Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 22, 1 June 1865 — Page 2

Page PDF (1.63 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

He mau wahi olelo mua no ke Kaao
  o Asimeda.

                Mamua o kuu kamailio ana i keia Kaao, he pono no'u e waiho mua'e he wahi olelo hoakaka e pili ana i ke Kaao no Asimeda. He alua mau makahiki mamua'e nei ko'u hoomakaukau ana i keia Moolelo, me kuu manao e pakui aku mahope o ke Kaao o LOSINEHAMA, aka, aole nae au i ike i ko'u pomaikai ma ia hoopuka ana a'u, no ka mea, he mau dala ka'u he umikumamaha i lilo aku ia George Willison ka mea nana i unuhi ma ka olelo Hawaii mai loko ae o ka olelo Latina. Aka hoi, mamuli a ke koi a ko'u hoa maikai, nolaila, ua waiho aku au ma ka manawalea e paiia ma ke Kuokoa ; a oia hana ana a'u, he uku kaulele ia no ka lokomaikai. A ma ke Kaao hoi no Asimeda, aole au e manao ana e hoopukaia ma ia ano. Aka, ma kekahi ano e ae au i manao ai e hoopuka. Ma kuu manaolana nae, e haulehia ana no ka poe e heluhelu ana i ka olioli ma keia Moolelo a'u e pakui ae nei mahope o keia olelo hoakaka. Aka, o ka hookahua ana i na hana, a me ke kukulu ana i na kulana o ka manawa, he mea nui no ia, no ka mea, he waiwai nui no ka manawa no kela a me keia ke hoomaunauna ole ia. A, wahi hoi a Paulo ma kana mau Epitesore. " E malama pono ana i ka manawa, no ka mea, he mau la ino keia." S. N. HALEOLE.

KE KAAO O ASIMEDA !
HELU 1.
(I unuhiia noloko ae o ka Buke Moole-
lo a Geberiana.)

                KE KEIKI ALII O ASIMEDA NO ke Aupuni o Beritania, no loko ae o ka Ohana Moi a Rubo Asimeda VII., ka Elemakule Moi e noho mau ana malalo ae o ka Poai Anu Akau, ma ka Akau ae o ka Poai Olu Akau. A o kona makuakane, o Anarifa Rubo VIII no Secotia : Iloko o na la elemakule o Anarifa. lawe ae la oia ia Analia Hugo i wahine nana. Mahope iho o ko laua ike ana, loaa ia laua he keikikane, a kapa aku la i ka inoa o Asimeda. Oia hookahi ke keikikane i loaa iloko o ko laua mau la elemakule.
            I ka umikumamalua o na makahiki o Asimeda, ia ia e hoomaka'e ana e hookanaka makua : Hoike ae la o Anarifa Rubo VIII ma ke akea, " O Asimeda ka mea e pani ma ka hakahaka o ka Noho Alii o Beritania," oiai o Anarifa ma ka Noho Alii ia manawa.
            I kekahi la, mahope iho o ka puka ana o ka olelo kuahaua a Anarifa, loohia mai la iluna o Asimeda ka moeuhane me kekahi kaikamahine ana i ike mua ole ai. A ma ia manawa mahope mai, iloko o kona mau la ma ke kula ; ua loohia pinepine mau ia ua keiki nei e ka moeuhane nana i hookipa mua ia ia, a no ia mea, haule kaumaha nui mai la ke kuko maluna o Asimeda i hookahi makahiki me ewalu malama.
            He mea mau ia Asimeda ka holoholo mau ana ma na Alanui o ke Kulanakauhale o Ladana, i mea e halawai maka pu aku ai me ke kaikamahine nana e hoohalawai nei ia ia ma ka moeuhane. A pau ka makahiki hookahi me ewalu malama, mai ka hoomaka ana e moeuhane : Ia manawa, nonoi akula o Asimeda i kona mau makua, " E hookuu ae ia ia mai ke kula'e." I kekahi mau minute o kekahi la, mahope iho o ke noi ana'ku a ke keiki Alii i kona mau makua e hookuu mai ke kula'e, oiai e uhi paapu ana ke kuko maluna ona. Ia manawa, i aku la o Asimeda ia Anerifa Rubo. " Ua loohia mai au e ka manao hauoli nui, e hele au e makaikai i ka honua a puni, i ike ai au i na kulana o keia ao, a me na hana o ke ao nei imua o ka Mea nana i hana, ililo ai ia makaikai ana a'u i ka honua i kahiko no'u, mamua o ko'u noho ana ma ka Noho Alii o Beritania nei ; a e hoi mai no au mai ka makaikai honua mai, a e hoike no au i ka'u olelo hoike imua o na Hale Ahaolelo malia paha, o lilo ia mea a'u e hoike ai i mea mahalo na ko'u Lahuikanaka." A ike kona makuakane he mea maikai ka Asimeda mea i olelo mai ai iaia, a he olelo ku no hoi i ka naauao. Ia manawa, kahea koke ae la oia i kona Aha Kuhina e houluulu mai ma kahi mau e akoakoa ai, i kukakuka iho ai lakou i ka mea pono e hiki ai i ke keiki Alii ke makaikai honua.
            A hooholo ae la ka Aha Kuhina e hele mai o Asimeda iloko o ka Rumi Kuka, i hoike aku ai oia i na kumu nui o kona hilinai nui ana e makaikai i ka honua.
            Ia Asimeda imua o ka Aha Kuhina, nonoiia mai la oia e kamailio aku i na kumu nui o kona noi ana i kona makuakane e hele. Alaila ku mai la o Asimeda imua o ka Aha, a olelo ae la.
            " I keia mau la mamua aku nei, ua hai aku au i ka Moi Rubo VIII i ka'u mea i hilinai nui ai e makaikai i ka honua a puni, i ike ai au i na kulana o ke ao nei, a me na mea a pau a ke Akua i hana ai maluna o ka ili honua, i lilo ai ia mau mea a'u i ike ai, i mea e hoonaauao ai i ko'u Lahuikanaka mahope iho o ka ili ana mai o ka Lei Alii ia'u. No ka mea, he mau makahiki ekolu ko'u heluhelu ana i na Buke Moolelo o na Aupuni naauao o ka honua nei. Ua loaa ia'u ka Moolelo o kekahi keiki Alii o Geremani, ua hele aku oia e makaikai honua mamua a kona noho ana ma ka Noho Alii, a e like me ka hana aia Hooilina Alii, pela wau i manaolana koikoi ai e hoopuka i ko'u makemake imua o ko'u makuakane, ke ae lealea oia. Aka, no ka akoakoa ana o ka Aha Kuhina i keia la me ka Moi pu, nolaila, ua haalele au i ko'u manao noi ma o ko'u makua la ; a ke hilinai ae nei au, me ka manao kaulua ole, e ae pu mai ana no ka Aha Kuhina o kuu makuakane, e hookuu ia'u e makaikai i ka honua a puni, i like ai me ka'u mea i manaolana nui ai ma keia akoakoa ana o ka Aha Kuhina, malia paha o lilo ka'u mau mea i ike ai i mau mea na ka Aha Kuhina e olioli ai, ke waiho mai au i ka'u Palapala hoike imua o oukou : Pela wale no au e pono ai ke hoike ae imua o ka Aha Kuhina."
            Mahope o ka Asimeda haiolelo ana imua o ka Aha Kuhina, hooholo ae la ka Moi Rubo a me ka Aha Kuhina pu, e hooko aku i ko ke Keiki Alii makemake. Mahope mai oia mau la, kauoha ae la ke Alii Rubo i kana Kuhina Kaua, e hoomakaukau i kanalima Manuwa e ukali pu me ke Keiki Alii : Nolalia, wae ae la o De Asueza ke Kuhina Kaua Nui o Beritania i ka poe kupono e hele ai me ke Keiki Alii, ma o ka poe Hanohano wale no, ka poe no lakou na makahiki umikumamalua, a hiki i ka iwakaluakumamalima,
            A makaukau ka ke Kuhina Kaua Oihana. Alaila kauoha ae la ka Moi i ke Kuhina Waiwai e kakauia i mau Bila Dala ma na wahi a puni a Asimeka e hele ai. Aia a hoi ke Alii mai kana huakai makaikai honua mai, ia manawa e ukuia'i na lilo ma ia hele ana.
            Mamua o ka la i kau ai o Asimeda iluna o ka moku, haawi ae la ka Moi Rubo i ka Palapala Hoolaha no kana keiki, i maopopo ai i na Aupuni ana e kipa mua aku ai, na ke Aupuni aku kana hana.
            A kau ke Alii iluna o ka moku, haawi ae la ke Aupuni o Beritani i ke aloha no Asimeda, e like me ka aoao mau o ke Alii. Ia mau ia nae, mai ka la i hooholoia'i ka ae ia Asimeda a hiki i kona la i kau ai iluna o ka moku, ua mama ae la ke kuko maluna iho o ke Alii, no kana mea e moeuhane mau nei : A ma ia ano wale no i koi aku ai o Asimeda i kona makuakane e hele.
            I ke Keiki Alii i lewe aku ai ma ka moana mai ka aina aku, kipa mua'e la ia ma na awa kumoku e ae o Beritania : I ka la nae ana i ku aku ai ma ke awa mua i loaa ia ia : Hoomaka ae la ke Alii e hana i mea e ike ai i kana mea e moeuhane nei.
            Hana ae la oia i hale nui a laula, i hiki ke hoopiha no na haneri tausani kanaka : A hanaia na noho o loko ma na anuu, e hoomaka ana mai ka papa hele o lalo a hiki iluna, e kau ana kekahi maluna o kekahi, o ke kiko waena o ke kahua o ka hale, ua kukuluia he Awai.
            A makaukau ka hale : Ia makawa, hoolaha ae la o Asimeda maloko o na nupepa i olelo kuahaua no na kanaka a pau i hiki aku na makahiki mai ka umikumamalua a hiki i ka iwakaluakumamalima ; a penei ka olelo hoolaha.
            " E weheia ana ka puka o ka hale lealea ma ka hora 6 o keia po, ia manawa e hoikeia'i na mea ano nui hou mai ka hookumu ana o ka honua, a hiki i keia la. A e loaa no i ka poe e hele ana maloko oia hale na dala makana mai a'u aku, e like me na ano o na kanaka mai ka haahaa a i ke kiekie. I ka po mua, o na wahine mua ke komo, o ka poe no lakou na makahiki he umikumamalua a hiki i ka iwakaluakumamalima ; a ma ka lua o ka po lealea, e komo na mea a pau e like me ko lakou kulana." (Aole i pau.)

Ka Nupepa Kuokoa. Ka Pepa a kakou.

                Ke kauleo aku nei makou i na makamaka a pau a makou e heluhelu nei i ka " Nupepa Kuokoa." Pehea ka Pepa a kakou ? Ua kokoke e pau ka hapalua mua o ka makahiki, a i ka malama ae nei o Iulai hoomaka ka hapalua hope. A pehea ko oukou manao no ka Pepa, e hoomau anei ? Ae, e hoomau no, wahi a oukou. O oukou no ke kumu e mau ai ke ola o ka Pepa. Ina e lawe nui oukou i ka Pepa me ka hoopoina ole i kona wahi ola, alaila aole e hele kona maalo mau ana iwaena o oukou. Eia ka pono, e lawe nui i ka " Nupepa Kuokoa," a e kono aku i na hoa e noho pu ana me oukou e lawe lakou.
            E manao ana makou e hooponopono hou i ke Poo o ka Pepa i maikai ae, aia a loaa mai na hua pai kupono. Aka, o ka inoa o ka Pepa, e mau ana no, " Ka Nupepa Kuokoa." A e like me kona inoa, pela kona ano. E kuokoa ana, aole hoopilimea'i mamuli o kekahi ano kanaka, a mamuli o kekahi ano hoomana, aole loa no. Aole makou e makau ana i ke kamailio no kela a no keia o na kumumanao nui e oleloia nei e ko ke ao. Aole o makou makau, e like me kekahi pepa, ke kamailio no ka hoomana, no na hoomana naaupo me na hoomana naauao. Ke manao nei makou, aole mea i pili i ka pono o kanaka i kapu i ka nupepa. Ua noa na mea a pau i ka " Nupepa Kuokoa." I na makau wale kekahi poe i ke kamailio ana ma kekahi mau kumumanao, me lakou no ia, na lakou no e pane i ko lakou waha, a hoikeike kii wale no. Aka, o makou nei, ke manao nei makou ua hanaia ka waha i mea olelo, ua hanaia ka lolo i mea noonoo, ua hanaia ka peni me ka inika me ka pepa i mea kakau manao, a ua hanaia na kepau me na nupepa i mea hoolaha manao ma na wahi a pau o ka honua nei. Nolaila, aole o makou kanalua i ke kamailio ana ma na kumumanao a pau loa. O na kumumanao i kapu i kekahi poe, aole ia i kapu ia makou. A o na kumumanao e makau waleia e kekahi poe, heaha la ia ia makou ? Aole o makou makau i ke kamailio.
            Eia kekahi e hooikaika mau ana makou maloko o ke " Kuokoa" e kukulu i na pono Hawaii a pau loa. O ka pono o na alii a kakou ka makou e kiai mau ana me ka maikai. O ka Nohoalii Hawaii ka makou e hookiekie ana i na wa a pau me ka mahalo mau. A e paipai nui ana makou, i kela manawa keia manawa ma na mea e pono ai a e pomaikai ai ko kakou aupuni, ma na mea e ola'i a e pomaikai ai ko kakou mau alii, a e mau loa ai ke Ea o ka aina. Pela no hoi ma na pono me na pomaikai a pau a na makaainana, e kamailio nui ana makou ma ia mau mea. O Hawaii me ka Pono o Hawaii ka makou e hapai nui ai. O ka pono o na makaainana Hawaii, he mea nui ia. O ka naauao o ka Lahui holookoa, he mea kamahao ia. E hooikaika ana makou e hookaulana i ka inoa Hawaii me ka maikai, a e malama maikai i na pono o na kanaka a pau. O na nuhou o na aina e kekahi mea a makou e hoolaha mau ai, me na kaao maikai e lealea ai ka poe heluhelu, me kela mea keia mea i kupono i ka nupepa.
            I na ike makou i ke ino, e ahewa ana makou ia ; a ike makou i ka maikai, e mahalo ana makou ia ; a ike makou i ke kuhihewa me ka naaupo, e ao ana makou ia. E hooikaika nui ana makou e hoolilo i ka " Nupepa Kuokoa" ma na mea a pau i Kilohana Pookela io no ka Lahui Hawaii, a i kumu e aponoia'i a e mahaloia ko kakou noho ana Lahui.
            Me keia mau olelo hoakaka ke noi hou aku nei makou ia oukou e na hoaaloha e lawe i ke Kuokoa, ka pepa kuokoa hookahi a kakou, i naauao ai oukou a i pono ai hoi.

                I KA POE LAWE I KE KUOKOA :— Ke hookokoke mai nei ka hapa hope o keia makahiki, a e pau ana ka hapa mua i keia malama ae. Nolaila, ke paipai ia aku nei na Luna o ke Kuokoa e pono e hoomakaukau i keia manawa a hoouna mai i na inoa o ka poe e makemake ana e lawe i ka nupepa no keia manawa aku. Hookahi wale no kala, alaila ike i na mea hou o na aina e, a me kekahi mau mea hilu e ae e hoikeia nei ma ko kakou pepa. I ka poe lawe i ke Kuokoa keia manao kauoha, e wiki mai oukou, a e haawi mai i ka oukou kala hookahi mamua o ko oukou lawe ana i ka pepa, oiai o ka manawa kupono keia, o hala auanei ka manawa i oleloia, haule oukou i ka hope waa.

            HANA ALOHA OLE A KA ILI KEOKEO :— Ua poloaiia mai makou e J. W Hailamakini i ka hana aloha ole a na haole ma kahi mala ko a Hilo kai, oia hoi ka haawi ana aku i ka ai i okiloa i ka lepo Hoki, no ka minamina ka oki, aole i ka ai o poho, nolaila ke kumu o ka haawi ana na na kanaka kumakahiki e ai. Ina he oiaio keia e hoopaiia no na ili keokeo e like me ke Kanawai. O ke pai ana ma ka nupepa, aole ia he mea e loaa ai ka pomaikai. Na ke Kanawai ia mea e hooponopono aole ia makou ia wahi. Ina aole he oiaio o keia, alaila he ponoole a he hewa ka hoolaha ana ae i keia ma ke akea. Nolaila, e pono ia oukou ke hoopii i ke Kanawai.

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

                KUAUHAU O KAMEHAMEHA.— E hoopukaia ana ka Helu 2 o ka Moolelo o Kamehamema ka Poaha mua o Iulai e hiki mai ana.

            KA MOOLELO O BATIMEA PUAAIKI :— Ua pai hou ia keia moolelo maikai e ka papa Hawaii, a ua makaukau o Kauka Kulika e hoouna aku ma ka inoa o ka mea i kauoha mai.

            HE MEA MAKE I ALOHA NUIIA :— Ua haiia mai makou e W. K. KAAIE o Waikiki waena i ka make ana o Kapaliokaanaokamakaohua. He koa no Iesu, a he kanaka haipule no hoi.

            HANA KU I KE ALOHA :— Ua hoouna mai ka ekalesia o Koloa, Kauai, i na dala he umi (10.00) e kokua mai ana no ka halepule o Waianae, he hana kupono maoli no keia i ke aloha a lakou e auamo mai nei.

            KA ANESONA MOOLELO NO HAWAII NEI A ME KEPAKAILIULA :— E hoopauia ana ke pai ana o keia mau moolelo i keia pule ae, a e hookomo ana makou ma ko laua wahi i mau mea ono i kumu e hoonoonoia ai na puu aiai o ka lehulehu.

            KANU PULUPULU :— Ua lono mai makou ia J. P. Kauhane o Kaupulehu o Kona Hawaii i ka ulu pono o ka pulupulu i kanuia e N. Kauhini ma ia wahi. He mea noia e lana ai ka manao mahiai o na kanaka kanu pulupulu o makou.

            LA HOONANI I KE AKUA :— Ua kauohaia mai makou e hai aku i ke akea, ua kohoia keia la e ka Peresidena o Amerika Huipuia i la hoohaahaa imua o ke Akua Mana Loa. me ka hooke ai no ka make ana o Linekona. E haiolelo ana o Rev. H. H. Pareka ma ka halepule Kaukeano i ka hora 7 1/2 o keia ahiahi.

            HAOLE NALOWALE :— Ua haiia mai ia makou ka lono ua nalowale kekahi haole. Hookahi makahiki mai keia manawa aku ka loihi o ka manawa o kona nalowale ana. Ua manao wale ia ua hele ma ke awawa o Kalihi, a ua make paha malaila. Ina o ka mea a mau mea paha e loaa ana kona kino, e ukuia no ma ka hele ana mai e hai ma ke keena o ke Kuokoa.

            HAOLE OKI PUU :— I ka Poakahi iho nei, ua oki iho kekahi haole Farani i kona puu, a ua loaa aku ia e waiho ana ma ka uapo ma Kalihi. I ka po la pule, ua hoao iho ia e puhi i na halekuai Farani maanei i ke ahi, aole nae i hiki, mailaila aku a okioki i ka lole o kekahi haole Farani e noho nei ma kahi o McLean, a malaila aku a ka hale o kekahi haole hana ili, hoao no e puhi i ka hale i ke ahi, aole nae i ko kona manao. Ua manaoia ua pupule oia no kona inu mau i ka rama, a he mea mau no ka ia iaia.

            I KO MAKOU MAU MAKAMAKA :— Ua haawiia mai ia makou ka manao hauoli e hai aku i ke akea no ke kakau ana mai o oukou i na manao kupono i ka makemake o ka lehulehu, oia hoi ko oukou lawe ana ae i na olelo ano nui, aole oukou i kuawili wale aku. Ua mahalo makou i ko oukou manao pokole, eia nae ua ono, a e paiia no. I na e kakau mai oukou i na manao loihi aole makou e pai ana, no ka mea, lilo wale no hoi i mea piha unu, a he kumu no ia e hoowahawahaia ai ka kakou Kilohana. Ua hookomo makou i na manao pokole o ka poe i kakau mai iloko o ka pepa o keia pule, a ke loku nei ka manao iini iloko o makou no ka lakou mau hana akamai.
            Maloko o kekahi pepa i hoopukaia ma keia kulanakauhale ua heluhelu makou penei. " Ke paio nei na kahunapule onei ma ka palapala, na Kahunapule hoi o kela aoao o keia aoao o ka hoomana Kristiano. Na Anesona paha ia i hoomaka, ma kana moolelo i paiia iloko o ka buke." A ma ka hope o ua manao la, ke hoike nei ua pepa la nona iho, " e kuokoa maoli" ana ka ia.
            Aole paha i ike ua pepa la o ke kumu o keia paio ana, oia no kekahi poe malihini manao e i komo mai ma keia aina, a ke hoino nei lakou i ka pono o ka aina, me ka hoohilahila ana i ka inoa o ka Lahui Hawaii. O ka Moolelo Anesona, he bukeia e hookaulana maikai ana i ke Aupuni Hawaii. E mahalo ana ia i ko kakou ano malamalama a naauao, a e kokua nui ana i ka pono o ka kakou Aupuni nei ma na aina e. O na malihini manao e i komo mai i keia aina, o lakou ke kumu o keia paio.
            No ka manao a ua pepa nei i hoike ai no kona " kuokoa maoli," aole anei pono iaia ke olelo iho penei. " Ua makau makou i keia paio, nolaila e noho mumule ana makou." Aole o makou manao he mea weliweli ka paio ana o na Kahunapule, e hiki ole ai i na nupepa ke kamailio ma ia mea. Aole no hoi makou i manao he mea hemolele loa ka paio a na Kahuna, e hiki ole ai i ka lehulehu ke halalo aku a ike i ka pono me ka pono ole o ko lakou mau manao. O ka makau, he kohu ia i ka nawaliwali. Aka, e oki au maanei, o huki hou auanei na hoa nei o kakou i ka " hookolokolo," " A ku ka hewa, alaila, pehea la ?" Pehea hoi ! Hu ka aka.

THE FOREIGN NEWS.

                Five years ago on the 12th of April, 1861, commenced the terrible civil war in the United States. On that day the first shot was fired on Fort Sumter, and on the 8th of April 1865 Gen. Lee surrendered his army to Grant.
            The war was begun by the rebels for the purpose of extending and perpetuating slavery. The result was to abolish it entirely, and to free four millions of men for ever. The same men in the north who hated the negro, and insulted him for the color of his skin, were the same men who sympathized with the rebels and voted against Pres. Lincoln's re-election. The same men who had been accustomed to cruelty towards the slaves, to starve, and scourge them, and hunt them with blood hounds when they ran away, were the same men who starved Union prisoners to death by thousands, hunted them with blood hounds when they escaped, buried sick and wounded men at Fort Pillow, and burned merchant ships on the high seas.
            The same devilish spirit that fired the first shot on Sumter April 12, 1861, fired the last shot which killed the great and good Pres. Lincoln on the 14 of April, 1865. Fit end for such a beginning.
            Glory be to God in the highest, that in this contest he hath given victory to the right, and broken the chains of the oppressed ! We have no later news from the United States but we are safe in saying that the American war is over. The war is virtually closed, but a great work still remains.
            The slave states are to be regenerated; their Constitutions are to be modified, new men are to be put in office, new laws are to be made, the slaves are to be set free, the Union men who have had their houses burned by the rebels and been imprisoned and hunted by them, must be compensated, and traitors must be punished.
            Desolated cities are to be rebuilt, the deserted plantations are to be again cultivated, and commerce must be re-establised. As soon as the guerrillas are disposed of people of the north will be eager to go South to cultivate the cotton and tobacco and rice which now brings so high a price, and to trade in the turpentine and lumber which that rich country produces.
            Fifty thousand soldiers are to be dismissed at once. It is the part of wisdom not to disband the whole army at once, but gradually. They will gladly return to their homes, and there will be an abundance of work for them to do. Never was there so great an emigration from Europe to America as now. We pray God that peace may be given that great country, and that it may not be involved in any foreign wars.

NU HOU O NA AINA E MAI.

                Eha makahiki i hala aku nei ma ka la 12 o Aperila, makahiki 1861, ua hoomaka iho keia kaua weliweli kuloko ma Amerika Huipuia. Ma ia la, ua kiia ka poka mua ma Papu Sumeta, a ma ka la 8 o Aperila o ka makahiki 1865, ua haawi pio mai o Kenela Li i kona pualikoa ia Kalani. Ua hoomakaia ke kaua e na Kipi no ka hoomau ana i ka hookauwa kuapaa. O ka mea i manaoia o ka hoopau aku ia mea, a e hookuokoa'ku i na miliona kanaka eha no ka wa mau loa. O ka poe no ma ka Akau i ukiuki i ka nika, a i hoino aku ia ia no ka eleele o kona ili, o lakou no ka poe i huipu me na Kipi, a koho iho ma ka aoao e kue ana ia Peresidena Linekona. O na kanaka no i maa mau i ka hanaino i na kauwa nika, ka poe hoi nana i hoopololi mau a i hili mau ia lakou, a i alualu aku ia lakou me na ilio-hanu i ko lakou manawa e holo ai, o lakou no ka poe i hoopololi iho i ka poe o ka Akau i lawepio ia, he mau tausani paha ka nui, me ka imi aku ia lakou me na ilio-hanu, i na lakou e mahuka, me ke kanu ole iho no i ka poe mai a me ka poe eha ma Papu Wilou (Fort Willow) a puhi ae i ke ahi i na moku kalepa ma na moana. Oia uhane daimonio hookahi no kai kiola'ku i ka poka mua iloko o Papu Sumeta ma ka la 12 o Aperila, makahiki 1861, nana no i nou ka poka hope ia Peresidena Linekona ke kanaka kaulana a maikai no hoi ma ka la 14 o Aperila, makahiki 1865. He hopena kupono keia no ka hoomaka ana. " E hoonaniia ke Akua ma kahi kiekie," no ka mea, ma keia hoouka ana ua haawi mai ia i ka lanakila i ka pono, a ua mokumokuia na kaulahao o ka poe hana ino ia. Ua pau ke kaua, aka, ke koe nei no nae kekahi hana nui. E hooponoponoia na moku hookauwa kuapaa, e hoololiia ko lakou mau Kumukanawai, e hoonohoia i mau kanaka hou ma na keena hana, e hana hou i mau kanawai hou, e hookuokoaia na kauwa, e ukuia no na kanaka o ka aoao Akau, ka poe hoi i puhiia o ko lakou mau hale i ke ahi e na Kipi, a i hoopaahaoia hoi a alualuia e lakou, a e hoopaiia na Kipi. Alaila e kukulu hou ia na kulanakauhale i puhiia i ke ahi, e mahiai hou ia na mala nahelehele, a e hoomaka houia no ke kalepa ana. I ka manawa e pau ai o ka poe powa, e hiki no i na kanaka ke hele ma ka aoao Hema e kanu pulupulu, e kanu baka, me ka raiki, ka mea hoi e pii nei ke kumukuai i keia manawa, a e kalepa ma ka wai hoomaloo pena me ka papa a me kekahi mau mea e ae a ia aupuni waiwai e hooulu ai. He 50,000 tausani koa e hookuuia i ka manawa hookahi, a mahope aku kekahi poe. Aole paha he pono loa o ka hookuu aku i ka puali holookoa a pau i ka manawa hookahi, aka, e hookuu liilii aku. He mea olioli ia i ko lakou hoi ana'ku i ko lakou mau home, a e nui ana no ka hana e loaa ia lakou. Aole i ikeia ka nui o ka poe i holo mai Europa mai a i Amerika e like me keia manawa mai nei. Ke pule aku nei makou i ke Akua e haawi mai ia i ka maluhia me ke kuikahi, me ke kaua ole aku me kekahi mau aupuni e.

Ka Moku-hao Kipi Papohaku.

                Ua ku ae ka Moku-hao Kipi, Papohaku ma Tenerife, ma ka Pae aina Kenere (Canary Island) ma ka la 31 o Maraki, a haalele iho i ka la 1 o Aperila. Ua manao waleia e holo ana i Inia Komohana, a e ike koke ana no kakou i kona hopena.
            O kekahi Moku-hao Kipi, ka Weba, ua holo aku ia ma ka muliwai Misisipi, a holo ae mawaho o Nu Oleana malalo o ka hae Amerika, aka, iaia e holo ana, ua ino kona mau hao kue, me na hao nana e wili ka huila. Ua puhi iho na kanaka o ua moku la iaia i ke ahi a haalele iho ma kahi e pili ana me Papu Pilipo makai o ke Kulanakauhale. Ua manao iho makou ua holo mai keia moku hao mai ka muliwai Ula mai me ka manao e hopu i na moku Aupuni.

            NU IOKA, Aperila 27 ;— I kekahi mau la i hala iho nei, ua hai aku makou i ka hopuia ana o Pene (Paine), ka mea nana i pepehi o Sewada ke Kuhina. Inehinei hoi ua ikeia oia e hookui ana i kona poo i na paia hao o kona halepaahao i hoopaaia ai; a ua ikeia no hoi ka oolohu ana o kona poo me ke kaheawai mai o ke koko. Ua hanaia kekahi papale kapu nona, e uhi ana i ke poo a paa, a ua hoopaaia no kona mau lima, i hiki ole ai iaia ke hana i kekahi mea mainoino e aku.

Na mea i koe aku o ke pio ana a me ka make ana o Bu.

                NU IOKA, Aperila 28;— Ua olelo iho ke Kakiana, ka mea nana i ki o Bu i ka pu i ka auina la o ka Poalua peneia : Ua loaa mai i ke 'lii maluna ae o'u ka lono, ua ikeia kekahi mau kanaka i ane like ke ano me Bu a me Harola kona kokua. Ua pee laua iloko o kekahi hale waiho mauu ma kahi o Heneri Karete (Garrett, ekolu mile mai Pota Roiala mai ma ke alanui e hele ai i Bolina Omaomao (Bowling Green. Ua loaa ia makou, kekahi kanaka nona ka inoa o Kele (Gelt) ma ia wahi, ka mea hoi nana i lawe o Bu me kona hoa ma kekahi aoao o ka muliwai Potomaka. I kinohi ua hoole mai ia aole i ike ia laua, aka, i ka manawa i olelo ia aku ai oia ina aole oia e hoike mai i kahi i pee ai o Bu me Harola, o kona make no ia, o kona wa koke noia i hai mai ai ia makou, a nana makou i kuhikuhi i ko laua wahi i huna ai ia laua iho. Ua hiki aku o Bu me Harola i ua halemauu la i ka wa o ka poeleele ana iho o ke ahiahi Poalua. Ia wa koke no i poaipuniia ai ua wahi la e ka puali koa lio. O kekahi poe o makou, ua olelo aku lakou mawaho o ka hale me Bu. Ua noi pinepineia aku ia e haawi pio mai iaia iho, aka, aole ia i ae mai e haawi pio iaia iho. Eia wale no kana pane. " Ina ua makemake oukou ia'u, e lawe aku no oukou ia'u." I kona wa i olelo muaia aku ai e haawi pio mai iaia iho, ninau maila ia, " No ke aha ko oukou mea e lawe nei ia'u ?" Mahope iho, no kona ninauia ana aku ina he poe eae kekahi meia iloko o ua hale mauu la, hai aku la ia, oia wale no ko loko o ua hale la; o kona hoa hoi oia hoi o Harola, ua hele ma kekahi alanui okoa, aole ia e loaa. I ka hora 3, a mahope iki iho, puhiia ka hale mauu i ke ahi.Mamua o ka punohu ana ae o ka uahi, maopoopo pono loa ko makou ano ia Bu. He hiki no iaia ka ike mai ia makou, aka aole nae makou e ike aku iaia; a i ka manawa i maopopo ai ia makou kona kulana, ike pono loa aku la makou iaia, me kona ike pono ole mai hoi ia makou. Na ka ula o ke ahi i hoopilikia iaia, a oia kona mea i holo ai ma ka ipuka, me kona manao e puka iwaho. I kona manawa i kaa pono mai ai mamua o kekahi paku o ua hale la, o ko'u wa noia i ki aku ai iaia. Ua kau pono aku au i ka pu ma kona kino, no kuu manao e pepehi ole iaia a make. Ua hoopololei loa au ma kona poohiwi, aka, ua kiekie loa kuu hoopololei ana i ka'u pu, a oia kona mea i ku ai ma ke poo, malalo pono iho o ka pepeiao akau, a hula ma kekahi aoao, hookahi paha iniha ke kiekie ae maluna o ka pepeiao hema. Ua manao au ua kulou iho ia ilalo e lalau i kekahi mea i kuu manawa i ki aku ai. No kona ku ana paha i ka poka ma ke poo ke kumu o kona hana meia. Aole i oi mamua o na iwilei he umi ko'u kaawale mai iaia mai i ko'u manawa i ki aku ai iaia. Mahope o kona ku ana, komo aku la au iloko o ka hale. E waiho ana ia ma ka papahele, a ia manawa ia i laweia aku ai iwaho mailoko aku o ka hale e a ia ana e ke ahi, a malaila kona wahi i make ai iloko o na hora elua me ka hapa, mahope iho o kona ku ana i ka pu. Hookahi hora mamua o kona make ana, nonoi mai ia ia makou e ki aku ma kona puuwai, a oia ka hopena o kana hanaino. Ua nui io no kona eha i ka makou nana aku. Ua makau o Bu i ke ki mai ia makou i ke pu, oiai he hiki loa no iaia ke ki mai a make kekahi poe