Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 23, 8 June 1865 — KA MOOLELO O KEPAKAILIULA! [ARTICLE]

KA MOOLELO O KEPAKAILIULA!

MOKUNA XXXIV. KĀ OLEI.O A NA KAMAAINA.IA KEPAKAILIULA. f«j-A LAKOU E NOHO AN A ILOKO o ua hale nei, pane mai ia ka elemakule,'' Mahea mai neioe ?" I aku Ia keia, "Ma ka lewa mai nei au." " Ae,". wahi a ua elemakule la; pane mai la ka luahine, " Ae, mai ka lewa mai oe, a owai ka aina ?" " O Hawaii," wahi a ke Alii. O hea kahi i hanau ai ? " wahi a ka elemakule. I aku la keia, "O ka Hikinā a ka la i Haehae i Hilo." : ; Alaila pane mai la ke Keiki Alii, M Heaha ka huakai e kuu Haku i hiki mai ai ? " Pane aku la keia, " He huakai makaikai, a he huakai hakaka no hoi ke loaa ka hoa hakaka." Alaila kena'e la ua'Lii kamaaina la ia ia nei e paina oe, mē ka olelo ae i na elemakule e hana ika mea ai. Aole i emo, makaukau na mea ai kupono i ka manawa pokole loa, aai iho la na'Lii, a pau ka ai ana, iaela ka luahine ike kane, " E hele hou aku oe e nana i na'Lii a kaua." la wa nae, kē ai nei no na'Lii, a ipaona laua, inoe iho la laiia nei ma ko laua hale, me ka elemakule pu, o ka luahine no, aia no ia ihope, no ka mea, he kapu no e like me ko Hawaii nei. Aka, no ka hiki ana nae o Kepakaii;uia ilaila, nolaila, ua oleloia ma keia Moolelo, he mea kahiko loa mai ka ai kapu ana. Launa o, Hoohokukalani ia Wakea, hoomaka mai ka ai kapu ana o Hawaii nei, a pela no i na aina e ae a pau o Kahik\ a hiki i keia la, ke ai kapu la no na aina i huli ole i ka pono o ke Akua, a me ka tnalamalama io maoli, ke hōomana la no lakou i na Akua kli, ke kapu la no i na mea ai a puu i Kooliloia e lakou i AkUa e like me ke āno mau o ko Hawaii nei i ka'wa kahlko. Iha'Lii i moe ai a ao ae, o ka Poalima ia, i aku la keia i ua'Lii kamaaina la, " Auhea hoi ka hui oko oukou nev wahi ? " " Aia ia i Hawaii," wahi ako laila Alii. Ninau hou no keia, i( Auhea hoi ka lehulehu ona kanaka?" " Aia ma kekahi aoao, ahe nui no hoi na hale malaila." " E hele hoi kaua ilaiia," i mai ua'Lii lā, he ioihi loa, aole e hiki wawe ke hele aku mai anei a hikiaku īlaila i elua anahulu," ka! loihi io no. Alaila, i hou mai ke Alii kama&pna, " Ka! he kapu au, māi feo y u hanau ana mai a hijti i keia la, aia a loaa ka'u wahme, alaila, ike mai Inkou ia'u." Ao ka pau no ia o kana oieio ana'ku. : Ma kekah|Ja ae, hoopau iho la ke Alii o Hāwaii nei i kona noho pu anā me lakou, me ko ianei olelo aku, *• Ke hele nei no au i kuui wahi i makemake ai, o ka hele no, nolaila, ke haawi aku nei au i ko'u aloha ia. oe e ke Ahi, a me kou mau Kahu, no kou malaiaa oiaikai ana ia'u i koy wahi laila» aohe a'u uku ia/>e e ke Alii, ho3kahi no uku a kamahele la ona īwi." Ama ia olelo a Kopakaiiiula ia lakou, nui loa iho la ke aloha oke Alii Opiopio, me kona mau Kahu, a ma ia hope iho, hele aku la keia. Aka, ia mapawa huhu na Kahu o ke Alii kamaaina, no ka haawi ole ana i ke aianui e hiki ai ke Aiii iluna (Kepakaihula.) la wa no, hukiia ae ia ke ala haka mai ialo ae a •

ku iiuna, i haiuo ia me ka alaea ula o Hawuii nei, he alanui baka mai nu kupuna mai o ko Kahiki Papa Alii, i kapaia ia alanui ha« ka o ke Alaula a Kanaloa.

Oia ka mea e oleloia nei, 44 Ke ala ula a Kanaloa, a o ke ala kikee a Kane," ia manawa o ke alanui haka e ku ana me koiHi nani, ia wa koke no, kuu hou ia mai he ala« nui hou i oi ae kona nani mamua o ke ala mua, oia hoi ke ala kikeekee a Kane, i ulana pu ia me ka aha, i kahikoia i ka hulu ula, ienalena, keokeo, eleele, omaomao, iwaena o kela kikee keia kikee ano kekee a pakaawili o ke alanui o ka hanaia ana e ka mana o na akua"kahiko, a ua kapaia ia ala* nui ke ala likeekee a Kane. Pela ka ia nei ike aku, a me kn mnkaikai ana i ua inau alanui la, he mau alanui keia mai ka po mai. • Aole e pii ia e no'Lii e ae a pau i ku ole i ka Moku, a i ai ole i ke Aupuni, aole hoi i na hanauna Alii Papa, oia hoi na Kaukaualii, na maino Alii i ku ole i ka moku, a ia Kepakailiula, ua.hehiia ia mau alunui eia. Eia ke ano o ka hāna ana a ua'Lii nei nona ka moolelo, pii ma ke alanui ula a Kanalon, hiki iluna, iho hou ma ke ala kikeekee a Kane a hiki ilalo. Ua oleloia ma ka moolelo o keia Alii, ina e pii ma ke ald ula a Kanaloa, po ka la hiki iluna, a ina hoi iho ina ke ala kikeekee a Kane, ao ka po hiki ilalo. A i ke kupu hoi o Hawaii nei, hapa la puka iluna, hapa ln puka ilalo, a he mea olioli loa ia i ka manao o ke Alii kamaaina, a me kona mau Kahu ponoi, i ka ike ana i keia hana kupanaha o ke Alii Kaulana nona keia moolelo mai ke au i kona noho ana i ke Aupuni a hiki waie i ke au o kana mau moopuna kuaha e noho nei i ka Noho Alii Lani o ke Aupuni a kana mau moopuna i imi nui ai, oia hoi o Kamehameha 1., ke Alii Kaulana o Hawaii nei, i puka mai ai mai loko mai o ka Mamo Alii mai a Kepakailiula mai, a hiki ia Umi, mai laila mai hoi a hiki i keia manawa e noho nei kana. mau moopuna Lani i ka Noha Alii. A pau ae la keia mau mea, roa ia la ae, hele aku la keia mai laila aku a hiki i kahi i kau ai kahi waa ona, aholoaku la a kupo* no iwaho o ka i kapaia o KeoleWa, aole keia i pae ia aina, Holo aku la no keia i ka moana a hiki aku la,no keia ma waho ae o kekahi aina i kapaia o Maokuululu, oia aina he aina anu, he aina,ua v noho ia, aohe manawa ha-o o ka ua* ua pi\a ka aina i ka ohu a hiki i ka ua kapa aku ko laila poe kamaaina ia i-.ina, mamuli o ke anu, a aole no he īkea'ku o ka aina, aka, ua honi aku keia i hohono mai o uku, a i ka mao ana ae o ka ohu, e waiho mai ana he aina maikai loa. Hookahi no a ia nei mapuna hoe, hiki ana keia i ka lae i kapaia o Oili, a awakea, pae ana keia iuka, a kau no kahi waa ona iuka 0 ke one maka, hele aku la keia mauka iki aku, halawai mai me ia nei elua elemakule, e hele ana laua i ka lawaia, o Wahialani kekahi, he Kaukaualii la, a o Pihanakulou kekahi elemakule. Keia mau kanaka, he mau Hawaii no laua, a o ka olelo no o. ko anei kanaka, o ka laua olelo no ia. Ninau aku ke A'lii ia laua, " Nohea olua ? " " No Ha-, waii maua, o ia nei no Manuka i Kau,a owau hoi no Waimanu i Waipio." A ma ia wa no» ninau hou aktf la ke Alii 1 ko laua kumu i hity ai ia aina, hai mai la laua, i hele mai makou i ka moe kane o ko makou Aliiwahine, a Huanuikalailai ke Alii o Waimanji. *iAuTiea ia mau AUi ? " wahi a Kepakailiula, -" Ua hoi no i Hawaii, a o noho no maug i Kahiki nei a hiki la," pela mai laua ia Kepakailiula, a noho lakou e olelo ana, a ninau houaku la keia ia laua, "He nui no nae paha kanaka o keia wahi * " " Ae, he nui no, aia la i uka loa," " A he nui no nae pahana'Lii ?" " Aole, kakaikahi loa, aohe nui o ko nei poe Alii e like me ko Hawaii." Ke pio ana o Ku whailo ia Kkpakaiuula. A maia hope iho, hele nka ii oia 4 ka nahele p hiki i kahi o Kuwahailo, o»i ua hele aku oia i ka amu kanaka ma kekahi wahi e aku, hiki mua ako la nae keia i ka hale a halawai me .ke Kaikamahiue puokani a Kuwahailo, a mahepe iho o ko laua luana ana iho, ua loaa mai na kaomi pumehana i ke Kaikamahine iuiu o ka aina kanaka ole, oiai akahi no ia a ike i 'ka ui nohea o Hiio-haha-kahi. A mahope walea ana a laua, ua hai mai ua Kaikamahine (AkeaJ la i fea haba ino o ka makuakane, a aku ua'Lii la i ka wa e hoi mai ai o Kawahailo, a ua hai mai ua Kaikamahine fe, a nu mai ka makani ma ke kuahiwi, o kont wa iho la e hiki ai> Aoleiupu iho, iohe aku la laua i ka-nu ma na mauna, a me ka hoome ia o na kumulaau, ia wa, pee aku la o Kepakailiu* la ma kahi kupono nona e nalo ai, ia wa koke no, ku ana ma lalo o ka hale, honi ana o Knwahailo i ka hauna kanaka, a kahea aku la i kana Kaikamahine, (Aakea) " Hauna kanaka mai nei hoi ko kaua haie," hoole mai kana Kaikamahine, «• Aahe kanaka."

m wa, i Imm malcu»kftn», u H» na, o Kftptk&iiittta mhe AUi * Im K«(hm ao • Uo!e« »n»i i k»« k." Uwa no, ka mai o Kefak»iUak a oinb m&t» "A#v he kaiuika owau," »» A oiu ka iiouk» īim \m ola, H 1 aku k$ Alii, M Kaī »o qo kuu ik>>tai i hiki ai i kou wahi ktpu a»i, a o ko'u m no hoi ia i mauna mai ai i ko'a pauku kkw nei a me ko'u oia pu kekahi ao ka hak*fea. roe ko\i minamiaa ole i ko*uok aoi* ia wa no hoi iaua i ukle iho ai i na y»ika »feasa. a na ke AUi oka Hikiaa ob kt Umlm ka make, o ka om oana i kokaa keia hafc*» ka ana t oia uo kahi uoahi i haawi ta aiai at i Kuaihelani. A make ke kino Aktta o KuwahaUa» tem kona manao e pepehi »o ia ia a nah» la*, ana kona Akua i kamailio mai ia ia. Mfe» make pepehi a mak» t no ka aea» ua paa aku la »o kono kiao ioo, nolaila, oAa o K*wahailo, a noho pu lakou a hiki i keea fcai ana i Hawaii nei. Oke KaikanahĪM aae kai liio ia Kepakaiiiula, a hoi ouuoia» aaho aku no hoi kela me na kaomi pumehawi a ke aloha, e hoonioni ana i ke aua kau maiie 0 kona puuwai. MOKTOA XXXV. Ka hoi ana mai o Kkpakaiuula l HaWal! mbl Mahope iho o ka manawa i oleloia maii ia Mooielo, hoi mai'la oia i Hawaii aei, aaa ka moana loa mai no kona hoi »»** wi, aole oia i hooko i ke kauoha a ka iTahi—. a iaua i oieio ai mamua, e iike me ka wtm i hai mua ia aku. Aka, hoi ioa mai ia a» ta mawnho ae o Kuaihelani, iaia i hoi ai, ua punia oia i ka ino nui, ka ua, a eae ka makani, ame na ale oka moana. Ao(e o kana mai o ka ino, a uhi ae la na aie o fca hohonu maluna o kona kino nani nohea. No ka ineo, eha po eha ao o ka oa ana. he ua nui loa ia ma ka moana a na ka ama, pela no ka makani, oiai e napoo pu aaa kahi w?xa o ia nei iioko onaake hooiewa naaa i-o ia nei, § ua opili loa iho ia ke 'lii, me ka haukeke o kona kino, no ka mea, eiua aau 1 ikeia, okn uaa me kaaie, ia wa oua I opi> ii ai, hea ae Ia oia penei i kona mau akoa, i mea e pnle ai ike anu a me ka nm ek* moana, aka iuahine i hoouna mai ai. A pau ae la na la ino, paa keia ma Waikaki kai, a ia hoi, ua iiio mai o Mokoiaa i ke 'iii o Oahu nei, a o ke kaua iho ia noia, a make ke 'iii o Oahu nei liio hou o Mokoiea ia Kakaaianeo ke 'lii o Kauai, a pau ke kaua ana ma Oahu aei, holo aku o Kepaka> iliula i Kauai, e kaua ai me Kakaaianeo, aaa ke kuia o Kapaa kahi i kaua tu, ua pania « iho ke kuia e na'lii o Oahu nei, a me aa makaainaaa, ma ka aoao o Kepakailiuki, a ua kapaia keia kaua o Kapaa, a oia no hoe ka inoa e hea ia nei ma ia wahi a hiki i keia la. Ike kaua aua e noho aoa no o Kakaa/aneo ma Wailutrfe manawa,a i ko iaua kaua ana ia manawa, a loihi waie ka maao« wa ua hee ko Kauai a pau, a ua pepehi ia o Kakaaianeo e na lima menemene oie o Ke» pakailiula, nana ponoi uo i hookahe i koaa koko m> koOa ukiuki ioa i ua 1n b, a peia oia i make ai nie kona poo T»i a pa«, a xm na makaainana, a pau ke kana ana, hoi ioa 0 Kepakailiuia i Uawaii, ma Waipio kooa wahi i noho aī a hiki waie i kou inak» ana, *♦•♦#•••»*• Ua hoikeia keia e ka waha 'lii o Kepaka* iliula, nana no i kaao i keia imua o kona pn* ali Alii a pau, imua o kana poe eiemakūfe, a me ka poe kahuna, maioleo o kona hale 1n kahi ana i oleio ai iiieia, a iilo ai hai keia he mooieio Aiii no ko Hawaii nea, mai mai a hiki i keia wā, mehe mea'ia eiaalM* neri makahiki a keu i hala, a hiki ia kdb« nei. Ma keia wahi, ua pau ko'u hoike ana a*ku ia oukou i keia moolelo, ua pau ko heiuhelu ana iaia, a ke haaiele nei au i ka*u . hana, a ke hoihoi aku nei ao i na mea a pau 1 ko'u hoahanau iioko o 1» Haku a Kauka K«ika. oke aioha no ko oukou a pasa Im, # na makamaka puui mooleio. Ua pau me ka mahaio. S. W. P. Haliimaiia, Honoiulu, lan« 3,1866.