Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 21, 25 May 1865 — Page 3

Page PDF (1.68 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

nela Kelemana, aka, e hele pololei aku imua me ka wikiwiki loa. Ua hai mai na kanaka Baneko onei i keia la ke hele nei o Jefa Davisa ma ka hema mai Gulaboro (Goldsboro) aku me na kaa ukana, me ka awiwi loa, me ka hoike mai e hoounaia no na olelo kauoha ma ka uea telegarapa ia Kenela Toma (Thomas,) aole ia e hoolohe i na olelo kauoha mai ia Kenela Kelemana mai me ke kauoha aku iaia a me Kanabe (Canby) a me na'lii koa a pau ma ka muliwai Misisipi e hopu i na'lii kipi a e lawe mai i ko lakou waiwai. Ua oleloia, o ka nui o na dala a Davisa i lawe pu ai me ia mai ka aono miliona a hiki i ka umikumamakolu miliona. (Kakauia) H. M. HALEKA (HALLECK.)

Mai a Kenela Konemana mai.

                KNOXVILLE, April 27.— Hookahi hapa o ka pualikoa malalo o Kenela Pama (Col. Palmer) i hele aku ma ka muliwai Kataba (Catawba) me ka hoopuhee aku i ka poe koa e hele ana ma ka Hema a me ke Komohana mai ka pualikoa mai o Ioanepohaku. Ua pio mai ia lakou na tausani koa Kipi elua, me na pukuniahi elua a mawaena o na mea i pio ia lakou oia kekahi uapo alanui kaamahu nui ma ka muliwai Kataba, 1,125 kapuai ka loihi a he 60 kapuai ke kiekie. No ka lohe ana o Kanela Pama i ke kuikahi i hanaia mawaena o Kelemana me Ioanepohaku, nolaila, ua hooki iho ia i kana hana. Ua hoouka aku kekahi hapa o ka pualikoa malalo o Kenela Kilema (Gillem) me ka hooauhee aku i na koa Kipi malalo o ka Major Kenela Maka Kowana (McGowan) ma Keokitauna (Georgetown) me ka lawe mai i kekahi pukuniahi, a mahope mai ua imi aku lakou i alanui no lakou a kaa ma kekahi aoao o ka Mauna Uliuli (Blue Ridge) he alanui hoi i paa i na kaa Kipi malalo o Kenela Matina (Martin) me ko lakou lawe mai i na pukuniahi eono. Mai pio no ia lakou ka puali holookoa a pau ina aole i halawai o Kenela Kilema me Kenela Matina me ka hae kuikahi, me kona lawe ana mai i kekahi palapala mai a Kenela Kelemana mai i kakauinoaia e Kenela Ioanepohaku, a e hoounaia ana ia Konemana e kauoha ana iaia e hoopauia ke kaua ana a e hoi ihope na koa malalo o Kenela Konemana, Ua hele aku o Konemana a hui me Kenela Keremana ma Karolina Akau.

No Mesiko.

                Ua lohe mai nei makou mai Matamorasa mai i ka hoolaha ana ae o Kenela Kotinasa (Cortinas) e kue i ka aina o ka Emepera, a e hoomakaukau ana ia e hoouka ia Kenela Mejia, ka mea e noho nei ma Matamorasa me na kanaka elima tausani. Ua hoopauia ko Mejia wahi e launa ai me waenakonu o ka aina. E aho kona haawi pio ana mai iaia iho, ai ole ia e auhee aku. Ina ia e hoi hope, o kona haulehia no ia a lilo i pio. Ua aneane aono a ehiku tausani ka nui o na koa o Kenela Kotinasa.

He mau wahi moolelo no Aberahama Linekona.

                Eia malalo iho kekahi mau wahi moolelo e hoike ana i ka lokomaikai a me ka haipule o keia kanaka nui.
            I kekahi la, hele mai la kekahi hoalauna ona mai Ilinoi mai e ike ia ia, a loaa mai la ia e helu dala pepa ana. Ia wa, pane mai la o Peresidena Linekona, " He nui na hana a ka Peresidena o Amerika Huipuia i waiho oleia ma ke Kumukanawai, a i mau kanawai hoi. Eia kekahi o ia mau mea. O keia kala oia ka uku o kekahi nika makapo ilihune, he nika kauwa no ka Waihona Waiwai, a oia ka mea i loaa i ka mai puupuu liilii, a i loaa ole hoi kona uku, no ka mea, aole hiki ia ia ke kakau i kona inoa ma kekahi palapala. Ua hooikaika loa iho au e loaa kana kala, a i keia manawa ke waiho nei au iloko o kekahi uhi-pepa i kakauia i kona inoa." E hoomanao keia hana lokomaikai a ka Peresidena o Amerika Huipuia i kekahi nika makapo i loaa i ka mai puupuu liilii ma ka la hookolokolo e ka Mea nana i olelo mai, " He oiaio ka'u e olelo aku nei ia oukou, i ka oukou hana ana pela i kekahi mea liilii loa o keia poe hoahanau o'u, ua hana mai oukou pela ia'u."
            I ka manawa a kekahi kanaka maikai o Piladelepia e noho ana ma Wasinetona, ua a eia mai ia e kukapu me ka Peresidena i kekahi kakahiaka ae i ka hora elima. I ua kakahiaka nei ala ae ia a hele aku i ka rumihookipi o ka Peresidena, a noi aku i ka mea kiai puka e ae mai iaia e komo aku iloko e ike i ka Peresidena. Hoole mai la ka kiai, aole ia e ike ia manawa. Alaila, olelo aku la ia, " Ua ae mai no ia e ku ka pu me a'u." " I ke hora ehia ?" I ka hora elima. Alaila, pane aku la na kiai puka, " e ike no ia ia oe i ka hora elima." Iaia e kali ana, lohe aku la ia i kekahi leo ma ka rumi e pili koke mai ana, ua like loa me ka leo o Linekona, a ninau mai la i ke kiai puka ina he kokoolua kekahi e kamailio pu me Linekona. Hoole aku la ke kiai puka, aka e pule ana a e heluhelu ana o Linekona i ka Baibala. Ninau mai la ke kanaka i ua kiai puka la, " o kona mau a nei ia ?" Ae aku la ke kiai. " Mai ka hora eha a hiki i ka hora elima, o na kakahiaka a pau ua hoohala iho ia ia manawa ma ka pule ana a me ka heluhelu ana i ka Baibala."

KA NU HOU HOPE LOA.

                Ma ke ku ana mai nei o ka moku Cometa i ka la pule iho nei, ua loaa mai ia makou na nuhou mai Kapalakiko mai o ka la 3 o Mei.

Ka Hoolewaia ana o Linekona.

                Ua hoolewaia ke kino kupapau o Linekona ma Kopinapila i Ilinoi i ka la 4 iho nei o Mei. Ma ka la 28 o Apelila, ua waiho iho ke kino ma Kilivilana (Cleveland) Ohio, i kekahi la mai ma Kolona (Columbus) ke kulanakaahale 'lii o Ohio. Ua like no ko laila mau mea i hanaia me ko Nu Ioka.

Ka poe nana i pepehi o Linekona.

                Ua aneane e pau loa ka poe i hui pu ma ka pepehiia ana o Linekona i ka hopuia. Ua hiki mai o Aiduene Bu (Edwin Booth) ke kaikuaana o ka mea nana i pepehi o Linekona, ke kanaka kaulana ma ka hana keaka ana i Wasinetona, i hele mai e noi i ke kino kupapau o kona kaikaina. Ua aneane 200 haneli ka nui o na kanaka i hopuia ma Merilana no ke kokua ana ia Bu. Ua kauoha aku ke Kanikela Nui o Amerika ma Kanaha ia Aupuni e haawi pio mai i ka poe a pau i hui ma ka pepehi ana i ka Peresidena Linekona i ke Aupuni o Amerika Huipuia.

Ke pio ana o Kenela Ioanepohaku.

                Aole i hoohemoia o Kenela Keremana mai kona kulana mai e like me ka kakou mea i lohe mua iho nei, aka, ua hele io aku no o Kenela Kalani i Ralei ma Karolina Akau e hooponopono i kana mau mea e hana aku ai. Ma ka la 25 iho nei o Aperila, hoouna aku o Keremana ia Kenela Ioanepohaku me ka olelo aku o na mea a laua i hooholo iho ai ua kue ia e ke Aupuni Hui, a e hoomaka hou ana ke kaua ana mahope o na hora. 48. Mahope iho hoouna aku la ia i kekahi hae e noi aku ana e haawi pio mai e like me na mea i hanaia ia Kenela Li. I kekahi la mai, halawai na Kenela a i elua ma ke alanui kaamahu, he 27 mile ma ke komohana o Ralei, a malaila kahi o laua i kuka ai no na mea e pili ana i ka haawi pio ana, a ua aponoia ma ia hope mai e Kenela Kalani.
            Ia manawa hookahi no, eha puali koa kipi i haaiwi pio mai ia lakou iho ia Keremana ; hookahi puali malalo o Kenela Ioanepohaku, hookahi malalo o Baraka, hookahi malalo o Hari, a hookahi malalo o Koba (Cobb), mawaena o na Kenela i pio mai o Biurigada kekahi. Ua oleloia o ka nui o ka poe kipi i pio he 27 400. Aka, hookahi puali koa i koe malalo o Kenela Tela (Taylor) ma Alabama. Nolaila, ke manaoia nei e pau ana ke kaua.

Ka mahuka ana o Jefa Davisa,

                Ke holo nei o Jefa Davisa, me kona lawe pu meia i na miliona dala he nui wale ma ke dala gula. Ua hele aku ia a hala mai o Kalote ma ka aoao Hema o Karolina Akau i ka la 23 iho nei o Aperila, i ukaliia e kekahi puali koa lio malalo o Wede Hametona (Wade Hamptor). Ua manao kekahi poe e hele ana ia i Tekasa. Manao hoi kekahi poe e hele ana ia i Felorida, me ka hoao e holomalu i Kuba ma na moku liilii mai ke kapakai aku o Felorida. He mea kanalua ole, e hopuia no ia me kona waiwai.

Na hana a Kenela Wilesona Georogia me Alabama.

                Ua hele aku o Kenela Wilesona me na koa lio 10,000 mai Ikepota (Eastport) aku ma ka muliwai Tenesi a hala mai o Alabama. Ma Selema, kekahi kulanakauhale kaulana o ua moku la, ua kaua iho ia me na puali koa kipi, a hooauhee aku lakou, me ka lawepio mai i na koa kipi elua tausani; mawaena o ia poe, he 150 Alii Koa me na pu kuniahi he 100. Ua pakele aku no nae ke Kenela Kipi, oia o Tela, maluna o ka mokuahi, a ua holo aku hoi o Kenela Foreke (Forrest) me kekahi mau Kenela eha iloko o kekahi wahi pohopoho e kokoke ana i ke kulanakauhale, a ua holo loa aku.
            Ia manawa, hoopio iho o Kenela Wilesona i na hale hana, me na hale lako kaua o ia wahi, a hele aku la ma ka aoao hikina, a hoopio ia Monogomare ka kulanakauhale alii o Alabama, Kolona, a me Macona ma, Georogia, me ka hoopio pu iho i na halekuai mea kaua, me na hale hana hao ma na wahi a pau. Ke manao nei makou o kona puali koa lio no ka mea nana e keakea mai i ko Jefa Davisa holo malu ana.

No Mobile.

                Ma Mobile, ua pio i na puali Aupuni na pu kuniahi 215, na pu kaupoohiwi 10,000, me na kukaa pulupulu he 30,000. Ua manaoia he 20,000 kukaa pulupulu me 75,000 barela wai aa i hunaia iloko o na wahi pohopoho e kokoke ana i ke kulanakauhale. Ua oi aku mamua o ka 10,000 na koa kipi i mahuka mai mailoko mai o na puali koa kipi a haawi mai ia lakou iho. Ma ka la 19 iho nei o Aperila, ua hoouna aku o Kenela Tela i kekahi Alii Koa ia Kenela Kanabe e hana i mau olelo no ka haawi pio ana mai o ka puali koa o Kenela Tela.

                KA LA HANAU O KA MOI WAHINE O BERITANIA. - Ua malamaia ka Poakolu iho nei me ka olioli e ka Hope Kanikela Beritania no ka La Hanau o Vitoria
            O ke Kumumanao i oleloia e makou i ka pepa o keia pule i hala ae nei e pili ana no na Kula, he Kumumanao nui no ia iwaena o keia Lahuikanaka, no na hanauna i hala a me na hanauna o keia mau la, e hoomaka ana ma ka makahiki 1820, a hiki i ka hooponopono hou ia ana o na kula o keia mau la malalo o ka Papa Hoonaauao. A oia Kumumanao a makou i kamailio ai ma ke ano maopopo no na kula e hanaia ana ma keia hope koke iho, aole ia he mea nana e kaulawaha ia makou e hooki ae i ke kamailio ana no na mea a makou i lohe maopopo ai e pili ana no ka hoopauia ana o kekahi mau kula ma ka olelo Beritania. Aka, iloko nae o ko makou hoakea lea ana no ia Kumumanao, ua lilo nae ia i mea na M. C. Kuaana e hapuku mai ai i o a ianei.
            No ka mea, ma " KE AU OKOA" o ka la 22 iho nei o keia malama, ua hoike akea ae o M. C. Kuaana i kona akamai kakau manao no ka pepa me ka pili ole o kana mea i hapuku ai mamuli o na kumu a makou i kamailio oiaio ai. Aka, ua menemene nae makou iloko o kana kamailio ana no kona ike mua ole i kana mea i kamailio ai, no ka mea, ua loihi a launa ole mai kana hapuku me ke ano ole. Ua huki ae oia i kana olelo iluna loa a hiki i ke 35 degere ke kiekie, " he mahu wale no, a mahope, he ohu e holo ana ma ka lewa i hooleleia e na makani kaumaha mai ka aina aku, a lilo iho la ka mahu i mea ua ole maluna o ka aina."
            O ka mea i oleloia iloko o ko makou Kumumanao e pili ana no ka hoopauia ana o na kula, he mea oiaio no ia ; aka aole nae makou i hilinai i ka makou kamailio ana malaila no ka hoopauia o na kula a pau loa mai Hawaii a Kauai, i hiki ai ia M. C. K., ke hapuku ae naa ka Papa Hoike a ka Luna Kula Nui. I mea aha la ka hapuku ana pela ? I mea paha e kohoia mai ai, oia kekahi Hoa o ka Papa Hoonaauao. Holoke ae la i ke Aupuni e pai ai ; I aha ai la ? I mea paha e loaa ai ka oihana mai ke Aupuni mai. " Pela ka ike ana'ku."
O ka mea a makou i kamailio akea ai ma ko makou Kumumanao ; oia no ka hoopauia ana o kekahi o na kula ma ka olelo Beritania ; no ka mea, ma keia hapaha makahiki i hala iho nei, ua oleloia " e hoopauia ana ke Kula ma Kehehuna, a me ke Kula ma Mililani ma ka olelo Beritania ke hiki aku i ka malama o Iune e hiki mai ana." Oia ka mea i hooholoia e ka Papa Hoonaauao a makou i lohe ai.
            Ua makehewa anei ka makou kamailio ana ma ia mea ? A ina ua makehewa ; alaila he pono makou ke pakui ae malalo o keia kakau manao ana i ka Olelo Hoolaha a ka Peresidena o ka Papa Hoonaauao, i mea e lilo ole ai ka makou kamailio ana i mea makehewa. [E nana'ku ma na Olelo Hoolaha " a ke Aupuni."]
            M. C. KUAANA. Pehea kela olelo hoolaha ? Aole anei i like me ka makou mea i kamailio ai ma ka pepa o kela pule iho nei ? Ma ka Apana o Honolulu nei, eono kula ma ka olelo Beritania. A ehia o lakou e hoopauia ana ? Elima paha, ea ! A ehia hoi e hoopauia ana o na mokupuni e ae ? Ehia la ? E pono paha ia M. C. K. ke nana i na papa hoike makahiki a ke Kuhina Aopalapala o na kau Ahaolelo i hala, i ike ai i ka nui o na kula olelo Beritania ; a mamuli o ka hoololi hou ana o na kula i keia manawa e ike ai i ke emi o na kula.
            Eia ka ninau hope loa. Owai o na kanaka ake akamai e apono mai ana i ka hooemi anae na kula ma ka olelo Beritania. A owai hoi oia poe i haulehia e ka minamina ? A mamuli o keia mau mea, ke poha mai nei ka leo minamina ma na alanui a ma na kauhale, iwaena o ka poe ake akamai no ka emi o na kula ma ka olelo Beritania ilalo loa, mamuli oia hoololi ana.

Makau ole ka Aihue.

E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :
            Ma ke kakahiaka o ka Poakolu o ka pule i hala ae nei, oia ka la 10 o Mei. Hoomaka iho la au e iho i kai o Honolulu me kuu wahi kaa huila hookahi, a hiki au ma Honolulu ma kahi o kuu haku haole, o ke kumu nae o kuu iho ana i kai i kii au he ai na ka moa a kuu haole.
            Hoi mai la au me ka manao ole, aole i lilo kekahi waiwai oloko o ka pa a'u e malama nei, a waiho iho la au i kuu wahi kaa me ke eke ai a ka manu ; wehe aku la au i kuu wahi home, helu iho la au i ka nui o na mea hana, ekolu oo kopala hao lepo, hookahi oo pe, & elua oo kapala ooki mauu, hookahi apuapu mea hookala oo, a hookahi pahi ooki mauu. Ua helu mua au i ko'u wa o ka hele ana, he 10 ka nui o na mea hana. A i keia helu ana, ua emi malalo o ka 10, hookahi oo kopala ooki mauu i aihueia, nona ke poo e kau kehakeha ae la maluna, " Makau ole i ka aihue." Weliweli ole no hoi ka hana a ka aihue, e nana mai ana no ka paha na maka o ka aihue o ka nele ae o ka mea nana e malama ana ka pa. Ua lilo loa ua kopala la a hiki i keia wa a'u e kakau nei, aia ma ka lima menemene ole o ka aihue, aole no paha i ike keia mea nana i lawe ka oo ia Kawa, i ka nana aku aole o kana mai ua mea he aihue.
            E o'u makamaka aloha e noho ana mai ka la hiki ma Kumukahi, a ka welo ana a ka la i Lehua. Mai hoohalike ae oukou me keia mea nana i aihue kuu Oo oki mauu. Ke hooki nei au maanei, me ka Luna Hooponopono ko'u aloha hope, Ke hoi nei ko Pawaa keiki ua ahiahi.
J. W. K. PAKUKUI.
Pawaa, Honolulu. Mei 17, 1865.

Na ke Aupuni.

OLELO HOOLAHA — A KA PAPA HOONA-
AUAO I NA LUNAKANAWAI HOOMALU A ME
NA LUNAKANAWAI APANA.

                Ke hoikeia'ku nei, ua hoomakaukau ia ke Kula Ao Hana Lima a me ka Hoopololei, i hookumu ia e like me ke Kanawai i hooholoia ma ka la 30 o Dekemaba, 1864, i kapaia ua Kanawai la, " He Kanawai e kauoha ana i ka Papa Hoonauao e hoonohonoho i Kula Ao Hana Lima a me ka Hoopololei, kahi e malamaia'i a e hoonaauaoia'i na keiki makua ole, a i haalele wale ia paha, a i hookahuliia'i ke ano o na lawehala wale ia paha, a i hookahuliia'i ke ano o na lawehala opio." A e hiki no ke hoouna ia ma ia kula mai keia la aku, e like me ka mea i kauoha ia ma ia Kanawai. M. KEKUANAOA, Peresidena o ka Papa Hoonaauao.
Keena Aopalapala, Aperila 28, 1865.

Hookohuia,

                E ke Kuhina, mamuli o ke koho ana mai o ka Papa Hoonaauao, keia poe i hai ia malalo ae nei, i poe Luna e haawi i na palapala ae mare :
Kahauolono, no Ewa, Oahu ; Keauiaole, no Waianae, Oahu ; W. C. Lane, Waialua, Oahu ; R. Moffitt, Koolauloa. Oahu. KEENA KALAIAINA, 17 Mei, 1865.

Oihana Hoonaauao.

                No ka mea, ua hooholoia e ka Papa Hoonaauao e hoomau ia i hookahi kula wae maloko o ka olelo Beretania, no ke kulanakauhale o Honolulu, ma kahi o na kula Beretania e noho nei, nolaila, ua makemake ia i Kumu no ia kula. A ke kahea ia nei ka poe Kumu e makemake ana ia oihana, e hooili mai i ko lakou mau inoa i ke Kakauolelo o ka Papa. E aho no, ina i ike ke kumu i ka olelo Hawaii kekahi. E haawi ana i ka uku kupono. M. KEKUANAOA, Peresidena o ka Papa Hoonaauao.
KEENA HOONAAUAO, Mei 18, 1865.

KEENA O NA KOMISINA A NA AINA MOI. }
Honolulu, Mei 6, 1865. }

 

                Ke hoike akea ia nei, no ka mea, ua hookohuia na mea nona na inoa malalo e ka Moi i poe Komisina no na aina Moi, nolaila, o na mea a pau e nonoi ana e hoolimalima ia ua mau aina ia, a me na palapala a pau e pili ana, e haawiia'ku imua o ka mea, oia no ka Luna Aina Moi. F. W. HUTCHISON, CHAS C. HARRIS, J. O. DOMOIS.

            Ke hai aku nei ka mea nona ka inoa malalo nei, i mea e kulike ai me ke Kanawai i kapaia, " He Kanawai no na aina ponoi o ka Moi, a me na Aina o ke Aupuni," i hooholoia ma ka la 3 o Ianuari i hala aku nei, i mau Bila Dala Aupuni," he Iwakaluakumamahiku tausani Dala, e hoopukaia aku no a hiki i ka Poakahi, la 7 o Augate, ma ka hora 10 o kakahiaka, no ka poe e makemake ana e koho no ka uku hoopanee o ua mau dala la ; ma na ano a pau e hoakakaia aku ana malalo.
            1. O ka poe e koho ana ; ka nui e noi ia aku ai ; a me ka wa e hoi ia ai.
            2. Ka uku hoopanee he eiwa keneta, aohe e ae ia aku kekahi mea e ae ia aku malalo mai o laila.
            3. E hoopuka ia aku no na Bila Dala Aupuni, peni : Hookahi haneri. Ekolu haneri. E hana ia no hoi pela i ka poe e makemake ana i hookahi haneli dala, Elua haneri dala.
            4. E hoohamama ia aku no Keena hana o ka mea nona ka inoa malalo, i ka poe e makemake e koho, ma ka la a me ka hora i olelo ia. C. de. VARIGNY,
Kuhina Waiwai.
May 6, 1865.

KANAWAI HOU.
HE KANAWAI E PILI ANA I KA POE I AEIA E KOHO
BALOTA.

                E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni : Pauku 1. O kela kanaka keia kanaka malalo o ka Moi ina ua hookaa ia kona auhau, a ina ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a ina ua noho paa ma keia Aupuni i hookahi makahiki mamua iho o ka la koho, a ina he waiwai paa hihia ole kona iloko o keia Aupuni e like me hookahi haneri me kanalima dala, a i ole ia, he aina hoolimama kona, a o ka uku hoolimama he iwakaluakumamalima dala no ka makahiki, a i ole ia, o kona loaa makahiki, aole emi malalo o o na dala he kanahikukumamalima i loaa noloko mai o kekahi waiwai, a o kekahi hana kupono ma ke Kanawai paha, a ua ike oia i ka heluhelu me ke kakaulima, ina i hanau ia mahope mai o ka makahiki hookahi tausani ewalu haneri me kanaha, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o ka poe koho o kona apana, e like me ka mea i hoakakaia mahope ae nei, e hiki no ia ia ke koho i kekahi kanaka a mau kanaka paha o ka Poeikohoia no ia Apana ; aka hoi, aole e hiki i kekahi kanka pupule a hupo paha ke koho, aole hoi i kekahi kanaka i hihia i ke karaima nui ma ka hookolokolo ana ma keia Aupuni, ke ole i kalaia kona hewa e ka Moi, a ke ole hoi i loaa ia ia na pono a pau o ke kanaka kupa ma ia kala ana, o ka poe wale no i aeia ma keia pauku, o lakou wale no kai aeia e koho balota ma ke koho ana i na Lunamakaainana iloko o ka Hale Ahaolelo o keia Aupuni.
            Pauku 2. Na kela me keia Luna Helu maloko o ko lakou mau Apana iho, e malama i papa helu pololei o na kanaka a pau i ku i ka auhau ma ia Apana, a e hoakaka i ke ano o ko lakou mau auhau ; ina paha maluna o ka waiwai paa a waiwai lewa paha, a ina he kanaka ma ia apana nona ka waiwai kupono e koho ba!ota ai e like me ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, ua kapaeia no nae oia no kona ike ole i ka heluhelu a me ke kakau, a no ke kahi kumu e ae paha malalo o ke Kumukanawai, alaila, e kakauia ia mau mea a pau ma ka papa helu a ka Luna Helu ; a ina hou he kanaka aole ona waiwai paa maloko o keia Aupuni, e loaa ai e like me ka Pauku 62 i hai mua ia, aka, he waiwai hoolimalima no kona, a i ole ia, he loaa makahiki, e hiki ai ke koho balota malalo o ua pauku la, e kakau iho ka Luna Helu ma o ka inoa o ia kanaka, i ka nui o na makahiki o kona hoolimalima ana a me ka uku hoolimalima ana e uku ai, a ina e koho balota ia mamuli o kona loaa makahiki, alaila, e kakauia ia mea e ka Luna Helu a me ke ano o kona oihana.
Pauku 3. Na kela a me keia Luna Auhau e malama i papa helu pololei o na kanaka a pau maloko o kona Apana iho, i hookaa i ko lakou mau auhau, ma ka la iwakaluakumamalima o Dekemaba, a mamua iho paha, i kela a me keia makahiki, e waiho aku ma ka lima o na Luna Nana Koho o ia Apana, i papa helu pololei o na kanaka a pau i hookaa mai ia ia i ko lakou mau auhau, iloko o ka manawahope mai o kona hoike hope ana.
            Pauku 4. O kela a me keia Luna Helu a Luna Auhau paha, e hoike ole mai e like me ka mea i kauohaia ma na pauku maluna iho, e hooukuia oia no kela a me keia hoike ole ana, i hookahi haneli dala ; a o kela a me keia Luna Helu a Luna Auhau paha, nana e hoike oiaio ole ona i kekahi mea ma kona papa helu, e hooukuia oia i na dala he umi, no kela a me keia mea oiaio ole ana e hoike aku ai.
            Pauku 5. Na na Luna Nana Koho, oia hoi ka Luna Auhau, Luna Helu, a me ka Lunakawai Apana, a o ko lakou mau hope paha i kohoia e lakou, i umi la mamua iho o ka la koho, e kakau i mau papa helu inoa, i hoonohonohoia ma ka A, a pela aku, o na kanaka a pau i kupono ke koho balota maloko o ia Apana, a e hoolaha aku i ka lohe ma ke kapili ana i hookahi'na, a me na wahi akea e ae, i elua iloko o ia Apana.
            Pauku 6. E noho mai na Luna Nana Koho ma kahi kupono no kekahi manawa e lawa ai iloko o na hora he 48 mamua iho o ka la koho, i mea e hooiaioia mai ai no ke kupono e haawi balota, e ka poe i hookomo ole ia ko lakou inoa e ka Luna Helu a me ka Luna Auhau, a e koi ana lakou e koho ; a i mea hoi e hoopololei ai i ka papa helu o na kanaka koho. A pela no lakou e halawai ai ana ma ke kakau pu ana ma ha papa helu inoa i hai mua ia, a ma ia mau halawai ana, e hoolohe ponoia na olelo hoopii a pau e hoopukaia e kue ana i ka haawi balota ana o kela a me keia mea i kakau inoa ia ma ia mau papa helu.
            Pauku 7. Ma na kulanakauhale a me na Apana kahi e oi aku na kanaka lawe balota i ke tausani hookahi, e halawai na Luna Nana Koho ma ka la mamua iho o ka la koho, mawaena o na hora e hoolaha mua ia ma ka papa helu inoa i olelo mua ia ; a e hiki no hoi ke halawai lakou mahope iho, a mamua ae paha o ka la koho, e like no ka loihi o ka manawa me ka mea a lakou i manao ai he pono ; a ina he la Sabati ka la mamua iho o ka la koho, alaila, ma ka Poaono ae e halawai ai na Luna Nana.
            Pauku 8. Ina e haawi mai kekahi kanaka i ka inoa oiaio ole, a e pane oiaio ole paha imua o na Luna Nana, oiai e halawai ana lakou e like me ka mea i haiia ma na pauku elua maluna ae nei, alaila e hooukuia oia i na dala he umikumamalima no kela a me keia hewa o ia ano.
            Pauku 9. Aole no e hihia na Luna Nana, ke kakau pololei lakou i na inoa a pau i hoikeia mai e ka Luna Auhau, no ka haule ana o ka inoa o kekahi, a no ko lakou hoole ana, aole e lawe i ka hai ola a kekahi kanaka i paa ole kona inoa ma ka papa helu i olelo mua ia ; ke ole nae e hoike e mai ka mea nona ka inoa i haule, mamua ae o ka haawi ana o kona balota, i mea e hoike ai imua o na Luna Nana ma ko lakou halawai ana, he kuleana no kona e koho ai, a e noiia hoi lakou e hookomo i kona inoa ma ia papa helu.
            Pauku 10. E lawe na Luna Nana i na balota o na kanaka a pau i kakau inoaia ma ka papa helu o na kanaka koho ; aole loa hoi e hihia lakou, ina e hooleia ka balota o kekahi kanaka i kakau inoa ole ia papa helu.
            Pauka 11. O na hoopai i hoakakaia maloko o keia Kanawai, ua hiki no ke koiia imua o na Lunakanawai Apana, o na Apana kahi o ka hewa i hanaia'i ; a o na mea a pau nana e hoi mai no ka uhakaiia o ke Kanawai, e hiki no ke loaa iaia ka hookahi hapaha o ka uku hoopai, i ohiia mai ka mea hewa i ahewaia.
            PAUKU 12. O na Kanawai a me na hapa Kanawai a pau e kue ana i keia e hoopauia, a ma keia ua hoopauia no.
Ua aponoia i keia la 31 o Dekemaba, M. H. 1864.
KAMEHAMEHA R.

— HANAU.—

Dec.2l, ma Kawaihae-kai, Hawaii, hanau o Pake (w.,) na Kaaukai me Kaahanui.
Mar. 10, ma Leepoko, Waianae, Oahu, hanau o Kamahalo (k.,) na Maikaaloa me Maihui.
Mar. 31. ma Kamalie, Waianae, Oahu, hanau o Paka (k.,) na Miha me Kamaka.
Mar. 31. ma Halona, Waianae, Oahu, hanau o Haupa (w.,) keiki kamehai.
Mar. 22,   ma Kaaawa, Koolauloa, Oahu, hanau o Davika (k.,) na Ioane me Hookano.
Aper. 3, ma Honuapo, Kau, Hawaii, hanau o Lahela Kaunuahana (w.,) na G K. Nunuha me Kaanaana.
Aper, 5, ma Puako, Hawaii, hanau o Wiliama (w.,) na Kekahumoku me Kaluahine.
Aper. 14, ma Maau, Waianae, Oahu, hanau o Kino (k., na Halualani me Kauhaikahiki,
Aper. 15, ma Makua, Waianae, Oahu, hanau o Kawahinekuhanaole (w,) na Keloha me Kahuaka.
Mei 1, ma Puako, Hawaii, hanau o Mere (w.,) na Paka me Kelewaiku.
Mei 1, ma Kalapaki, Kauai, hanau o Kilauea (w.,) na G. Halale me Malia.
Mar. 1, ma Makaha, Waianae, Oahu, hanau o Haka (w.,) na Keliikui me Kamakolu.
Mei 3, ma Kalaoa, Kona Akau, Hawaii, hanau o Lokalia Maleka (w.,) na N. Simeona me Kamakani.
May 3, ma Niolopa, Nuuanu, Oahu, hanau o Pao (k.,) na Pao me Kaluna.
Mei 5, ma Maunapohaku, Moiliili, Oahu, hanau o Kawailipolani (w.,) na Kaaihue me Hau Pake.
Mei 12, ma Wailupe, Oahu, hanau o Panini (w.,) na Kahoomaemae me Punini.
Mei 13, ma Manoa, Oahu, hanau o Paulua (w.,) na Puakiki me Keawe.
Mei 16, ma Kapuukolo, Honolulu, Oahu, hanau o Brarino (w.,) na G. Kamoku me Rahela.

MAKE.

Ian. 9, ma Kawaihae-kai, make o Kekaipahu k.
Feb. 9, ma Kawaihae-kai, Hawaii, make o Paluiaka k.
Mar. 11, ma Maau, Waianae, Oahu, make o K. Kuohia w.
Mar. 23, ma Makaha, Waianae, Oahu, make o Kauhaahaa w.
Mar. 29. ma Laepoko, Waianae, make o Maunakauai w.
Aper. 6, ma Makua, Waianae, make o Pulu k.
Aper. 14, ma Keau, Waianae, make Laahiki k.
Aper. 29, ma Kipahulu, Maui, make o Kaianui k.
Mei. 8, ma Wailukuwai, Kaupo, Maui, make o Puahou w.
Mar. 10, ma Wailupe, Oahu, make o Kaauwaeaina k.
May 21, ma Honolulu, Oahu, make o Aberahama Kahai (k.)

MARE.

Aper. 17, ma Olaa, Puna, Hawaii, mare o W. R. Noia me Kapohaku, na Rev. T. Coan laua i mare.
Aper. 17, ma Keawaula, Waianae, Oahu, mare o Hina me Loisa, na Rev. A. Kaoliko laua i mare.
Mei l9, ma Honolulu, Oahu, mare o Ilai me Kamakauhana na Petero laua i mare.

OLELO HOOLAHA.

                E IKE OUKOU E NA KANAKA MAOli, a me na haole a me na pake. Ua kapu kuu Kuleana Aina Alodio ma Pahua, Aleamai, Maui Hikina. Aole hele wale na holoholona, Bipi, Lio, Hoki, Kekake, Hipa, Kao, a me ka Puaa. Ina i like ia kekahi o na holoholona i oleloia maluna e hele wale ana, e uku ia i hookahi dala, ($1.00) no ka Hipa, Puaa, Kao, e uku ia no i (25 keneta) he hapaha dala. A e hopu ia no e kuu Luna nana i kuu Aina i oleloia maluna, oia a G. W. KAUHI. E lilo keia i Kanawai mai ka la e puka'i ma ke KUOKOA.
Na'u na A. M. KAMANANUI. D. H. L. HAKUOLE, Kakauolelo. Puehuehu, Lahaina, Maui, Mar. 20, 1865 182-1t*

Olelo Hoolaha !

                E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU loa o kela ano keia ano ke nana mai i keia Palapala. Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hookapu aku nei au i ko'u mau AINA KULEANA ELUA e waiho nei ma WAIMALU, APANA O EWA, Mokupuni Oahu. Aole e hele ka Bipi, Lio, Hoki, Miula, Hipa, Kao, Puaa, Moa, Pelehu. Ina e ike ia kekahi o keia mau holoholona i haiia ae la maluna ; o ka Bipi, Lio, Hoki. Miula, hookaha dala ($1.00) no ke poo hookahi. Kao, Puaa, Hipa. he hapalua (50 keneta) no ke poo. Moa, Pelehu, he hapaha no ke poo hookahi. Ina e hele ana kekahi o keia mau holoholona i haiia'e la maluna, alaila, e hopu no au a me ko'u Hope a hoopaa ma ka Pa Aupuni e like me ke Kanawai o na Aina. MITELA. (Haole Pukiki) Waimalu, Ewa, Oahu, Mei 19, 1865. 182-1t*

OLELO HOOLAHA.

                E KUDALA ANA KEKAHI MAU Lio 3 o ka Pa Aupuni, Ma Pauoa, i ka Poaha, la 25 o Mei, i ka hora 12 o ke awakea.
                He mau Lio hou mai, he Bipi, he Hoki, he Puaa.
            1 Lio kane keokeo no Kahoohuli, hao hema KN. 1 Lio kane ulaula, hao akau jK. 1 Lio kane lokia, Z hao akau.
            NA LIO HOU MAI. 1 Lio kane eleele, ua ikeia no. P hao akau. 1 Lio kane hulupala wiwi J5 hao akau. 1 Lio kane puakea, hao ano e. 1 Lio kane ulaula kuapuka, R hao hema 1 Lio wahine lokia, hao ano e. 1 Bipi ulaula ua ikeia no. 1 Puaa wahine eleele, ua ikeia no. 1 Hoki kane eleele ahinahina, Zi. hao akau.
P. KAAIAHUA Luna Pa Aupuni. Pauoa, Mei 24, 1865. 183-1t*

OLELO HOOLAHA.

E IKE MAI OUKOU A PAU LOA. Owau o Kailianu ka wahine mare a KUILI, ke kahea'ku nei au iaia no kona haalele loa ana ia'u i na makahiki he UMIKUMAMALUA, a i na ola no oia he o'u nei, e hoi koke mai e malama i ko'u ola, a ina e hoi ole mai, e hoopii no wau e hookaawale ia oe e   ke kane lokoino.
KAILIANU Kawainui, Hawaii, Mei 13, 1865. 182-1t*

OLELO HOOLAHA.

                OWAU O UUKA, KO WAHINE MAre o KAUHI. Eia, ke Kauoha'ku nei au ia oe e hoi mai kaua e noho pu, no ka mea, ua nui ko kaua mau makahiki o ke kaawale ana, a i na he hoihoi ole kou e hele mai kaua e hooponopono ia kaua, a i na e hiki ole mai oe, e hoopii no wau e like me ke Kanawai. Owau o UUKA, Kawainui, Hilo, Hawaii. Mei 15, 1865. 182-1t*

OLELO HOOLAHA.

                E IKE AUANEI NA MEA A PAU, NA kanaka maoli, na haole, a me na pake, mai hoaie ana oukou i kuu wahine mare ia KAHELEMAUNA, e noho ana ma Waimea, Hawaii : No ka mea, ua haalele mai oia i ko maua pili ana, a ke haohao nei ko maua wahi moe iaia a no ia hookoe ana mai i ko mau wahi moe, ua hapai oia i ke keiki moekolohe a hai. Nolaila, i na hoaie mai oukou iaia maluna ona ko oukou poha. Aole au e hookaa ana.
Owau no KE. (Pake) Waimea, Hawaii, Mei 15, 1865. 182-1t*

OLELO HOOLAHA.

                E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU o kela ano keia ano. Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke papa nei au i na mea Halekuai a pau loa, aole make hoaie mai i kuu Wahine mare ia Mrs. PUPUU, no ka mea, ua hookoo mai kela i ka pili a Makaili, a ua pili paewa ko maua noho ana i ke anu o ka makani holoponopono o Waipio, aole o maua moe pu, aole ai pu, aole holoi i ko'u wahi kapa, aole alana, na hai e humuhumu ko'u wahi kapa, aole like me kekahi poe mare e ae ka like o ka manao, ua   hoohiki kahi aole e ai i ka'u ai. I ka hai ai wale no e ai ai, o ai ka kela i ka'u ai o Puna ke kani ai ona. Aloha no paha ka hoa o na wa mamua, aole hoi e like me ka noho ana oia wa, ka olelo aku a ke kane, malaila mai ka wahine, pela ke kane, oia hoi ka pono. Nolaila seku mai kela ia'u, nolaila, ke hoolaha nui au ma ke akea, aole au e hookaa ana i kona mau aie mai keia la'ku a ke laha ana ma ka NUPEPA KUOKOA. O ka mea hookuli, maluna ona ke oukou poho. A. PAIKARA. Waipio, Hamakua, Hawaii, Mei 16, 1865. 182-1t

OLELO HOOLAHA.

                I NA KANAKA A PAU O KELA ANO keia ano, ke papa aku nei au ia oukou, mai hoaie mai oukou i waiwai ma ke ano aie, i kuu wahine mare. Ia Kapaeloa, aia ma Kaholahola, Honolulu, kahi i noho ai, me ke kuu pau i kana kihikihi ; haalele iho no i ke keiki Hulei o Waikane. A i na oukou e hoaie ia ia, aole au e hookaa ia aie, a maluna o na ko oukou poho. Aole no e piliwi aku ke keiki o Waikane ia me a oukou i hoaie ai. Ke hoi nei ke keiki o Waikane, ke hana maila ka huila i kana hana o ka hale.
A A E PAPAAI. Waikane, Koolaupoko, Mei 5, 1865. 132-4t

OLELO HOOLAHA.

                UA HOOHOLOIA MAI MAUA NA MEA nona na inoa malalo, e ka Mea Mahaloia A. M. Kahalewai, ka Lunakanawai Kaapuni o ka Apana Elua o Maui, i mau Luna Hooponopono Waiwai no KEKUHAULUA, o Kanaio, Honuaula, Maui, i make aku nei. Nolaila, o ka poe a pau i aie mai ia ia, a me ka poe ana i aie aku ai, e hele mai lakou imua o maua, ma Kanaio, Honuaula, me ka hoomaopopo mai, ina he mau aie kupono ; mai keia la aku a hiki i ka la hope o Mei e hiki mal ana, oi makaukau oia mana e hoihoi i ka maua oihana mamuli o ke Kanawai.
KEAKA (w.)
Na Luna Hooponopono Waiwai o Kekuhaulua. Lahaina, Aperila 5, 1865. 173-4t*

OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai } O KUENE KEAWEWAHAHEE. }

                E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU I keia e like me ka mana i loaa ia'u mai kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie o ko Hawaii Paeaina. Nolalia, ke kahea nei au, o ka poe a pau i aie mai, a aie aku no ka Waiwai o KUENE KEAWEWAHAHEE o Waikiki Oahu i make aku nei : E hele mai lakou ma ka hale noho o S. KUPANEA (LOIO,) mauka iho o ka huina o ke Alanui Hotele me Alanui Maunakea, no ka hookaa ana'ku, a hookaa mai no na aie o ka mea i oleloia maluna iloko o na malama elua mai keia la aku.
HENELI (w.) Lunahooponopono Waiwai. Honolulu, Oahu. Mar. 23, 1865. 176-2m*.

HUA KUKUI, HUA KUKUI.

                E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA O ke kuaaina, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, he hoaloha no oukou no na kau i hala ae nei, ma ke kuai Pepeiao Laau ana. Ua hala aku la ia kikina, he AU HOU keia, a ke kahea aku nei au, e kuai no au i na HUA KUKUI i kalua ia a moa, alaila, e ki-ke ia ka iwi a pau, a o ka IO wale no ke lawe mai, e hoomaemae i ka la a maloo maikai. A e haawi no wau EKOLU DALA ME HAPALUA ($3.50) no ka barela hookahi. I ka poe e imi ana i kela, a lawe mai, e loaa ae wau ia lakou ma ka Halepohaku o M. Kekuanaoa, ma AIENUI E WIKI, MAI KAULUA !
CHUNG HOON & CO. Aienui, Honolulu, Mei l, 1865. 2-3m