Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 19, 11 May 1865 — KA MOOLELO O KEPAKAILIULA. [ARTICLE]

KA MOOLELO O KEPAKAILIULA.

MOKUNA XXIX. Ka olelo a Kepakailiula me ka makuahine o kana aikane. Ma keia mokuna, ke hana aku nei ka olelo a Kepakailiula, a me ka makuahine o ke aikane. Alaila i aku la o Kepakailiula i ka makuahine, me ko ia nei ninau hoomaoe aku, " A heaha iho la ka hala oia pepehi hoomainoino ana i kanaka o ka aina ? " Alaila i aku la ua wahine nei i ke'Lii, "Eia ka hala e make ai la, a e pepehi hoomainoino ia'i hoi. Ina i hoole uku kekahi mea i ka oleio a ua'Lii la, o kona olelo mai la no ia he pakike, a he hookano, a pela e make nei kekahi poe o keia aina, a he nui wale. Mai ko'u wa kamalii mai a hiki i keia la a kaua e olelo nei, aole e hiki ia'u ke helu, a ke hoomaopopo i ka nui o ka poe i pepehi ia e kela alii lokomaikai ole." Alaila i aku la o Kepakailiula i ka makuahine, " A o ka hala iho la no ia o ka pepehi ana ? " "Ae" wahi a ka makuahine, "'Pepehi a i mea aha," wahi a ke'Lii, "I mohai na kona akua, na Kihanuilulumoku ka moo," "A no wai ae?" wahi a Kepakailiula, "No Kaneikawaiola," wahi a kona makuahine. "A owai hoi ia?" wahi a ke'Lii, "O Kanehunamoku, he akua mana loa ia mamua ae o ka moo." Aka, olioli nui loa iho la ke'Lii no kona olelo ana mai no ka moo, no ka mea, he mau kupuna lakou a pau no keia alii mai Hawaii nei aku, a oia hoi o Kepakailiula, ke'Lii nana i he-

hi na kukuna kapu o Kahiki, a hiki wale i ko laua hakaka weliweli ana me Kuwahailo ke akua amu kanaka o kukulu o Kahiki.

Ma ia hope iho, hoopau ae la ke'Lii i kana olelo ana, a i kekahi la'e, oiai e hookuu mai ana ka malamalama maluna o ka honua a puni, oiai hoi e haalele iho ana na kukuna olinolino o ka la i ka piko o na kuahiwi, a me ua launahelehele uliuli o na awawa, a me na lau i hoomae ia o na kula, a he la maikai loa ua ia la. A hoi aku la ko laua makuakane i ka lawaia, no ku mea, he kanaka lawaia nui ia no ia wahi, a o kana hanu mau ka lawaia. Nolaila, ke hoike aku nei ka mea e hoopuka nei i keia Moolelo Kaulana, i hoopuka ole ia mamua.

No ka mea, ma keia Moolelo Hawaii, e kakauiu nei, mailoko mai no ia o ka waha o kekahi elemakule i hanauia i ke au ia Peleioholani kekahi alii kaulana o Hawaii nei, a he alii oluolu ia, a he moolelo kaulana no hoi ko keia alii, (Peleioholani) a ma ka Moolelo o Kepakailiula nei, ua like ole na ano o kekahi i kekahi, no ka mea, aole i kakauia ko liawaii nei mau Moolelo kaulana, aka, mailoko mai ia o ka waha o ka poe i ike i keno kaao ma ke ano kuauhau.

A ma keia Moolelo hoi, elima mana nui o keia Moolelo, e kaao ia nei, a ua like ole na auo, a he okoa loa hoi ka olelo ana, o ka kekahi i ka kekahi, a ma- ka lima o ka mana o keia Moolelo, ua kakau Buke ia e D. Malo, a me kekahi mea i hoopuka me ia, ma ke kaao ana, a e ka-

kau ana o D. Malo, eia nae, ua lilo ia Buke i kekahi o ko Hawaii nei, (Lanialii) a ua nalowale paha, aole i maopopo loa.

[Nolaila, ke hoopuka nei au i keia Moolelo e like me ka'u i lohe ai, a i ike lihi ai hoi maloko o kekahi wahi palapala ewalu aoao, i kakau lima ia A. D. 1864 ma Lahaiha-lalo, a ma ka waha mai o kekahi elemakule i hele i ka make i loaa ai ia'u i ko'u wa kamalii e hele ana i ke kula, mawaena o na inakahiki 15 o'u. Ua makilo pinepine au a hiki i keia Moolelo kaulana, a elua po i kaao ia'i a hiki i ke ao, me kuu kakau ana. Nolaila, ke hoopuka nei no au e like me ka mea a'u i hoopaa'i, a i lohe ai hoi me ka malama loa. A i na ua pono ole ka'u hoopuka ana, pono no hoi ke hoopuka'e kekahi mea i kana mana, ina ua like ole ka'u, alaila e kala mai no.]

Nolaila, e hoike au ia oukou e ka poʻe i lohe i keia Moʻolelo, a me ka poʻe kahiko e ola nei, a me ka poʻe hoʻi e heluhelu ana. Ma kekahi o keia Moʻolelo wahi a kekahi poʻe, ua lilo ka o Makolea i ke'Lii Oʻahu nei, a holo mai ʻo Kepakaʻiliʻula mai Hawaiʻi mai a kaua i Oʻahu nei, me ua 'Lii la a make, a liio hou ʻo Makolea ia Kakaʻalaueo, ke'lii o Kauaʻi, a kaua hou me iaʻliʻi a make. A mai Hawaiʻi mai ka o Kepakaʻiliʻula. ʻAʻole pela ka pololei, eia ka ʻoiaʻiʻo. ia Kepakaʻiliʻula i hoʻi mai ai mai Kahiki mai a hiki i Hawaiʻi nei, kaua ai me keia mau aliʻi. MOKUNA XXX. Ka Hoʻi ʻAna Mai O Ka Makuakane Mai KA LAWAIʻA MAI. I ka makuakane i hoʻi mai ai mai kalawaiʻa mai. a ma ia hope iho, hoʻomaka ihola lakou e paʻina, ʻo laua ʻelua, a ʻo na keiki ʻelua. A pau ka iakou ʻai ʻana, hoʻomaka hou ke'Lii e ninau aku, me ka ʻike ʻole naʻe o lakou he aliʻi keia, (na kamaʻainaeia ka ke aliʻi ninau, “Ea! he hiki mai no naʻe paha ua'lii nei i ʻaneʻi ?" Wahi a ua makua, " ʻaʻole, he mau kanaka naʻe na mea nana e kiʻi mai i ka ʻai, a me ka iʻa, he hiki mai naʻe koe. No ka mea, | ua ʻike aʻe nei no ia'u i kuʻu hoʻi ʻana mai j nei, a pela mau no naʻe i na manawa a makou e noho nei." I ka manawa no a laua nei e ʻole ʻiʻo ana, hoʻea ana ua mau wahi kanaka nei, na ke aliʻi o laua i kena mai ai laua. A hiki ana. ia manawa, aloha akula o Kepakaʻiliʻula i ua mau wahi kanaka nei, a aloha maila no hoʻi laua la. Alaila, ʻolelo aʻela ua mau wahi kanaka nei i ka lawaiʻa, ʻo ia hoʻi ko laua makuakane, o Kawaipokane kona inoa, " I hoʻouna ʻia mai nei maua e piʻi mai i uka nei i ai, i ia na ke'Lii," alaila, i akula ka lawaia, •• Ae, ua makaukau ia mau mea a pau, a e kali ana no

au ia ʻolua." Eia hoʻi, ma ia manawa no, haʻohaʻo ihola ua mau wahi kanaka nei i nei keiki ʻano ʻe, a he hanohano aʻe hoʻi me he ʻano aliʻi la. Ia manawa no, ninau akula ke ʻLiʻi. " Ea ! e laua nei, he maikaʻi no naʻe paha ko ʻolua noho ʻana me ka ʻolua hanai?" hoʻole maila ua mau wahi kanaka nei, “ʻAʻole, he aliʻi ʻino loa ko makou, he aliʻi huhu hoʻi, ina lohi loa maua i keia wa l? a loihi, alaila, he make no ko maua hoʻopai, puhi ʻia mauʻu i ke ahi, a kalua ʻia a moʻ, a o na poʻo nei o maua la, a me ka ʻiʻo, lawe ʻia i luna o ka heiau, i loko o ka uluniu, aia a hiki i na po o Hoku, a i ʻole ia i na po i o Mahealani, ʻo ia na po a pau a ko makou aliʻi e mohai pinepine ai i na kanaka a pau i pepehi ʻia eia, a ʻo ia la i lohe ʻoe e ka malihini, ka mea hoʻi a maua i ʻike ʻole ai ma mua , a hiki i keia la, ʻakahi no hoʻi kakou a halawai pu.” Alaila ʻi akula ʻo Kepakaʻiliʻula, “Eia hoʻi kuʻu ninau ia ʻolua, he ʻai pu no n aʻe paha ʻoukou me ua ʻLii la i keia ʻai, a me keia ia a ʻolua i kiʻi mai nei ?" Wahi a na wahi kanaka, “ʻAʻole, aka ea, ʻo ka maua ʻai e ʻai mau nei la, he ʻai ʻinoʻino, a a me ka iʻa, a me na mea ʻino no a pau loa a maua e hoʻomanawanui nei." Alaila ʻolelo akula ua mau wahi kanaka nei, “Ka! e u hoʻi maua." Wahi a ke'Liʻi, “ʻAʻole, he wahi manaʻo koʻu ia ʻolua, e noho ʻolua, alia e hoʻi, mai makaʻu ʻolua , no ka mea, ʻo ʻolua ea, ʻaʻole ʻolua e make ma kuʻu inoa nei, me ko ʻolua ʻolelo aku lohi loa maua he keiki malihini, a ua hanai ʻia mai nei maua e ua keiki la i ka ʻai, a me ka iʻa, pela ʻolua e ʻolelo ai, alaila ʻaʻole ʻolua e inake a hiki aku au." Ia manawa, kena aʻela ʻo Kepakaʻiliʻula i ka makuakane o laua, e ukuhi i na ipu i ka wai, alaila, hoʻole maila ka makuakane, 'ʻAohe ipu." Alaila ʻolelo akula keia, " ʻAʻole aʻela hoʻi ia, e alakaʻi ʻoe ia laua nei i loko o o kela punawai loʻihi la, e hoʻokupu ke poʻo i lalo, a inu laua i ka wai a piha ka ʻopu, a laila, hoʻolualualaʻi mai. a ua hanai ʻia no hoʻi pela. A pau na mea a laua i hana mau ʻia e ua'Lii iaʻu la, a laila, hoʻi maila a ka hale, haʻawi aku la ke'Lii Kepakaʻiliʻula i ka ʻai, a me ka iʻa i lawalu ʻia a moʻa, a he mea hou ia i ko laua ʻai ʻana i na mea maikaʻi, a pela Ke'Lii i hanai ai ia laua.

A ma ia hope iho, ua hoi aku na kanaka nei imua o ko laua Haku, a ua nui loa kona huhu. a me kona inaina ia laua. Aka, ua olelo pu no hoi o Kepakuiliula mamua o ka hoi ana ua mau wahi kanaka nei imua o ko laua haku