Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 19, 11 May 1865 — Page 3
Ka Nupepa Kuokoa.
hoi kona ola. Aole ia i oluolu iki i na la he nui mahope iho o ke ki maluia ana o Peresidena Linekona i ka pu, aka, i ka manawa i Haiia aku ai iaia, ua lana koke kona manao no ke ola. O kona loheia ana mai nei ua oluolu ia i ka la 18 o Aperila, he oiaio ia, a ke manaolana nei makou e oluolu loa ana no ia.
O ke ala huliamahi ana mai o na puuwai aloha aina o na kanaka ma Wasinetona, a ma na palena a pau o ke Aupuni Hui, aole hiki ia makou ke hoakaka aku, no ka mea, ua lokahi ka manao o na keiki Amerika. I ka Poakahi oia ka la 3 o Aperila, ua lilo mai o Rikemona i na puali koa o Kenela Kalani ; ma ka la Sabati hoi, ua haawi pio mai o Kenela Li iaia iho me kona puali koa holookoa, a i ka Poalima mai hoi, ua ki maluia o Peresidena Linekona i ka pu. Mai ka olioli nui i loaa mai i na kupa Amerika no ke kuikahi, ua alakaiia aku ka lahuikanaka a hiki loa ilalo i ke ala huna a ala poliuliu hoi o ke kaumaha a me ka ehaeha. He mea pono loa keia ke kapaia, o ka hana ino weliweli o ka moolelo o keia au huliamahi. Aohe mea i ikeia ma na moolelo a pau e like me keia kulana kupilikii ke kupaianaha o na manao akea weliweli i hoalaia mailoko mai o keia hana opuino ; a iloko oia mau hana e silaia ai iloko o na puuwai lokahi o ke Aupuni Hui lanakila. O keia ka pii ino ana o ke kipi i hoowahawaha loa ia ma na buke hoomanao. Ua hoike iho nei ka hooluhi ana i ka hooiaio hope loa, me he mea la ua makemake ia i ka " loaa o na hana hewa a pau."
I ke awakea o ka la 15 o Aperila, ua hoohikiia o Anaru Ionesona (Andrew Johnson,) i Peresidena no Amerika Huipuia, ma na rumi malu, no ka manaoia o haunaele ke kohoia ma ke akea. O Mika Ionesona, ke Kiaaina mua ia no Tenesi, a ua noho hou iho ia no ka Ahaolelo o Amerika Huipuia no na makahiki eono. Oia kekahi o na kanaka o ka aoao Hema i kupaa iho ma ke Aupuni mai ka manawa i hoomakaia ai o keia kaua kipi. Ua loihi ko laua noho makamaka ana me Peresidena Linekona, a ua ike noia i kona ano maikai. Aole paha ia e kala aku ana i ka hana hoomainoino a na kipi. O na hoa o kona Hale Ahaolelo e mau noia e like me ka wa ia Linekona.
Ua ohiia a ua hookaawaleia kekahi poe no ka imi ana i ka poe nana i pepehi. Ua loaa koke iho no ka manao kipi o na kanaka he nui wale, a ua kuko iho lakou e pepehi malu i na hoa a pau o ka Hale Ahaolelo, a me na 'lii kaulana e ae. Ina la hope loa mai nei, ua manao waleia ua loaa ka mea nana i pepehi o Sewada. Ke alualuia nei no ka mea nana i pepehi o Linekona, ma Marilana Komohana, me kona mau hoa kipi he kanakolu a oi ae ; ua manaoia e loaa ana no i ka puali koa lio Akau, no ka mea, ua maopopo loa ua kokoke loa lakou mahope o ua poe kipi la. He kanakolu tausani dala e haawiia i ka mea e loaa ai o ka poe nana i pepehi malu na kanaka kaulana o keia ola ana. Ma ka la 18 o Aperila i hoolewaia ai ke kupapau, a ua malamaia kela la ma na kulanakauhale a pau mai ka hikina a i ke komohana o Amerika Huipuia.
He kanaka Karistiano o Linekona.
E nui ana paha ka poe e kahaha mai ana no ko manou olelo ikaika ia Linekona no kona pono. He nui wale na mea a ua kanaka nei i hana okoa ia eia. O ko makou manao ina ua hoole aku oia i kona hele ana i ke keaka, he pono ia ; Ke hoike aku nae keia manao malalo iho, ua aloha io no o Linekona ia Iesu.
Iloko o keia manawa koke iho nei ka i hele aku ai kekahi kanaka e makaikai ma Wasinetona no kona makemake e hui me Linekona no kekahi wahi hana, olelo aku la kona hoahele iaia e ninau aku ia Linekona ina oia ua aloha ia Iesu. I ka pau ana o ka hana, o kona ninau aku la noia. Ia wa uhi iho la oia i kona maka i ka hainaka, a huli aku la ma kahi e, a uwe iho la. O kona huli hou ae la noia, a olelo aku la. " Ia'u i haalele ai i ko'u home no ka lawe ana i keia kulana o ke Aupuni, ua kauoha aku au i ko'u mau makamaka e pule no'u, aole nae au he Kristiano ia manawa. I ka wa i make ai o ka'u keiki, o ke kaumaha nui loa ia o ko'u ola ana, aole nae au he Kristiano ia manawa. Aka, ia'u i hele ai i Getibuga, a nana aku la au i na luakupapau o na kanaka i make no ke kokua i ko lakou Aupuni, ia wa au i haawi ai ia'u iho ia Kristo. Ua aloha io no a'u ia Iesu."
No ke Kaua Ana.
Ua loaa mai nei no ia makou na nu hou o ka lanakila ana o ka aoao Akau, ma ka moku no nana i lawe mai na nu hou o ka make ana o Peresidena Linekona. Ua pio ko Kenela Ioanepohaku puali koa ma Karolina Akau ia Kenela Keremana, ma ka la 17 iho nei o Aperila.
Ia manawa hookahi no ua pio o Salisiburi (Salisbury) i ka puali koa o Konemana (Stoneman,) oia hoi kahi i hoopaa muaia ai na koa Akau i lawe pioia. Ua pio ia wahi iaia mai kona hele ana mai Tenesi mai mahope iho o kona lawe pio ana i ke alanuikaamahu ma ka hema o Danevile. Ilaila kahi i loaa ai iaia o ka waiwai o na kipi he nui wale i laweia mai ilaila, mai Ralei a me Rikemona mai. Ke hoomakaukau nei na kanaka o Karolina Akau e koho i mau elele no ka Ahaolelo e hiki mai ana i ka la 14 o Mei.
Ua lilo mai nei paha o Mobile. O ka papu ma ka Lae Sepania ua lilo i ka la 8 iho nei, me na pukuniahi he 30, a me na koa kipi 600. I kekahi la ae, ua lilo mai o Papu Balakele (Blakely,) me na koa kipi 5,000, a me na pukuniahi he nui wale. Pela no e keehiia mai nei ke kipi ana mai na wahi a pau, a koe aku o Tekasa. Ua wanana aku ke Aupuni o Amerika Huipuia i na Aupuni e, aole lakou e ae ina moku kipi e like me ka Kenadoa e komo iloko o ko lakou mau awa ku moku. Ua haiia mai nei, he lehulehu wale na kipi e hele nei i Mesiko e kokua ia Huareke, a e hookuke ia Masimiliana. E ko ana no paha ia, aka, e u-wi ia ana no ke kipi ana. Ua holo ka ka Peresidena Linekona hana. Aole pohaka i paumaele i kona inoa. E hoomaikaiia no kona hoomanaoia ana. " Lohe aku la au i ka leo mai ka lani mai, i mai la, e palapala oe : Pomaikai ka poe make, ke make iloko o ka Haku mai keia hope aku ; he oiaio, wahi a ia Uhane, e hoomaha lakou i ko lakou luhi ; a ke hahai nei no hoi ka lakou hana ana mahope o lakou."— HOIKEANA xiv : 13.
Na Palapala.
Ka Moolelo o ka " Puali Kaua Lio" o Honolulu.
Ma ka la elima o keia malama, ma ke kakakiaka o ua la la ; i ka la i kiei mai ai maluna o Puawaina, a hoopau loa mai ai oia i kona mau kukuna malamalama maluna o ka aina ; aia hoi, puka mai la na hoa he kanaha kumamalima o ka " Puali Kaua Lio" malalo o Capt. C. H. Judd (Kapena Kale, H. Kauka) mailoko ae o na hale, ua uhiia me na Kahiko Koa a pau, e kau ana maluna o na lio, e huila ana na pahi ma ka aoao hema o na koa, i hoopaaia me na apoili hinuhinuhinu ma ka puhaka, me he mea la ua makaukau no ka la hoouka kaua nui.
He kanalima minute mamua o ka hola 7, hiki mua aku la ke Kapena o ka Puali ma ke kihi o ke Alanui Papu e hui ana me ke Alanui Alii Wahine mawaho pono o ka Hale Hookolokolo a me ka hale kuai papa o Samuela, aole i upu iho, oili makawalu mai ana na Koa ma na huina alanui me he mau ahi-kao lele la iloko o ka po mahina konale. Aneane elima mau minute mamua e hiki ae ai i ka hora 7 ponoi, kukuluia ka laina, e hoomaka ana ke kihi akau ma ke kihi makai o ke Alanui Alii Wahine e pili ana me ke Alanui Papu, a moe pono aku la ka laina i kai, e pili ana ke kihi hema i ka hale kuai o Mr. How. A pau ka hooponopono ana o na rula mau o ka oihana koa, ia manawa puka ae la ke Kapena o ka puali mai ke kihi akau ae a ku ma ke alo, mamua ponoi o ka laina ma ka hapalua pono. Aia hoi, puka mai la ka leo. " Eha i ka laina !— Ma ka Akau — Huli !!"— Ia manawai ike iho la wau, aia ia'u ke kihi akau o ka mahele ekolu mahope ponoi o ke Katiana paa Hae.
He umi minute mahope o ka hora 7, hele aku la ka huakai ma ke Alanui Papu a hiki ma ke Alanui Kukui, huli hema a hiki i ke alanui Nuuanu, alaila huli akau o Waimanalo ka ihu. A hiki ma Hapuu e hiki aku ai i Kaholoakeahole, malaila, hoomaka na lio, hoopaa na noho, no ka ihona walawala o Kapili i Kaipuolono, elima minute paha malaila, hoomaka hou ka huakai e iho i ka pali.
Aia a hiki makou i ka nuku, nana'ku makou i " Koa mokumoku o Heeia." Aia hoi, ua hooluuia o Kekele e ke onaona uliuli, a oluolu ka puali kaua lio ke nana'ku. Aia a hiki aku makou ma Maunawili i Kailua, aia hoi, e waha mai ana o Konahuanui maluna o makou " me he mau opua la i ka lai," aia a hiki aku makou iluna o __ Aia hoi o Waimanalo mamua o makou, a i ka nana'ku ; " me he ku moena la i uholoia." Aia a hehi makou i ka laula o Waimanalo e hookokoke aku ana i kahi o ko laila keiki kamaaina "i noho a kupa," hooponoponoia na laina ma ka pawalu, ia manawa, "haalele ka mea make" a ko Honolulu mau keiki. Aia a hookokoke aku makou i kahi nona ka huakai, a i ka huli pawalu ana o na mahele ma ka hema, ia manawa, he leo ka'u i lohe aku i na kamaaina e i ana ; "auwe ka Nu Hou e ! Ka Nu Hou a ke keiki a Kauka — e ! ! Aole hoi i kela mau Moi i hala aku la, i ke kau hoi a keia Moi ikeia ana ka." Puali Kaua Lio" i Koolau nei.
Ia makou e hiki aku ai ma kahi a makou i li-a ai, kahi hoi o ka ahaaina, aia hoi, e welo ana ekolu mau hae i kue na ano, (oia he hae Hawaii, hae o Beritania, a me ko Amerika.)
KA LANAI AHAAINA.
Ka lanai no ia i uhiia i ka lole maluna, a ma na paia, ua hoopuniia i na ieie a me na palai uliuli o ka wao. A ma ka aoao akau o ka lanai, ua kauia ma ka lole 6 kapuai ka loa, i kekahi mau hua palapala penei : " Kahanaunani."
KA PAPAAINA,
Elua mau papaaina i hookaawaleia no ka Puali Kaua Lio, e moe ana mai ke komohana a i ka hikina, a ma na poo o ua mau papaaina na na haole, e moe ana mai ka akau a i ka hema, e huipu ana me na papaaina elua a ka " Puali Kaua Lio."
He nui na mea ai i hoomakaukauia e na keiki puukani o ua Koolau nei, ua lawa i na mea ai Hawaii, a mea ai haole, ua ai a hala mawaho o ke ana kaulike o na a-a lolo.
Ma ke poo o ka papaaina Helu 1, ma ke kihi hema, ua hoonohoia ka Pauku o ka " Puali Kaua Lio" a o ka Lutanela Helu 1 ia ia ke poo akau o ka papaaina Helu 2. Ua maikai a hanohano ka ahaaina.
KAHANAUNANI.
He kaikamahine maikai no ia, no kona la hanau ka ahaaina i oleloia maluna ae, he mea e hoomanao ai no ka loaa ana ia ia o na la oluolu o kona opiopio ana iloko o na la i hala, a me na la e hiki mai ana. A mamuli o ko ke Akua lokomaikai i loaa ai ia Kahaunani ka hoopomaikaiia iloko o na kuakoko ehaeha o kona la hanau, nolaila, he pono ke malama i wahi ahaaina hoomanao no ka olioli, i kapaia ai o ka la ehaeha, " he hoomanawanui," a he " Kamawahine hoi no ke aukanaka."
HAALELE KA PUALI KAUA LIO IA WAIMANALO.
Ma. ka hora 2 paha a oi ae ka haalele ana o ka Puali Kaua Lio ia Waimanalo, a hiki ma Nuuanu i ka hora 5 ahiahi ; a ma ka hora 7 hiki ma Ainahou, o ka hookuu no ia o ka Puali. Na ka Lutanela Helu 1 a me ka Puuku i malama ka huakai ma ia hoi ana mai, no ka mea, ua noho aku ko makou Kapena ma kahi mau, no ka mea, ua hoohui ia mai oia e kona mau hoa maikai ma ia ahaaina.
Nu Hou Misionari, Hana Kuloko.
HOOKOHU ANA I A REV S. KAMAKAHIKI, O KOO LAU, MAUI, I KAHUNAPULE
I ka la Sabati, Aperila 23, ua hookohuia Mr. Samuela Kamakahiki i Kahunapule, a hooliloia hoi i kahu no ka ekalesia a ka Haku ma Koolau, Maui.
Ma ka Luakini ma Keanae kahi o ka hana. Na kekahi poe Komite o ka Ahahui Lunakahiko o Maui, o Molokai i hooko i ke kauoha o ka Ahahui, a Rev. W. P. Alekanedero, C. B. Anaru, H. Manase, a me S. E. Bihopa.
I ka Poaono, hora 3, ninaninau ia Mr. S. Kamakahiki, no kona manao a makaukau kupono hoi no keia oihana nui a ka Haku.
I ka la Sabati, hora 11, hookoia ka hana i hooholoia. Ia Rev. C. B. Anaru, ka haiolelo, ma 1 Korineto 1 : 23. Ia Rev. W. P. Alekanedero ka ninau ana'ku i ke Kahunapule hou, a me na hoahanau. Iaia no hoi ka Pule Hookohu. Ia Rev. H. Manase ke kauoha i ke Kahunapule. Ia Rev. S. E. Bihopa ke kauoha i ka hoahanau o ka ekalesia. Ia Rev. S. Kamakahiki ka Pule hookuu.
I ka auwina a ka la, malamaia ka Ahaaina a ka Haku. Na Rev. S. Kamakahiki a me Rev. C. B. Anaru i lawelawe.
Ke hauoli nei ko makou mau naau i ke komo loa ana iloko o keia oihana hanohano o kekahi hoahanau aloha o makou, i hoao loihi ia, a hoopono ia hoi ma ka hanai ana i ka ohana a Iesu ma kana olelo. Ke aloha nui nei nohoi makou i ka ekalesia o Koolau i ko lakou noho pu ana me ka makua ponoi i lilo loa i ke kokua ana ia lakou.
S. E. B.
Hale hana Hao hou ma Hilo.
Eia keia hale hana hao ma Kaipalaoa, ma ke awa e ee ai o na ohua a me na haole maluna o na moku, ma ka hale o ka mea kaulana Kepoonahoahoa, ke keiki haukawewe o kaua kanilehua o Hilo, i hele wale a pulu elo i na wai hooluu o keia kaona lailai wale a ke aloha i noho ai.
Aole nae pau loa ka hemahema o keia hale i keia wa, no ka mea, e holo hou ana kekahi haole i Kaleponi, a o ke kokoolua e noho ana no e hoomakaukau no na hemahema i koe ma keia hale, ua lilo keia hale ma ke kuai ana ($1000.) dala, ke hoomaka nei ka hana ana ma na mea laau ano moe, ano papa, ano pahu, o kela ano o keia ano. Aole okana mai o na kanaka o keia wahi e hele nei e makaikai, mai na wahi kuaaina mai ka hele ana mai e ike i na mea hou o ke kaona o Hilo, he mea hou keia ! He mea hou keia ?? wahi a ka mea olelo mai.
E aloha auanei ka Luna Hooponopono, ke hoopau nei au i ko'u pulima i ke kakau ana. J. A. KEALOHANUI.
Puueo, Hilo, Hawaii Aperila 23, 1865.
WASINETONA, Maraki 24.— Ua hookomo hou iho ka Luna Leta Nui i kekahi mau mea hou no ka lawe ana i na eke leta, oia hoi ka hoouna ana i na malama a pau i na moku mahu holo loa o Amerika mawaena o Kapalakiko a me na awa ku moku o ke Aupuni o Kina me ke ku iki ma ke Aupuni o Hawaii nei a me Iapana.
Ke kaua ikaika nei o Berazila a me na Aupuni o Urugua a me Paragua.
O ka auwai mawaena o ka puali o Sueka, ka mea hoi nana e hoohui mai i ke kai Ula a me ke Kaiwaenahonua, ke mau nei no ka hana ana me ke kuemi hope ole, ua lanakila no lakou ma ka lakou hana ana.
Ua paa ka uea teregarapa mai Enelani aku a Inia. Ua waihoia mai Bomebe (Bombay) aku a Aigupita, a malaila'ku a Melita, a pela aku.
O ka uea telegarapa e waihoia ana mai Enelani a Amerika i keia malama ae o Iune, ua kauia maluna o ka moku mahu Hikina Nui, oia hoi ka moku nui hookahi ma ka honua nei.
Jubilee in Wailuku.
MR. EDITOR :— Our hearts were gladdened by the news of the recent Union victories and the surrender by General Lee of the Army of Virginia. And on the receipt of the news on Wednesday, the 3d inst., it was proposed by some " wide awake" Americans that we should have an impromptu celebration. Accordingly the fabric for a large American flag was purchased about noon, and before sundown was completed by the combined efforts of the American ladies of our village. In the meantime brave men, assisted by the " Wizard of the East," prepared cartridges for one hundred guns. At nightfall the village was illuminated by bonfires, and lamps hanging across the street, and amidst the clangor of fire crackers, the roar of cannon (anvils), the ring of martial music, and the stentorian voices of the Glee Club singing " Rally around the flag, boys," the good old Stars and Stripes rose to the top of its staff and floated majestically in the breeze as in days of old.
The celebration was attended by at least five hundred persons, including natives, who entered into the festivities with a will and zeal that would or should have smitten the conscience of a copperhead with shame, if they are not already entirely devoid of that precious article. Patriotic speeches and songs followed each other in quick succession until the small hours of morning ; and when the assemblage broke up with three times three cheers for speedy cessation of the effusion of blood, and the restoration of peace, it was acceded by all, that Wailuku is loyal almost to a fault, and that even the ladies (God bless them) are all in favor of the Union — to a man.
LA KAUMAHA NO NA KEIKI AMERIKA.— I ka Poaha iho nei i ka loheia mai nei o ka make ana o Peresidena Linetona, ua pani ae na haole Amerika i ko lakou mau hale kuai, a nana'ku i ka Halepule o Kaukeano e lohe i na olelo hoalohaloha a Cowina a me ko kakou Lunakanawai Kiekie i hoi mai nei. Ua piha loa ka hale a hu mawaho, me he mea la hookahi o lakou puuwai mai o a o. Ua kauoha ae ke Kuhina Amerika e paniia na hale kuai, a pela no hoi ko kakou Kuhina Kalaiaina ; ua kauoha ae ia e paniia na Hale Aupuni. Aole wale o ka Lahui Amerika kai komohia iloko o keia luuluu hookahi, aka o na Lahui e ae no kekahi a pau.
Na ke Aupuni.
Ke Kauoha.
O makou, KAMEHAMEHA V., ma ke ahonui o ke Akua, o ko Hawaii Pae Aina, KA MOI. I na mea a pau i ike mai i keia :
NO KA MEA, ma ka Pauku 35 o ke Kumukanawai, o na inoa hanohano, a me na hoohanohano a pau, mai KA MOI wale mai no e loaa mai ai ia ; a
NO KA MEA, ua ake nui makou e hooulu a e hoomahuahua i na kanaka a pau o ko makou Ohana Moi, a me kona mau ano Aupuni ; a
NO KA MEA, o ko makou makemake ka haawi aku i ka hoohanohano ia i na kanaka a pau, a me na haole a pau, i hana i kekahi mau hana nui no ko Makou Ohana Moi a me na kanaka ;
NOLAILA, mahope iho o ko makou noonoo ana iloko o ko Makou Aha Kukamalu, ua hooholo ae makou, a ua hooholo, penei :
PAUKU 1. Ua kukuluia kekahi Papa Hoohanohano, malalo o ka inoa, " KA PAPA HANOHANO O KAMEHAMEHA I."
PAUKU 2. Ka nui o ka poe iloko o ka Papa i oleloia, penei e mahele ia ai :
He umi o ke Kea Nui.
He kanakolu o ke Kea Waena.
He kanalima o ke Kea Lalo.
PAUKU 3. Ka hoonohonoho ana i na hoailona o ka Papa Hanonono o Kamehameha I., penei no ia :
KA POE O KE KEA NUI — He Kea Maltese i kinohinohi ia, me ke apo gula owaho ae, me na huaolelo ma ke alo, " E Hookanaka" a ma ke kua, " Kamehameha I."
KA POE O KE KEA WAENA — He Kea Maltese gula, me ke apo dala owaho ae, me na huaolelo e like me ko ke kea nui.
KA POE O KE KEA LALO — He Kea Maltese dala, me ke apo i kinohinohi omaomao ia, me na huaolelo e like me ko kela mau kea mamua.
E kau ia keia hoailona ma ka aoao hema, a i ole ia he lipine uliuli olenalena nae.
PAUKU 4. Ka Moi, mamuli o kona ano Moi oia ka Luna Nui o ka Papa Hanohano o Kamehameha I., o ka Papa i oleloia, aole ia e ili aku mai ka makua a i ke keiki, a o na mea a pau e pili ana i ua Papa la, e hooponopono ia no e ka Aha Kuka o ua Papa la i kohoia e ka Moi.
Hanaia ma ka Hale Alii Iolani, ma ka Aha Kuka Malu, i keia la 11 o Aperila, M. H. 1865. KAMEHAMEHA R.
Na ka Moi,
CHARLES GORDON HOPKINS.
" KA PAPA HANOHANO O KAMEHAMEHA I."
Ua oluolu i KA Moi ka haawi ana i ka hoohanohano o " KA PAPA HANOHANO O KAMEHAMEHA I.," i ka poe nona na inoa malalo hei :
KEA NUI.— H. R. H. M. Kekuanaoa, Luna
Nui o ka Papa. His. Excellency R. C. Wyllie.
KEA WAENA — His Ex. C. Hopkins.
Hon. G. M. Robertsona.
Hon. E. H. Allen.
KEA LALO.— His. Ex. P. Kanoa.
His. Ex. P. Nahaolelua.
Hon. C. Kanaina.
Hon. L. Andrews.
Hon. C. Kapaakea.
Hon. D. Kalakaua.
His. Ex. J. O. Domnis.
Hon. C. C. Harris.
His. Ex. C. de Varigny. Ka Right Rev. Bihopa o Honolulu, oia hoi ke Kahuna o ka Papa.
Ua oluolu i KA MOI e apono aku i ke koho ana mai a W. W. F. Synge, Esq., ia W. L. Green, Esq., e noho mai ma ke ano He Komisina ku i ka wa, a me ke Kanikela Nui no KA MOI WAHINE o Beritania, oiai e hele ana o Mr. Synge ma ka aina e.
R. C. WYLLIE.
Keena no ko na Aina E, 26 Apr., 1865.
Ua oluolu i KA MOI e hookohu ia na mea i hai ia malalo ae nei :
JAMES WHITTAL, Esq., Kanikela Nui no KA MOI ma Hongkong a me Macao.
MAJOR E. HASSLOCHER, Kanikela Nui no KA MOI ma Perusia.
EUGENE M. VAN REED, Esq., Kanikela Nui no KA MOI ma Iapana.
JOHN McCRACKEN. Esq., Kanikela Nui no KA MOI ma Oregona.
R. C. WYLLIE.
Keena no ko na Aina E, 27 Apr., 1865.
Ua oluolu i KA MOI ke koho ana ia HON. FERDINAND W. HUTCHISON. Esq., i Kuhina Kalaiaina, ma kahi i noho ia iho nei e C. G. Hopkins, (Hapakini,) ka mea hoi i hoihoi mai i kana huakai hele i Europa.
Ua oluolu i KA MOI, e like me ka Pauku 6 o kekahi Kanawai i kapaia " He Kanawai e hoopau ai na Moraki maluna o na aina Moi, a e papa ana a mau loa aku i ka hoolilo aku o ua mau aina la ," i hooholoia ma ka la 3 o Ianuari, M. H. 1865, nolaila, ua hookohuia e ka Moi he mau Komisina no na Aina Moi no loko ae o kona Aha Kuhina, oia hoi o ka Mea Hanohano F. W. Hutchison, Kuhina Kalaiaina, ka Mea Hanohano C. C. Harris, Loio Kuhina, a o ka Mea Hanohano J. O. Dominis, he Komisina a me ka Luna aina Moi.
Hale Alii IOLANI Mei 6, 1865.
KEENA O NA KOMISINA O NA AINA MOI, } Honolulu, Mei 6, 1865. }
Ke hoike akea ia nei, no ka mea, ua hookohuia na mea nona na inoa malalo e KA MOI i poe Komisina no na aina Moi, nolaila, o na mea a pau e nonoi ana e hoolimalima ia ua mau aina la, a me na palapala a pau e pili ana, e haawiia'ku imua o ka Mea Hanohano J. O. Dominis, no ka mea, oia no ka Luna Aina Moi. F. W. HUTCHITON, CHAS O. HARRIS, J. O. DOMINIS.
Ke haia aku nei ka mea nona ka inoa malalo nei, i mea e kulike ai me ke Kanawai i kapaia, " He Kanawai no na aina ponoi o ka Moi, a me na Aina o ke Aupuni," i hooholoia ma ka la 3 o Ianuari i hala aku nei, i mau Bila Dala Aupuni he iwakaluakumamahiku tausani dala, e hoopukaia aku no a hiki i ka Poakahi, la 7 o Augate ma ka hora 10 o kakahiaka, no ka poe e makemake ana e koho no ka uku hoopanee o ua mau dala la ; ma na ano a pau e hoakakaia aku ana malalo.
1. O ka poe e koho ana ; ka nui e noi ia aku ai : a me ka wa e hoi ia ai.
2. Ka uku hoopanee he eiwa keneta, aohe e ae ia aku kekahi mea e ae ia aku malalo mai o laila.
3. E hoopuka ia aku no na Bila Dala Aupuni, penei : Hookahi haneri, Elua haneri, Ekolu haneri. E hana ia no hoi pela i ka poe e makemake ana i Hookahi haneri dala, Elua haneri dala.
4. E hoohamama ia aku no ke Keena hana o ka mea nona ka inoa malalo, i ka poe e makemake e koho, ma ka la a me ka hora i olelo ia.
C. de VARIGNY,
Kuhina Waiwai.
May 6, 1865.
Ua hookohuia e ke Kuhina Kalaiainal mamuli o ke koho ana mai a ka Papa Hoonaauao, ia C. H. Judd (Kale.) i luna hoopuka i na palapala ae mare, e like me na kanawai no ka Apana o Koolaupoko, Oahu.
Keena Kalaiaina, Mei 3, 1865.
MARE.
Mei 7, ma Honolulu, Oahu, mare o o Kaaukai (k.) me Keawe (w.,) na Rev. H. H. Pareka i mare.
HANAU.
Mei 10, ma Honomanu, Koolau, Maui, hanau o R. Kamakakoa w, na Keamau me Kealoha.
Aper. 24, ma Kepulu, Kona Hawaii, hanau o Davida Hoapili k., na J. G Hoapili me R. A. Hoapili.
Aper. 6. ma Pooholua, Kawaihae-uka, Hawaii, hanau o Piikea w., na Nubara me Kawaookalani.
Ian. 7, ma Keauaeli, Kawaihae-uka, hanau o Nohea w., na Keaweha me Kawaha,
Sep. 4, ma ia wahi no hanau o Kekuniula w., na Kamaukele me Kuamoo.
MAKE.
Aper 1, ma Wailuku, Maui, make o J. G. Kahui k.
Aper 24, ma ia wahi no make o Enekene w.
Aper. 30, ma Manoa, make o Namaka k.
Aper. 12, ma Auwahi, Kahikinui, make o Kahaunaele k.
Aper. 27, ma Kahaukomo, Kalihi-uka, make o Ana. w,
Aper. 2, ma Makalii, Kawaihae-uka, make o Kukanaloa k
Aper. 11, ma Wainee, Kawaihae-uka, make o Keola k.
Mei 4, ma Kalia, Waikiki-kai, make o Paulo k.
Mar. 20, ma Kanekea, Kawaihae, make o Keawe k.
Dec. 15, ma Waimea, Hawaiii, make o Pahili.
Ian. 9, ma Keanaeli, Kawaihae-uka, make o Kailikea k.
Ian. 27, ma ia wahi no make o Kamaka k.
Ian. 9, ma ia wahi no make o Naho w.
Ian. 13, ma Puupae, Kawaihae-uka, make o Kaulainiihau k
Okak. 8, ma. Keanaeli, Kawaihae-uka, make o Hewahewa k
Nov.6, ma Puepue, Kawaihae uka, make e Kamakanaka k
Ian. 5, ma Pooholua, Kawaihae-uka, make o Kaianui k.
Nov. 14, ma Kapio, Kawaihae uka, make o Kapukolu k.
Feb. 14, ma Keawaeli. Kawaihae, make o Puna w.
Mar. 22, ma Waika, Kawaihae, make o Keai k.
Awa o Houolulu.
Na Moku Hawaii ku mai.
Mei 8 — Kilauea, mai na wahi kumoku mai o Hawaii me Maui
6 — Emalaina, mai Kau mai.
6 — Mary, mai Anahola mai.
6 — Atcive, mai Makena, Maalaea, a me Lahaina mai.
6 — Manuokawai. 150 wala awa, 70 barela malakeke. 16 ili bipi, 6 barela uala, 6 ahui maia, 3 eke pepeiao laau, 12 ohua.
8 — Moiwahine, mai Koloa mai, me 235 barela ko, 91 barela malakeke, 11 paila wahie, 23 ili bipi, 8 pahu aila pipi. 2 eke pepeiao, 3 ohua.
9 — Moikeiki mai Kahului mai.
8 — Helene, mai Maliko a me Molokai mai, me 50 barela ko, 69 barela malakeke, 6 eke pepeiao, 12 ohua me na mea e.
Na Moku i Holo aku.
Mei 6 — Anelaulia, i Nawiliwili, Koloa, me Waimea.
6 — Nahienaena, i Hilo.
6 — Wauwiki, i Molokai.
8 — Moiwahine, i Koloa.
8 — Hana, i Nawiliwili.
8 — Atcive, i Lahaina.
8 — Emalaina, i Kau.
8 — Moikeiki, i Kahului.
8 — Helene, i Molokai me Lahaina.
9 — Prince, i Hanalei.
OLELO HOOLAHA
KE HOIKE AKU NEI MAUA NA MEA nona na inoa malalo nei, ua hoonoho ia mai maua e ka Mea Hanohano G. M. ROBERTSON ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie, i mau Lunahooponopono no ka Waiwai o MUKU (k.) i make aku nei. Nolaila, ke kauoha aku nei maua i ka poe a pau i aie mai iaia, a me ka poe ana i aie aku ai, e hele mai i mua o maua, ma ka la 10 o Mei e hiki mai ana. E lawe pu mai hoi i na bila aie pakahi, i kakau lima ia e kona lima, e hoole no maua i ka poe hele wale mai me ka pila ole, i kakau imua ia e ka mea i make : Ina aole e hele mai kekahi mea a ka mea i make i aie aku ai, a me ka mea i aie mai ia ia. i na la i oleloia maluna, alaila, hoopau maua i ka hana, a hoihoi maua i ka maua Papa Hoike Waiwai a ole ka maua e nana'ku i ka poe e hele mai ana mahope.
MOKUHALII (k.) }
KAIHUHOLUA (w.) }
180-1t* Na Lunahonopono Waiwai.
OLELO HOOLAHA.
HE MAU LIO HOU MAI EIA MA i ka Pa Aupuni ma Ma Pauoa
1 Lio kane lokia wiwi 8 hao akau.
1 Lio kane ulaula AK hao hema.
1 Lio kane keokeo aole hao.
1 Lio kane ulaula hao ano e.
1 Lio kane keokeo wiwi KN hao hema.
1 Lio wahine ulaula elua kapuai hae,.hao ano e.
1 Lio wahine loala MP hao akau.
P. KAAIAKUA, Luna Pa Aupuni.
Pauoa, May 10, 1865. 180-1t*
Lio nalo-wale.
UA NALOWALE A UA AIHUEIA paha ka lio o ka mea nona ka inoa malalo nei.
He lio ulaula me ka lae keokeo, me na kapuai keokeo ekolu. Penei ke kuni, he hao kaha pololei iluna, ekolu kaha iluna, elua kaha mawaena, ma ka uha akau. E ukuia no ka mea nana e hoihoi mai ua lio la e H. L.KEIKI (Haole Paikii) me ka uku kupono. H. L. KEIKI, Maluna ae o ke Keena Pai o ke Kuokoa. 150-1t
OLELO HOOLAHA.
I NA KANAKA A PAU, O KELA A ME keia ano, ke papa aku nei au ia oukou, mai hoaie mai oukou i waiwai ma ke ano aie i kuu wahine mare ia HAUHAU, no ka mea, ua haalele mai oia ia'u. Ina oukou e hoaie ia ia, alaila, aole loa au e hookaa ana ia aie, maluna no ia oukou ia poho. Me ka mahalo LAUANI. Kalihiwai , Kauai, Mei 5 1865.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI OUKOU E NA KANAka o kela ano keia ano. Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, mai hoaie mai oukou i kuu wahine mare ia KEAOLELE, aia ma Kaholoakeahole, Oahu, kahi i kuu pau ai i kana kihikihi ; haalele iho no i ke keiki Hulei o Kaiwiki nei. A i na hoaie oukou, e-o o hopu hewa i ka mea a Kailipahu. " He hoaa."
Aole no e piliwi aku ana ke keiki Puukuni o Kaiwiki ia oukou, no ka mea, ua milimili kela i ka hai mea hinuhinu. Ke hoi nei ke keiki o Hulei, ke hana mai la ka huila i kana hana.
PUNIWAI. Kaiwiki, Hawaii, Aper. 5, 1865. 180-1t
Olelo Hoolaha!
I ka poe Hui Aina Kuai o Aliomanu, Papaa a me Kaahupuaa o Molowaa, Kauai.
E LOHE OUKOU A PAU, UA HOOholoia ea'u a me ka hapanui o ka Hui, ma ka inoa o ka Hui Nui, no ke kuai lilo ana i ka Apana Aina o Dr. J. W. Smith o Koloa e 564 Eka, e pili ana ma ka aoao Komohana o ka Ahupuaa o Moloaa, a ua hooholo ia ke Kumukuai he umikumamalua haneri dala.
A e hookaa ia eono haneri haneri dala ma ka Poaono la 17 o Iune, M. H. 1865 e hiki mai ana, ma ka hale halawai o Koolau, a e lawe mai kela a me keia o na hoa Hui eono dala pakahi ma ia la, no ka hookaa ana i ka hapamua, a ma ka la 14 Okatoba, M. H. 1865, ma ka Poaono. E lawe mai kela a me keia oua hoa Hui eono dala pakahi no ka hookaa ana i ka i loaa oia ka hapa hope.
Nolalia, e makaala oukou e na hoa Hui, ano ! e hoomakaukau ai i ko oukou mau haawina dala, mai kali oukou a na la hope, alaila hoomakaukau o loaa ka pilikia. A i aie hoi e komo mai ka poe e.
O keia aina o Dr. J. W. Smith, ua hoolimalima ia e F. Bertelmann o Kaulakaiole, Koolau, no na makahiki he umi, mai Iulai M. H. 1860, a hiki aku i ka M. H. 1870 iloko o Iulai, alaila pau, no ka uku hoolimalima hookahi haneri dala i ka makahiki hookahi, a e hookaa hapa ia i kela hapalua makahiki keia hapalua makahiki, ua oi iki ae maluna o na makahiki elima i koe o ka manawa hoolimalimaia.
A e kuai mai Dr. J. W. Smith i keia Aina me kona hooko mai i kona mau pono a pau i keia Hui me ka aie ole i hoopaa ia maluna o keia Aina a me kona Palapala Hoolimalima me F. Bertelmann no ke koena manawa i koe. A mahope o ka lilo ana o kela Aina i ka poe Hui, alaila e hookaa mai o F. Bertelmann i ka uku Hoolimalima ma ka lima o ka poe Hui, ke ku i ka manawa hookaa e like me ka Olelo o ka Palapala Hoolimalimaia a laua. A e like hoi ia uku Hoolimalima i pomaikai ae na Ona o keia Hui, a pela aku a hiki i ka wa pau o ka Hoolimalima, alaila pili loa mai keia Aina i ka Hui nana i kuai. Me ka mahalo. KEONI HOPE JR. } Luna Nui o ka poe Hui. }
I na Komite i koho ia e ka Hui nui ma ka la 11 o Maraki hala ae nei. No ka imi ana a me ka hooponopono ana i na keena haawina o ke Kumukanawai o kela Hui i hana mua ia.
Ke kauoha aku nei au ia oukou ma ka loaa o ka hui nui o na aina Aliomanu, Papaa, a me Moloaa. E hai makou ma ka Poaono la 27 o Mei, makahiki 1865. E lawelawe i ka oukou oihana i Kohoia ai. A e haawi mai oukou ia'u i ke Kope o na mea a oukou i hooholo ai, i hiki ia'u ke waiho aku imua o ka hui nui ma ka la 17 o Iune, a i kakou pakahi mai lakou i ko lakou mau inoa i ke Kumukanawai o ka poe hui holookoa a i hiki hoi ia'u ke lawelawe kupono i ka'u oihana malalo oia Kumu Kanawai no ka malama ana i na pono o ka poe hui.
Ina mea a pau i kuleana ole maluna o na aina Aliomanu, Papaa, a me Moloaa. Ke kauoha aku nei au ia oukou a pau i na he mau holoholona ko oukou maluna o keia mau aina. E hoi koke mai oukou mamua ae o ka la 2 o Iune, a mahope oia manawa na ka Luna Pa Aupuni e malama ma kona pa holoholona aea. KEONI HOPE JR. } Luna Nui o ka Poe Hui. }
Ina mea hoi i kuleana, a i kuleana ole ma keia mau Aina ALIOMANU, PAPAA, a me MOLOAA, ke papa aka nei au ia oukou, a ma keia hopa aku, ua kapu loa ka hoohei ana, i na holoholona ma ke kula o keia mau Aina ma ka la Sabati, e hoohai ia auanei oukou i ke kaula kipuka pahee a ke Kanawai. KEONI HOPE JR. } Luna Nui o ka Poe Hui. }
O na ona a pau o keia hui i makemake i kahua hale a e wahi mahi paha, e makaukau ana au e haawi aku e like ka nui me ka mea i hooholoia e ka hui nui e hele mai ana me ka Poaono 3 o Iune, me ko'u haawi aku i kela hoa hui keia hoa hui ke makemake i ka hale a wahi mahi paha, i palapala hookohu lilo loa ma ka inoa o ka hui nui, i ole e loaa ka hoopaapaa,a me ke kaili kuee kekahi me kekahi, a o ka mea i loaa ia palapala, ma ke Kumukanawai o ka hui e kokua. A e pa kela mea keia mea i loaa ka aina no ia ano, i ka pa kupono i ke Kanawai o ka aina, a i ole ia e hana pela, aole poino e loaa ia ia no na holoholona o ka poe hui ke hoopoino.
KEONI HOPE JR.,
Luna Nui no ka poe Hui. Maunahuila, Hanalei, Mei 1, 1865. 180-1t
OLELO HOOLAHA.
UA HOOHOLOIA MAI MAUA NA MEA nona na inoa malalo, e ka Mea Mahaloia A. M. Kahalewai, ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o Maui, i mau Luna Hooponopono Waiwai no KEKUHAULUA, o Kanaio, Honuaula, Maui, i make aku nei. Nolaila, o ka poe a pau i aie mai ia ia, a me ka poe ana i aie aku ai, e hele mai lakou imua o maua, ma Kanaio, Honuaula, me ka hoomaopopo mai, ina he mau aie kupono ; mai keia la aku a hiki i ka la hope o Mei e hiki mal ana, oi makaukau oia mana e hoihoi i ka maua oihana mamuli o ke Kanawai.
KEAKA (w.)
Na Luna Hooponopono Waiwai o Kekuhaulua. Lahaina, Aperila 5, 1865. 179-4t*
OLELO HOOLAHA.
OWAU O LONOAIAKA KA WAHINE mare a NAIPU. ua haalele mai oia ia'u me ke kumu ole, a ua holo aku i kumukahiki ma Onomea, Hilo, Hawaii. Nolaila, ke kauoha aku nei au ia ia e hoi mai, ina aole oia e hoi mai, e hana no au e like me ke Kanawai. LONOAIAKA. Puunui, Honolulu, Aper. 26, 1865. 172-2t*
OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai } O KUENE KEAWEWAHAHEE. }
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU I keia e like me ka mana i loaa ia'u mai kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie o ko Hawaii Paeaina. Nolalia, ke kahea nei au, o ka poe a pau i aie mai, a aie aku no ka Waiwai o KUENE KEAWEWAHAHEE o Waikiki Oahu i make aku nei : E hele mai lakou ma ka hale noho o S. KUPANEA (LOIO,) mauka iho o ka huina o ke Alanui Hotele me Alanui Maunakea, no ka hookaa ana'ku, a hookaa mai no na aie o ka mea i oleloia maluna iloko o na malama elua mai keia la aku.
HENELI (w.) Lunahooponopono Waiwai. Honolulu, Oahu. Mar. 23, 1865. 176-2m*.
HUA KUKUI, HUA KUKUI.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA O ke kuaaina, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, he hoaloha no oukou no na kau i hala ae nei, ma ke kuai Pepeiao Laau ana. Ua hala aku la ia kikina, he AU HOU keia, a ke kahea aku nei au, e kuai no au i na HUA KUKUI i kalua ia a moa, alaila, e ki-ke ia ka iwi a pau, a o ka IO wale no ke lawe mai, e hoomaemae i ka la a maloo maikai. A e haawi no wau EKOLU DALA ME HAPALUA ($3.50) no ka barela hookahi. I ka poe e imi ana i kela, a lawe mai, e loaa ae wau ia lakou ma ka Halepohaku o M. Kekuanaoa, ma AIENUI E WIKI, MAI KAULUA !
CHUNG HOON & CO. Aienui, Honolulu, Mei l, 1865. 2-3m