Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 22, 1 June 1865 — Page 3

Page PDF (1.62 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

o makou he lehulehu wale. Na'u wale no ka pu mua i ki aku iaia o na aoao elua. I kona manawa i haule ai ilalo, e paa ana no ma kona lima kekahi pu panapana eono waha, a malalo o kona wawae kekahi pu panapana ehiku waha i haule iho mai kona lima iho i kona manawa i ku ai i ka pu ; a elua mau pu e iho no e waiho koke mai ana. Ua hai mai ia, nana wale no ia mau pu, aole ka i lihi launa iki aku o Harola i ka pepehi ana. Aole i nui kana mau olelo ana mahope iho o kona ku ana i ka pu. I kona manawa i ninauia aku ai ina he manao kona, pane mai la ia. " E make ana au no kuu aina," a nonoi aku la ia i ka poe e ku koke ana, e hai aku i kona makuahine e like meia. Aole ia i hoole mai i kona hewa, ua hai pololei no ia mai ka mua a ka hope, me ka wiwo ole o kona manao.

No Mesiko.

                Ua ike iho nei makou ua hooauheeia na kanaka o Masimiliana e ke keiki Mesiko e Kenela Kotinasa (Cortinas.) Ua lilo mai iaia o Bagedada e kokoke ana i ka nuku o ka muliwai Geranede (Grande) mawaena o Mesiko me Tekasa. Me na kanaka 3000 ua luku aku ia ia Matamorasa a pau, oia kekahi Kulanakauhale kaulana ma ia mulihookahi no. Malaila kahi o Sana Mehia (Mejia) i kue mai ai iaia, oia kekahi o na Kenela o Masimiliana, aka, ua lilo ia wahi.

No Europa,

                Ma ka uea telegarapa hou i hanaia mai nei a hiki i Inia e like me ka makou mea i hai aku ai i kela pule aku nei, ua hiki aku kekahi wahi olelo i Enelani mai Kalekuta aku iloko o na hora he 12.
            Ua hoopau iho o Sepania i kana hanaino, oia hoi kona manao ana e lanakila maluna o ke Aupuni Kuokoa o Sana Dominigo ma ka mokupuni o Haiti. Ua hooholo iho ke Aliiwahine o Sepania. E loaa no paha na miliona dala he kanahiku.

Nuhou Misionari.

Na Hana a ka poe Farani ma na Kai Hema.

                Lifu oia ka Mokupuni nui o ka Pae Aina Loialate (Loyalty) ma ka Moana Pakifka Hema. Malaila kahi o ka Hui Misionari o Ladana i hooikaika ai no na makahiki he nui wale, a ua lanakila no ka lakou hana. Iloko o ia Pae Aina, 1215 ka nui o ka poe i huli mai, a ma ka mokupuni o Lifu 439, a ma ia mokupuni kahi i kukuluia ai o kekahi wahi e ao ai i na kumu a me na kahunapule kanaka o ia wahi. E hoi aku no makou i ka hana a ka poe Farani ma ia mau wahi. I ka imi ana i na kumu o ka lakou hana, me he mea la, ua lili na misionari Farani i ua poe la o ka hui Ladana. Ua hoike aku kekahi kanaka opiopio i kona ano makau ole i kekahi misionari Farani me ka olelo aku : " Owai ka poe Farani e makaukau ai au ?" O kona laweia'ku la no ia imua o ke Aupuni Farani no ia olelo ana.
            Iloko o ka malama o Mei, ua hoounaia mai kekahi alii koa opiopio e ke Kiaaina o Nu Kaledonia e lawe i ka mokupuni o Lifu. He iwakaluakumamalima koa i hele pu mai me ia. I kekahi la mai, ua welo iho ka hae Farani ma ua mokupuni la, i kekahi mau la mai mahope, ku mai kekahi mokuahi me na pahu buke, me ka papa mai aole e ae ia na buke e ae. Ua hoopauia ka hoolaha ana a ka poe Perosetane i ko lakou hoomana, me ka hoopauia o na kula a lakou.
            I ka la 21 o Iune ku mai ke Kiaaina o Nu Kaledonia me na kanaka ekolu haneri. I kekahi la mai hele aku na'lii koa e nana i na kauhale me ka ninaninau aku i kekahi misionari i ka nui o na kanaka a me ka lakou mau mea eha. Mahope mai lele mai ke Kiaaina me na koa hookahi haneri me kanalima ; a iwaenakonu o ke alanui kona wahi i olelo ai no Farani ka mokupuni o Lifu. Ia wa, holo aku na koa a wawahi i na hale o na kanaka me ka aihue mai i ka waiwai o kekahi kumukula ma ka hoilihune ana'ku ia ia ma ka maka o ka elau o ka pu. Ia ahiahi hoi aku lakou, a puka mai hoi na kanaka me na mea eha me kekahi mau pu. Aka, ua papa'ku na misionari ia lakou aole make kaua, nolaila, ua hoi aku lakou iwaenakonu o ka aina. I ke kakahiaka ana ae, ia lakou e pule ana iloko o ka hale halawai, wawahiia mai la ke pani puka e na koa Farani a piha o loko o ua hale la ia lakou. Aka, no ko lakou ike ana e noho pule ana na kahaka, haalele iho lakou i ka hale, ua hoopuni ae nae lakou ia waho. Na ia mea i hoala mai ke kaua me na kanaka mawaho. Eha kanaka i make ma ia kaua ana, a hookahi koa Farani. Komo hou aku la na koa Farani iloko o ka halepule a nakinaki i na kumukula kanaka. O kekahi wahine i kokolo aku malalo o kekahi noho, ua houhou ia i ka elau. O kekahi kanaka elemakule he lunakahiko, ua houia a puka i ka elau. O na kumukula ua laweia iluna o ka moku me ka hoopaaia i ka hao. Ehiku la o ko lakou hoopaaia ana, a laweia'ku lakou i Samoa. Iloko o ka halepule kahi o ka misionari i hoopaaia'i ma ka haiia'ku o ka olelo kauoha i ke koa kiai i na ia e oni iki o kona wa ia e kiia'i i ka pu. I kekahi mau la mai ku mai kekahi moku mai Kakana (Sydnay) mai me na misionari ehiku. Aole lakou i ae e lele iuka ; a ua aoia no ke Kapena aole e hoolele i kekahi misionari ma kekahi mokupuni o ua pae aina la.
            Ua manao waleia e keia poe Farani o keia poe misionari he poe kalepa i hoounaia'ku e ke Aupuni Beritania ma na mokupuni a pau e hoomahuahua i ka pomaikai oia Aupuni a e kue aku i ka pono o ka poe Farani. He nui loa na moolelo e hoino ana i ka poe Beritania i hiki aku imua o ke Kekiaaina o Nu Kaledonia, a o ka hopena oia mea o ke kaua Ma. kana olelo alua ana i Lifu, ua nui ka waiwai o na kanaka i pio, a eono haneri dala paha ma ka waiwai o ka Hui Misionari o Ladana i laweia a hoi aku lakou i ko lakou wahi i hele mai ai. Ua hoouna'ku ke Kiaaina i na'lii me ka olelo aku e koho no kela kanaka keia kanaka ma ka lakou aoao hoomana i ike ai he pono, aole nae lakou i ae ia e hui ma kahi hookahi e haipule ai, pili no nae i ka poe Perosetane. O keia mau hana a lakou ka mea nana i hoohaahaa iho i ke kiekie a me ka hanohano o Farani. Ua noho iho keia poe kanaka malalo o ka naauao Karistiano i haawiia'ku ia lakou e na misionari, i noho loihi malaila, a ua ike ia ko lakou pipili ana ia lakou a me ko lakou ano manaoio maoli. Ua hoopaa maoli iho no ka poe Farani i ko lakou hoomana ana, me ka hoopaa iho i kahi e loaa mai ai ka naauao Karistiano.
            Ua hoi mai ke Kiaaina o Nu Kaledonia i kekahi. misionari maloko o kana palapala na ka Emepera o Farani e hooholo, a ke manaolana nei makou e kaupaona no ia a ike i ka mea kaumaha, alaila, hoihoi aku maluna ona ka pomaikai, oia hoi ke keakea ole ia o na hana a na misionari.
            Ua olioli iho makou i ka hoopau ana a ke Aupuni Farani i na hana ino me ke kauoha aku i ke'lii koa Farani e hookuuia na misionari me ka ae aku e hana lakou e like me mamua i na mea i ao mua ai lakou i na kanaka ma ka pono o keia noho ana a me ko ka uhane. Mamuli o ke noi a Haku Rusela aeia mai keia mea, aka oia mau no nae ka noho ana o ia mau mokupuni malalo o ke Aupuni Farani ; a ua makau iho na misionari i ko lakou hookukeia mai e na kahuna Iesuita (Pope). Ke hilinai nei makou aole paha e hoohalike ana ka aoao Perosetane me ka na kahuna Pope e hana mai nei. Ua hoohaukae iho o Farani i kona hae ma na kai hema mai ka wa mai i hoopae ia ai na kahuna Pope malalo o ka malu o na pu o Farani ma ke Aupuni Hawaii, aka, aole paha e ole kona hoolohe mai i na noi mai a ka poe Perosetane e pili ana i ka aeia mai o ka hoolaha ana i ka olelo a ke Akua.
            Ua ike iho makou i ka palapala, a ka Emepera Napoliona i na misionari Perosetane ma Lifu, a peneia no ia.

            " TUILERIES, Jan. 24, 1865." E NA KEONIMANA :— Ua loaa mai ia'u na manao kuee mai a oukou mai no na mea e pili ana i na hana a ke Kiaaina o Nu Kaledonia, ma ka pae aina o Loialate. Ua kauoha au e kakauia i palapala na Komandana Kilena (Commandant Guillain), e hoopau ana i kana mau hana e kue ana i ka oukou oihana misionari ma kela mau aina mamao. Ua maopopo no ia'u, ina aole e hoalaia na pilikia ma ke ano o na Luna Makaainana o ke Aupuni o Farani, alaila, e hoolahaia no ka oihana misionari Perosetane e like me ka oihana Katolika mawaena o na kanaka o ia mau mokupuni me ka loaa o ka pomaikai a me ka malama Keristiano.
            " E oluolu oukou e na Keonimana, e lawe aku i ko'u manao aloha maoli."
NAPOLIONA.

Halawai Makahiki
O ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.

                E hoomaka ana ka halawai makahiki o ka Ahahui i hoikeia maluna, ma ka la ehiku o keia malama, ma Kawaiahao. Akahi no a halawai nui ua aha la. Ua hoomakaia na halawai o ka aha i ka malama o June makahiki 1864 ; aole nae i makaukau loa ia halawai no ka akahi a hoomaka. Aka, i keia makahiki, ua makaukau na Ekalesia Hawaii no ia hana, a ma keia hope e lilo ana ka halawai makahiki o ka Ahahui Euanelio o ka Paeaina Hawaii i hana nui a i hana kamahao no keia Aupuni. Eia ka huina nui o ka poe e hele mai ana i ka halawai, mahope aku makou e hoolaha, ai i na inoa. No ka Mokupuni o Hawaii, umikumamakolu Kahu me na Elele elima. No Maui, Molokai, me Lanai, umi Kahu me na Elele ekolu. No Oahu nei eha Kahu me na Elele ekolu. No ka Mokupuni o Kauai, eha Kahu me na Elele ekolu. He kanakolu Kahu Ekalesia iloko o keia hala wai ana o ka Aha, ke pau mai na Kahu, me na Elele he umikumamaha. He mahuahua kupono no keia poe, a he lana ko makou manao e maikai ana ka halawai, a e hauoli like ana na mea a pau i kuleana iloko o ka inoa maikai me ka malamalama o Hawaii. Ma ka olelo Hawaii na hana a pau o ka Aha, a ma na olelo elua nae ka moolelo o he halawai e kakauia'i. E kamailioia ana na kumumanao ano nui e pili ana i ko kakou mau pono ma Hawaii nei. Na mea nui e pili ana i ka Pono Euanelio me ka naauao, me na mea e pili ana i ko kakou ola me ke ala o ka pono maanei, a me na hana nui a kakou, na hana kuloko me na hana kuwaho, oia hoi ko kakou oihana misionari ma na aina e. Ua oluoluia na makamaka makaikai ke hele mai e ike a e hoolohe i ka hana.
            I mea e pilikia ole ai na lala o ka Aha i ko lakou hiki ana mai i Honolulu nei, ua kohoia e nei Ekalesia Euanelio o Honolulu nei, kekahi Komite hui nana e noonoo a e hooholo i nei mea e hookipa maikai ia ai na lala o ka Aha a hiki i ka wa e pau ai ka halawai.
            Ano hoi, ma na wahi a pau i heluheluia ai keia pepa, ke noi nei makou i ka poe Kristiano e hoomanao i keia halawai makahiki o ka Ahahui Euanelio Hawaii. Oiai e halawai ana ka Aha ma Honolulu nei, e kulou oukou imua o ka Makua Nui o ko kakou mau pono a pau, a e noi me ka manaoio aku Iaia e hoopomaikai mai i ka halawai ana o ka Aha.

Na Manao o S. N. Haleole.

                " HOOKAE I KE KUAUHAU ALII." Oia ke poo o ka Kauinui kumu hoopaapaa ma ke " AU OKOA" o ka la 29 o Mei, e pili ana no ka mookuauhau o Kamehameha, a'u i hooakea ae ai i mea e pololei ai ka moolelo o Kamehameha. Aka, he mea mau no nae ia i ka mea wikiwiki o na lehelehe i ka ahewa me ka noonoo mua ole i ke kumu o na hana e ahewa ai.— O ka mea mau ma na Aha Hookolokolo o na Aupuni naauao, Kumukanawai o ka honua nei ; o ke kumu hoopii ka mua me ke kuhikuhi i na Kanawai pili i ke kumu hoopii no ka hewa i hanaia e kekahi mea a mau mea paha, a ina ua kue ke kumu hoopii i ke Kanawai i kuhikuhiia, alaila, aole he mana o ka Aha Hookolokolo e hoopuka i olelo hooholo e ahewa koke aku i ka mea i hoopiiia, ina ua kue ke kumu hoopii i ka hewa i hoopiiia no kekahi mea. A i ole ia, ina hoi ua kue ka olelo ike a na hoike i ka hewa i hoopiiia ma ke kumu hoopii ma ka aoao hoopii. Alaila, aole he mana o ka Aha e ahewa wikiwiki aku i ka mea i hoopiiia, ina pela ka haina ana o kekahi hihia imua o na Aha Hookolokolo. Aka hoi, ma kela poo e kau la maluna, nolaila, ke kakau nei au he moolelo loihi loa imua ponoi o Kauinui, penei :
            E Kauinui. Ke kumu Kuauhau nui o Hamakmaloa i Maui : Owai oe i papa mai nei " Aole e hiki" ia'u ke lawelawe i keia hana ? Ma ka papa hea oe i heluia ai o ka poe Kuauhau ? Ua helu puia anei oe iloko o ka poe nona ka Mookuauhau ? I kuleana ai oe e hooki mai i ka makou hoakea ana i mea e pololei ai ka moolelo ?
            He mea nani kau hoahewa ana mai i ka mea i hoopukaia e a'u ma ke akea, aka, o kau olelo papa mai, aole ia he mea nou e nani ai, a nolaila au i ninau ai ma ka pauku maluna. Owai oe ? Mamua nae o ka puka ana o kau olelo papa, ua ike mua au i ka hewa oia mea e like me kau i hoohalahala mai nei, aole no ke kumu Kuauhau ia hewa, no ka'u unuhi ana ka hewa mailoko ae o ka Buke Kuauhau nona na aoao 480 e waiho nei imua o'u. Aole nae oia mea liilii ka hewa a'u i manao ai e hoopaapaaia mai : O ka mea a'u i manao mua ai e hoohewaia mai ana e ka poe ike ; aia i ke kanakolukumamakolu o ka hanauna.
            E Kauiniu. Auwe ! hewa aku la ka hoi au, o Kaulani ka hoi ka pono. O ka mea i oleloia e oe penei : KANE.        WAHINE.              KEIKI.
Kamehameha }                                     Kauikeaouli }
                                Keopuolani,
Ulumeheihei }                                       Nahienaena. }
                Aole keia he mea malihini ia makou, he mea maopopo loa no, aka, i mea e nani ai ka moolelo o ka mea nona ka moolelo, ua kapae ae makou ia Ulumehihei i mea e nani ai o Keopuolani, aole no ko makou ike ole, no ka mea, ua olelo pinepine ia na makuakane elua o ka me hookahi, aole nae ia he mea nani.— Malia paha o oe kekahi makemake ole e kapaia ae pela, a i na pela oe e pono ai, alaila, pela makou e pono ai ke hana. A no kou ike ole i ka mea a makou i noonoo ai, nolaila, ua moe oe ma kahi kupono ole ia makou ke noho.
            Aole paha oe i ike i ka moolelo no ko Kamehameha I. loaa ana : Ua manaoia na Kahekili o Kamehameha, i ka manawa i holo ai o Kahekili mai Maui aku, ua hui laua me Kekuiapoiwa mahope koke iho o ka hoomaemae ia ana, a no ke ku ana o ka hailona mua e keiki ai, nolaila, manao o Kahekili e hapai ana o Kuiapoiwa he keiki, nolaila, olelo aku o Kahekili ia Kekuiapoiwa, penei : " Ke hoi nei au i Maui, i noho oe a i hapai, a i hanau ae he Keikikane, alaila kapa aku oe i ke keiki ma ka inoa o kuu kaikuaana o Kamehameha." Hoi o Kahekili a Maui, lohe mai oia ua hanau o Kekuiapoiwa, ua kapaia ka inoa o Kamehameha, a no ia mea, manaoio o Kahekili ua hookoia kana kauoha, ma ia hope iho, hoouna aku, o Kahekili ia Keaulumoku a me Keaweaheulu i mau Kahuna a Kakaolelo hoi na Kamehameha, pela i pili paa ai kela mau Kakaolelo a hiki i ko laua lilo ana i mau Kuhina no Kamehameha a hiki i ko laua make ana.
            Aka, o ka mea i lohe nuiia ma ka mooolole o Kamehameha, " O Keoua ka mea i noho aku ia Kekuiapoiwa II. hanau o Kamehameha, ma Kokoiki i Kohala Akau kahi i hanau ai." A nolaila oia ka moolelo maopopo ; aka, aole nae e hiki ia makoa ke hookomo ia Kahekili mamuli o ke ano e pili ana ia Ulumeheihei mamuli o kau kuhikuhi.
            E Kauinui. Ua i mai oe, " Aole oe i ao ia i ke Kuauhau, he lohe mai kou." Nolaila ke i aku nei au. Ina he lohe mai kou, aole nae oia lohe ou ka mea nana e papa mai i ko makou hoakea ana i mea i pololei ai ka moolelo : ina e olelo mai oe he ike kou, a ua aoia oe i ke Kuauhau, alaila, ua oki au. He lohe no hoi ko S. M. Kamakau, oia ka mea i huli nui i ka moolelo o Hawaii nei mai Kauai a Hawaii, e hoomaka ana ma ka M. H. 1836, a e pau ana ma ka M. H. 1848. A owau hoi, he umikumamawalu makahiki a oi ae ko'u imi ana i na moolelo Kaao o Hawaii nei ; a ma ka M. H. 1841 a hiki i ka M. H. 1861 ka loaa kakaikahi o ka mooolelo o Kamehameha ia'u. A i kuu kohoia ana i Luna Kaapuni no ka " Hoku o ka Pakipika" ma ka malama o Aperila, M. H. 1862, imi aku la au i ka mooolelo o Kamehameha ma ka Mokupuni o Maui a me Hawaii iloko o na malama elima a hoi mai ma Honolulu nei. A ma ka malama o Maraki M. H. 1863, ua kukuluia he " AHAHUI IMI I NA MEA KAHIKO O HAWAII NEI." A mamuli o ka hooholo ana a ia Ahahui, ua kohoia mai au a me S. D. Keolanui i mau Komite e huli i ka mooolelo o Kamehameha. A mamuli oia ano, huli iho la maua ma ka Mokupuni Oahu nei mamuli o na lohe mai, me ka hoolilo aku i na wahi apana dala no ka poe kahiko e launa mai ana ; a hiki i ka malama o Aperila la 15, M. H. 1864, hiki aku au ma Kohala Akau i ka Mokupuni o Hawaii e imi i ka mooolelo o Kamehameha ; a hala eiwa malama, hoi mai i Honolulu nei. A nolaila, ua piha he Buke nui i ka Moolelo o Hawaii nei.
            A no kuu makemake e lilo ka moolelo i mea e pololei iki ae ai, nolaila waiho mua aku au he olelo hoakaka mamua ae o kuu kukulu ana i ka papa Kuauhau e pili ana ia Welaahilakui. (E nana hou ma ke Kuokoa o ka la eha (4) o Mei,) aia malaila ko makou Kumumanao. A mamuli oia mea a'u i hoakaka ai, ua kue kau olelo pale i ko makou Kumumanao.
            E Kauinui. Ke pookela o ke Kuauhau Alii : Eia ka nau makou e papa mai, ke kuhi nei makou, o Unauna, o Kuhia, a me Hakaleleponi na mea nana e hoohalahala mai : Eia ka na ke kanaka o-u wale iho no i Hamakuakihiloa e hookae. A nolaila, eia ka ninau. Owai la ka mea nui o na mea elua ? O ke kanaka noho wale iho no anei me ka imi ole ? O ke kanaka imi paha ? Nau e noonoo, no ka mea, loaa ole aku la ia'u ia mau ninau.
            E Kauinui. Eia ka ninau hope loa ia oe, e iike me kou ike i ka moolelo o Kamehameha, a nau e hai koke mai mahope iho o kou ike ana i keia mau olelo.
            Pehea ke ano o ko Kamehameha hanau ana ? Mahea oia kahi i hanau ai ? Aia mahea kahi i waiho ai o Kohala ka Pa o ka Halealii o Kamehameha ? Ehia Eka ka ili o ka Pa o ka Halealii ? Mahea o kahi o ka Pa o ka Halealii kahi ili ai.ke kuakoko i hemo ai o Kamehameha ? Mahea kona wahi hunaia ai i kona po i hanau ai ? Owai na mea nana i hii mua o Kamehameha i kona minute i hanau ai ? Heaha ko Kalaiopuu manao no Kamehameha i ka wa e hapai ana ? I ka la i okiia'i ka piko o Kamehameha, i ka Heiau hea ka ha-i ia ana o ke kanaka ? Ehia okiia ana a kona piko ? I hea o Kohala kahi i lukuia ai na'Lii o Kau i ka manawa i kiiia mai ai o Kamehameha ?
Aole i pau.

Na ke Aupuni.

                Ua lawe mai makou i na papa inoa o na Luna Helu i aponoia e ka Moi no ka M. H. 1865, a ua lawe pu mai no hoi makou i ke ano o ka palapala ao a ke Kuhina Waiwai, e haawi ai i kela Luna Helu keia Luna Helu ; a mailaila i hai pololei loa ia ai ka hana a kela mea keia mea, i ku like ai me na kanawai i hooholoia.

OAHU.

Honolulu — W. H. Pease, T. C. Heuck.
Koolaupoko — J. S. Doyen, Barenaba.
Koolauloa — W. O. Lane, J. M. Kalanipoo.
Waialua — Anderson, J. W. Keawehunahala.
Ewa a me Waianae — J. R. Williams, Kahauolono.

KAUAI.

Lihue — E. Krull, Thos H. Marshall.
Koloa — D. Mcbride, S. Aukai.
Waimea — V. Knudsen, Kauai.
Hanalei — J. S. Low, H. J. Wana.
Anahola — G. N. Wilcox, S. Kamahalo.
Niihau — Nuikioo, E. Kahale.

MAUI.

Lahaina — B. H. Sniffin, J. A. Pupuhi.
Wailuku — T, Forsyth, H. Kuihelani.
Makawao — T. Everett, Nui.
Hana — T. C. Wi1mington, C. K. Kakani.
Molokai — R. C. Meyere, Kaaiwa.
Lanai — B. H. Sneffin, J. A. Puhi.

HAWAII.

Hilo — F. S. Lyman, S. Kipi.
Puna — C. Jones, Kaaina.
Kohala Hema — J. Davisa, J. Parker.
Kohala Akau — J. Wight, Naiapaakai.
Kona Hema — P. Cumings, S. Kanuu.
Kona Akau — G. F. Hart, Kamalo.
Hamakua — S. G. Wiltse, Keau.
Kau — C. E. Richardson, W. T. Martin.

KEENA O KA OIHANA WAIWAI, }
Honolulu, Mei —, 1865. }

                E !— Ua ili mai ia'u ka hanohano o ka hai ana'ku ia oe, ma ke apono pu ana a KA
MOI, i keia la, ua kakau inoa iho au i kou Palapala Hookohu, i LUNA HELU AUHAU no ka Apana o —. Mokupuni o —.
            E hana oe ma ia Oihana, me ka huipu ana me Mr —. A oiai hoi o ke kumukuai e kau ia maluna o na waiwai paa o oe a me Mr —, e lilo no ia i mea e hahai ia'i e ka Luna Helu o kou Apana, oia ke kumukuai no na makahiki elima e hiki mai ana, a malalo hoi o na mea i hoakakaia a i hookoe ia ma ka Pauku 4 o ke Kanawai o ka la 30 o Iune, 1860, ke nonoi pu aku nei au, e hoomaopopo oe i ka pono maoli o ka hana paewaewa ole ma na mea a pau, a e hoomaopopo loa'ku nae hoi i na Pauku 3, 4, 6, 7, a me 8 o ke Kanawai i haiia maluna. Ke nonoi pu aku nei no hoi au ia oe, e huli i loaa pau ai ka nui o na Lio a me na ILIO, ma kou Apana ; o ka nui o na dala i helu ole ia ma keia mau mea auhau elua, iloko o keia mau makahiki i hala ae nei, ua nui no.
            Pu me me keia mea, ke noi aku nei au, e hoomaopopo ae kou manao i ke Kanawai i hooholoia ma ka la 30 o Dekemaba i hala iho nei, i kapai " He Kanawai e hoomakaukau ana i mea helu a e ohi ai me ka pololei i na auhau holoholona, a e kau ana hoi i hoopai no ka huna ana i ka waiwai."
            A ma ke Kanawai i kapaia " He Kanawai e hoomaopopo ana i ka poe i aeia e koho balota," i hooholoia ma ka 31 o Dekemaba i hala iho nei, (Kanawai Hou o 1864-65, aoao 65,) o oe kekahi e hana pu ma ka hoomakaukau ana i ka papa inoa o ka poe koho balota. O ka'u mea nae i makemake loa ai e hoomaopopo aku ia oe, oia no ka Pauku 2 o ke Kanawai i olelo mua ia ae la. I mea e like ai me na mea i kauoha ia malaila, e haawiia'na ia oe kekahi buke okoa, a maloko hoi olaila, e oluolu ai oe, e kakau i na inoa a me ke kumu hiki o ka poe i ae ia ka pono koho balota.
            E hana mai no oe i ka maikai i ke Aupuni o KA MOI, ma ka noelo ana e like me ka pololei like, i ka nui, na makahiki, a me ke ka ma o na mea i mai ia i ka mai lepera ma kou Apana. Oiai no aole ia mea i hookomo ia ma kau hana mau ma ke ano Luna Helu, aole no nae o'u kanalua i kou haawi mai i ke kokua i mea e hoike maopopoia mai ai na mea e pili ana ma ia mea. E loaa iho ana ia oe, ua hoohuiia me ka Buke Helu Auhau, he pepa hakahaka i paiia, a'u hoi e kauoha aku nei e hooili pololei mai i keia Keena ke pau ka hana ia'na.
            Me ka hilina iho ma ko olua hana hui ana. Ke noho nei au, Sir, kau kauwa hoolohe, C. DE VARIGNY,
Kuhina Waiwai. Ia — Luna Helu Auhau Apana —.

Oihana Hoonaauao.

                No ka mea, ua hooholoia e ka Papa Hoonaauao e hoomau ia i hookahi kula wae maloko o ka olelo Beritania, no ke kulanakauhale o Honolulu, ma kahi o na kula Beritania e noho nei, nolaila, ua makemake ia i Kumu no ia kula. A ke kahea ia nei ka poe Kumu e makemake ana ia oihana, e hooili mai i ko lakou mau inoa i ke Kakauolelo o ka Papa. E aho no, ina i ike ke kumu i ka olelo Hawaii kekahi. E haawi ana i ka uku kupono.
M. KEKUANAOA,
Peresidena o ka Papa Hoonaauao. KEENA HOONAAUAO, Mei 18, 1865.

            Ke hai aku nei ka mea nona ka inoa malalo nei, i mea e kulike ai me ke Kanawai i kapaia, " He Kanawai no ka aina ponoi o ka Moi, a me na Aina o ke Aupuni," i hooholoia ma ka la 3 o Ianuari i hala aku nei, i mau Bila Dala Aupuni he Iwakaluakumamahiku tausani dala, e hoopukaia aku no a hiki i ka Poakahi, la 7 o Augate, ma ka hora 10 o kakahiaka, no ka poe e makemake ana e koho no ka uku hoopanee o ua mau dala la ; ma na ano a pau e hoakakaia aku ana malalo,
1. O ka poe e koho ana ; ka nui e noi ia aku ai ; a me ka wa e hoi ia ai.
2. Ka uku hoopanee he eiwa keneka, aohe e ae ia aku kekahi mea e ae ia aku malalo mai olaila.
3. E hoopuka ia aku no na Bila Dala Aupuni, penei : Hookahi haneri. Elua haneri, Ekolu haneri. E hana ia no hoi pela i ka poe e makemake ana i Hookahi haneri dala. Elua haneri dala.
4. E hoohamama ia aku no ke Keena hana o ka mea nona ka inoa malalo, i ka poe e makemake e koho, ma ka la a me ka hora i oleloia. C. de VARIGNY,
Kuhina Waiwai.
May 6, 1865.

KEENA O NA KOMISINA O NA AINA MOI. }
Honolulu, Mei 6, 1865. }

 

                Ke hoike akea ia nei, no ka mea, ua hookohuia na mea nona na inoa malalo e KA MOI i ka poe Komisina no na aina Moi, nolailo, o na mea a pau e nonoi ana e hoolimalima ia ua mau aina la, a me na palapala a pau e pili ana, e haawiia'ku imua o ka Mea Hanohano J. O. Dominis, no ka mea, oia no ka Luna Aina Moi. F. W. HUTCHISON, CHAS C. HARIS, J. O DOMINIS.

HANAU.

Mei 1, ma Makaha Waianae, Oahu, hanau o Haka w. na Keliikai me Kamakolu.
Mei 7, ma. Lupoko, Waianae, Oahu, hanau o Kihapiilani k, na J. Kawehe, me Kamaka.
Mei 14, ma Neneu, Waianae, Oahu, hanau o Kanamu k, na M. Pule me Manuwainui.

MARE.

Mei 12, ma Honolulu, mare o Kimokeo Hanape k. me Loka Hina w, na Rev. H. H. Pareka laua i mare.
Mei 25, ma Honolulu, Oahu, mare o Iosia Kaaukai k, me E. M. Mahiai w, na Rev. Halemano laua i mare.
Mei 12, ma Honolulu, Oahu, mare o Ailaloali k, me Opao w.
Mei 18, ma Honolulu, mare o Kauhane k, me Kamalanui w.
Mei 22, ma Honolulu, mare o Kaai k me Kealokikii w.

MAKE.

Apr. 7, ma Popoiwi. Kaupo, Maui, make o J. Kaikai k.
  " 17, ma Kalaoa, Kona Akau, make o Kiekie w.
  " 21, ma Naopuu, Kaupo, Maui, make o Opaha w.
Mei 1, ma Puulani, Kaupo, Maui, make o Poopaa w.   " 14, ma Kawaihaekai, Hawaii, make o Kekawa w.
  " 14, ma Kaholoakeahole, Honolulu, make o Nahinalau w. Apr. 23. ma Wailupe, Oahu, make o Hikale k.
Mei 4, ma Kaumakapili, Oahu, make o Makanui k.
Apr. 17, ma Honuapo, Kau, Hawaii, make o Mahaenui w.
Apr. 27, ma Wainiha, Kauai, make o Peiho k.
Apr. 18, ma Kakaako, Honolulu, make o Kalama w.
Mar. 17, ma Manu, Waianae, make o Loisa Kuahia w.
Mei 10, ma Waianae, Oahu, make o Kihapiilani k.
Mei 18, ma Makaha, Waianae, Oahu, make o Mose k.
Mei 21, ma Waianae, Oahu, make o Kanamu k.

KA BUKE UNUHIOLELO A ANERU !

                UA PAA UA BUKE NEI, E HOIKE ANA I ke ano o na hua olelo Hawaii, a ke kuai ia nei ma ka Hale Kuai Buke o Wini. Elua ano o ua Buke la ma ke kuai ana, $5 Dala ko kekaii, $6 Dala o kekahi. Elima haneri me kanalima kumamaiwa aoao iloko o keia buke UNUHIOLELO, a ua piha loa i ka momona o ka naauao.
H. M. WINI.
Luna Hoopuka
Honolulu, Mei 22,1865.

$50.00 Dala Makana !

                E HAAWIIA NO NA DALA HE KANAlima e ka mea nona ka inoa malalo iho, i kekahi kanaka nana e hai mai i ka hoopaiia ana o kekahi kanaka a mau kanaka paha nana i puhi kolohe ka Hale o kana keiki ma MAILE, LUALUALEI, ma ka la Sabati iho nei, oia ka la 23.
Wm. JARRETT,
Luna Malama o Paul Jarrett. Honolulu, Mei 29, 1865. 163-1m

OLELO HOOLAHA.

                OWAU O KA MEA NONA KA INOA MAlalo nei, ke kahea aku nei au ia oukou e ka poe makemake ana e KEPA ma Honolulu no ka Pa hana ma Paukaa, e hele ae oukou ma ka Hale-pohaku Kuai-lole o Ahunako.
            Malaila wale no kahi e KEPA ia ai o na kanaka o keia Pa hana. Aole ma kahi e ae, o kekahi keia o na Pa hana maikai loa ma Hilo nei. KEONIANA. Paukaa, Hilo, Mei 26, 1865. 163-1m*

OLELO HOOLAHA

                E KUDALA ANA KEKAHI LIO I. l Hoki, ma ka Pa Aupuni Ma Pauoa, I ka Poalima o keia pule la 2 o Iune, i ka hora 12 o ke awakea. 1 Lio, 1 Puaa, i ka Poakahi la 5 o Iune. He mau la kudala kekahi. Ke ano me ka hao malalo nei.
NA LIO KUDALA. 1 Lio kane eleele P hao akau. 1 Hoki ano ahinahina hao ZL akau 1 Lio kane hulupala hao J5 akau, lemu hao ano e l Puaa wahine eleele aohe hoailona.
NA LIO HOU MAI ME NA BIPI. 1 Lio kane ulaula kuapuka wiwi, hao U akau. 1 Lio kane ulaula wiwi, hao 2 akau. 1 Lio kane ulaula wiwi, hao K akau, hema ano e. 1 Lio kane ulaula wiwi, hao JE akau. 1 Lio kane ulaula wiwi, hao AC akau. 1 Lio kane ulaula kuapuka, hao ano e. 1 Lio kane eleele wiwi hao ano e. 1 Lio kane ulaula hao A( akau. 1 Lio kane ahinahina wiwi hao akau II, hema ()I. 1 Lio kane ulaula hao 22M akau. 1 Lio kane eleele aohe hao. 1 Lio kane eleele ahao hema. NB,H-)N hema. 1 Lio wahine puakea aohe hao. 1 Lio wahine ulaula hao ano e. 1 Lio wahine ulaula hao 3 akau. 1 Lio wahine ahinahina lokia H akau, hema ano e. 1 Lio wahine lokia hao ano e. 1 Lio wahine eleele wawae eha hao ano e. 1 Lio wahine ulaula ano lokia hao 1 Lio wahine hauliuli hao N5H hema. 1 Lio wahine ulaula hao ano e. 1 Lio wahine ulaula hao N N hema. 1 Lio wahine ulaula hao hem. D, akau K. 1 Lio wahine eleele wiwi wawae eha, hao ano e. 1 Bipi moo hao JVB. 1 Bipi kane kalakoa ua ike ia no.
E kii mai ka poe nona keia mau Lio a me na Bipi i pakole na la ma ka Pa Aupuni.
P. KAAIAHUA, Luna Pa Aupuni.
Pauoa, Mei 29, 1865. 183 7t

OIHANA Pulupulu Hawaii !

UA LOAA MAI IA'U MAI BOSEtona mai, i kekahi mau WILI PULUPULU NO KA Pulupulu Ki Ailana ! A no ka PULUPULU GEORGIA, no ka hoomaemae ana i ka Pulupulu. He mea hou keia ma Hawaii nei, Mailoko mai o keia wili hou, ke hookaa wale ia nei ka Pulupulu mai na hua mai — o na hua, o haule ana iloko o kekahi pahu, a o ka Pulupulu maemae, e haule ana ia iloko o kekahi pahu okoa.
Penei ke ano a me na inoa o ka Pulupulu.
HELU 1.— Oia ka Pulupulu KI AILANA (Sea Island.)
HELU 2.— He Pulupulu GEORGIA, nona na anoano huluhulu.
He Pulupulu AIGUPIKA, he anoano ulaula. He Pulupulu PERU, he anoano ulaula.
HELU 3.— Ka Pulupulu Kahiko o Hawaii nei, he anoano aloalo pipili. Ka inoa o keia KIKANE (Kidney.) Penei ke kumukuai ; aka, ina hooemi ke kumukuai ma na aina e, pela no hoi e anei ai maanei :
HELU 3.— Eha (4) keneta no ka paona hookahi Ina maemae loa ka Pulupulu laweia mai, me ka Pulupulu opiopio ole — 5 keneta.
HELU 2.— Elima (5) keneta no ka paona hookahi.
HELU 1.— Eono, ehiku, a ewalu keneta paha no ka paona hookahi, e like me ke ano a me ka maemae o ka Pulupulu ke laweia mai.
No ka Pulupulu i pau ka anoano i ka waeia, e kuai mai no hoi au, he 16 a 20 keneta, e like me ka ano a me ka maemae o ka Pulupulu.
EIA KEKAHI.— E malama pono oukou, a e hookaawale i ka Pulupulu Helu l, ma ka eke okoa, a o ka Pulupulu Helu 2. ma ka eke okoa. No ka mea, ina e huiia iloko o ka eke hookahi, e ukua no au i ke kumukuai e uku mau ia nei no ka Helu 2, a 3.
E lawe mai oukou i ka Pulupulu ma ka Hale Leta, a e kuai koke aku no au.
166-3m H. M. WINI.

OLELO HOOLAHA.
Ma ka Waiwai } O KUENE KEAWEWAHAHEE. }

                E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU I keia e like me ka mana i loaa ia'u mai kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie o ko Hawaii Paeaina. Nolalia, ke kahea nei au, o ka poe a pau i aie mai, a aie aku no ka Waiwai o KUENE KEAWEWAHAHEE o Waikiki Oahu i make aku nei : E hele mai lakou ma ka hale noho o S. KUPANEA (LOIO,) mauka iho o ka huina o ke Alanui Hotele me Alanui Maunakea, no ka hookaa ana'ku, a hookaa mai no na aie o ka mea i oleloia maluna iloko o na malama elua mai keia la aku.
HENELI (w.) Lunahooponopono Waiwai. Honolulu, Oahu. Mar. 23, 1865. 176-2m*.

HUA KUKUI, HUA KUKUI.

                E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA O ke kuaaina, owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, he hoaloha no oukou no na kau i hala ae nei, ma ke kuai Pepeiao Laau ana. Ua hala aku la ia kikina, he AU HOU keia, a ke kahea aku nei au, e kuai no au i na HUA KUKUI i kalua ia a moa, alaila, e ki-ke ia ka iwi a pau, a o ka IO wale no ke lawe mai, e hoomaemae i ka la a maloo maikai. A e haawi no wau EKOLU DALA ME HAPALUA ($3.50) no ka barela hookahi. I ka poe e imi ana i kela, a lawe mai, e loaa ae wau ia lakou ma ka Halepohaku o M. Kekuanaoa, ma AIENUI E WIKI, MAI KAULUA !
CHUNG HOON & CO. Aienui, Honolulu, Mei l, 1865. 2-3m

KUOKOA HUMUHUMUIA.
EKOLU BUKE — BUKE 1, 2, A
ME 3.

                Umi Kala ke kumukuai no na buke ekolu. No ka akahi buke $3.50. E ninau ma ka Hale buke o
171-4m H. M. WINI.