Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 21, 25 May 1865 — KA MOOLELO O KEPAKAILIULA! [ARTICLE]

KA MOOLELO O KEPAKAILIULA!

MOKUNA XXXII

Ka lilo ana o ke Aopuni o Kupikolanikaweo ia Kepakailiula, a maluhia iho la. f na Makaainana ma ka noho ana. MAKE ANA (|j](l|, o ua'Lii nei, iilo ae la ke Aupuni °' a ka l ua 0 na Au« puni i lilo ia ia nm ke kaua ana i Kahiki. Nolaila, puni ai na moku, na aina i koia Alii mai Hawaii nei a hiki aku i na Pea-kapu o kukulu o Knhiki, mamuli nae o kona ikaika maoli, a me kona ano Akua, a me ka Mana nui i loaa ia ia. Oia hookahi ke Alii o Hawaii nei, i oleloia he Akua, no ka mea, o keia Alii, elua io no ona mana, he mana Alii ka %iua, a he mana Akua ka hope. A maanei hoi ke olelo hou nei kakou no kona noho ana i ke Aupuni ine kana aikane mahope iho o ka make ana o ua*Lii la. A ua loihi no ka noho ana a ke Alii i ua Aupuni la, ua alua .nakahiki paha ka loihi. Eia hoi ka mea kupanaha no Hawaii nei, he ulaiana Makaainana o Hawaii, o Maui, a me na'Lii pu. E haalele ae kakou ia, a e olelo ae kakou no keia i\vaen#o ko laua wa e noho ana me ke aikane. Ūa olioli no na makua no ka lilo aha o ka }aua keiki i Alii no ua wahi la, mai a Kepakailiula aku, no ka mea, akahi no a ikeia keia he Alii Nui i ka wa i haule ai ka Aha ilalo, maopopo i na mea a pau he Alii Nui. nae o ko laud noho ana, ua maikai. Ma ia hope akahi no a olelo aku ke aikane ia ia nei, no ka pau loa o ko lakou waiwai i ka lilo aku, mamuli hoi o ka manawalea wale aku no, me kona mianao iho, oia ke kumu e ioaa mai ai iaia na pua ala o Ainahau, ka mea hoi i hoonani iho i na pua o ua Aupuni la/(He kaikamahine i oi kona nani māmua o na wahine oia Aupuni) He i kaikamahine oia i ike ole i ka hana haumia, i ka mea hoi a kona makuakane i makemake ole ai, a ua paa mau oia i ka Palama ia. A ua kau iho ka makuakane i ke Kanawai paa, "Ina e haule kana keiki i ka haumia, alaila, e aho ka māke ana ona, a me ua kaikamahine la." Me ka o)elo iho ne o ka makuakane, " Aia kau kane e noho aku ai a he kane no ka hikina a ka la i Haehae, no ka aina i Hawaii-kuauli, alaila o kau kane ia. Alaila, maikai, aole oia e make, a me ua kaikamahipe nei." I ka manawa i lohe ai keia, (Kepakailiula) ninuu maopopo hou aku la keia i na makua, a ua ae mai no na makua, me ka olelo mai " Lia nui loa ko maua poho i ua wahine )a mamuli o ka makemake o ko kahu aikane. A no ia poho la oa! pilikia makou e noho nei, akahi no a loaa ka pono ia oo e ke Aliī, i kou hiki ana mai nei a loaa maua." Alaila i aku la o Kepakailiula ia laua, " Ae ! o ua poho la o olua, e hoi ana ia a oi aku." lawa o lakou i noho pu iho ai, iloko o na manawa loihi, ua hookoia ka olelo a ke Alii. I kekahi la'e,.he awakei ia, koi aku la ke Alii i ke aikane e hele i ka makaikai, a ae mai la ke aikane. A o ko laua hele mai ia no ia ma ke kula oneanea, lepo ula elike me ko Ewa lepo. A ia laua nei e hele ana, hi ki aku la laua ma ka Puu kaua. A o ka noho iho la no ia malaila e hoomaha'i. . Ia laua e nanea ana i ka olu kohai o ua wahi nei, a me ka lawe ana mai a ke ahe&he makani he pilipiliula mai ke komohana mai, e lawe malie mai ana hoi i ke ala a me ke onaona o ka naheie o ua wahi la, a he mea oluola ia imua o ko laua mau maka. A no ia nanea ann o laiia i ka oluolu, pauhia

iho la ua aikane nei e ka hiamoe nui, a ma« hope puoho ae la he moe kana.

Ma ka moe a ua ailmne nei i moe ai ma ka hihio, " Ike aku la ia, ua ku mai ua kaikamahine la imua o loua nei, me ka honi aloha aiia i ke keiki Kepakaiiiula, a mahope iho hoi, hopu mai la oia i kona lima akau a puliki iho la, a puoho ae la.

A pau ka hai ana'ku o ke aikane i ke Alii ika moe, hoike mai la kela, i( Ae! he oiaio kau moe, alaila, he oiaio e hui ana paha au me ia, aole paha. Aka nae, ōko mea i ike aku la no kuu honi ana mamua, e lilo aoa no ia na'u, a mai a'u aku hoi e loaa'i kau.

Alailo, hoeu ae ia iaua nei e hele aku, a hiki ilalo o ka pali, he puu iepo ia, o ko laua nei hele aku aku la no ia a hiki i ka mana huina o ke alanui e hiki aku ai i ka hāie o ua kaikamahine la, aka, oielo aku ia ke aikane, 11 Aia ka haie oua kaikainahine ia ke ku mai ia."

Alaila iae la Alii, *• Heaha ia hoi auanei ka hewa, haele aku kaua ? " Ao ko laua nei hele aku la no ia, a hiki i ua haie nei oua kaikamahine la. la iaua nei eku aku ana ma ka puka, ia wa no, kiei mai ia oloko o ka hale, i k* ku ana'ku a keia keiki kana« ka maikas, me kona kapa Ahuuia, i hele a memele maikai iho ka huiu o ka mamo. Oia

hoi ko Hawaii nei kapa Aiii i ka wa kahiko, a hiki mai ia Kamehameha I.

Ia mnnawa no, haka pono mai la o ioko o ka hale ia ia nei, i ko ia nei ku maikai aku, paii ke kua, mahina ke alo i ua mea o ka ui, a me~ka nani o ke keiki Alii o ka Hikina. la manawa, hea mai la na mea a pau o loko e komo, i aku ia iaua nei, " Ae ! e ku ae hoi mawaho nei a-pau ka weia, alaiia komo aku maua." I keia wa hoi, ua hiamoe ua kaikamahine la. A i ka lohe ana i ka ieo o ioko e koi aku ana e komo, alaiia ala mai la ua pua la o ke kihapai o Edena, (ua kaikamahine) la Aiai kona hiamoe ae, a nana mai ia iwaho, e ku aku ana keia keiki ui, a kanaka maikai i hele a ai ka manu iiuna, ia wa no hoi aia loa ae ia oia a noho mai ia iiuna, a hea mai ia ia laua nei e komo aku iioko, a ia wa no hoi komo aku la iaua nei iloleo o ka haie a noho iho ia iiuna o kekahi hoiopapa. Alaila i mai ia ua kuikamahine ia (Kaonohimakaokalani kona inoa,) he kaiknmahine i hoohaumia ole ai, a hiki wale i ka wa i hiki aku ai ka eueu o Hawaii*kuauli i o na la, ia manawa no hoi, ua piha kuiiu loa o ioko o ke kaikamahine i ka makemake ia Kepakailiula, ka mea nona ke kaulana mau, nana i nai kela aina polikua a Kane, ka mea hoi nana i hehihehi ke kapu o kukuiu o Kahiki, a hiki wale i ka lilo ana o Aakea ke kaikamahine oi kelakela o ka nani lua oie, a me ka ui o ke Aupuni kanaka ole o Kuwahoilo, o kona makuakane ia.

ta wa no hoi, launa pu laua me ua kaikamahine nei (Kaonohimakaokalani) ma ka olelo ana, me ke kauoha piai o ua kaikamahine la iaia, e naue aku ma ia po, i ka wa e kani hone ana ka ieo o na manu maluna o na laau, a ua ae aku no ke Alii, me kona manao i na e ae mai kona mau Akua ia ia, oia hoi o Lonoikuuoaiii a me Kailikumoku, alaila launa laua, a i na aole e ae mai, aole no e launa laua nm koohui ana ma ka wa pokole. MOKUNA XXXIII. KA HOOKO ANA o KE AI.II I KE KAUOHA A KE Kaikamahine (Kaonohikakaokalani.) Ma ia hope iho, ua ae mai no na Akua o ia nei, a ua naue aku ke Alii' ma ka haie o ua iwa kiani la o oia hoio Kaonohimakaokalani, me ko ke Alii hookipa maikai ia ana e ua kaikamahine la, a malaiia oia i hooluolu iho ai ia po, me ka ike ole mai o na mea a pau o loko o ua hale nei. A ua hooko ia ka makemake oke kaikamahine, a ma ia po no a ao ae, o ka pau no ia o ko ke Alii manao ana no ua kaikamahine la, a ma ia hope iho, lilo ua kaikamahine la i ke aikane, ka mea hoi i piha kuliu mua i ka makemake i ua kaikamahine la, a o kana wahine iho la no ia, a lilo laua i kane a i wahine, & akahi no a hookoia kona iini nui no ua kaikamahine la. A o laua iho la no na Alii nui o ia wahi, i ka wa i iilo ai oia Aupuoi ia Kepakailiula ma ke kaua ana, a ua pau na poho a pau o lakou i k& hoihoi ia mai. Maanei kakou e nana roai ai i ka hana a ke Alii nona keia Mooielo. O ka manawa a lakou i noho ai me ke.aiimne, a ma i& ho« pe iho, holo hou aku no keia a hiki i ka aina o Kealohilani, he aina kamaniha, he aina Akua no, a malaila no i halawai mai ai kekahi elemakule, a hui kino laua i kahi hookahi. Ninau mai la ua eiemakule la ia ia nei, " £ heie ann oe i hea ?" I aku la ke A'lii, " E hele ana au i ka makaikai, a me ka huakai hakaka," i mai ia ka elemakuie, "Ae, o oe no o Kepakailiula ea?" «» Ae, owau no," wahi a ke Alii. Alaila i mai la ka elemakule, »• Ae, o hele, aohe a'u wahi makana ia oe e Kalani, owau wale iho la no ia la." A pau ka laua

kamailio pu ana, i tnai k ua elemakule k» i na i hele oe a hiki aku i ka ia, he kaulu ia, lele iho oe a ku lUio ihflk iwaena konu o ua paii la, kahe* iho oe» • ka poe o lalo nei la e ala, pek oo e haoa ai» aiaila ka hoi ku mai iakou iiuaa,a baliu nuu e naua ia oe, mai hela loi oe me ka aaaup» o make oe auanei oe. M Aiaiia ae aku keia; a o kona heie aku ia no ia a Hīk» ikuaa 0 ka pali, i naoa iho auanei ko ia. aei iuiu o iaio, o ko ia n«i leie iho ia w> k a 1 ke kaulu, kahea keia ia iaio e like me I» mea i hoikeia maiuna. A ku iho la keia a nana'ku, ua paapu Ima mai ia hoi o lalo i na Akua, aoie o lemmi mai o ka nui, o Kini, o Kalehu, o o ke Akua, a me ko iakou Alii nui kiekie, o Waa kona inoa, a i ka ike ana moi oaa Akua ia ia nei, ua puai koke keia ia kiewu Aole wahi o ke oia e pakele «i, a i ko ūa »ei puni ana, ia manawa no puie aku la a»*Lu ia ika pule. ****** aanawa no, kahea ae la ua alii akua aeī, (Wna) "£!e kini o ko akua, e ka ieh«t o ke akua. ua oki, e papapan ana kakou t ka raake, ao ka mea, ua hoohewahewa kakoo, o Kepekailiula keia," ia wa no, e iuku aku in keta i ka nui ona akua, a kee aku, o ua ahi akna. la, a me na wahi akua uuku, a o ka heie aku ia no ia o kamaheie. lu ia i heie aku ai maikik aku, kvbe ae ia keia he ieo e pane mai ana mt ke knpiaai launa ole, a ku iho la keia e hooiohe ana, « iohe pono oia he leo e pane mai iih ia ia nei, " £ ka Mamo Lani a Hina « ku kko, H & a ku iho ia keia iiaiia aiiuliu, aoh« keo hou i pane mai ia ia nei, a huii hou kew ihope e hoi aku a hiki i kahi o kahi waa o a nei i kau ai. £ia hoi, aohe kanaka, aohe hoi he akua i haiawai mai ue ia nei, a hiki wale i kahi waa oia nei i kau ai, a ee iho k m a holo aku la ma kekahi aoao o ka aioa o aiohilani,'he aina maikai, he oneanaa wai* iho no. la ia i aku ai īna kekahi aoaa o ua aina la; a i kona heie ana'ku, he k*ki la vthi, a hiki aku ia ia iluaa o KanUouaiouk, he heiau ia na ko iaila Alii, e wehe as mm kai oke ao. A malaiia oia i noho iho «i,» hiki ae ia ka la, a nana'ku ia kaia, he kmmm aina, a he pali ma kekahi aoao, a he uluniu nui hoi e uiu ana mai ka ae oae mai a \ iiuna o ka paii, me na hale nui eha • ka aoo iialo oua paii ia, he mau hale nui lauaa ke nana'ku. la ia i hiki aku ai ma ka weielau o ka paii, aohe aianui e hiki ai. Aka, iho iho ia oia ma kekahi kauiu paii kiekie, o Hanokaeho ka inoa i na kamaaina, a ma ka niu kooa iho ana a hiki i lalo. A i kona hiki ana i lalo, hele aku la ta a ku mawaho o ka haie, ia ia e ku ana, aole nae he leo o loko, a hele ae la keia a kiei inai ma ka paku, ina na mai auanei ko ia nei hana, aohe hale, ua hihiia. e ka pohoehoo o ioko, ua ulu ka naheiehele a puni ka hate, no ka mea, ua hoio mai ke Aiii t Hawaū n*t ma Waipio i Hawaii. Oia ka poe i he» ie mai e imi i wahine na ke Aiii o i oleloia ma ka Moolelo o Hainakolo, a pek aku no. """"" * la ia i ike aku ai i ka hale, aohe nae he kanaka, hele hou aku ia no keia he hale, qU hookahi no, hele aku ana no he hale hou. a ua like no ke kanaka ole, pela a pau na hale ekoiu, aohe no he kanaka. A hele hou aku la oia i ka ha o ka hale, a ku ana keia toawaho, a i ko ia nei nana ana'ku, e noho im iloko he luahine, a he elemakule. a me ke keiki ui a kanaka inaikai hoi i Kke a Kka me Kepekailiula. Hc keiki A!ii no hoi. i like a like na moo alii me ko ta nei, i Ulo na kupnna. Aka, hookahi no knpun* oiak o Hoohokukalani, oia no na knpuna o nalii.

A o ka inoa o uā'Lii La, o Kuka n» ia, ia ia aae e ka aku ana, hea m«i k iūi ete< makule, u E konao mai maioko an, o«s» ma he Alii oe, a he L«ni oe, aiaiia h ke komo mni ?" Ae &ku km h« i kona komo ana ilako, aia hoi e kau ana Aha i kaupaku, na ka elemaknk n» mm i kau ilana, a i ko ia m» Hr- ttw ihlm. ha« la ana ka Aha i Ulo npua o k« Alii kimiii na, a imua hoi o na maka o na ekm»kiite. (A*ie