Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 23, 8 June 1865 — Ka Nupepa Kuokoa. Ka Anesona Moolelo No Hawaii nei. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Anesona Moolelo No Hawaii nei.

HELU 18. Hookiipa oluoluia ana. Ua hoōkipaoluoluia makoq e Mika Nila (Knill) kekahi keonimana mai Bainebuga mai, ka mea hoi nona» kekahi -hale hana waiu bata nui a maikai no hoi. Ua mai* kai pono ke aino o kona mau hale pili, a ua lako pono no hoi, a ua maikai no hoi ,na kulana hale. He hoahanau ia no ka ekalesia Lutera. Mahope iho o ko makou'inu ki ana, waiho iho la ia i ka-Ba-ibala ma ka papakaukau, a puie ohana iho la makou. ī ke kokoke ana aku i ke awakea o ka P'oalima, halawai inai la makdu me kekahi kaa hale ole mai Lihue mai i hoouna llokomaikai. ia mai e kekahi keonimana Geremania Colelo e)/ ma ke noi a Mika Rsiiki wahine, a he mea olioliioaia ia makou. Elua lio nana e kauo i ua kaa la, a ua ikaika launa ole i ka piina o na puu. He kanaka. eleu ke holo ana ma ka lio ma ko makou aoao, me ke kaula loihi i hoopaaia i ka omuku o kona noho lio, a pela nō hoi ma ke kaa, ā ua kokua ia mai makou ma ka hou ana ae i ka lio i nakepa i kawa kupono, a oia ka mea nana e hoomolio mau ke kauia. Kiaaina Kanoa. 0 ko makou hookipa oluoluia ana e Mika Haiki wahine me kona ohana ponoi,. aole e hooleia ia mea. Ua hooholo iho au ia'u iho e hele no au ia po, he umi mile mai laila aku a hiki i Koloa me ka haalele iho i ka iiui o ko makou poo a kekahi la ae, alaila hele ae lakou; aka, ua waiho pu wale iho no au ia manao o'u. Ma Kapunahou kahi o Mika Raiki me kana wahine i noho miia ai. Mamua o ko Mika Raiki make ana iloko o na la mua o ka makahiki 1863, ua lilo ia i luna ma kekahi mala ko ma Lihue. Ua kok'oke loa kahi o Kaiioa, ke Kiaaina o Kauai i kahi o Mika Raiki wahine. Ua hele aku ia i Waioli e halawai pu me makou, a me a'u no ka manawa loihi a ike hou aku no au iaia ma Koloa, mai laila mai kona lawe ana mai i kana wahine me kana kaikamahine i mare i ke kane e hoolohe i kaii haiolelo. Ua helelei iho na waimaka o ua kanaka elemakule la. Ua makemake loa ia a me kekahi poe e ae i kahunapule kanaka ma Lihue; a no ka nui kuponO o ka poe hoahanau i.Jilo ai i ekalesia, me ka hale halawai maikai, a he umi hoi o lakou mile mai Koloa mai, nolaila, ua kaupaona likeia i mea e hooluolu ai i ko lakou makemake. ». No Koloa. 1 ke kakahiaka Poaono ua oluolu maikai ko'u holo ana i Koloa mamua o ka aina kakahiaka, me kekahi kaikamahine a Mika Raiki. Ua akea ka aina, a ua inaikai no hoi ke alanui. Na Mika Maikela fMarshiall) kekahi keonimana Amerika i halawai ai me makou i ka la aku mamua, naoa i lawe mai kekahi poe o makou mamua o ka aina awakea. Ua holo maio Kauka Kamika e halāwai pu makou, a nana no i lawe aku ia'u i kona hale. Ua huipuia i ka oihana kahunapule me ka oihana Kauka, a ua komo o Koioa a me Lihue iloko o kona apana, a ua alima paha haneri ka nui o kona poe hoahanau. Aia no o Mika Kole (DoIe) ke kumukula- mua o ke kulanuio Punahou ma Koloa kahi i noho ai me ka hai aku i ka olelo a ke Akua i na haole ma na waKi i haiia aku nei, a e ao mai i na keiki haole ma kana halekula. He wahi kula hanai uuku ka Kamika wahine no na kaikamahine. O kekahi o ko'u mau Sabati kaulana loa ua hoohala iho au ma Koloa. Ua paa pono ka manawa inamua o ka aina awakea i na haiolelo meka haka pono mai o ke anaina holookoa. Ika auina la ua malamaia ka ahaaina a ka Haku. Mahope iho, ua hai aku au i ka olelo a ke Akua i ko Mika Kole anaina Haole. VVaI HOOLANA WELIWELI. Ua hoomakaia ke kulana o Koloa e Mika Kulika i ka makahiki 1835, ka mea i noho malaila a hiki i ke ku ana mai o Kauka i ka makahiki 1844. Maanei o Kauka Lafona CLafon) niai ka maß*hiki lB3Ba hiki i kamakahiki 1841,

a o Mika Pokuea mai ka makahiki 1845 a hiki i ka makahiki 1848. Maanei kahi o i pakeie ai mai make no ka hoolana ia ana e ka wai i ka po. No kona lohe ana i ka o-we o ka wai mawaho o kona hale, ua holo aku ia me kona manao e hiki i ka hale o Kauka Kamika e kn kokoke mai ana, aka, uai laweia aku iāi e ka wai a hapalua mile paha ka loihi ma kahi e kupono ana i kē kai. I kona manawa i kokōke ai e make, ua hooiliia ae ia e kona Makua lokomaikai maluna o kekahi puu pohaku, malaila kona wahi i nōho ai a hiki i ke kakahiaka, a i ka wa hoi i emi ai o ka wai. He pf> weliweli ia. No Waimea. I ke kakahiaka Poakahi, holo aku makou. i Waimea, he umikumamaono mile ma ke kula akea, me ko makou ike mau aku no i ke kai. Ua holo pu aku me makou o Kauka Kamika, oMika Ko le, a me kekahi mau wahine elua, a hala mai kekahi hapa o ke alanui, a halawai makou me Mika Roela. Na na kuahiwi i pani aku ia Waimea i na makan.i kamaaina a me na ao, a oia ka mea i iilo ai i aina maloo a i aina panoa. Aole i ua iki inalailamai Dekemaba mai, aole no i maopopo ka ua hou a hiki i ka malama o Nowemaha. Ua make ka mauu, a he kakaikahi wale qo na wahi laau. Ua loaa mai ka ai a na kanaka mai na awawa mai elua e ku kokoke mai ana i hoomau ia e na kahawai, kahi lioi a ke kalo a me kekahi mau mea ai e ae e ulu ai, a o kahi hoi a ka mahinaai a Mika Roela i ku ai. Ua penaia ka halepule i ka pohaku one i loaa mai ka ae kai mai, a oia kekahi o na halepule 1 nani ma ke Aupuni Hawaii. Ua āneane elima tausani dala ka lilo o na kanaka, pau pu me ka lilo o ka hana ana i ka pohaku, a me ka hana ana i ka hale. O Waimea oia ko Kaumualii wahi aloha, oia hoi ke Alii o ka mokupuni o Kauai, i ka wa o Mika Wini me Mika Rugele (Ruggles) i hooma'ka ai i ke kuiana, i ka makahiki mua o ka oihana misionari. O Mika Wini wale no ma ia kulāna i ka makahiki 1824, aka, ua malama iho na 'lii i ke Sabati, a ua hookapu iho i.|ka ona a me ka pepehi kanaka. O ka hana pu ana o na misionaxi me na'lii o keia mau mokupuni i na la mua, oia kekahi 0 na mea kaulana ma ko lakou moolelo hoomana. Ua hele aku o Mika Kulika i Waimea 1 ka mākahiki 18*29, a malaila kona wahi i noho ai no kekāhi. mau makahiki. Uā' noho iho no o Mika Wini ma ia kulanā a hiki i kona wa i make ai, i ka makahiki 1845. Nolaila, ua hele aku o Mikn Roela i kekahi makahiki mai. O Mika Witii wahine, oiai o ke kanahakumamako!u keia' o kohā nohō "ana, eia nae ke noho la no in ma ka hale i kukuluia e kana kane, me ka makau ole i ka noho hookahi. Pehea la ka loihi ana o na hana, na ano o na kanaka mai ka manawa ana a me kana kane i hoomaka ai i ka laua mau hana Keristiano? Ua manao mau no Mika Wini i na'Lii me na kanakai O kā'Mika Wini wahine wehewehe ana mail ka laua mau liana i na la mua, ua ku io no i ke alolia. O kā moolelo o ka holo ana aku ka mea i paa pono loa'i kona hoi ka pakele ana o kana kane mai ke kai mai, no kona haiiie ana mai ka moku iho; a ua hoike mai ia i kekahi noho kuhuluku, i malama pono ia, a i hoonouia hoi iaia, a ojn kana mea i paa'i a hiki i ka manawa i hiki aku ai ka waapa e kokua iaia. He ohana nui a naauao no hoi ko Mika Roela. No lona Kahiko. Ua haiolelo iho au imua o na kanakā i ka Poalua, oiai e noho aha 6 " lonā Kiihiko," mamua poiio o ka Awai me ka nāna aku i na kanaka. Oiā ko Mika īloela kanaka lima akau, a ua aneane kanahiku-kumamalima makāhiki ona. He luna ia oo nā hanā a pau a na'Lii, a ke aoho nei ia me ka manao Aupuni no, a ua maopopo no kona haipule. la'u e olelo ana no lerusalema, a me kekahi mau wahi e ae ana i heluhelu ai ma ka Baibala, hoohuli mai la ia i kona maka ia'u me ka weli pono mai o kona maka. Mahope o. ka pule ana, ninau aku aku la au iaia i kona manao i ka mea i hoikeia e na" misionari. Kn eke-

ma ole iho la ia no kekahi mau minule, a pane mai la, "O ka wa mua, oia ka wa o ka ulu ana, aka, ua hiki mai ka wa o ka ohi «na, a ua ikeia ka mea pono." Ua hai mai o Mika Kowina no u lona Kahiko," oia ke kanaka kaulana loa ma ke Aupuni Hawaii, No Niihau. O ka Mokupuni o Niihau i huipuia me ka apana iiiisionari o Waimea, ua hookaawaleia mai ua aina la e kekahl kowa nona na mile he umikumamalima. O kona ioihi he iwakaluakumamalua mile, a eha a ewalu mile ka laula, me na kanaka eono lianeri. E hiki no ia Mika Rdi ela ke holo i hookahi a i alua holo ana i ka makahiki i ua Mokupuni la. Ua lohe au elua hnneri ka nui o na hoahanan, aka, aole noe au i lohe i kē kukuluia o kekahi ekalesia e ae ma ia Mokupuni. Nolaila, aole o lakou Knhunapule maoll. O ka nui o na hoahanau iha ka ekalesia o Waimea, eha haneri me ka iwakaluakumamakahi. O ka Poakolu, oia ko mākou la hope loa ma ia aina. Oka liele ana e makaikai i ka mahinaai a Mika Roeln ka mea nana i hoihoi hou ihope i Kojoa, he iwakalua mile ka loihi. Aka, he lio maikai nae ko'u ma ka lokomaikai o Kauka Poalomaka I ka po ana iho, kau makou iluna o ka mokuahi Ane Laulie me na makamaka o makou, oia hoi o Kowina me Waela, a i ke kakahiaka Poalima ku makou i Honolulu.