Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 18, 4 May 1865 — Page 4
Ka Nupepa Kuokoa.
Ka Nupepa Kuokoa.
ALEMANAKA KRISTIANO.
Malama 5. Mei, 1865. La 31.
MAH. HAPALUA MUA LA. 2 MAH. HAPALUA HOPE LA17 MAHINA POEPOE 10 MAHINA HOU 24
LA O KA MALAMA. LA O KA HEBEDOMA.
PUKA MAI KA LA. NAPOO KA LA.
NAPOO KA MAHINA.
1 Monede Po 1 5 29 6 24 Kaka.
2 Tusede Po 2 5 29 6 25 0 24
3 Wenede Po 3 5 28 6 25 1 4
4 Tarede Po 4 5 28 6 26 1 41
5 Feraide Po 5 5 27 6 26 2 17
6 Satude Po 6 5 26 6 26 2 53
7 D SAB. 5 26 6 27 3 28
8 Monede Po 1 5 25 6 27 4 5
9 Tusede Po 2 5 25 6 28 4 43
10 Wenede Po 3 5 24 6 26 P. mai,
11 Tarede Po 4 5 24 6 29 7 37
12 Feraide Po 5 5 23 6 29 8 30
13 Satude Po 6 5 23 6 30 9 21
14 D SAB. 5 22 6 30 10 11
15 Monede Po 1 5 22 6 31 10 59
16 Tusede Po 2 5 22 6 31 11 45
17 Wenede Po 3 5 21 6 32 Kaka.
18 Tarede Po 4 5 21 6 32 0 30
19 Feraide Po 5 5 20 6 33 1 13
20 Satude Po 6 5 20 6 33 1 58
21 D SAB. 5 20 6 33 2 43
22 Monede Po 1 5 20 6 34 3 29
23 Tusede Po 2 5 19 6 34 4 20
24 Wende Po 3 5 19 6 35 Napoo.
25 Tarede Po 4 5 19 6 35 7 34
26 Feraide Po 5 5 19 6 35 8 39
27 Satude Po 6 5 19 6 36 9 30
28 D SAB 5 18 6 36 10 17
29 Monede Po 1 5 18 6 37 10 59
30 Tusede Po 2 5 18 6 37 11 39
31 Wenede Po 3 5 18 6 37 Kaka.
Na La Weliweli he Umi,
KA MAKE ANA O KEKAHI MOKU AMERIKA MA KA MOANA I HOLO AKU MAI KA-
PALAKIKO A I ENELANI.
[Koena mai ka Helu 17 mai.] Aohe manao pono iki i komo mai iloko o makou no ka lawe ana ae ma kahi e i ko makou aina kakahiaka, a me ka luli ino ana o ka moku, no ka mea, ua nui loa ka pilikia i loaa mai ia makou iloko o ia manawa, aohe wa ka-o, ua haule iho na mea a pau iluna o ka papahele, a ua nahaha ma na wahi a pau. O na poki, na pikawai, na pa, na pola, na noho me na kiaha e kiloi liilii ia ana mai kekahi aoao o ka rumi a kekahi aoao. E alala ana na keiki, e uwa ana hoi na luina me ka hoohiki ino; a o ka mea oi aku mamua o ia mau mea, oia no ka uiuina oiai o na laau o ka moku, a me ka leo ho-ho o ka liu e komo nui mai ana iloko o ka moku, me he mea la he mea ola e uwe ana a e na ana iloko o ka pilikia. I kuu nana ana aku i kuu hoa eemoku ua li loa kona io i nei mea he makau. O kana wahi keiki kane uuku, ua ikeia aku no ia e huli ana i na omole laau iloko o ka pahu laau. Ua mae loa na papalina o kuu hoa eemoku me kana wahi keiki uuku e hii ana ma kona mau lima. Ua hoohainuia e makou ke keikikane i ka aila kohola, no ka mea, ua inu ia i ka omole kalomela ; a ua oluolu no hoi ia i ka inu ana i ka aila. Ano, o ke kanaka a makou i hilinai nui ai no kona kupaa, ua hoomoeia kona noonoo no kona inu nui ana i ka rama. Ua ona loa ia, a pela no hoi i hahai aku ai na luina mahope ona. Heaha la ko makou pono me ka moku e piho ana, me ka poe ona, na lakou ka makou e malama ? Ua pilikia loia ke Kapena i ke kauoha aku i na kahumoku e hoopiha i ka waapa i ka ai me ka wai, me na mea holomoku kekahi ana. O ka hookuu ana o na waapa iloko o ke kai na kona mau alii wale no ia i hana. No kona lohe ana i ka poe ona maluna ma ka papa oneki, nolaila, o kona manao mua o ke kii i na wahine me na keiki, no ka mea, ina e loaa na waapa i na lima o ka poe kahumoku, heaha iho la ko makou pono ? I ka manawa i hookuuia ai o na waapaa, elua waapa i nahaha-e, a elua no hoi i koe. He 47 ko makou nui e kau ai iluna o keia mau wahi waapa nawaliwali ; a o ke kaawale o makou mai ka aina mai he 150 mile. Auwe makou ka poe o ka aoao palupalu, na keiki kokua oleia e na kanaka ona rama me ka poe ona ole. O ke Kapena me ka Hulipahu, he mau kanaka Sekotia, ua mahalo loaia laua no ko laua hana pono iloko o keia manawa pilikia.
Ma ke kokua ana mai o ka nui o na kahumoku i ona ole, ua kuuia iho ka waapa o ke Kapena. O na mea i hooili muaia, he mau moena liilii, uluna, huluhulu, pahu wai, mau eke berena, a me na mea holomoku a ke Kapena ; mahope iho ua hookuuia iho makou me na kaula.
He mea kahaha loa ia'u i ko makou ka oleia ma ka aoao o ka moku i ko makou manawa i hookuukuuia ai. Eia nae, ua kali makou aluli aku ka moku ma kekahi aoao, alaila, hookuu pakahi aku ana. Ua kali nae makou a ka manawa e kahea ia mai ai, alaila, hookuuia iho ilalo me he poe hipa la. Ua waiho malie iho ko'u puuwai i ka wa i hookaulana iho ai ka'u wahi kamakahi, a owau aku no hoi ka hope. He mea weliweli loa no ka wahine ka nana ana aku i ka wahine i hanau ai i ke keiki i ka po aku mamua, me he mea la, he kino kupapau ua wa-hiia i ka lole huluhulu keokeo me kahi keiki uuku e hii ana ma kona alo. Ua manao au e make anaia mamua o ka hala ana o ia la, eia ka auanei aole. O ko makou nui iluna o ko makou waapa, eha wahine, elima keiki, o ka Hulipahu me na kahumoku he umikumaono, ua noho aku no ke Kapena iluna o ka moku me ka imi i mea e pakele ai ka poe ona, ka poe hiki ole hoi ke malama ia lakou iho ; a mahope iho, ua hui mai ia me makou.
Uuku launa ole ko makou wahi waapa i ko makou nana ana aku i ka nui o ka moku. Ua wikiwiki aku makou i ka holo a kaawale aku, no ka mea, e luli ino loa ana ka moku oia ka mea i paila ino ai ke kai me he wai mimilo la. O ka Malamamoku, ekolu eemoku, a me na kahumoku i koe aku, o lakou ka poe i koe aku iluna o ka moku i ko makou manawa i haalele aku ai. Aole paha i liuliu haalele aku lakou i ka moku, no ka mea, he mau hora wale no kai hala aku, o ko makou loaa koke mai no ia. Aole he mea uuku ka nana ana aku i kela moku maikai, i kona haaleleia ana aku iloko o ke kai ino me ko'u waiwai a pau i mea na ke kai e poi pu iho ai. Aka, he mea uuku loaia ia'u a me na mea a pau maluna ona mamua o ka make ana o ka'u keiki kamakahi. Elike me ka pouli o ka wa e hiki mai ana, pela no au i manao iho ai e ola ana no ia. Ia manawa, e puhiia ana makou me he wahi kiko la no ka moana. Mamua o ka po ana iho, kui iho la ka hekili, oaka mai la ka uila, nou mai la ka makani me ka ua, a oia ko makou mea i pulu ai. Ua noho iho au maluna o kekahi wahi papa ololi no na hora he umikumamaha, me kuu hii no i ka'u keiki. Ua pulu loa au a hiki i ka ili, ua powehiwehi ko'u mau maka i ka nokeia e ke kiheahea kai, aka, aole nae au i nawaliwali iho. I ka manawa i ao ae ai i nana aku ka hana o kekahi i kekahi ua hokilo, ua hakahaka na maka. Ia manawa no makou i ike aku ai i kekahi kukui ma kahi mamao aku, a kuhi makou he kukui no kekahi moku, eia no ka o kahi waapa o makou me na poe kahumoku ona nei, ua pau nae ka ona. Ekolu la o ko makou holo ana me ka ike aku no o makou i kekahi waapa ; a i ke kolu o ka la ua wehe mai ia i ka makou pili, aole makou i ike hou aku iaia.
Iloko o keia ino a me ka wikiwiki ino, ua kokoke e pulu loa na berena a makou i ke kai, aole hiki ke ai aku. Ua ikeia no hoi, o ka ai i houluuluia no ka waapa o ke Kapena ua hooiliia iluna o kekahi waapa no ke kuhihewa, nolaila, ua kau kanawai ia makou ; he hapalua paina wai a he hapalua paina berena ka ke kanaka hookahi no ka la. Eia nae he mau wahi tini kekahi a makou i piha i ka ohelo, a me ke kulina, a i na wahine wale no keia mau mea e haawiia ai. Iloko o ia mau la, ua nui loa ka uwe ana o na keiki. E noonoo mai oukou ia makou i na makuahine mea keiki, e uwe mau ana hoi lakou no kahi apana berena me kahi wai, e noi mau ana i ka la a po, a hiamoe no me ka pau ole o ke noi, ala hou ae la no i ka po a oia ana no, aole hoi e hiki ia makou ke hoomalielie aku ia lakou. Ua komo mai ka huhu iloko ou ia manawa. Ua manao iho au e kiola ia'u iloko o ke kai, a ma ia hana au e loaa ai ka berena no ka'u keiki. I na la mua ekolu, ua manaolana loa makou e halawai ana makou me kekahi moku, a ua hooluolu aku kekahi o makou i kekahi i kumu e pau iki ae kau wahi pilikia. Ina o ko makou loohia ana i ka pilikia aole ma na latitu wela, ina aohe ahai lono o makou menei ua aleia e ka moana kuhoho. I kinohi ua liu no ka waapa, a ua ka ia no nae e ka poe luina : a pela makou i noho ai iloko o ka wai paakai. O ka aoao o ka waapa i hookaawaleia no na wahine a me na keiki aia mawaenakonu, ehiku kapuai huinahalike. Malaila makou e noho pukuikui ai mai ka puka ana o ka la a ka napoo ana. I ke ao, haalele makou i ko makou wahi, a noho aku ma kahi e i akea ai kahi e hoe ai o na kahumoku. No ka ikiiki i ka noho i ka la no na hora he nui, a me keino hoi, a me ka hii mau i ka'u wahi keiki iluna o ko'u lima nawaliwali, no ka mea, aole hiki iaia ke ku, a nolaila i komo mai ai ka mai iloko o ka lolo, a me ka hoopailua i na mea a pau e kokoke mai ana a puni hoi o'u. Aole nae i kulu ko'u waimaka. Ua noho pinepine iho au me ka noonoo ole i kekahi mea, o ka nana wale iho la no ka hana i ka moana. Ekolu nae la o makou i loaa ai ka pohu. Ua nana maikai iho ka la ia makou, a manao iho la a'u he mea oluolu loa ke kiola ana ia'u iho iloko o ke kai a iho malie aku i ke ala hoi ole mai malalo o na ale e o-hu mai ana. Ua makemake loa au e make, no ka mea, aohe pono o ke ola, ua poina loa no hoi ia'u ia mea he olu. Aole hiki ia'u ke hai aku i na la i hala aku, me ka hahai pakahi aku. I kuu wa i nana aku ai ia lakou me he mea la ua maopopo no ia lakou ko lakou haulehia ana iloko o ka popilikia hookahi. Ua hoomanao iho au i ke kolu o ka la make iho la ua keiki hanau hou nei, ua akaka no e make ana noia mai kinohi mai. Ua uwe haaloulou iho ka makuahine, aole i na mai na lima aloha ole o ka make i ka wa a ke anu i kokolo mai ai i kono houpo, o ka make ana o kana keiki he mea ia e hooluolu mai ana iaia. Ua wa-hiia ua keiki la i kekahi kihei nona ke ano maikai, a kiolaia aku iloko o ke kai ; aka no ka inaina loa ua lana wale ae no iluna, aole i piho iki a pela ia i lana ai a hala kekahi mau hora ma ke kai malino, oiai e kiola iho ana na kukuna o ka la i ka malamalama maluna pono o ka mea i kiolaia aku iloko o kona luakupapau hohonu. Mahope iho, ua nalo koko iho ia, ua alapoho ia e kekahi mano pololi, a ua hoomahuahua loia ko makou makau i ke aluka ana mai a me ka hoopuni mai i ka waapa o makou. Ua kiolaia na keiki iloko o ke kai i na kakahiaka a pau i maikai ai ko lakou ola, aole nae makou i hoomau loa aku ia hana i ka manawa a na mano e kiai mai ana mahope pono o makou. I na ahiahi a pau mamua o ka napoo ana o ka la, ua hoounaia kekahi luina iluna o kp kia e nana i kekahi moku, a i ka aina. I na ahiahi nae a pau aole ia i ike iki i kekahi moku, a pela ka la i napoo aku ai me ka loaa ole o ko makou manao lana. Ia mau po o na po ua loa ia, no ka mea, ua hiki pono makou i kahi a ka makani kualau e hele mai ai me ka huhu. Ua pouli koke mai ke aouli, a nou mai la ka makani me ka hoouna pu mai i ka ua. Ma keia mau latitu ina e holo kekahi mea maluna o ka mokuahi, e lohe no ia i ka leo kahea o ke Kapena. " Ei ae ke kualau ; e pono e hoi na wahine ilalo," a ia manawa oe e ike ai i ka wikiwiki ino o na ohua i ka hoi ilalo o ka moku ; a i ka manawa pokole aole oe e ike i kekahi ohua maluna o ka oneki ; ua hoi ilalo, a ma na pukaaniani lakou e ki-a-ai mai ai, me he mea la e olioli ana no lakou noia manawa uuku. Aka, he okoa loa nae ko makou ano, no ka mea, ua noho wale iho no makou iluna o ko makou wahi waapa, me ka hoohamama pono iho o ka lani kona mau ipuka wai, a hoohanini iho hoi maluna, pono o makou. I ka manawa e poha ai ka la, kaulai aku la i kahi lole, iliki hou mai la no ka ua, pulu no, a kaulai hou aela no ; a pela wale iho la no e hanaai, a i ka po hoi, he okiloa aku hoi ia. No keia mea, a no ka ma-u mau o ka ili i ke kai, nolaila ke kumu i akaakaa ai o ka ili o na wahine me na keiki, a i ka manawa e pa aku ai i ka wai maoli, oolohu aela a lilo i mai maoli. Auwe ! ka pilikia nui ili mai maluna o'u i ko'u hoopuniia ana e ka wai, e kali ana au i ka hoomaaliliia mai o ko'u mau lehelehe e ke kulu wai huihui o ke one hanau, a i hiki ai ke holoi ae i ka ili nakakaka. Ke au nei ko'u mau maka e ake o ka ike aku i ka aina, alaila loaa ka mea nana e wehe mai ka punawelewele e kahihi ana i ko'u mau maka.
(Aole i pau.)
Ka Lutela Pule no Melanakona (Melancthon.)
I kekahi mau makahiki i hala aku nei, ua hoike ia mai ko Lutera manao aloha i ka wa a kona hoa pili, a hoahui hoi ma ka hoololi ana i ka hoomana Katolika, oia hoi o Pilipo. Melamakena i kokoke aku ai i ka puka o ka make, ua hele akuia e ike i ua hoapili la ona ; a o ka loihi o kahi ana e hele aku ai he 150 mile. I kona hiki ana aku, he oiaio ua kau ke alina o ka make maluna o kona hoa'loha. I kona ike ana iho iaia, kahea iho la ia, "auwe ke ino o ka hoololi ana i mea e ola ai ko'u poe kaikaina'loha !" Hikilele ae la na mea a pau i ka wehe ana ae o Melanakona i kona mau maka i kona wa i lohe ai i ka leo o Lutera, a naha pono aku la ia ia Lutera, me ka olelo aku, " e Lutera, o oe anei keia ? No ke aha kou mea e hookuu ole mai nei ia'u e hele au me ka maluhia ?"
No ia mea, pane mai la o Lutera, " aole e Pilipo, aole makou e hookuu aku ana ia oe ano." Ia manawa, huli aku la kona alo mai ka moe aku, a kukuli iho la, e huli pono ana i ka puka aniani, a hoomaka iho la ia e hakoakoa me ke Akua ma ka pule ana, me ka hoohaahaa aku iaia iho, a hala ka hora hookahi, e like me na mea i haiia ma ka Baibala no ka hoolohe o ke Akua i ka pule a ka poe pono ; a ua noi aku no hoi ia i ka nui o kona makemake ia Melanakona, a no kona hilinai nui ana kekahi ma ka inoa a me ka nani o ko ke Akua inoa, a me ka pomaikai o ke ola mau loa o na miliona uhane i komo ole iloko o ka helu ; ua noi aku no ia aole e hiki i ke Akua ke hoole mai i kana noi, oia hoi ka hoihoi ana mai i ke ola o Melanakona. A pau ae la kana pule ana o kona hele aku la no ia ma kahi moe, a hopu aku la i ka lima o Melanakona. Olelo mai la o Melanakona iaia, "e Lutera aloha, heaha la kou mea e hookuu ole mai nei ia'u e hele au me ka maluhia ? Pane mai la no hoi o Lutera, "aole, aole e Pilipo, aole hiki ia makou ke hookuu aku ia oe i keia wa mai kou kula hana'ku." Ia wa kauoha aku la o Lutera i kona mea nana e malama, e hele e hana i kupa (soup) e like me kana mea i aoao aku ai. I ka manawa i makaukau ai, laweia mai la ia Lutera, a olelo aku la ia Melanakona e ai ia mea. Pane hou mai la o Melanakona, "e Lutera, heaha kou mea e hookuu ole mai nei ia'u e hoi au i ko'u home, a hoomaha iho au ?" Pane aku la no hoi o Lutera e like me mamua, "e Pilipo, aole hiki ia makou ke hookuu aku ia oe ano." Nana mai la o Melanakona me ke ano makemake ole e ai i ke kupa i hoomakaukauia nana. No ia mea, olelo aku la o Lutera, "e Pilipo e ai oe, o kipakuia'ku oe e a'u mai keia hoomana'ku." Ia manawa, ai iho la o Melanakona i ka mea ai i hoomakaukauia nana, a ia wa koke no, oluolu ae la o Melanakona, a hoihoiia mai la kona ikaika e like me ka wa mamua ; a ua ikeia no ia ma ia hope iho e hooikaika ana me kona mau hoa kokua ma ka oihana pomaikai o ka hooponopono hou ana i ka hoomana. I ko Lutera hiki ana i kona hale, hahai aku la ia i kana mea i hana ai i kana wahine aloha ia Katarina, me ka hui aku i keia mau hopuna olelo, "ua hoihoi mai ke Akua i kuu hoahanau ia Melanakona ia'u ma ka hoolohe ana mai i ka'u pule ; " a olelo aku la ia, ua hoihoi mai no hoi ke Akua ia oe ia'u mamua aku nei no kona hoolohe no i ka'u pule."
KA POPE HUHU.
I ka manawa i hoomakaukau ai o ka Pope Iulia, (Julius) e noho e ai i kona aina awakea, kuhikuhi aku la ia i kekahi manu pikaka (peacock) ana i hoopa ole ai, a olelo aku la, "e malama i keia manu pikaka no'u no kuu aina ahiahi, laweia mai la ua manu pikaka la iluna o ka papakaukau, a ia manawa i ulu mai ai ka huhu o ka Pope e like me kona mau. Hookahi o kona mau Kadinela e noho pu ana me ia, olelo aku la iaia, aohe make huhu no keia wahi mea uuku. Olelo mai la ka Pope, "pehea !" "ina ua huhu ke Akua no kahi ohia, a oia kona kumu i hookuke ai i na makua mua o kakou mai ka Paredaiso aku, a owau hoi keia o kona hope, heaha hoi ko'u mea e huhu ole no ka manu pikaka, no ka mea, he nui ka pikaka mamua o ka ohia ?
Ka manao a B. Haoa i heluhelu ai
imua o ka Ahahui makahiki o ka
Ekalesia o Waiohinu Kau.
Ian, 5, M. H. I865.
Ua poho anei na dala i lilo i ka mahina hou ? Aole, ua oleloia ma Solomona 11 : 24 — 25, " Hoohelelei kekahi, a nui hou ae no nae ? Aua hoi kekahi i ka mea ku ole i ka pono, a o ka nele ka hope. O ka poe e hoomanawalea aku, e momona ia ? A o ka mea e hoomauu aku, e hoomauia mai oia." Pela hoi ma Oihana 20 : 35, hapa hope oia pauku : " E manao no hoi i ka olelo a ka Haku, a Iesu, i kana i ana mai. Ua oi aku ka pomaikai o ka haawi ana aku mamua o ka loaa ana mai." Pela no na olelo he nui wale a kakou i ike ai ma ka Baibala.
O ka manao mua nae a'u i noonoo ai, penei no ia : O ke kokua ana i na dala mahina hou, he mea ia e hoolaha ai i ka olelo a ka Haku ma kela wahi keia wahi.
I ka manawa e noho naaupo ana na kupuna o kakou, aole lakou i ike i ka pono o ke Akua, a me ka noho kuikahi ana o kekahi me kekahi. A mahope mai, hiki mai na misionari maanei, a na lakou i hoohuli i na kupuna o kakou a me na'lii hoi kekahi. Na lakou no i wehewehe mai i ke ano o ka haawi ana i na dala mahina hou, a me ke poho ole o ke kokua ana. Aole no i hiki mai na misionari maanei me ke kokua oleia mai e Amerika, no ke kokua ana mai o Amerika i na dala mahina hou, nolaila, hiki mai ai na misionari maanei, a laha ai hoi ka ke Akua olelo ma kela wahi keia wahi, a loaa mai ai hoi ia kakou keia mea he kokua mahina hou, a ke hoomau nei kakou ia hana a hiki i keia wa.
A ke hoouna nei hoi kakou i na misionari ma na aina pouli e hoolaha i ka ke Akua olelo malaila, a ke hai nei lakou i ka ke Akua olelo, a ua lohe no kakou ma na palapala a na kumu a kakou, e lanakila ana ka pono o ke Akua.
A mai manao kakou ua poho ko kakou kokua ana i na dala mahina hou. Ina e nana kakou ma Mataio 10 : 8, hapa hope oia pauku, " Ua haawi wale ia mai ia oukou, e haawi wale aku hoi oukou." A ma II Korineto 9 : 6, " O keia hoi ka'u, o ka mea lulu liilii, e hoiliili liilii no ia : a o ka mea lulu nui, e hoiliili nui no hoi oia." Penei ka lua o ko'u manao. O ke kokua ana i na dala mahina hou, he mea ia e pomaikai ai ka lahui ma ka ke Akua mau hana.
I mai paha auanei oukou, pehea i maopopo ai ia oe he mea ia e hoopomaikai ai i ka lahui ? Alia oukou e ninau mai me ka noonoo ole mamua. Na pomaikai i loaa ia kakou i keia manawa, ua nui loa ia, aole hiki ia kakou ke helu i ka nui o na pomaikai i loaa ia kakou ; aole hoi e hiki ia kakou ke helu aku i ka nui o na poino i loaa i na kupuna o kakou ; he nui a he kinikini hoi na poino i loaa ia lakou, a he kinikini hoi na pomaikai i loaa ia kakou, a hookahi hewa o kakou o ke kokua ole a mahuahua, e like me ka olelo ma 2 Korineto 9 : 7, " E like me ka manao ana o kela mea keia mea iloko o kona naau, pela e haawi aku ai, aole me ka minamina, aole hoi me he la i auhauia ; no ka mea, ke aloha mai nei no ke Akua i ka mea nana e haawi oluolu aku."
A pela ma Solomona 3 : 9, " E hoonani ia Iehova ma kou waiwai, a me na hua mua o na mea a pau i loaa'i ia oe." Pela hoi ma Solomona 19 : 17, " O ka mea manawalea aku i ka ilihune, haawi aku oia na Iehova ; a o kana mea i haawi ai, na kela no e hoihoi mai iaia." Ma na pauku i hoikeia maluna ae nei, a malaila kakou e ike ai i ke poho ole o ka haawi ana o na dala i ka mahina hou, a me ka waiwai hoi e loaa mai ai mahope ; nolaila, mai kanalua kakou a hoopalaleha i ka hana maikai. Pela ka olelo ma Galatia 6 : 9, pela ka nui o na manao i loaa ia'u, ke pono nae ia oukou, a me ka hemolele. B. HAOA
Make ma Califonia.
E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :
E lululima kaua i ke aloha, aole hoi owau wale no, o lakou la'ku hoi kekahi. Ua make o Sinamae, Sep. 7, 1864, kekahi wahine kamaaina o keia aina, i noho pu me na kanaka maoli, mahope iho o ka hiki ana mai Capena Sutter ma Sacramento nei. Ua nui na keiki i hanau mai nana me kana mau kane kanaka no mamua, a ua pau aku ka nui o lakou i ka make, a hookahi i koe o Sarak. Ua mare ia i ke kane. A hookahi hoi a maua keiki me ia, a eia no ia ke ola nei. Nolaila, ua haku iho au i wahi Kanikau nona :
Kuu wahine mai ka lai o Califonia,
Mai ka makani anu la he Nouaiki,
He iki ia makani holo ka maeele i ka nui kino,
Kuu kino kai luhi i ke aloha,
I ka nana'e aole oe ka wahine,
Aole hoi ka makua o ke keiki,
Hele aku nei oe haalele mai ia maua,
Eia au me ka luhi o kaua,
E lewa hele nei iuka i kai la,
Auwe kuu wahine, kuu hoa luhi hoi.
Kuu wahine mai ka ua hulilua o Vernon,
E lawe ia mai ana e ka makani he Kauliki,
Ku ka e-a a ka ua i ka muliwai,
Ka makani ua ia o ka Hooilo,
Aloha ke Paina e au nei i ka wai,
I awiliia ku wai kea me ka wai ula,
Ka wai ula ia o Palalewa,
O ka lepo ia no na kuahiwi mai,
Ku ka ma-ku a ka lepo i Sacramento,
Auwe kuu wahine, kuu hoa luhi hoi.
Kuu wahine mai na waa pea hulilua Fremonts,
Na waa lawaia ia no Kakalameto mai.
Keia poe lea e hoopuni nei i ka ia he kamano,
Kani ka pio, o ka huki ia o ka upena,
Ui ae nei L. H. Kapuaa,
Kuu ae hoi ka kaua upena,
Ku ke ehu a ka wai iluna he kakini keia,
Ka ia ili ooi o Califonia,
Ka mano niho ole o ka muliwai nei,
Auwe kuu wahine, kuu hoa luhi hoi.
Kuu wahine mai ka lai o Kakalameko,
Oia kaona pihe kanaka nui,
Ke hiki aku i ka po Julai,
Aloha ka nome mai a ka huila o ka mokuahi,
Holo ia moku ke kani mai nei ka hokio,
Ke weheia mai la ke pani o ka uapo,
Kuu pau ka huila o Barnner,
Ka puhi olaliia o Kakalameko,
Aole no ou lua ma ka muliwai nei,
Auwe kuu wahine, kuu hoa luhi hoi.
Kuu wahine mai ka muliwai o Kakalameko,
Oia muliwai a kakou e holo ai,
Hoolau kanaka i na keiki,
Ka hele ana o ka huakaihele,
E hiki ai i Raniani,
Launa pu me kou mau pokii,
Na kini hanauna o kou poe,
O ka waiwai no ia o ka halawai pu,
O ka noho ana o ke ao nei,
Auwe kuu wahine, kuu hoa luhi hoi.
Kuu wahine o ke kahawai o Makoceme,
E hiki aku ai i Makalam City,
Kau aku ka maka o ka uka o Amado,
E hiki aku ai i Liberty,
Oia kaona ku hao i ke kula.
Nana'ku o ka luna o Makalam River,
Kahi ia i waiho ai kou kino,
A haalele mai oe ia maua,
Hoi aku la oe i ka poli o ka makua mau,
Auwe kuu wahine, kuu hoa luhi hoi.
THOMAS B. KAMIPELE. Vernon, Sutter Co, Dec. 17, 1864,
EIA KA HOI KEIA :— Ua loaa mai ia'u, he wahi Leta na J. A. Kapaau mai, e hai mai ana i ka make ana o Kauhola. Ua make ia i ka la 28 o Novemaba.
He hoahanau keia mea i make. Ua mau kona manao ana i ka Haku a hiki wale i kona wa i make ai. Ua elemakule loa no hoi kona kino, a hiki wale mai la i ka wa i pau ai kona luhi ma keia ao, o Pika, a me Kapahu, o laua na mea i ike i kona make ana, a ua haawi aku laua iaia i ka laau haole, olelo mai ia, " Aia ka laau ma ka lani." Aia ma Slough, West Butte, Sutter Co., kona wahi i make ai.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER, — Makawao, Maui. J. D. HAVEKOST. — Wailuku, Maui. C. H. WETMORE, — Hilo, Hawaii. J. W. SMITH, — Koloa. Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila ma ia mai e ae kekahi, e like me ka lepo pou, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ka pono keia i ka pau pilikia i ka wela o ka houpo: i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na nea like.
Penei no e inu ai i ka laau hoopaia Naio me na Koe.
Ina no kamalii, e haawi aku i hookahi kupakolu o ka paua ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki eono, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka na kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ka o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono oe elima inu ani i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi kela no ka Hi, ka Nahu, Nalulu. Wela o ka Houpo, Haoa, Huapailua wale, Luai, Luai moku. ono olo i ka ai, Nahu me ka awe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia hana.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a akaa a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku. (a like a like me ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekolu, eha, elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua kumu kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau hua'ale Ola. a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i kumu e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hoi aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka ka hui uku hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, i hoike aku ai i ke oia o na mea a pau i hoakakaia oa kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hooia i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he mai wale ; a o na mai Hukii no ho i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai la.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI HE KUNU OO OU ? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALILI? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola o ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
MAI o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne. he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe ae ke mai i nele ka makekemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hoola'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no
ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.) O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu pu ia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau KAIO me na KOE A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI, KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO, MAI KUNA,
MAI WAHINE, a me ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO.
162-1y