ka naau o ka Isaraela, a kipi kue aku la i kona makuakane ia Davida. Pela no ia i hele kue mai ai me kona poe he nui, i kona makua ka ekalesia o Waimea, i hookumu ia e Wini, a i kukuluia e Gulika a me ua o Lowela he kanaha paha makahiki. Ke hoohiolo hou nei, a ke wawahi nei, a ke kukulu nei i hale hou ano e !
A ma ke kakahiaka o ka Poaha la 27 o Aperila, makahiki 1865 nei, hooholo iho la ka ekalesia o Waimea, ka poe e kupaa ana ma ke kahua mua, e hoolilo ia Poaha i la hookiai, pule, mihi, a hoomaikai i ke Akua, no keia pilikia nui, no keia kaua kuloko, ua hooholo no hoi lakou, e malama i elua halawai pule maloko o ka Luakini, i ka hora 9, a me ka hora 3. Ia makou e hoi ana i ka hale, ike aku la makou i na kanaka e naholo mai ana, no ka mea ua kuahaua aku kela aoao ia lakou e hele nui mai e komo i ka Luakini, e lawe no lakou, a e kipaku ia makou iwaho.
Ia lakou e houluulu ana no ka hele i ka halepule, hiki e mai la ka hora 9, a akoakoa lokahi mai la makou ma ka halepule, e pule ana, a e himeni ana, a e hai ana i ka olelo. Aole i liuliu a hiki mai la kekahi poe o lakou, a hookipa maikai mai la makou iloko o ka halepule, me ka malu, a me ka hoolohe i ka olelo a ke Akua.
A pau ka halawai, hoomaka makou i ke kula i ka poe hooikaika, no ka mea, ua kauoha ia pela ma na halawai apana, aole nae i hiki ia makou ke hapai ia hana, no ka mea, komo mai la o Lowela a me kona poe a pau, a piha loa ka hale mai o a o, mai luna a lalo, a pane ae la kekahi o lakou, o ka mea i kapaia o Kahele, "o ka poe e makemake ana ia Luka i Luna hoomalu no keia Aha. Kau ka lima iluna." O like ae la na lima o lakou a pau, a pela no i ke Kakauolelo, a me na mea a pau a lakou i hooholo mua'i ma kahi e.
Ku mai la o Kahele ke Kakauolelo, a heluhelu mai he olelo hooholo, e hoole ana i ka moekolohe o Lowela, e hoole ana i ka mana o ka olelo hooholo a ke Komite o ka Aahui Euanelio o Kauai, e hoopau ana ia Lowela mai ka oihana Kahunapule aku. E hoohewa ana ia Kauka Kulika, a me na Kahuna e ae i hele mai a lawe wale i na oihana ekalesia o Waimea nei, e hooholo ana hoi e koho hou lakou ia Lowela i Kahunapule no lakou, a hiki i kona make ana, no ka mea, aole mana o na ahahui, aia no ia lakou ka mana, a me ke Akua.
Noi mai o Lowela, e heluhelu pakahi na pauku, a e hoakaka kela mea keia mea i kona manao. Ku mai la kekahi o lakou a hoakaka mai i ka hewa ole o Lowela. Ilihia iho la kekahi poe o ko makou aoao. Ku mai la o Kauai, a hoike imua o ka Aha me ka wiwo ole, i ka ae ana mai o Lowela imua ona, ua apo oia, a ua honi aku i ke kaikamahine a Uilama ia laua e hookani ana i ka piana maloko o ka Halepule, a me ko Lowela hai ana mai imua ona, "he haole hewa no wau, ua moekolohe au me kekahi poe wahine, a o Emale, oia ka'u wahine i hana mai lealea pinepine ai." Me ko J. Kauai hoohiki imua o ke Akua, ua ae pono io mai o Lowela i kona moekolohe, me kona olelo aku imua o ka Aha. " Ke alakai nei o Lowela ia oukou ilalo i ka lua ahi, ilalo i ka po." Ku mai o Lowela, a ae mai imua o ka Aha, ua honi aku no ia i ke kaikamahine i oleloia maluna, a hoole mai hoi i kona ae imua o Kauai i ka moekolohe me Emare, a me na wahine e ae, "he olelo haku wale no ia na Kauai."
Ku mai o S. Ili, hoahele o M. Kuaea, a ninau ia Lowela, penei : " Ua honi io aku anei oe i ke kaikamahine a Uilama ?" Pane mai o Lowela, "ae, ua hewa no au ia hana ana."
Ku mai o Nawaalaau, a hoike mai i ka hana pono ole a Lowela i ka wahine a Namakahelu. Ku mai o Lowela, a hoakaka nona iho. Ku mai hoi o Kahele a uhiuhi ae ia mau hewa o Lowela, aole nae hiki, ua akaka loa. Ku mai o Uilama a hoike i ka huhu o Lowela i ka paani o kona kaikamahine me kekahi haole elemakule malihini, a kipaku ia ia mai ke kula pa-ko-li aku, manao ia, he huhu lili kona i ka launa me kela haole, e maopopo ia ma kona kii ana e honi ia ia mahope. Ku mai nae o Lowela, a olelo mai, "o ka'u hana mau no ia, e huhu, a e ao aku i ka poe haumana hana hewa."
O Kalalau, oia kekahi i ku mai a olelo, '" ua hai mai no o Lowela, imua o ka ekalesia. Ua hewa au e like me ka mea e wawa ia nei, ua poholo au iloko o ka lua hohonu," aole anei ia ka moekolohe ? Oia no, aole mea e ae i wawa ia nona, e like me ka moekolohe.
Mahope aku, ku mai o Kauka Mika a hoike i ko Lowela ae pono ana imua o lakou ke Komite o ka Ahahui ekalesia o Kauai, i kona moekolohe, nolaila, aole lakou imi i hoike.
Ku mai ka Luna hoomalu e ninau no na olelo hooholo a lakou, a ua hooholo ia e lakou me ka hoole mau aku o J. Kauai, i ka pono ole o ka lakou hana, a me na olelo hooholo a lakou, he hana naaupo.
Mamua o ke koho ana o lakou ia Lowela i Kahunapule no lakou, hai mai o Lowela, ua loihi kuu kali ana e nana i na ouli o ka ke Akua hana, a ua maopopo ka ! ia ia i keia wa, ua ae mai no ke Akua e lawelawe i kana hana ma ka hahai ana o ka hapanui ia ia, ana i aihue ai i ka naau o kanaka, me ka helena o ka make, a me ka wai o ka niu.
Mahope o keia mau mea a pau, koho lakou, (hoahanau k. hoahanau w. ka poe mawaho, makua, a me na keiki) i kekahi mau Kahu waiwai, ua kue keia i ka palapala hoohui, e olelo ana, na na hoahanau kane hihia ole. Ua hihia nae lakou, ua kapaeia lakou mai ka ekalesia o Waimea nei, no ko lakou haalele ana i ka ekalesia o ka Haku ma Waimea nei, a hahai i ke kanaka hewa a kukulu i ekalesia hou, ano e, kue i ka ekalesia o ka Haku ma Wailea nei, a ma Hawaii nei a puni, a ma Amerika a puni. He keu keia a ka haole hilahila ole, a me na kanaka e hahai nei. Nani ke kipi, a me ka lawe wale i kahi o ke Akua no lakou. E na haipule mai Hawaii a Amerika, mai hooki i ka pule no ka ekalesia o Waimea nei. I hookupaa ia ka ekalesia, na Kahu, na Luna, na hoahanau, a me na hooikaika e kupaa mau nei, aole i puehu i ka puahiohio a Lowela ma e wili nei i ka opala o Waimea nei.
KANAWAI HOU.
HE KANAWAI.
E HOOPAU AI I KA MOKUNA 10 O KE KANAWAI KIVILA, A E HOOPONOPONO AI I KA OIHANA AO PALAPALA.
NA AINA I HOOLILOIA NO NA KULA, A ME NA HALE KULA, A ME NA KAHUA HALE PULE.
Pauku 32. He mana ko ka Papa Hoonaauao e hoolilo aku ia hai na aina i hooliloia, a e haawiia'na paha ma keia hope aku, i mea e hoonaauao ai i na kanaka, ma ke kuai maoli, ma ka hoolimalima, a ma ke ano e ae paha.
Paliku 33. E malamaia na dala a pau, a me na loaa e ae i loaa ma na aina o ke Aupuni i hooliloia no ka oihana Hoonaauao, i puu dala okoa, e hoomoe ia, a o ka ukupanee i loaa mai malaila, oia wale no ka mea e hooliloia, e like me ka mea a ka Papa e hooholo ai i kela me keia manawa, e pono ai ka oihana hoonaauao.
Pauku 34. Na ka Papa Hoonaauao e hoike pololei i ke dala a pau i loaa ma ke kuai ana, a hoolimalima ana, a haawi ana ma ke ano e ae paha, i ka aina i olelo mua ia ma keia kanawai, iloko o kana palapala hoike i ka Ahaolelo.
Pauku 35. O na kahuahale kula, a me na kahua halepule, aole i pili i kekahi kanaka, a ahahui paha, a me na aina a pau e pili pu ana, i haawiia e ke Aupuni, a na ke Aupuni paha, i mea e pono ai ka naauao a me ka pono o ke Akua, e hookoe ia he waiwai ia no ke Aupuni, oiai e hanaia'na e like me ke kumu i haawiia ai na ka Papa Hoonaauao e malama ; ina aole i hanaia e like me ka manao i haawiia'i, aole e emi malalo o ka makahiki hookahi, alaila, e hoihoiia ia mau kahua i ka poe haawi mua, a i ka lakou mau hope paha, ma na aina a pau i kuaiia a i hoolilo ana paha.
Pauku 26. Ma na wahi a pau ina no ke Aupuni kekahi aina i oleloia ma ka pauku maluna iho, a no kekahi kanaka mahele, alaila, e manaoia no, ua komo na halekula a me na halepule iloko o ko ke Aupuni hapa, a pela no e manaoia'i, ina e kuai ia a hooliloia paha ka aina.
Pauku 37. Ina e makemakeia ke kahua halekula, aole nae he kupono ma ka aina o ke Aupuni e like me ka aina o kekahi kanaka, alaila, e hiki no i ka Lunakula o ia apana ke lawe kauwahi o ka aina o ua kanaka la i kahua halekula, aole nae e oi aku mamua o ka hapalua o ka eka hookahi ke ukuia'ku ka mea nona ka aina i ka uku kupono ; aka, i na e like ole ko laua manao no ka uku kupono no ua wahi la, alaila, e haawiia na kekahi mau kanaka kuikawa ekolu e hooholo no ka uku kupuno, a e koho ia lakou penei : Na ka Lunakula e koho i kekahi, na ka mea aina e koho i kekahi, a na ia mau mea elua e koho i ko lakou kolu. E hiki no i ua poe kuikawa nei ke hoolilo ae i ke kahu halekula ma kahi e ae, aole ma kahi a ka luna i manao ai, ke manao lakou o ia ka pono, aka, aole e pono ke hooliloia ma keia pauku ka pahale noho, a me ka ilina kupapau, o kekahi kanaka me kona ae ole.
Pauku 38. Na ka Papa Hoonaauao e imi i mea nana e ana i na aina a pau, a me na kahua halekula a me na kahua halepule i oleloia ma keia kanawai, a e kope ia ma ka buke, a e waihoia ua buke nei maloko o kona hale oihana, no ke Aupuni o ke Alii ; a e hiki no i kela mea keia mea ke nana i ua buke la. E ukuia ke ana ana noloko ae o ke dala uku panee o ke dala loaa mai ma na aina i haawi ia no na kula.
Pauku 39. E hoolohe na kamalii a pau, malalo o na makahiki i manaoia ua oo, i na olelo kupono a ko lakou makua ; e hoolohe mua i ka makuakane, a mahope i ka makuahine : a ina hookamaia e like me ke Kanawai, e hoolohe i na olelo kupono a na makua hanai, a i ole ka makua ponoi, aole hoi makua hanai, e hoolohe i na olelo a na kahu i hookohuia e like me ke Kanawai. A ina mau ka paakiki o kekahi keiki ma ka hoolohe ole, e hiki i kela a i keia Lunakanawai Hoomalu a Apana paha, ke hoopii mai imua ona na makua kahu paha, e kena aku e hopuia ua keiki nei, a e laweia mai imua ona ; a ina i maopopo i ka Lunakanawai ua hewa kela keiki, no ka paakiki mau i ka hoolohe ole, e hoopai no oia i ua keiki nei ma ka hoopaahao ma ka hana oolea, aole e oi aku i na la he umi. Aole nae e pili keia Pauku i na keiki malalo o na makahiki he umi.
Pauku 40. Aia no i na makua, oia hoi ka makuakane ka mua, a mahope ona ka makuahine ; a i na ua make laua, aia no i na kahu i hoonohoia e like me ke Kanawai, ka hooponopono i ka hoonaauao ana i ka lakou mau keiki malalo o na makahiki ua oo. E hiki no ia lakou i na manawa a pau, ke kii aku a loaa mai ka lakou mau keiki ma ka palapala hookuu kino ; e hiki no ia lakou ke hoopii kupono i ka lakou mau keiki, i mea e pono ai ; ae nohopono na makua a me na kahu imua o ka lakou mau keiki, i kumu hoohalike ; e hanai pono ia lakou, a e imi i ka naauao no lakou, e hooikaika e ao ia lakou ma ka pono Karitiano ; e pale aku i ka palaualelo a me ka hana kalohe mai o lakou aku, e ao pinepine ia lakou ma ka hana lima ma ka ikonome a me ke kupaa i ke Alii ; a he mana no ko kela a me keia Lunakanawai o ka Ahahookolokolo Kiekie, a o kekahi Aha Kaapuni paha, ke hoopiiia imua ona kekahi makua no kona hoowalewale ana i kana keiki e noho naaupo, a e hana kolohe, e kenaia'ku e hele mai ua makua nei imu ona, a ina e maopopo ma ka hookolokolo ana, ua hewa io ka makua, alaila, e haawiia ua keiki nei malalo o na makahiki oo, e noho me kekahi kanaka ano maikai, nana e malama a e hanai, a e ao hanai, e ao aku ia ia ma na hana maikai e pono ai, a e ao pono aku ia ia ma na kumu mua o ka naauao. Pauku 41. Ma ka Papa Hoonaauao i kela eono keia eono makahiki, mai ka M. H. 1860 ka hoomaka ana, e helu i na kanaka a pau loa o keia Aupuni, e hoike ai imua o ka Moi a me ka Ahaolelo, e noonooia e lakou. E kakauia no ma ka lalani okoa ka nui o na kanaka ma kela apana keia apana, me ka nui o na kane a me na wahine, a me na mea e ae a ka Papa Hoonaauao e hooholo ai, i mea e maopopo ai ka mahuahua ana a me ka emi ana o na kanaka.
Pauku 42. I mea e hiki ai i ka Papa Hoonaauao ke hooko i ka pauku maluna iho he mana kona e ninaninau i kela kanaka keia kanaka no keia mea, a hai mai na kanaka a pau i na mea a na Luna Helu o ka Papa Hoonaauao e ninau ai, pololei ka helu ana i na kanaka ; a o ka mea hoole aole e hai pololei mai e like me ka ninau ana, e hooukuia no ia aole e oi aku mamua o na dala elima, ke ku ka hewa ia ia ma ka hookolokolo ana imua o kekahi Lunakanawai Hoomalu a Apana paha.
Pauku 43. Na ke Kuhina Waiwai e hookaa i na kikoo a pau o ka Papa Hoonaauao no ka helu ana i na kanaka, noloko ae o ke dala o ka waihona i hookaawaleia e ka Ahaolelo no keia mea.
Nalowale !
MA KA LA SABATI IHO NEI MAWAEna o keia kulanakauhale a me ka mala ko a J. H. Wood ma Nuuanu, ua haule kekahi PINE UMAUMA. E uku makeponoia no ka mea nana e hoihoi mai ma ka HALE KUAI BUKE o H. M. WINI, a i ole ia ma ke keena hana o ke KUOKOA 179-1t
HUA KUKUI, HUA KUKUI.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA O ke kuaaina, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, he hoaloha no oukou no na kau i hala ae nei, ma ke kuai Pepeiao Laau ana. Ua hala aku la ia kikina, he AU HOU keia, a ke kahea aku nei au, e kuai no au i na HUA KUKUI i kalua ia a moa, alaila, e ki-ke ia ka iwi a pau, a o ka IO wale no ke lawe mai, e hoomaemae i ka la a maloo maikai. A e haawi no wau EKOLU DALA ME HAPALUA ($3.50) no ka barela hookahi. I ka poe e imi ana i kela, a lawe mai, e loaa ae wau ia lakou ma ka Halepohaku o M. Kekuanaoa, ma AIENUI E WIKI, MAI KAULUA !
CHUNG HOON & CO. Aienui, Honolulu, Mei l, 1865. 2-3m
HANAU.
Aperila 3, ma Moanalua, Oahu, hanau o Kaililaukea w, na Kahawai me Kalua.
Maraki 18, ma Puahia, Waikiki, Oahu, hanau o Jos. Kamakahuki w, na J. Kamai me Kaapa.
MARE.
Aperila 15. Ma Honolulu, mareia o Mainae k. me Kalawahine,
Aperila 17, Ma Honolulu mareia o Kawaha k, me Halekulani w,
Aperila 21, ma Honolulu mareia o Kapau Okuu k, me Maria Mahuna w.
Aperila 25, ma Honolulu mareia o S. Mauli k, me Hoomana w, no Lahaina laua.
Mei 1, ma Honolulu, mareia o Nahau k, me Hinaieleele w. Na Rev. H. H. Pareka lakou i mare.
MAKE.
Aperila 28, Honolulu, Oahu, make o Makakaualii w.
Mei la 1,ma Honolulu, Oahu, make o Alapuka w.
Aperila 10, ma Kakahana, Oahu, make o Wahapuu.
Aper. 10, ma ia wahi no, make o Kaupono.
Aper. 24, ma Moanalua, Oahu, make o Kalama k.
OLELO HOOLAHA.
UA HOOHOLOIA MAI MAUA NA MEA nona na inoa malalo, e ka Mea Mahaloia A. M. Kahalewai, ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o Maui, i mau Luna Hooponopono Waiwai no KEKUHAULUA, o Kanaio, Honuaula, Maui, i make aku nei. Nolaila, o ka poe a pau i aie mai ia ia, a me ka poe ana i aie aku ai, e hele mai lakou imua o maua, ma Kanaio, Honuaula, me ka hoomaopopo mai, ina he mau aie kupono ; mai keia la aku a hiki i ka la hope o Mei e hiki mai ana, oi makaukau ole maua e hoihoi i ka maua oihana mamuli o ke Kanawai. KEAKA (w.)
MAI (k.)
Na Luna Hooponopono Waiwai o Kekuhaulua. Lahaina, Aperila 5, 1865. 179-4t*
OLELO HOOLAHA
I KA POE MEA HALE KUAI O KEIA mau mokupuni, ke kauleo mua aku nei au ia oukou Mai hoaie wale mai i kuu wahine mare, ia LOKA, (Hapa Paniolo.) no ka mea, ua haalele pinepine oia i ko maua wahi moe, me ke kue i na kanawai o ka Moi a me kona maluhia, a o ka mea hookuli, nona iho ia poho. Me ka mahalo,
AKEU (Pake.) Waioli, Aperila 24, 1865. 179-1t
OLELO HOOLAHA.
E IKE NA KANAKA A PAU A ME na Haole, ke nana mai lakou ; owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa aku nei au ia oukou, mai hookuu wale i na Lio, Pipi, Hoki, Miula, ma kuu aina, oia O MALUAWAI, i waiho ia ma Kalihi-uka. Ina o ka mea hookuli, a loaa i kuu Luna malama aina, oia o Napua, e hopu no a paa a hana e like me ke kanawai ; a mai hele wale hoi i ka wahi lai, ua kapu loa. A no ka oiaio, ke kau nei au i ko'u inoa.
M. KEKUANAOA. Honolulu, Mei 1, 1865 179-1t
OLELO HOOLAHA.
OWAU O LONOAIAKA KA WAHINE mare a NAIPU. ua haalele mai oia ia'u me ke kumu ole, a ua holo aku i kumukahiki ma Onomea, Hilo, Hawaii. Nolaila, ke kauoha aku nei au ia ia e hoi mai, ina aole oia e hoi mai, e hana no au e like me ke Kanawai. LONOAIAKA. Puunui, Honolulu, Aper. 26, 1865. 172-2t*
OLELO HOOLAHA
NO KA MEA, UA HAALELE MAI ka'u kane mare, O KEKUNI. i ko'u wahi moe, no na makahiki eha, me ke kumu ole. A ke kauoha nei au ia ia e hoi mai, aka, aia oia me ka wahine manuahi e noho nei, ina aole oia e hoi mai e hopu no au ia ia a e lawe ia ia imua o na Lunakanawai.
KAPULE (w.) Puunui, Honolulu, Aper. 29, 1865. 179-1t*
E HELE MAI OUKOU !!
— HE —
50 KANAKA PAAHANA E MAKEMAKEIA NEI.
KE MAKEMAKE NEI MAKOU I MAU kanaka paahana no makou ma na Mala Ko. E haawiia no mamua ke aala i ko oukou wa i hele mai ai, oia hoi keia, he KANAHIKU Dala !
A e haawi mau ia no hoi ka uku malama. E hele wiki mai oukou, a e ninau ia ALDRICH, WALKER & CO.
OLELO HOOLAHA !
I KA POE A PAU E NONOI MAI ANA e hooponoponoia ka waiwai o ka poe make ma ka Apana Hookolokolo Elua, o ko Hawaii Pae Aina. Owau i hoonohoia i Lunakanawai Hooko Kauoha, no ka waiwai o ka poe make. Ke hai aku nei au, mai keia la aku, aole e hanaia ia mau nonoi ana ma kahi e, ma ke Kulanakauhale wale no o Lahaina, Maui, kahi e hana ai.
No ka mea, aia malaila na Buke a me ka Moolelo o kekahi poe i make mamua, a ua pono ole ke hanaia ma kahi e, o huikau, a hoopapaa, a lilo i mea ole ka hooko ana a ke Kanawai. Aole pono ke kakau a hiki i ko'u wa e hele kaapuni ai, no ka mea, elua wale no o'u hele kaapuni ana i ka makahiki. Ua loihi ka waiho ana e kali ai, a nake e paha kekahi poe i nonoi mai, a poho wale ko oukou dala, me ka pau ole hoi o ka hana. E hele, a e holo mai no ma Lahaina, Maui, a e loaa no au ia oukou ma ko'u Keena Hookolokolo Kauoha, i na la noa a pau.
Owau no me ke aloha ia oukou,
A. M. KAHALEWAI.
Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Maui, Aperila 7, 1865. 176-1m
AHAHUI LAHAINALUNA.
O KA'U NO IA E KAU LEO PINEPINE aku nei ia oukou e na hoa o ka Ahahui Aloha o Lahainaluna, a me na mea e ae e makemake ana e lilo i mau Lala no ua Aha la e hele mai. E hele mai no ! No ka mea, e hoike ana ke Kulanui o Lahainaluna nei, ma ka Poalua mua o Mei, oia ka la 2, 1865. A oia no hoi ka wa e halawai ai ka Ahahui Aloha o Lahainaluna. A mea no a naue nui mai. Mai hoopupu oukou. L. AHOLO,
Peresidena o ka Ahahui Aloha o Lahainaluna. Lahainaluna, Maui, Aperila 6, 1865. 176-4t
OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai } O KUENE KEAWEWAHAHEE. }
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU I keia e like me ka mana i loaa ia'u mai kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie o ko Hawaii Paeaina. Nolalia, ke kahea nei au, o ka poe a pau i aie mai, a aie aku no ka Waiwai o KUENE KEAWEWAHAHEE o Waikiki Oahu i make aku nei : E hele mai lakou ma ka hale noho o S. KUPANEA (LOIO,) mauka iho o ka huina o ke Alanui Hotele me Alanui Maunakea, no ka hookaa ana'ku, a hookaa mai no na aie o ka mea i oleloia maluna iloko o na malama elua mai keia la aku.
HENELI (w.) Lunahooponopono Waiwai. Honolulu, Oahu. Mar. 23, 1865. 176-2m*
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA. UA NOI IA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei e J. C. FARWELL, e hooiaio i na Palapala Kauoha a Hakiki o Waikapu Maui i make aku nei : Nolaila, ke hoike ia'ku nei i na mea a pau, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 10 o Mei, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora e hoolohe ai ia nonoi ana mai, aia ma Lahaina kahi e hana'i.
A. M. KAHALEWAI. Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina. Maui, Aper. 14, 1865. 177-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI AU E D. KAMALO, e hookohu ia ia i Lunahooponopono i ka Waiwai o Paimaka no Kawaihae-uka Hawaii i make aku nei. Nolaila, ua kaheaia i na kanaka a pau loa, ke pili, o ka Poakolu, oia ka la 3 o Mei, i ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia noi ana mai, a me na mea hoole i hoikeia, aia ma ka Hale Hookolokolo ma Waimea.
J. WIGHT, Lunakanawai Kaapuni. Kohola, Hawaii, Aper. 1865. 177-3t*
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei e ANAPANAPA, e hooponopono ia ka Waiwai o Pu o Waihee Maui i make kauoha ole. A e hooiaio ia kana mau keiki i Hooilina, a e hoonoho i Kahu malama Waiwai : Nolaila, ua hoikeia i na kanaka a pau ke pili, o ka Poaha, oia ka la 25 o Mei, ma ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka manawa e hoolohe ai i ka oiaio o keia noi, a me na mea kue i hoikeia mai, aia ma Lahaina kahi e hana'i. A M. KAHALEWAI. Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Maui, Aper. 14, 1865. l77-3t
OLELO HOOLAHA.
NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo e WAHINEINO, e hooponopono ia ka Waiwai o Peter Doct, o Lahaina nei i make emoole aku nei me ke kauoha ole, e koho hoi i mau Lunahooponopono no kona waiwai : Nolaila, ua hoike ia, i na kanaka a pau loa, o ka Poaha, oia ka la 4 o Mei, ma ka hora 10 o ke kakahiaka, oia ka la, a me ka hora, e hoolohe ai ia noi ana mai, a me na mea hoole i hoike ia, aia ma Lahaina kahi e hana ai.
A. M. KAHALEWAI, Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua. Lahaina, Maui, Mar. 9, 1865. 177-3t
OLELO HOOLAHA,
OWAU O KA MEA NONA KA inoa malalo nei, ke hookapu aku nei au i na kanaka mea holoholona a pau loa. Ue kapu ka hele ana o ko lakou mau holoholona, Bipi, Lio, Hoki, Miula, maluna o kuu Kuleana aina ponoi ma Kahua, Hilo, Hawaii, o ka mea kue i keia mau olelo maluna, e hopu no kuu Luna ina holoholona helehewa e like meia, a e hoouku ia 1.00 no ke poo pakahi. E lilo keia i Kanawai mai kona la e laha'i ma ka Nupepa Kuokoa J. KAMAUOHA
Luna hopu, KAOPUU.
Kahua, Hilo, Hawaii, Aperila 17, 1865. 178-2t*