Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 18, 4 May 1865 — Ka Nupepa Kuokoa. Ka Anesona Moolelo No Hawaii nei. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Anesona Moolelo No Hawaii nei.

HIELU 13. OAIIU. No NA Halepule Haole. f kakahiaka Pojfkolu, oia ka la eono o Mei, ku makou ma Honolulu. Ua haalele aku makou ia Lahaina i ke ahiahi o ka laelima. Ua liio nmkou i mau malihiui e like me mamua na ka ohana oluolu o Mika I kekahi la ae, hele mai o Mika Wale ke Kuhina o na Ainn-e e ike ia makou. ,0 ka hapa hope keia.puie ua hooiilo loa iho makou ia manawa ma ka hni oluolu ana me na makamaka. U«\ ike pinepine Joa makou ia Rev. E. Co\vina (Corwin,) ke kahunapule o ka halepule ma ke Alanui Papu; a me Kev. Demona (Damon,) ke kahunapule o na luina. a me • ka Halepule Betela; a me Peresidena Mila (Miils,) o ke Kulanui o Punahou. O ka mea mua a me ka mea hope, he mau haumana laua i hoopukaia mai ke Kulanui o Wiliama mai. O Demona no ke Kulanui ia o Ama- ! ka (Amherst). Ua hiki akuo Mika Cowina i ka malama o Okatoba o ka makahiki 1858, j a he halepule maikai no hoi kona, ua nneane umikumamalima paha tausani elala ka lilo | no ua hale la; he anaina maikai no, a na lakou no hoi e kokua i ko lakou Kahuna. Ua ! haiaku o Rev. T. Duaita * Hapa i ka Olelo a ke Akua i na lahui o ka aina e i ka makahiki 1842', aka, ua hoomakaia ka Halepule Alanui Papu i ka la 2 o lune, makahiki 1852. 0 na Kahunapule i noho aku mamua o Co- , wina a heJe oku, o Kev T. E. TeJa a me Kev. J. D. Ikaika (Strong), a eia laua ma Kaliponia kaihi i nohoai i leeia manawa. No ka Halepule Luina. Ua haiolelo aku o Mika Demona i ka iwakalua o na makahiki o kona noho ana ma Hawaii i ka la 19 o Okatoba, makahiki 1862. Mamua aku o ka makahiki 1833, malama iki ia na luina e ku ana ma Honolulu, ua ae na misionari o kā Papa Amerika. Ilaila kahi i hele ai o Rev. loane Diele (Diell) e noho , oia ke kolu o na Kahunapule o ka poe o ka aina e i kokuaia e ka Ahahui Hoaloha Luina o Amerika. laia i hoi ai i kona home i ka malama o lanuari, makahiki 1840, make ia ma ka moana, a nolaiia, ua lilo leona wahi i Ua mea e noho nei i keia manawa. Ua maopopo pono ia'a ua kupono no o Mika Demona ma kona wahie noho nei i keia manawa t he hana nui no. O Peresidena Mila a tne kana wahine naauaoi ke kulanui laua o Baticola (Bftticotta Seminary) ma Kilona (Ceylon) ko laua wahi 1 noho mua ai, a no ka oluoiu pono ole o ko laua ola, noiaila, ua haalele iho laua i ua wahi la. Ua manao iho au ua loaa no ia laua ka naauao wia kela welelau o ka honua ma ka laua ao ana no ko laua wahi e ku nei i keia manawa. Ua weheia ke kulanui o Punahou no na keikikaneame na Kaikamahine. Ua ike laua i ka oluolu o ke ea o keia wahi, a he hana inaikai no hoi; a ua olioh au i kuu ike ana iho ua haawi laua i ka mea makemake like ia. % No ka Lunakanawai Kanaka. • Ua hoi mai Ka Mea Hanohano loane li mai Kapalakiko mai, o kahi ia ana i holo ai me kekahi mau mea e ae ma ka hoouna ana a ko lakou Aupuni e hele e hoopakele i ke ola o kekahi luina Hawaii i hoahewaia uo ka pepehi kanaka ma ka moana. No keia hihia ua lanakila lakou. Aole a'u kanaka hookahi i ake nui ai e ike e like me keia Lunakanawai o ka Aha Kiekie, Ua hoomakaukau mua iho maua ia maua iho no ka halawai aloha ana., a hookahi wale no o maua hemahema. Ua manao wale iho au ma kona hui aloha loihi ana me na Misionari e hiki ai la ia'u ke kuka pu meia me ke kii ole i unuhiolelo i mea nana e kokua. A pela io no e kuihe ole ai ina aole i olelo mua na hoahanau misionari o kakou-me na kanaka raa ka olelo Hawaii. Ua ikeia ka inoa o loane li i na la. mua loa o ka moolelo o ka poe misionari, a ua noho loihi no hoi ia ma ke ano Keristiano. No na makahiki he nui waie ua hui ifaro ia me ke Aupuni, a oia hui ana ona kona kumu e makaukau ai i ka Ahaolelo Hawaii. No kr Kuuanakauhale o Honolulu. Ua hai mua aku nefau i na kanaka o Honolulu oia hoi he umi a umikumamalua pah% tausani, a me ke ano hiehie kulanakauhale no. O na alanul kekee a pelapela o na makahiki he konakolu i hala aku, ua hala e aku ia, a pela no hoi na hale pili me na puka komo pepepe. Oiai aohe waiwai nui i Aia no o Hanolulu ma ka aoao Komohana Hema o Oahu; a o ke awa ua hanaia i na pohaku ako-ako-a, o keia kekahi o na awa maikai loa ma. kaMoana Pekipika. Ua hi'ki no na Aoku he iwakaluakumaha kapuai iloko o wai ke komo iloko, a e paupono

na moku he haneri iloko. Oka Hale Alii, hookahi hale me ka hapa, a o ka pa e poai puni ana i ua hale la ua paia i ka papohaku, aole nae i maikai loa ka hanaia nna. Elua Halepule kanaka o ka poe Porosetaneta. a hookahi oka poe Katohka Roma. Oka Halepule Alanui Papu kekahi, me ka Halepule o na Luina, a me ko ka poe Episekopale a Katolika hoi i hooponopono houia e like me ka lakou inea e kapa nei ia lakou iho. Ua kukuiuia ka Halepule o ua poe la e kekahi misionari Metodita (Methodist) i holo aku mai Amerika Huipuia aku, a no ka loaa ole okanaanaina, ua haalele iho ia. Ua haiia mai no hoi au he umikumamalua paha mau Halepule Perosetaneta e ae ina ka a_pana ma Honolulu i kukuluia ena kanaka. Ekolu o lakou he mau hale pohaku, he hale laau hiki no i ke kaa ke holo a hiki i ka pali, eo* no a ehiku paha mile, alaila pau mai ia alanui; aole nae i maikai pono o uka loa aku. hoikeia mai o keia kulanakauhale, eia nae he ea naauao ka iloko o na hale, ma na kae alanui. Oke alanui maikai loa mamua o nai alanui a pau oke Alanui Nuuanu. Ua haiia mai no hoi au he umikumalua paha mau halepule Perosetaneta e ae ma ka apana o Honolulu i kukuluia e na kanaka. Ekolu o lakou he mau hale pohaku, he hale laau wale no nae ka nui me he meala o ka lilo averaki eono hanen dala. Ona paia ame ka hale o luna o ka Halepule mua o Honolululu he pohaku akoa-koa-a, a ua hiki no i kekahi anaina nui ke noho iloko oua Halepule la, no ka nui kekahi o na wahi noho o luna. He \vati kekahi ma oluna e kani ana i kela hora keia hora. Oka Halepule alua, he mau paia lepo kona i paiia i ka puna, maloko a mawaho, ekolu kapuai ka manoanoa, he umikumalua kapuai ke kie'kie me ka lanai a puni, aohe nae he hale o luna. E pau pono no na kanaka he umikumalua haneri iloko. p Mika Kamika ke Kahunapule mai ka maleahiki 183S mai, a ia manawa ka hookaawaleia ana o keia hana. O Mika Binamu ke Kahunapule mua o ka Halepule mua, mahope iho ona ? Limaikaika, o Kalaka iho; i keia manawa hoi o Pareka, he keiki na kekahi misionari kahiko ma Kaneohe. O na hoahanau o keia Halepule, 2516; o ka Halepule alua, 1006, a o ka huina o na hoahanau mai kinohi mai 7192.

Ka Hoo'kahuna ia ana o Pakeka

O ka hookahuna ana o Mika Pareka, ua ili iho ia ma ka la Sabati, oia ka la 28 o lune, a oia keknhi o na mea ilihia loa a'u i ike ai. Ika auina la, ua hui ae na hoahanau o na halepule a elua, a ua lilo i anaina nui i emi ole iho malalo o ka iwakaluakumamalima hanefi. Ua haiolelo no o Mika Pareka ia makahi ina ke ano kokua ia Mika Ka4aka, a ua makemake nui loaia ia e na hoahanau. Ua waiho iho ke kahunapule kahiko i kana oihanla i kona kaikaina opiopio, no kona ikaika ole a hiki ole iaia ke malama ina kanaka he nui. Ma ke ao ana a ko lakou kahunapulo, ua kahea lakou ia Pareka, ua hooikaika iho na kanakae kokua i ola nona, no ka makahiki hookahi taushni dala, na lskou no e imi, ua kahea lakou i ka Ahahul ekalesia, a ua nieleia o Pareka ma ka olelo Hawaii; a lilo iho la ka hooponopono ana o ke anaina i na luna o ka halepule. Oke anaina nui, oko lakou ano hoihoi, ko lakou iini maoli, ko lakou hoolohe pono, ka himeni ana, me na mea a pau i hanaia, malaila i ikeia ai ke Keristiano oiaio a i kukuluia. O ka haawi ana o ka lima aloha na Rev. Kuaea,oiahoi kekahi haumana i hoopukaia mai ke Kulanui mai o Lahainaluna, a oia ke kahunapule i alohaia, o kekahi halepule ma ka aoao hikina o ka mokupuni. O kona lawe koke ana iho nei noia i kahi o Mika Emesona,oia hoi ka mea i oluolu pono ole kona ola ; a o Kuaea ke kahunapule oia wahi i keia manawa, oia ka ekaīesia ma Waialua. Ma ka la Sabati mamua iho o kuu haalele ana i ka Pae Aina, halawai iho la au me na anaina elua, a aneane like pu no ka nui me ka hui ana j ka wa i hookahunaia'i o Pareka, ma ia haiepule hookahi no, a ilaiia au i hai aku ai i ka'u haiolelo aloha hope loa hoi. No keia mea, ua ku mai ka Lunakanawai li, a hoilee i kona manao maluna o ka awai. He hapalua ka loihi o ka manawa ana i olelo ai me ka eleu a ku-ku ole no hoi o ka olelo ana, me ke kakau ole no hoi i kona inanao ma ka pepa. . {iāole i pau.) ,:K7* Ua kakau iho o Lui Napoliona ka Emepera o Farani i ka moolelo o lulia Kaisara kekahi Alii o Koma ; ua paa ka buke mua i ke paiia, a ua unuhiia ae i na olelo ano e. eono. Ua kaumaha makou i ko makou lohe ana mai nei, aohe ka he pono iki oka noho ana o Keoki ka Moi o Helene. Aole ioiae ka maikai o ia Aupuni i keia manawa mamua o ka wa e noho alii ana o 010 (Otho.) Ma Ferederikebtfga; ua iilo mai i na koa Aupuni oa pauna haka ,£OO,OOO a ka poe Kipi.