Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 24, 15 June 1865 — Page 1

Page PDF (1.47 MB)

This text was transcribed by:  Lindsey Mok
This work is dedicated to:  Dr. Chun of Kamehameha Schools

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

BUKE IV.  HELU 24.  HONOLULU.  IUNE 15, 1865.  NA HELU A PAU 185.

 

"Ka Nupepa Kuokoa,"

Hoopuka mau ia ma Honolulu

I kela Poaha keia Poaha.

$2.00 no na mahina he

Umikumalua,

$1.00 no na mahina eono,

Me ka hookaa mua mai.

Na Olelo Hoolaha--aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopaka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.60; hookahi malama, $2.00.                         E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounala ana mai e pai.

Kanikau--he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi---penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pelaʻku.

Ka Ueu no no olelo hoolaha--ka uku pepa, a me ka uku o ke Kauikau, e haawila no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.

O ka uku pepa a pau e hookaa mua mai no--aole e kaulu ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe                        pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipolia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.

Aia ke keena o ka Nupepa Kuokoa--ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailorʻs Home.) O ua hora hana, mai ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.

L.H. Kulika, (Luna Hoopuka.)

Ka "Nupepa Kuokoa."

Is published in Honolulu

Every Thursday

$2.00 per annum, or $1.00 per six months, in advance.

Advertisements not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; @ or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

Kanikaus will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line

Payments for advertisements, subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.

All subscriptions must be prepaid. No names, either or foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.

The Office of the Kuokoa is in the south corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.

                                                                                                                                                       L H. GULICK.

Publisher.

Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $1.50 each.

S. Kupanea.

J.W. Keawehunahala.

Loio! Loio!

Ke hoolahaiaʻku nei i na kanaka a pau o keia aupuni, ua makaukau na mea nona na inoa malama e kokua, a e lilo hoi i loio no na mea a pau e loohia iaʻna i ka hihia, a e pale ana no kekahi hihia imua e na aha Hookolokolo o keia aupuni. "He mau mea laua i aoia i ka Oihana Hoonaauao ma ke Kulanui o Lahainaluna, a ua aoia hoi ma ka Oihana Kanawai, a me ke kakau ana i na Palapala o kela ano keia ano, e ka mea Hanohano G. M. Robertson (Lopikana.) A o ko laua Hale Oihana. aia mauka iho o ka huina o ke Alanui Hotele a me Maunakea ma Honolulu, Oahu.

            Honolulu. Feb. 6, 1865.                                                                                                                                  167-y

Ma Ke Kuai!

Ua lako au i na kuka paina eleele maikai, he hookahi haneri. Mai ka Umikumamalima aku a ke Kanakolu dala ke kumukuai o ke Kuka hookahi, oia hoi na kuka maoli, na Koheoheo, me na Kuka-Holoku.

            He mau lole manoanoa kekahi, oia hoi na Palemai, na Kakini, me na Palemai wawae i hauaia noloko mai o na lole maikai loa. He mau kuka Palu Holoku no kekahi, me na Koheoheo, mai ka a 7 a hiki i ka 14 dala ke kuka hookahi.

            O ua lole i haiia ae la maluna, he mau lolo maikai, aohe aie, he dala kuike wale no.

            Ma kahi e kokoke ana i ka Pa Kuai papa o Lui a me Dikesona.                                                                                 176-3m

Olelo Hoolaha.

Ua hoopii mai o na lepo (W.) kue i kana kane mare ia Alina (Pake k.) uo Honolulu mama, e hooki i ko laua mare ana no ka nalowale ana no na makahiki ekolu o ua Alina (Pake k.) nei ma ka aina e, aole i lohe ia mai. E hanaia keia hoopii imua o ka mea hanohano R.G. Davis kekahi Lunakanawai o ka aha kiekie ma ka la 23 o Iune, i ka hora 10 o kakahiaka, ala ma ka Hale hookolokolo ma Honolulu, Oahu.

                                                                                                                                                WM. Humphreys.

            Hope kakauolelo o ka aha kiekie.

Honolulu, Feb. 20, 1865.                                                                                                                                            169-4m

Hale Pai Kii.

Aia koʻu hale pai kii ma ka hale e pili ana me ka hale leia, malunaʻe o ke keena pai o ka

"Nupepa Kuokoa,"

Ua emi loa na kii. Elima dala no ke kakini pepa kii hookahi. A elua wale no dala no ke kii a@lani.

                                                                                                                         H.L. Chase (Keiki.)

174-6m                                                                                                                                                                        Mea Pai Kii.

 

Kuokoa Humuhumuia.

Ekolu buke-buke 1, 2, a me 3. Umi kala ke kumukuai no na buke ekolu. No ka akahi buke $3.50. E ninau ma ka Hale buke o

171-4m.                                                                                                                                                           H.M. Wini.

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.

Eia na buke kuai, a me ke kumu kuai.

Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4.00

            " Ohana, ano  nui, me na kii, } {2 50

                a me na Moohana,

            " Ohana uuku iho, me na Moo- }   1 00

                hana, ili ulaula,

            " Ohana, me na Moohana wale no,  62 1/2

            " Okoa,            -           -           -       50

Kauoha kahiko, i paiia i ka M.H. 1838,       25

Kauoho hou, me ka pepa lahilahi o waho,   12 1/2

Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.)                    25

Haiao,  -           -           -           -           -      25

Hele Malihini Ana,            -           -            25

Wehewehehala, -         -           -           -      26

Lira Hawaii,           -         -            -           25

Na Olelo Hoopomaikai,           -          -      25

No ko ke Akua Ano,        -            -           25

Lira Kamalii,      -        -           -           -      25

Kumumua Hou,     -          -           -           12 1/2

Moolelo Ekalesia,        -           -          -      50

Hoike Palapala Hemolele, -            -           25

Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834,      25

Ninauhoike,    -           -           -           -     12 1/2

            Eia na buke i haawi walei a.

Haawina Baibala.

Ui.

Olelo Ao i na Wahine Hawaii.

Na Dawida Malo Kumumanao.

Ko Olelo Ao Liilii.

Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.

                                                  L. H. Kulika.

Kakauolelo o ka Pepa Hooko o ka Ahahui Euanelio o Hawaii.

Ka Nupepa Kuokoa.

Ke Kaao o Asimeda!

Helu 3

(I unuhiia noloko ae o ka Buke Moolelo a Geberiana.)

A no ia mea, kauoha ae la o Asimeda i ke Kakauolelo Nui o ka puuku e hoike mai i na lilo a pau ma keia hele ana: Alaila i mai la ke kakauolelo, "Ma ke awakea o ka la i nehinei, ua houluulu au i ka nui o na lilo ma keeia hele ana, no na mea ai, a no na oihana houluulu anaina, a no na uku malama o na kanaka malalo o ke Alii e noho ana maluna o na Manuwa ukali o ke Alii, a me ka hoolako ana i na kapa mare wahine; ua nui kuu kahaha me ke kaumaha, no ka mea, aole he helu o ka honua nei e hiki ke hoomaopopo i na lilo ma keia huakai makaikai honua a ke Alii."

            A no keia olelo a ke Kakauolelo, haule aku la o Asimeda iluna o ka papa hele o kona rumi hoolauna o ka moku, no ka mea, i hoa la oia iloko on a, "Ua haulehia kuu Aupuni i ke poho mamuli o kuu loohia ana e ka maikai e hoohaumia i kuu Aupuni no kekahi moeuhane ikaikaa." A hala he mau minute o kona waiho ana i ke kaumaha, alaila, kauoha ae la oia i kona Kakauolelo ponoi, e hoomakaukau i mau palapala hoike no na mea a lakou i ike ai ma keia hele ana, i loaa'i i ke Keiki Alii kona kuleana pono iki i ke Aupuni

            I kekahi la, ia lakou ma ka moana, i ka manawa i makaukau ai ke keiki Alii e huli hoi loa mai kana huakai makaikai honua: A no ka loaa ole o kana mea i manaolana kaumahaʻi; haule aku la o Asimeda i ka hiamoe kaumaha ma kona rumi moe: Aia hoi, halawai hou mai la no oia me kana mea e moeuhana nei, a puoho ae la ke Alii. Ia manawa koke no, lohe ae la oia i ka halululu kapuai kanaka o ka papa hele oluna o ka moku: Ia wa, pii ae laa ke Alii mai lalo ae o ka moku, a ike ae la i ke ano e o na helehelena o naʻLii moku, me he mea la ua hiki mai na la hope o na moku ma ka ili o ka moana.

            Ia manawa, ninau aku la o Asimeda i naʻLii moku, "Heaha keia e naʻLii moku i pihoihoi ai oukou i keia hora; a i ano e ai ko oukou mau helehelena?" I mai la na"Lii moku, "E loohia mai ana ka ino nui maluna o ka meku i keia manawa, no ka mea, ke ikaika mai nei ka makani mai ka welau Heina mai; aole i ikeia kekahi ino nui mamua ma ka moana e like me keia, a me kekahi uliuli pono ole mai ka welau Hema mai."

            Ia manawa o Asimeda i lohe ai i keia mau mea a naʻLii moku i olelo ai; holo koke aku la oia ilalo o ka moku, ma ka rumi Oihana, i ike ai oia i na mea hoailona makani (Ena-makani) malia he ino io paha.---Aka, ma ia nana ana ia mea hoailona, aole ke Alii o Asimeda i ike he ino e loohia ana maluna o lakou.

            I wa koke no, pii wikiwiki ae la oia mai lalo ae o ka moku, a nana pono ae la i ke ano o na Aouli, a me ke ano o ka makani ia manawa e pa ana: A hala he mau minute o ke kali ana, alaila ike lea ae la o Asimeda i ke ano o na mea i pauhiaʻi naʻLii moku i ka makau. Ia manawa, olelo aku la o Asimeda i naʻLii moku.---"E naʻLii moku, mai pihoihoi oukou a makau hoi, mo ka mea, aole hookahi hunahuna o na ino ma keia moana e haulehia mai ana maluna o kakou. Mamuli o ka ike i loaa iaʻu ma na hailona mau o ka ino a me ka maikai ma ka aina a ma ka moana. O ka makani e pa nei ano, he makani mai ka aina mai: a o na ao-uliuli panopano i hoopoluluhi i ka kakou ike aku i keia manawa mai ka ili kai ae a i ka lewa, he aina no ia, a nolaila, ke kauoha nei au ia oukou i keia minute ano: E hookele pono ka moku ma kahi i ikeia e kakou he ino malia paha o loaa ia kakou kekahi aina iloko o keia kuhihewa oʻu. A he mea nani hoi ia iloko o ka kakou palapala hoike ke hiki aku ma Ladana: a e makepono auanei na dala lilo ia kakou ma keai huaki makaikai honua." A pau ka ke Alii olelo ana, hoi aku la oia ilalo o ka moku ma kona rumi moe e hiamoe ai.

            Ia Asimeda i hala'ku ai, ia manawa, hookele pono ae la na Lii moku i na moku ma kahi a ke Alii i kauoha'i; mai ka manawa i kauohaia'i e ke Alii a hala na hora he umi, i ka wa e molehulehu ana o ka owehewehe alaula ana:  Ikeia'ku la kekahi Mokupuni e waiho palahalaha mai ana mamua ponoi o lakou, ua ponoi ka hau ma kekahi aoao.  Alaila, iho wikiwiki ae la kekahi o naʻLii moku e halwai me ke Alii Asimeda, i haiiaʻku ai ka hookoia ana o ka ke Alii mea i wananaʻi.

            A i ka hiki ana'ka o ka lohe o ke Alii "He Aina."  Puiwa koke ae la oia me ka pihoihoi olioli, a pii ae la ma ka papa hele maluna o ka moku; aia nae he aina, he wahi Kulanakauhale, he mau pahu Have, he mau pa a me na mea e ae: Ia manawa, kuuia iho la ko ke Alii naau kaumaha no na lilo i hana mamua ia ia mai ke Kakauolelo Nui ae o na Manuwa.  I ka manawa a ka La i hohola mai ai kona mau kukuna malamalama maluna o ka aina a me ka moana, oia ka wa i haule aku ai ka heleuma ma ke Awa ku moku mamuli o ka ne ana o ke Pailata e like me ka mea mau na Aupuni e ae.

            He mau minute mahope iho o ka haule ana o ka heleuma, hoouaaia'ku la kekahi Luna e halawai me kekahi na'Lii o ka aina: Ua oluolu a maikai na mea i kukaia, nolaila, hoi aku la ka Luna o ka moku  hoike i kana mea i kuka'i me na'Lii o ka aina;  a mahope oia manawa, haawi ae la na pu aloha o ka aina me ka moku.

            A pau na mea a pau i ka hooponoponoia, haawi ae la na'Lii koa o ka moku i ka hanohano no ko ke Alii Asimeda lele ana iuka o ka aina e halawai me Cinigamalaina ka Moi oia Mokupuni.

            Ia Asimeda i hiki aku ai ma ka Hale Alii o Cinigamalaina, he ma nani loa ne ia i ua Moi nei e hookipa mai ia Asimeda. Ia manawa, elua mau Kaikamhine i ike ole i ke kane, a ua aloha nuiia laua e ko laua mau makua.

            Ina minute mahope iho o ka halwai ana o n Moi; haawi ae la o Cinigamalaina i ka hoomaikaiia imua o Asimeda me ka i aku.

            "Ke haawi ae nei au i ka maluhia a pau o kuu Hale Alii nei malalo au e like me na la ia'u, a pau kou manawa, a i ole ia, a hooku paha oe i kou naoho ana m keia wahi, alaila, e hoihoiia mai ka Mana Kanawai, a me ka maluhia o kuu Hale Alii nei ia'u e like me na la mamua:  A na kuu Puuku Nui e waiho ae i ka papa Kaawai o keia Hale Alii imua ou, no ka mea, ke olelo nei au owau wale iho iloko o'u.  O oe hookahi ke Kiekie a ke Akua i hana'i ma na Papa Helu o ka poe Hanohano o na Kulana o ke ao nei."

            A ike o Asimeda he olelo nui ka ke Alii i olelo mai ai nona, a o lilo auaneiia olelo ana a uaʻLii la i mea nana e kamailio loihi ai ma ka Hanohano i loaa ia Asimeda, nolaila, hoopuka mai la oia i olelo imua o ke Alii, i mea e keakeaʻku ai ma kana kamilio ana, no k mea, ua haulehia o Asimeda i ka hilahila no ke kiekie loa o na mea a ke Alii i mahalo ai no Asimeda:  I aku la oia.

            "E Ka Moi Cinigamalaina maikai e; aole pela e pono ai oe e ke Alii e olelo mai, no ka mea, aole au i hiki aku i ke Kulana o ka noho Au e noho nei, ka noho i hiki ole ia'u e noho iho, aole hoi i kou mau hanauna, oiai oe e ola nei:  A owau nei la, ka mea au i hookiekie ae ai ma kau mahalo ana no'u:  He wahi Haku wale no au e noho ana ma ka Papa lalo loa o ke Kulana au e ku nei; aka, owau ke mahalo nui aku ia oe, no ka mea, ua oi ae kou Noho Alii mamua o ko ka honua a puni, no ka mea, aole hookahi Alii i Noho Moi ma na Aupuni e ae e like me oe, no ko Noho Alii ana maluna o keia Mokupuni e ku ana ma ka ili ponoi o ka Moana Anu Hema nei, kahi hiki ole i na'Lii e ae ke kukulu i ko lakou Noho Alii ma ke Kaei Anu; a no ia mea, ke haawi ae nei au i ko'u mahalo nou, me kuu olelo aku, o oe ke Kiekie o keia honua; a mahope o ka'u olelo ana no keia, e hooki kaua i na olelo kike a kaua; pela wale no au e noho liuliu ai ma kou Hale Alii nei."

            A ike o Cinigamalaina i ka olelo hope a Asimeda, nolaila hooki ae la oia i kona mahalo, no ka mea, ua aneane kipaku kona mahalo oiaio ana ia Asimeda, a e mea nani ole no hoiia ia Cinigamalaina, i na e hele io o Asimeda ma kana kamailio iini ana, nolaila, kaiamuku wale ae la no kana olelo, a hooki iho la.

            Mahope iho oia manawa, haawi ae la o Cinigamalaina i kana olelo hope ia Asimeda me ka i kau.  "Ua haawi ae nei au ia oe i ka maluhia o ka Hale Alii malalo ou, a ke ike nei au aole he kanaka kupono o ko'u hanauna iloko o kuu Aupuni nei e koho aku ai, a hoolilo, ae i mea nana e lawelawe ponoi aku no na mea au e manao ai, oiai oe maluna o ka maluhia o kuu Hale Alii, a nolaila, e hoao au e imi ano i mau mea kupono e lawelawe nou."

            A no keia olelo a Cinigamalaina, i aku o Asimeda; "Aole ia o ko'u hemahema nui, no ka mea, ua hoouna mai kuu Aupuni ia'u me ka Hanohano pu e hele ma ka ili o ka moana no ka manawa i ae ia mai no' e hele, a ua waeia he mau kanaka lawelawe malalo o'u, i like ka helu-na o ko'u mau makahiki me ko lakou, a nolaila, e ka Moi ke Alii e; i mea aha la kau mea i olelo mai nei?"

            I aku la o Cinigamalaina; "He oiaio, ua hoolako mai kou Aupuni nana oe i hoouna mai me ka Hanohano pu, aka, aole nae pela ke Kanawai mau o ko'u Hale Alii nei, nolaila wau i makemake ai na ka Puuku Nui e waiho aku i ka Papa Kanawai imua ou, i ike ai oe, pela wau i hana mau ai no na malihini i hookipaia'i e a'u mamua'ku nei e like me oe:  A nolaila, ke olelo aku nei au ano; o ka hoolako ana a kou Aupuni i ka Hanohano nou ma kau huakai makaikai honua, ia oe wale iho no iai mana Hanohano, aka, aole oia Hanohano o ka moana ka mea nana e kaili aku i ka mana Kanawai o kuu Hale Alii nei, e hoonele aku i kuu hoouna ana'ku i mau mea lawelawe malalo ou."

            A ike iho la o Asimeda ua ano ole kana mau olelo imua o Cinigamalaina, nolaila, haawi ae la o Asimeda i ka hoomaikaiia imua o ka Moi Anu Hema.

KA NOHO ANA O ASIMEDA MA KA HALEALII.

            Ia Asimeda ma ka Hale Alii, hiki mua ae la iloko o Cinigamalaina ka hauoli nui e lilo o Asimeda i honona nana, no ka mea, he mau kaikamahine maikai kana elua, o Dianamura a me Senebady, o laua ka oi ma ka Mokupuni Anu Hema.

            I mea e pono ai o Cinigamalaina ke olelo aku, alaila olelo aku la oia me ka i aku, "Ke waiho aku nei au i ka'u mau kaikamahina malalo o kau mau hana, he mau kaikamahine ponoi na'u me ka'u wahine, he mau kaikamahine i aloha nui ia e maua; aka, i mea e like ai me ka Papa Kanawai o kuu Hale Alii nei, nolaila, ke haawi ae nei au ia laua malalo ou, o na olelo a me na kauoha au, a me na mea au e manao ai e hana, e hiki no ia laua ke lawelawe mamuli o kau mau mea e hana'i, mamuli o ko laua ano Kauwa lawelawe no ka Hale Alii."

            A ike o Asimeda i keia mea a ke Alii i hana mai ai nona, alaila, he mea haohao nae ia no ia nei, no ka mea, ua ano-e na mea i hanaia'ku imua ona; a no ia mea, aole o Asimeda i waiho wale i kana mea e haohao nei iloko ona me ka ninau ole; a i mea e akaka'i, nolaila, ua ninau aku oia me ka i aku.

            "E ka Moi o ka Poai Anu Hema e; ke haohao nei au i ke Alanui o ka hoomaikai nui oi loa i hiki mai ai ia'u nei mai ke Alii mai; a pehea la i ili koikoi nui mai ai keia Hoopomaikai ano-e maluna o'u i keia la?  Me he mea la he manao e aku ko ke Alii ma keia mea, no ka mea, ke ike ole nei au."  I aku la o Cinigamalaina ia Asimeda.

            "Ina ua ike ole oe i na Hoomaikaiia a'u e hooili nei maluna ou, alaila aole e pono ia oe ke ninau mai pela, no ka mea, ua laa oe i ka maluhia o kuu Hale Alii nei, a o ka mea pono au e hana ai ano, e lawe oe me ka hooko i ka'u mau mea a pau i hana aku ai ia oe, oia ka hooikoia ana o ka maluhia a'u i waiho aku ai malalo ou a me kou poe kanaka."

                                                            (Aole i pau.)

 

            No ke Kaapuni Makaikai i na wahi Kaulana a me na Kupua, a me na ‘Lii Kahiko mai Hawaii a Niihau.

Helu 1.

 

            He malihini au no ka aina e, Olalowaia Ololoimehani, o Kupuanuu, o Kupualani ; a maluna o ka mauna o Nuumehalani.

            Oia ko makou mau aina ; elua Mokupuni nui, i kaawale i ke kowa.  (Ua kapaia e na haole o Nu Zilani) No ka holo kahiko loa ana mai o kekahi mau Kupua Alii o ko makou mau aina.  O Haumea ka mua loa, he Kupua oia ; a he ano akua kona ano.  O Pilikaaiea ke Alii, o Paao ke Kahuna, o Makuakaumana ke Kaula, o Makaalawa ke Kilo, o Holau  ka hookele.

            E wehewehe iki au i ke kumu o ko lakou holo ana mai i ka moana, a ua lohe au, ua pae i Hawaii nei, a ua lilo i Kupuna Alii ; a i Mookahuna no Hawaii nei. 

            Eia ke kumu o ka holo ana i ka moana, e imi i aina hou e noho ai.

            O Lonopele ke kaikuaana o Paao ; oia ke Kahuna Nui ; a he malama akua o Paao ; o Kukailimoku ke akua, he akua hulu.  He mau hulu hinawenawe makalii no ka lae o Kiwaa.  Ua pepehiia o Kiwaa e Waikelenuiaiku mahope o kona lawepio ia ana e ka manu ; he mau hulu kapy hoi na hulu i ka lae, o HInawaikolii, ua lele hooi ua mau hulu nei a ke alo o na uha no Namakaokabai  : Ua lilo ua hulu nei i mea mana ; oia o Kukailimoku : E waiho kakou ia.

            He kanaka mahiai o Lonopele, ua nui ka momona o ka aina, ka uala, ke kalo, ka maia, na laau hua o kela ano kaia ano, ma kona aina.

            Pela no hoi o Paao; he kanaka mahiai, momona kona aina i kela hua i keia hua; a he mau kanaka hakaka pinepine laua; kipaku aku kipaku mai.

            I kekahi manawa, lilo kekahi mau hua o ka laau a Lonopele; hele mai la oia ia Paao: Olelo mai la, "Ua lilo ka hua o kuu laau i kau keiki." Olelo aku o Paao, "Ua ike pono oe?" Lonopele: "Ae, ua ike au i ko kaiki i ka hele ana iwaena, aole au i ike i ka lalau ana; aole pono o kau keiki, he kalohe i ka'u mea kanu."

            Olelo aku o Paao, "Ua hewa kuu keiki ea?" Lonopele, "Ae."

            Kii aku la o Paao i ke kaiki, pepehi iho la a make, kaha iho la i ka opu, kahea e hele mai e nana. Olelo aku la o Paao, "Auhea ko hua?" Olelo mai la o Lonopele, "Aole."

            Kanikau iho la o Paao i ke aloha a me ka minamina i ke aloha o ke keiki, a paa iho la ka manao o Paao e holo i ka aina-e,

            Olelo aku la o Paao i kona kanaka e kalai i ka waa.

            Kalai iho la na kahuna i ka waa a o-ki, a kapili iho la, a kau ka puakki, paele a maikai; a kau kaekea, kau ka paleha o ke ama. Hoa ka iako mua, hoa ka iako waena, hoa kuaiako hope, hoa ka iako i hope loa. O ka iako i kaekea, oia ka iako niu. Aole i hoa ia ka aha, aia a loaa ke kanaka, alaila, hoopaa ka aha. Hookapu iho la o Paao, aole ahi a, aole kanaka hele, aole mahiai, aole lawaia, a hala hookahi malama, i ka lua o ka malamal paipai ana keia kanaka maikai i na waa.

            Lohe o Paao i ke kamumu o na waa: Ninau aka i kanaka, "Owai keia e kamumu nei na waa?" Olelo mai la kanaka, "O ke keiki a Lonopele."

            Olelo aku la o Paao, "E kii aku e pepehi;" kii ia'ku ua keiki la, a pepehiia iho la a make.

            Hoopaa ia iho la ka iako nui o ka waa: O Alimaomao ka Aha; a o ua kaiki nei waiho ia iho malalo o ka lona o hope o ka waa.

            A noa ae la ke kapu. Huli iho la o Lonopele i ke keiki; Poakolu, i ke ao o ka Poaha, hele aku la i kahi o Paao, a kahi e kau ana na waa, nana iho la i ka maikai o na waa, a hele aku la a mahope ku nana imua; a nana iho la ilalo, ike aku la keia i ka nalopaka e muimuia'na.

            Kii aku la keia a hapai i ka lona, a ike iho la o kana keiki; ua make. Nolaila mai ka inoa o na waa o Kanaloamuia.

            Hele aku la o Lonopele, a kipakuia Paao: "Mai noho oe ia nei, he kanaka ino oe, nau no i pepehi i kau keiki."

            KA HOLO ANA O PAAO MA I KA MOANA.

            Hoolana aku la o Paao i na waa iloko o ke kai, a hoouka ka ai ka wai, na lako a pau no ka moana

            Kukulu ke kia, pu ke kaula a paa ke kia, he la ka pea.

            Hoonoho kauhoe o ka waa, he kanaha. O Pilikaaiea ke Alii, o Paao ke Kahuna, o Makaalawa ke Kilohoku, o Holau ka hookele moana, o Puoleole ke puhi pu: O nau, o Holawa na mama awa, a me na aupuupuu. O Namauuomalaia ke kaikuahine o Paao.

            Kua ana o Lelekoae i ka pali o kaakoheo, kahea ana ia Paao, "E paao e, owau kekahi. "Owai oe?" "O Lelekoae." "He aha oe?" "He Kaula." "Lele mai." Lele mai la keia Kaula, a haule ilalo pakikiliilii. Pela o Makuepali. o Ohukupali, o Kikahapali, a he nui na kaula i pau i ka make.

            Holo aku la o Paao ma ; a hoi aku la ka poe makaikai, a hiki i ko lakou wahi, hai aku la ia Makuakaumana.

            "Ua holo aku la o Paao, a me ke Alli o Pilikaaiea." "Owau kekahi e holo."  Olelo mai na kanaka, "Ua hala, aole e loea."

            Holo aku la o Makuakaumana a ku ana i ka pali o Kaakoheo.  "I nana aku ka hana, ua puaiki na waa, o ka pea wale no ka maopopo. 

            Kahea‘ku o Makuakaumana. "E Paao-e! Owau kekahi." Lohe koiuiu puainawela me he leo la no ka hanehane i paia hinihini ia ka nawele.  Lohe o Paao; "Owai oe?" "He Kaula" - Olelo aku la o Paao.  "Ua piha ka waa eia kahi i koe la o ka momoe.  Olelo mai o Makuakaumaka, "Noʻu na wahi." Olelo mai o Paao; "Lele mai. " E lele mai ana o makuakaumana a kau ana i ka momoa o ka wah, ka-lele ana i ka manu o hope.

            "O ka ia pewa haki au,

            Kaamio i ke alo o ka lani. 

            Hele i ka moana wehiwehi. 

            O halulu i Halekumukalani,

            O kane o Makuakaumana,

            O ke Kaula i puni ai ka moku.

            I kaakua ma kukulu o Kahiki"

            E waiho kakou ia, e hili ae kakou no Lonopele.

            Ike o Lonopele ua hala o Paao : Hiki mai ana o Lonopele i ka makani o ke Konaku, o ke Konanuianiho, o Konamoe, o Konaheapuku.  O ke kikiao o leleuli o lel kuilua o ka hooilo ; nalowale ka aina, hele i ka opuakiikii.

            Haluku ke a-aku, hoolili ua opelu komo iloko o kuakea, i ka lai a Paao i kaekea; pau ke kona. Nana mai o Lonopele ; aole i make. Haouna mai ana i ka Hoolua i ka Malualua, i ke Kiu i ka Waikoloa, i ke Kamanihaunone. 

            Nana mai o Lonopele aole i make ; hoouna mai ana mai ana o Lonopele ia Kikahakaiwainapali, he manu nui, e hi i na waa a poho.

            E uhi iho ana o Paao ma i na waa a paa i ka ahu ; hala ia puumake.

            O i noke o Lonopele i kana mau make a pau; aole make o Paao ma. Eia ka ua pae i Hawaii nei. Aia a hiki au i Hawaii, alaila hai hou aku au i ka Mooolelo.

(Aole i pau.)

 

Ka Hoomana Kahiko.

Helu 19.

            Na mohai kahiko o Hawaii nei, a me na hana o ke kaumaha ana ia mau mea, a me na pomaikai i imiia ilaila.

            He ekolu mau mea i ikeia ma keia kumumamao. 1. Na mohai 2. Na hana i ke kaumaha ana. 3. O ka pomaikai e loaa ana i ka imi ana ilaila.

            Na mohai maanei e hiki ai ke wehewehe i kekahi mau mohai. Eia kekahi mau mohai. Eia kekahi mau mohai. Ka puaa hiwa, ia moa laua. O ka paaa hiwa a me ka moa lawa, ua pili keia mau mohai i ka hooluolu ana i na Aumakua; a penei e hana'i: Ina ua mai kekahi kanaka. alaila, e hailona mua kekanaka kahuna iloko o ka apu-awa, a i ole ia iloko paha o ka puu iliili. A i na ua ike kek kahuna he mai io no ko ua kanaka la, alaila, pane aku ke kahuna penei: He mai ko ia nei, he kum!paa: aole nae e hemo, aka, in a nae e loaa ka puaa hiwa o ka hemo no ia, aole i hanaia i ola wale mai no. Ina hoi ua makukau i ka poe nana ka mai ka puaa, alaila o ka hoomaka koke iho la no ia e hana. A pane hou aku ke kahuna: penei nae e hana'i, e hana mua i ka puaa a pau i ka ununu, a kalua hoi a moa, alaila, laweia mai ka puaa a hiki i kahi o ke kahuna a me ka mai, alaila, e moku mua ae ke kahuna i kauwahi a ka pepeiao o ka puaa, a me ka hope o ka huelo, a me ka kauwahi o ke akepaa: a paa ae la keia mau mea, pule mua aku la ke kahuna me ka kaukau aku a kalokalo aku hei i kona mau akua, e ike mai ia ia a e kokua mai no hoi i kana hana, a i ka mai no hoi. A pau ae la ka pule ana, alaila, haawi aku la i na mea ana i moku ai mamua i ka mai e ai. A pau ae la ka ai ana a ka mai, alaila in a ua ike mua ke kahuna he mano ke kumupaa, alaila, pane hou aku ke kahuna me ka olelo aku penei: "E lawe oe i ka puaa a me on a apu-awa a hiki i kahakai, a e kiola aku i ka apu-awa. Eia nae, mai nana hou aku nae oe i hope, no ka mea, in a oe e nana hou aku i hope, aole e ai mai ka mano i ka puaa a me ka apu-awa. Aole no hoi e ola ko ia nei mai." A pau ae la keia mau olelo ana a ke kahuna, hoomaka ke kanaka e lawe i na mea i hoomakaukauia ma ke ano mohai, a kiola aku la i ke kai, e ka nana hou ole aku mae i hope, alaila, oluolu mai la ka aumakua a me ke kumupaa.

            Eia hou hoi kekahi mau mohai; ka ia-ula, ka nui, ka maia. Ua pili keia mau mohai