Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 24, 15 June 1865 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

            no ke kapu heiau ana, a i ole, no ka hana ana no i ka poe mai. Penei no hoi ka hana ana: Ua hana mua ia ka heiau a paa, alaila kii ia ka niu a me ka maia a laweia mai; alaila kapu ka heiau i na po i o Kane, a o ka hoomaka koke iho la no ia o ke kahuna e hana i keia mau mohai no ke 'lii i ku oia i ka moku, oi hio, i lilo i 'lii no ke Aupuni. A penei hoi e pili ai i ka poe mai. Ina hoi ua uana ke kahuna i ka mai o kekahi mea e mai ana me ka ike nae he mai pilikia, a o ka hahau no ia i ka ia-ula, ka niu hoi a me ka maia, a laweia mai; alaila kapu ka heiau i na po i o Kane, a o ka hoomaka koke iho la no ia o ke kahuna e hana i keia mau mohai no ke 'lii i ku oia i ka mkou, oia hoi, i lilo i 'lii no ke Aupuni. A penei hoi e pili ai i ka poe mai. Ina hoi ua uana ke kahuna i ka mai o kekahi mea e mai ana me ka ike nae he mai pilikia, a o ka hahau no ia i ka ia-ula, ka niu hoi a me ka maia, i mea hoi e oluolu mai ai ke akua, a e pau ai hoi ka mai o ka mea e mai ana. I ka manawa hoi o ke kahuna e hana ai i ka mai, aole e loihi ka hana ana, no ka mea, ua pau i ka hana ana i ka ia-ula, ka niu hoi a me ka maia. Eia hoi kekahi mea mohai hoi, oia hoi a me ka maia. Eia hoi kekahi mea mohai hou, oia ke kanaka a me ka puaa. A penei hoi ka hana ana : Hookahi 'lii hookahi kahuna, hookahi kilokilo, a hookahi no hoi kuhikuhi puuone. Ina e noho ana kekahia alii a me keia mau kanaka ekolu; a in a e ike ke kahuna ma kana ekolu; a in a e ike ke kahuna ma kana oihana, ma ka apuawa paha, a i ole ma ka puuiliili paha, alaila, pane-ae oia i ke 'lii penei: "E ke 'lii ua ike au ma ka'u oihana, he hoa paio kou, eia la ke ku mai nei ke kahoaka o mea." A lohe ke 'lii no ka olelo a ke kahuna, kauohaia ke kilokilo e hele mai imua o ke 'lii, me ka ninau aku ia ia me ka olelo aku, "E! Ua hai mai nei ka kahuna e like me kana ike, he hoa paio ka ko'u." A lohe ke kilokilo no keia mea, huli ae la kona alo i ka lani, a ike i na hoku e pili ana i ke 'lii, a in a ua ike io oia he hoa paio no, alaila, pane aku oia me ka olelo aku, Ae, hoa paio io no kou, eia la o mea, e manao ana e kipi ia oe, eia la o ko mae hoku ia e pili nei me kou. A lohe no hoi ke 'lii no ka kilokilo, kauoha ia no hoi ke kuhikuhi puuone. Eia hoi kana hana, e kuhikuhi oia i ke ano o ka hele ana, ke ano o ke kaua ana, o ke ano no hoi o na hana a pau, alaila, pane aku ke kuhikuhi puuone: E ke alii, maanei aku kaua a Kauwiki, kukulu ka heiau, make ke kanaka no ka heiau, a no ko Akua, make ia kanaka. I ka manawa e hele ai a hiki i Kauwiki, alaila, hana ka heiau, kukulu a paa hana mai ke kahuna i kana hana i na mea kapu no ka heiau, o ka maia o ka niu a me ka ia-ula. A lako ia mau mea, hana ke kahuna me keia mau mohai. A pau ia, pane mai ke kahuna i ke 'lii, Aole kanaka e noho iho, pii oe ke 'lii pii pu no me na kanaka a pau i hiki mai ko akua. I ka pii ana a hiki i kahi o ka ohia, pane aku ke kahuna i ke 'lii, i kanaka na ko akua. Ninau ae hoi ke alii i ka Ilamuku, ke pane mai nei ke kahuna i kanaka na ke akua. A lohe ka Ilamuku, ua hoopaanaau wale no hoi ia i ke kanaka i hai na kapu o ke alii, oia hoi ka a-e ana i ke kahilio o ke alii, a i ke aka paha o ka hale, a me kekahi mau kapu e ae paha a pau. O ke kii ia aku la no ia o ua kanaka nei a laweia mai e ko iala loe ole e make ana. A hiki ke kanaka ma kahi o ka laau ohia, o ke oki pu ia kau la no ia o ke kino o keia kanaka me ka laau a moku liilii ae la. A ua ka paia keia mohai ana, oia ka ake ana o ke kanaka ma ke kumu o ka laau, oia hoi o "Mauhaalelea." I ke kauo ana i keia laau ohia a hiki i kai i kahi o ka heiau, a kukulu i keia laau ma ka puka o ka heiau, alaila, pane hou mai ke kahuna i ke alii. E i kanaka no ka heiau, alaila, kii ia aku la no ia a ke kanaka i lawehala, laweia mai a kau i ka lele pepehia mai la i mau puaa, in a he umi, a i ole ia he iwakalua paha. Aole nae o keia mau puaa i make he mohai, aka, he mea e hooliloia'i ka pilau o ke kanaka i kau ia i ka lele no ka puaa'e, oleloia ai he pilau no ka puaa wale no, i nalowale ai ka pilau o ke kanaka. A pau ke kapu heiau ana, alaila, olelo ke kahuna, E hele oei ke kaua. aole oe e pio i ko hoa paio.

            2. Na hana i ke kaumaha ana i ka mohai Eia kekahi hana i ke kaumaha mohai ana, o ka pule ana i na he kupa pau, a he aumakua a nuihipili paha, a he Kuamu paha, a me na ano akua a pau, ua pili wale no i ke ano kahiko o Hawaii nei, aole i pili i ka pule ana i ke Akua oiaio. Ina hoike pu ia ae no kekahi mau hana ma ka wehewehe ana maluna'e.

            3. O na pomaikai i imiia ilaila wahi a lakou a ka poe kahiko, o ke kapu ana i ka heiau, he mea e mana ai, a in a i ka make ana o ke kanaka a kau i ka lele, he mea e ku aike alii i ka moku, a he mea e oluolu maiai ke akua; a pela noi wehewehe ai maluna'e.

Kupahu.

Na Dala o ka Ekalesia Hou.

            E L. H. Gulick; Aloha oe:- E oluolu oe e hoolaha'e i na dala o ka Ekalesia o Anehola &c., ma ko kakou "Kilohana." I lana a olioli ko lakou manao.

I ka aina Kahunapule &c. $50.00

I ka Buke Moolelo ek. 1.00-$51.00

Mai a E. Ioane no ka hanai 24.62

Na D. B. Mahoe Esq 10.00

Na ka Apana o Koolau 14.00

No Anahola 5.50

No Kealia fron Samie Kelol., 1.25

No Homaikawaa 0.75-$56.12

Mahina Hou,

Na D.B.M. no na mal. elima $5.00

No Koolau 6.00

No Anahola & Kealia 1.70-$12.70

Huina $119.85

Oia na dala no ka Ekalesia hou. Na ka lime mana e kokua mai.

E Helekunihi.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

            Na Rula Kupaianaha a ke Kahu Kula Nui i hoopuka ai.

            Ma ke Au Okoa o ka la 1 o Mei, ua ike ka lehulehu he mau rula i hoopukaia no na Luna Kula a me na Kumu Kula.

            He mau rula ano-e no keia i hoopuka ia e keia Kahu Kula Nui. Me he la ua makemake ka mea nana i haku ia mau rula e uhi i ka manao e waiho ana iloko o kona opu, a ua imi oia i na olelo ano lua a me na olelo pohihihi i maopopo ole ai ke ano.

            Ma ka rula 1, ke ike nei kakou ua papa loa ia'ku na kumu kula, "aole e hookono a e ao aku i na mea pili i kekahi hoomana iloko o na hora kula."

            Ma kekahi mau kula ua ike makou i ke Kauoha Hou ka buke i heluhelu pinepine ia, a mau kau wahi o ka buke hookahi no ia a na keiki i lako ai a e heluhelu ai

            Pehea keia rula 1. ua papaia anei ma keia rula ka heluhelu ia ana o ka ke Akua Olelo Hemolele ma na kula. Ina o ka manao no ia, no ke aha la i ole i hoike maopopo ia mai ia manao i pau ke kuhihewa o na kumu kula a me ka lehulehu. Ina ua manao ke Kahu Kula e kipakuia ka ke Akua olelo mai na kula aku, he pono ke hai maopopo ia mai ia manao.

            Ke ninau maopopo nei makou i na Kuhina Haole. Ua manao anei oukou e hookapu mai i ka heluhelu ia ana o ka ke Akua olelo ma na kulaaupuni?

            Penei i ka rula eha.

            "4. O na kumu a pau, aole wale o ka poe e noho ana me ka maikai, me ka on a ole, a me ka makaala akahele ma kona wahi i noho ai, a me ke ao hoi i na keiki malalo iho o kona malu me ka oluolu, aole nae me na mea pono ole, aka, ua kauoha paa ia'ku e hoomaopopo me ka makaala ma ka hoomaemae ana i kona aina i kana pa, a me ka halekula me ka maikai a me ka pono, a e makaala hoi ma ka malama ana, i hanaino ole ia'i na paia, i puka aniani a me na lako o ke kula, e na kamalii, a e ao pinepine ia no hoi na keiki e noho malie me ka maluhia, ka maemae, a me ka pelapela o ka halekula, he kumu no ia e hoopau ia'i na kumuao, e like me ka hoopau ia ana o kekahi hemahema e ae o ke ao ana.

            Aloha ino kakou a me na keiki a kakou, in a pela ke ano o ka hooponopono ia ana o na kula ma keia hope aku.

            Eia ka, ma keia hope aku, "aole wale o ka poe e noho ana me ka maikai, me ka on a ole, a me ka makaala" e lilo i mau kumukula. I ka heluhelu ana o na kanaka pono e noho ana ma Hawaii nei i keia rula ua kaumaha ko lakou naau, o ka poe hewa e noho haumia ana, a e noho haunaele ana, a e on a pinepine ana, ua hauoli lakou. Ke olelo nei lakou ua pono ka e noho makou, ka poe on a, i mau kumu ula, no ka mea ke hoike mai nei keia rula, aole wale o ka poe ona, a me ka poe e hoomalu ole ana i ko lakou mau kino iho e lilo i mau kumu alakai no na keiki o keia lahui. Ua poloai ia mai makou i ka lohe mai na kamaaiana o Maui mai, ua hoolilo ke Kahu Kula Nui i kekahi kanaka on a, a i kekahi kanaka moekolohe i kumu kula malaila. Aloha ino na keiki ula. Ke nana nei na kanaka a pau mai Hawaii a Kauai i keia rula, a ua komo mai na olelo haohao a me ke kahaha nui loa iloko o lakou i keia rula ano e loa,- ano kupaianaha loa i aawi ia mai e keia luna hooponopono. Aole pela kekahi rula i hooopuka ia no na kula, mai ka wa i noho ai o Limaikaika i poo no ia oihana a hiki ma i keia wa. Akahi no

            I ka nana maoli ana i ke ano nui o keia rula, aole i manao ui ia ke ola o na kino a me na uhane o na keiki kula, aka, o na halekula ka mea nui i manaoia. Ua aloha nui loa ia na paia a me na pukaaniani o na hale kula, aka, o na keiki heaha la lakou i ka manao o keia Luna Nui o ke Aupuni.

 

Ka Ahahui Euanelio

            Olioli na maka iloko o keia mau la i ka ike ana i na lala Hawaii o ka Ahahui Euanelio o Hawaii nei. I kela makahiki iho nei he hapa; ua palua lakou i keia makahiki. He ewalu mau kahunapule Hawaii mai ka mokupuni o Hawaii mai, me na elele elima. Mai Maui mai hookahi kahunapule Hawaii, elua elele mai Maui mai. Elua kahunapule o Oahu nei, me na elele elima; a mai Kauai mai hookahi kahunapule Hawaii, me elua elele.

            He nui pule i puleia no keia Halawai makahiki mai Hawaii a Niihau, a ke manao lana nei makou, e olelo ana kei a halawai i mea e holo ai ka hana euanelio ma keia pae aina. Ua hoomakaia ka han i na kakahiaka a pau me ka hapalua hora haipule.

            E na Lala o keia Ahahui, ke haka pono nei na maka o na hoahanau a pau ia oukou. E noonoo nui oukou, i hoi aku oukou i ko oukou mau kihapai, me ka makaukau e alakai pono i ke kaua ana iloko o keia makahiki aku.

            I keia pule ae e pai aku ana makou i ka moolelo o ka Ahahui Euanelio o Hawaii nei.

                        HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

            I ka Poalua iho nei, ua ili mai ka menemene maluna o makou i ko makou lohe ana i ka pilikia i loaa i ke Kama Alii Wahine V. K. Kaahumanu, oia hoi kona okupe ana, iaia i naue aku ai mawaho o kahale, a eha kona wawae, aka, he manaolana ko makou e oluolu koke no ia.

            PAKELE MAI PAU I KE AHI.---I ka po o ka Poalua iho nei, mai puhi ke oka i ka hale o Mika Kulika ma Makiki.  Na kekahi kanaka kolohe ma Makiki.  No kekahi kanaka kolohe paha i hele a ho-a i ke ahi ma ka hale waiho wahie, a ia manawa i a ae ai, aka, ua ike e ia no nae, a ua kinaiia.

           

            KAHI MOKU MANUWA:---Ua pau iho nei ka hanaia ana o ua wahi moku la, a i ke ahiahi Poakahi nei hoolanaia aku iloko o ke kai.  Ke lana nei ia me kona nani lua ole.

 

            PILIKIA NA LETA A MAKOU:  Ua kakau mai nei o S. W. Kulua Halai Hilo, Hawaii, i ka lawe koloheia o ka lakou mau Leta me na dala maloko, aole i ikeia ka mea nana i kolohe.  He mea mau no keia ma na Hale Leta a pau, aohe makou i ike i ka poe kolohe.  E malama oukou ia oukou iho e ka poe hoolohe, o pilikia auanei oukou i ke Kanawai o ka aina e waiho nei.

 

            HALAWAI MISIONARI.---He halawai ma Kawaiahao i ke kakahiaka o keia la Sabati aku.  Aole he haiolelo, aka, he mau olelo paipai na kekahi mau lala malihini o ka Ahahui Euanelio o Hawaii nei.  A e oluolu ia no na hoa'loha i akoakoa mai, e hookulu mai i na kuluwai a ke aloha.

            He Ahaaina a ka Haku i ke ahiahi.

 

            KULANUI O PUNAHOU:---Ua hoike iho nei keia kula i ka Poalua, Poakolu, a i keia la kekahi, a e haiolelo ana na keiki me ka himeni i keia po ma Punahou.  Ua akamai no na keiki keokeo me na keiki ili ulaula o kakou, a ua akaka no ia kakou oia no ke poo o na kula ma Hawaii nei, nolaila, he makehewa ia makou ke huai pau aku.

 

            HALAWAI EKALESIA.---Ua hai mai o D. B. Poheepali o Kalaoa, Kona, Hawaii, ia makou i ka hui ana o na Luna Ekalesia oia wahi, ma ka la 16 iho nei o Mei, me ko lakou Kahu i manaoia no ka hui ana i na Halepule elua, o Kalaoa a me Honokohau.  Ua kue mai kekahi hoa, me kona olelo ae, "Aole e hiki ke hoohuiia na Halepule a i elua, no kekahi mau kumu nui ana i manao ai he pono."

            LUAKINI HOU.---Ua lono mai makou ia S. W. Luakini o Puula, Puna, Hawaii, e kukuluia ana ka kekahi Luakini hou no lakou.  Ua laweia aku ka papa aia malaila kahi i waiho ai i keia manawa, a ke kauoha mai nei ia, e aloha aku ia lakou.  Ua manao oia, e hiki ana ka lilo i na dala $1,500.00.  E kaa ana paha ia lakou $700.00. a koe $800.00.  Nolaila, e pono ke "Aloha'ku i kou hoananau e like me kou aloha ia oe iho."

           

            HALE PAU AHI.---Ua haaiia mai makou e W. D. Kolia o Lihue, Kauai, i ka pau ana i ke ahi o ka hale P. Puhiula i ka la 24 iho nei o Mei.  Ua kii kekahi luahine i ke ahi nanahu imu ai, a hahao iloko o kekahi ipu, me ke kukulu ma ka paia o ka hale.  Ia manawa i a koke ae ai ke ahi a pau ua hale nei ame na ukana.

 

            PAKELE I KA LIO PIENA.---Ua kakau mai o S. K. Hukilani o Lahainaluna, Maui, i kona pakele ana i kekahi lio piena, i ka wa e kekahi kanaka ano lolo i hoomaka'i e kau ae maluna.  Aka, ua pa leo muaia mai nae ia e ua kanaka lolo ia, a oia kona mea i pakele iki ai, ua kuia no nae ia a hina ilalo.  Aole oia wale no kai pilikia, aka, he wahi keiki kekahi, oia ka mea i eha kukonukonu.

 

            KULA ALII MA KAHEHUNA:---I ka Poalima o kela pule aku nei, ua hoike iho ua kula la e like me ka makou mea i hai aku ai i kela pule aku nei.  Ua makaukau io no na keiki ma na mea naauao, aka, aole nae i like me na makahiki i hala aku nei.  I ke ahiahi Poalua ihonei, ua haiolelo iho na keiki me ka himeni.  I ka nana aku, a i ka hoolohe ana aku no hoi, me he mea la ua opiopiia ko makou manao a kapae loa ia ma ka paia, a o ka hoolohe wale no i na mele a na kaikamahine opiopio o ia kula ka makou mea e lie ai a e honi hoomau ai hoi.  Ke haawi aku nei makou i ko makou manao mahalo i ke Alii ia Mrs. Kamakaeha Dominis no kona kokua ana ma ia mea, i ke kumu i aloha nui ia kekahi, i na haumana kane, a me na haumana wahine, a o ko makou aloha nui loa ia Kapoli Opio, ka iwa puukani o ia uka iuiu, ka mea nana i hoopulupe iho na manao o ka poe i hele aku ilaila e hoolohe i ka leo ko-uko-u o ua iiwi polena la.  E pau ana ka noho kumu ana o ke Kumukula i noho iho nei no na makahiki eono a oi aku, a e lilo ana ia kula malalo o ka malu o kekahi mau kumu e ae i manaoia he pono.  Aole makou i ike i ke kumu o kona hoopau ia ana, aka, ke hai aku nei makou i ko makou manao maoli, ua makehewa kona hoopau ia ana iho nei, oiai ua ike makou i kona ano oluolu a naauao no hoi.  Ua ao no ia i na keiki aole wale ma na alanui akea e hiki aku ai i ka panepoo o ka naauao, aka, ma na ala ololi kekahi e hiki aku ai i ke ola mau loa.  O ke akua meia a mau, loa aku, oia ka makou hua pule nona, a pela ia e kokua ia mai ai.

 

            KA MALIHINI UA MAKE:---I ka la 11 iho nei hora 7 me 30 minute, ua make o Kieekai, oia kekahi o na'lii o Nuuhiwa i hiki mai nei maluna o Hokuao, kekahi hua ohaha hoi o ka hana a ka ekalesia kuwaho.  Mamua ae nae o kona make loa ana, ua puka aku kahi koe nui, aneane 8 paha iniha ka loa ma kona waha, ua hoike aku makou i kona palapala aloha ia kakou ma ko kakou pepa nei.

 

            KO KAKOU MAKAMAKA ALOHA:---Ua ike iho nei makou ke hoomakaukau nei o Kauka Minuteole o haalele mai ia kakou, no kon anaauauwa paha i ke aloha i kana wahine i hele e aku la, e hoi ana ia i Amerika a hala loa aku i ka home.  No ia lohe ana, ua hui ae na wahine o Honolulu nei, mai na wahine haole a i na wahine kanaka, a kakau inoa i kekahi palapala e kaohi ana iaia aole make holo.  Aole i haawiia ua palapala la, aia a lawa pono na inoa, alaila, haawi ia aku iaia.  E ae mai ana paha ia, aole paha.

 

            AHAAINA HOOKUPU DALA LUAKINI.---Ua lono mai makou ia K. Kealawaa o Puula, Puna, Hawaii, i ka hookupu dala ana ma ia wahi no ka Luakini.  Eia malalo iho ka nui o na dala i haawiia ma ka lima o na Luna Apana:

            Apana o Kahuai                                  $30.00

            "           "           Puula                             32.00

            "           "           Kula                             11.00

            "           "           Kapoho                                       3.50

                                                HUINA                       $77.75

 

            AHAAINA HOOKUPU DALA MA KEAIWA.---Ua poloaiia mai makou e S. K. Wahinehuhu a me G. H. Kiniakua o Keaiwa, Kau, Hawaii i ka Ahaaina lulu dala oia wahi.  Eia malalo nei ka papa inoa o na Apana a me ka nui o ke kokua o kela Apana keia Apana:

            Kapapala                                 $29.37 1/2

            Keaiwa                                                  42.12 1/2

            Moaula                                                  25.12 1/2

            Na Malihini                                 5.50

            Manawalea                                 3.37 1/2

                                    HUINA                       $100.00

 

            MINAMINA INO!  MINAMINA WALE!!---Ua loaa mai ia makou kekahi palapala mai a S. K. Nawai mai o Lahainaluna, Maui, e ue mai ana i ka hoopauia ana iho nei o ka moolelo a Anasona o Hawaii nei, a me ko Kepakailiula.  O ko kakou manao pu noia me kou, aka, na lakou nei hoi i mea mai nei e waiho iki, nolaila, kapaeia'e nei hoi ana manawa ku, alaila aha hoike hou aku ia oukou.  He oiaio no hoi paha kau e kaukau mai nei, eia nae hoi ka hewa, ua paleo muaia mai nei hoi e lakou nei, kekahi mau hoa noiau o kakou, oia kulana hookahi o ka puni moolelo.

           

            PILIKIA O KAPALIIUKA.---Ua haiia mai makou e Uwekahuna, a me Kauakaulaa, o Kapaliiuka, no ka hana pono ole a ko lakou Luna Alanui, oia hoi o D. Holoua.  Ua hoohanaia ka lakou me ka pono ole, oia hoi ka hana a lewa aku maua o na la i oleloia ma ke Kanawai. Ua hana kekahi poe no na la ehiku, o kekahi poe hoi no na la ewalu, a ua aiwa hoi kekahi a oi aku.  Ua hana wale aku no me ka maopopo ole a po ka la, me kona olelo iho, he mana kona e hoohana a po ka la, me ka hoohana wale aku no hoi e like me kona makemake.  Eia hoi kekahi, ina e hala ka la Ahaolelo, aole loa ka ia kanaka e komo i ka hana alanui.

            [Ina ua hana io ko oukou Luna Alanui pela, ke hai aku nei makou me ke kanalua ole, aole ona mana iki e hana pela, oiai ua haawi mai ke Aupuni i na Kanawai i manaoia he pono; a ina aole he oiaio o keia, me olua wale aku no ko olua hihia, aola me makou.].

            AHAHUI EUANELIO O HAWAII NEI.---I ka Poakolu aku nei o kela pule, ua hoomaka iho keia Ahahui ma Kawaiahao, e like me ka makou i hai aku ai i kela pule aku nei.  Ua hai mai kela hoa keia hoa o ua Ahahui la i na hua o ko lakou kihapai, a ke holo nei ka lakou hana.  I ka la Sabati iho nei, ia Rev. O. H. Gulick ka pule kakahiaka ma Kawaiahao no na hana kuloko, a ua hookupu dala iho ko ia kihapai.  O ka loaa hoi ma ia lulu ana he $28.  Ia Rev. H. Manase ka pule i ke auina la ma Kaumakapili no na hana kuwaho.  Ua mahalo nuiia kana haiolelo ana, a ua piha no hoi ka hale.  Ua lulu iho no hoi na keiki a ke aloha a ua loaa na $27. ma ia hoohelelei ana.  Ma ke ahiahiahi ana iho, ia Rev. Kukahekahe a me Rev. M. Kuaea, a o ka nui o na dala hookupu he $54.  Ua piha loa ka hale a hu, me he mea la ua eehia ko o ka hale. 

 

            He nui na olelo paipai i hoopukaia mamua iho nei e pili ana no ko kakou "Nupepa" nei no ka hapalua makahiki i koe e hiki mai ana.  Aka, no ka loaa ana mai o na kope o ka Moolelo o Haumea, he Alii, a ano Akua hoi, a me ka Moolelo o Pilikaaiea ke Alii nui, o Paao ke Kahuna, o Makuakaumana ke Kaula, o Makaalawa ke Kilo Hoku, a me Halau ka hookele, a o ka Moolelo o Lonopele, mai ko makou makamaka lokomaikai mai o S. M. Kamakau.  a nolaila, ma keia mea, ua loaa hou ko makou manao paipai e hoike aku ano, penei.

            E hoomakaukau e na hoa i ke ola nupepa no ka hapalua makahiki i koe, a e hoomau no e lawe i ike ai i ka nui o ka poe i hiki mua ma keia pae aina, mamuli o ka moolelo a makou e pakui ae nei malalo; he moolelo nui no keia a loihi hoi, e lawa paha no na makahiki elua a oi ae, e hoopuka'i ma ka nupepa; a nolaila, e lilo ana keia moolelo i mea e hoomaopopo ai ia kakou, a me ka hanauna mahope aku.                              

Na Mea Hou o ke Alo Alii.

            Ua oluolu makou i ka hai ana ia kakou makaainana, ua oluolu muikai ke ola o ko kakou Moi, aia no ia ma Waikiki kahi i honi hoomau ai i ke ala onaona o ka limu lipoa o Ulukou, oiai e pa aheahe mai ana ka makani, a holunape hoi ka lau o ka niu, ka mea nana e koaniani i ua Mea Ilihia la i keia mau la ikiki.

            He maikai no ke ola o ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa. I ka Poalima aku nei, ua hele aku e nana i ka hoike kula o ke Kula Alii, a i ke ahiahi o ka Poalua, ua naue aku ia ma ua kula la no e hoolohe i na leo aheahe o na kaikamahine, a me na haiolelo a na keiki oia kula.   

            Ua maikai no ke ola o ke Kama Alii Wahine, a me ke Alii Wahine Kanemake Hakaleleponi. ma Haimoeipo laua i keia mau ahiahi iho nei kahi i luana ai.

            I ka Poalima aku nei, ua hele ke Alii Mrs. Pauahi Bihopa, a me ke Alii Mrs. Kamakaeha Dominis, i ka nana i ka hoike o ke Kula Alii a i ke ahiahi o ka Poalua, ua ikeia o Mrs. L. Kamakaeha e hookani ana i ka Piana, ma ke Kula Alii ma kahehuna, oiai e hoolele ana na kaikamahine opiopio oia kula i ko lakou mau leo hoolealea. Ma ia hana no ana. e mahaloia ai no na Mamo Alii, aloha i ko lakou poe makaainana, me ka hapai like no i na hana maikai. I ka Poakolu iho nei, ua hoi aku ke Kiaaina Oahu, me kana Aliiwahine, a me ke Aliiwahine Likelike i Waikiki, e hooluolu ai no keia mau la kikiki o ke Kaona nei.

Oihana Hookolokolo.

Aha kiekie ma ke keena.

            Iune 3. Hihia waiwai hooilina o Kekapai (k.) no Honolulu; a ua hoopukaia ka Palapala Hooponopono Waiwaia J.K. Kaunamano.

            Iune 5. O ka papa helu waiwai a Kekaawe Lunahooponopono Waiwai o H. Kane no Honolulu, ua aponoia, a ua hooholoia o Kekaawe ka hooilina.

            Iune 6. Hihia waiwai hooilina o Kahalaopuna no Kohala, Hawaii. Olelo ka Aha, aohe kuleana o ka Aha Hooponopono Waiwai hooilina e mahele i na waiwai paa; nolaila, e hoihoiia keia hoopii i ka Aha Kanawai. A penei no ka hoopii e pili ana i ka waiwai o Kalimahua no Waialua, Oahu, e hoihoiia e hookolokolo maoli no; ka waiwai hooilina o Ikiiki no Honolulu. Ua hooholoia o Kukao laua me Nawahie na Lunahooponopono; a o Kukao me ka hooilina o Kaluakai, o laua na hooilina.

            Iune 9. Kalepo (k.) kue ia Kamainainai (w.,) a ua hooholoia e okiia ko laua mare ana.

Aha Hoomalu.

            Iune 3. Ohule, he wahi keiki auwana, ua hoihoiia i ke kula ao hanalima.

            Iune 5. J. Kelly, he keiki hapa nika, i aihue i ka wati a ka haole, ua hoopaia $25. a me ka makahiki hookahi e hana'i ma ka hana oolea. Ua hoopii hou ae ia ia W.P. Kamakau Luna Kanawai Kaapuni, a ua haule kana hoopii. Mahuka. on a a walaau, 46. Helewale, on a, $6. Noii, on a, $6. J. Hinau, on a me ka holonui, $12. Mika Baraki (Brash) kue i ke Kanawai no ka hoomaemae ana i na alanui, ua hookuuia.

            Iune 6. B. B. Fula, hakaka, $6.

            Iune 8. Mr. Colosoma (Colom) on a, $6. Kuapuu, on a, $6.

            Iune 10. mana (keiki) ano hakaka, hookuuia no ka hoihoi ana i ka wahie a ka haole.

            Iune 12. Lamesa, hoohaunaele, helaia, $6. Alilo, hoohaunaele, belaia, $6. Mele (w.) on a, belaia, $6. Kapu (w.) on a me ka hakaka, hoopaiia, $4., me $1. koioa. W. S. W. Wond (Bila Wanu) no ke kue ana i ka Mokuna 48 o ke Kanawai, hoopaiia he 14 la hana ma ka hana oole, a $3.12 koina; a $250. no ka palapala hoopaa no na malama eono, aole e pepehi hou.

            Iune 13. Noa, imi waiwai me ka hoopilikia'ku, ua hookuuia, aka, he hiki no nae ke hookolokoloia ma keia hope aku i na e manaoia e kii e hopu hou.

Ka mea hou o Waialua nei.

E ka nupepa kuokoa e; aloha oe:

            E oluolu oe e hookomo iho ma kou kolamu kaawale i keia wahi mea hou o Waialua nei.

            Eia ua wahi mea hou la, iloko o keia mau la, ua nui na mea kuai i laweia mai ma keia kaona lai o Waialua nei, ua hele mai ko waianae poe me ko lakou mau ia kuai, malalo, aku a pela aku 4 ipalolo no ka hapaha, he I aku no ka hapaha, a pela aku.

            Mai ko'u noho ana maanei a hiki i keia la, a kahi ao a ike i keia mea hou, o ka pau hikiwawe loa o na mea kuai, he kohu kaona o Honolulu, ka ua mea o ka holo o ka hana.

            He mau ia mea hou la, o ka lohe aku ka hoi o ka poe Kalepa e noho ana iloko o ka hoomakaualii loaa, a na lakou no ia e imi mai i ko lakou pomaikai. Me ke aloha i ka Luna Hooponopono. Ke hoi nei ko Waialua keiki, aia Kaulueu i Waiikanahele. W. E Nawai.

Nu hou o na aina e mai.

Ko Kenela Keridana Kulana Hou.

            Ua hoihoila o Kenela Keridana ma ke kulana i noho iho nei o Kenela Kanabe, ka mea nana i hoopio o Kenela Tela;; a ua hoihoiia hoi o Kanabe ma ke kulana o ke kakuono o Mesiko, a hoomaha'ku hoi ia Kenela Baneka (Bank.) ke alii koa i kauohaia hele aku e hai i ka Akutana Kenela o ka puali koa. Ua nui loa ke kulana o ke Kaikuono, a ma keia hope aku paha e hui mai ma kekahi mau Mokuaiana e ae he nui wale e like me ke ano mua ka hoohuiia o na kulana. He hana kaulana loa keia a maemae no hoi o ka oihana koa, aole nae i hanaia e like me ka pomaikai o ka hena ana a kekahi komite noonoo, a no ka nui paha kekahi o na manao kue i hailiia maluna o Keneia Baneka. Aole i launa iki keia poe me Kalani, aole no hoi ia i ike iki i ko lakou nanaina a me ko lakou mau manao. O keia hooloiloli ana ma na kulana he aui wale. ka mea nana i hoomomole uhe a hala na pue he lahulehu wale.

Mai a Kenela Keremana mai.

            Ua hele aku o Kenela Keremana me kona puali koa mai Rikemona aku i ka Pualima oia ka la 14 o Mei iho nei, a e hele ana ia i Wasinetona. laia ka i hiki aku ai i Rikemona. ua kakau aku ia ia Kerela Haleka kekahi palapala me kona olelo aku. ma keia hope aku e hoomauia no ko laua kuka aua a launa ana hoi. O keia like ole o ua manano o laua ka mea nena i hookaulua iho ka paikau ana o na koa o ia kulana. I ka manawa i lohe ai o Kenela Haleka e manao ana o Kenela Haoda (Howard) e hele nee ka aono akau o ko heremana puali a hala mai o Rikemona, kauoha aku ia ia Haoada ma ka nea telegarapa, aole ia e ne ia mea. a e ao ia no kona poe koa kiai e hoopeaia na kao aole e lawe i na koa, nole hoi e ae ia e holoholo. la manawa aloha aku o Haoada ia Haleka ma ka waho ana'ku i ko Haleka mau koa kiai a hookomo iho i kona mau koa ponoi ma ko lakou hakahaka.

            O ka nui o na koa o Ioanepohaku i kukaiia ma Keriniboro (Greensboro) ua hoomahuahua loa ia ma ka hui ana mai o ka hapa nui o ko Huola puali a me kekahi poe e ae, eia lakou ma Kalote, i Karolina Akau. ua aneane hiki i ke 36, 971. O ka nui o ua 'lii koa i pio, oia hoi na Kenela. he 41.

Ka Poe nana i Pepehi o Linekona

            I ka la 11 o Mei iho nei, ua ninauia o Harola no na mea e pili ana ia Linekoua, a ua nui no na mea e pili ana ia Linekona. a ua nui no na mea i hoikeia no ia hewa. Ua maopopo iki naae kona hewa, a ua hoike mai no hoi kona hewa e kekahi hoike ku mai ma ka aoao o ke Aupuni. ua hele ka o Harola i Kanada a huipu me na Kipa malaila no ka pepehi ana ia Linekona i ka manawa a Linekona i hoi mai ai mailaila mai. O Surata wahine ka mea i maopopo oia kekahi o na luna alakai o ia hana maewaewa. ke kini ia nei oia, aka, aole nae i kuemi a kuihe kona manao ino. Aole i akaka ka ka huipu ana o kana mau ka kamahine ma ia hana ino, aka e malamaia no lakou ma ko lakou ano hoike. Hookahi o lakou i mai loa, a ua haiia mai e ai ana ia ka laau make. Ua ikeia o Sureta ma Kanada, aole no pahe e nele kona loaa mai i ka hopuia. Ua manaoia ua laweia'ku kekahi mau hoike imua o ka Aha Hookolohelo i ka nuina la o ka la 18 o Mei, e hooiaio e Pene (Payne) he kanaka nana i pepeti o Sewada.

            Ua loaa kekahi palapala i kakau hui alualuaia iloko o ka pakeke o ka lole o Bu. Ma mea iki iho, ua loaa kekahi pulapula me ka hua alualua ma ka hale o Jefa Davisa ma Rikemona. Ua manaoia nohe waiwai oia palapala, aia o hoohuiia ka palapala ia Bu me ia, alaila, maopopo ka mea nana e hooiaio mai ua hui iho o Davisa me kekahi mau kanaka elua ma Kanada, ne laua hoi ekahi uku nui i hookaawaleia.

            Ua malamaia ka puuwai a me ke poo o Bu iloko o ka Haie Lapaau o na puali koa o Wasinetona. Elua kanaka nana e malama kona kino kupapau, aka, mahope iho hooholo iho laua e eli i luakupapau ma kahi e kokoke ana i kekahi kalepaahao: a ia hanaia ua wahi la a maikai me ka hehiia o ka lepo a like. Ua kukuluia kekahi mau koa kiai ikaika ma ua wahi la, a malaila no lakou e kiai malia ai me ke kolohe ole a niki i ka wa a ka mauu e ulu ai a loloa. a hiki ole hoi i kekahi mea ke hoomaopopo i kahi i kanuia'i o ke kanaka i hoohalike iho iaia me Kaina.

            Ua ikeia no hoi ko Davisa komo ana ka heluna hookahi me ka poe nana i pepehi o Linekona. O Bu oia ka Luna i lohoia e na'lii o Rikemona e hoolimalima ku i kekahi poe ma ka pepehi ana i na kanaka kiekie o ke Aupuni, a mai Rikemona aku no hoi e hoounaia ku ai kona uku, oia ka mea nana e alakai, a oia no hoi ke hele e hui me kekahi poe ma Kanada.

            Ua hoolaha ae ka Peresidena, e ukuia no ka mea a mau mea paha e loaa'i a e hopu ai i na 'lii Kipi i kuka pu no ka pepehi ana ia Linekoaa. Penei kana uku i hoolaha a $100,000 no Jefa Davisa, he $25,000 pakahi no kekahi poe i hai iho me ia ma ia hana hoomainoino. Ua loaa mai nei nae e Peresidena Davisa. e pokeokeo ana ka poe nana i hopu mai nei ia.