Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 24, 15 June 1865 — Na Manao o S. N. Haleole. [ARTICLE]

Na manao o S. N. Haleole.

" HOOKAE I KE KUAUHAU ALII." E KAUINUI:—Aole i pnu ka'u mau olelo nou a me ka'u mau ninau ma kela pepa o kela pule, no ka mea, ua makemake makou e lilo ka makou hoakea ana i mea e pololei iki ai mamuli o na kumu e hoohalahala ia mai ana, i like ole me kau hoohalahala; no ka mea, o na hoohalahala kumu ole au, aole ia he mea hoonaauao mai ia makou, aka, he mea ia nana e hoopouli mai ana i ka lehulehu, mamuli o ke ao naaupo ana a ko Hamakua kihiloa keiki, i mea e lilo ai ka Moolelo o Hawaii nei i mea nalo loa aku. A nolaila, ke hoike ae nei makou i na kumu o ko makou imi ana i ka moolelo kahiko o Hawaii nei, a hiki mai i ko Kamehameha Moolelo, a me ka hanauna mahope mai o kona ku ana i ka moku, a i ka hanauna o keia mau la, a hiki i ke auhulihia nui ana o ke ao nei, e like me ka hana ana a ka poe kakau moolelo o na aupuni naauao o ka honua nei. O ko makou imi ana, a huli ana hoi i ka moolelo o Hawaii nei, he mea nui no ia, no ka mea, e aneane nalo aku ana no ia, a e nalo pu aku ana no na olelo kumu o Hawaii nei. A nolaila, ma ia ano, e pono no makou ke ala, a ku, e imi, a e huli hoi i ka moolelo o ka pae aina Hawaii i waena o ka poe kahiko, mamuli o na kawelewele lohe kahiko, a me na mauli olelo, a aweawea ike hoi o ia mau la, i aweawea loa mai a hiki i na hanauna o keia mau la e noho nei. A no ia mea, ua olelo mua makou me ka i iho; "Aole nae makou e olelo ana, ua kina ole makou ma keia kakau moolelo ana," e like me kuu olelo hoakaka ma na pepa mua o Mei i hala iho nei. A nolaila, ke hai ae nei au i ka lehulehu. Ina e papa loa ia mai makou ma ke kakau moolelo ana no Hawaii nei, mamuli o na kuhikuhi makapo a Kauinui o Kaluaolena i Hamakuakihiloa. Pehea la auanei e ike ai na hanauna mahope aku? Pehea hoi? Ei ae paha ka maopopo o ia ninau ia Kakaiahili laua me Kauinui, na kiekie pookela o ke akamai ma ke Kuauhau Alii, no ka mea, ua hala e aku na akamai o kela wa i ka make, a koe iho nei lakou nei eha e ola nei, a owai lakou ?—Eia, o Kauinui, a o Lukanui, o Kakaiahili, a me Kaialile, o lakou wale no ka poe i koe i heluia ma ka papa helu kuauhau a Kauinui, ka mea nana i pale i ko makou malama ana i na mea a makou i lohe ai mamuli o ka imi ana aku, huli ana, a makilo ana aku hoi i waena o ka poe kahiko i kulina lohe i na moolelo o ke kau i hala. A mamuli o ka mea i kue kiekie ia mai ia makou ma ke kakau moolelo ana no Hawaii nei, nolaila, ke pakui ae nei au he mau ninau malalo penei.

E KUINUI KIEKIE E :—Ma ka Moolelo o ko Hawaii Pae Aina. I ka wa e uhi paapu ia ana ka honua nei e ka pouli, oiai aole he malamalama, aole lani, aole he honua, aole aina, he pouli wale no. Owai na Akua mua nana i hana ka malamalama, a me na mea i piha ai ia mau mea? Ehia ia mau Akua? Owai na inoa ? Ehia ka nui o ka helu'na o na Akua ? A ehia hoi hanauna o lakou? E hoomaka ana mai ka aina ana ma Hawaii nei a hiki ia Keaookahonua ? (ma ka moolelo o Hawaii keia.) O Kane, o Kanaloa, o Kauakahi, a me Maliu, noho ia Ukinaopapi, loaa o Hulihonua, o Laka, o Kamooalewa a me Maluakapo. A mai a lakou mai a hiki ia Luakahakona, ehia hanauna? I ka manawa i loaa ai ka malamalama ma Hawaii nei, owai na kanaka mua i loaa ma Hawaii nei ? Owai ka inoa o ia mau kanaka ? Pehea ko laua hana ia ana ? Ma ka papa kuauhau o na Akua kapu e loaa anei ia oe ka lalani pololei mai ka po mai a hiki ia Kamehameha, a i keia Ohana Moi e noho nei ? " E loaa ana no anei ? " (ke loaa iho.'') Ma ka Moolelo o Opuukahonua, pehea ke ano o ka aina ana ma Hawaii nei ? O Kapoheeuanuu, he kanaka no ia i oleloia ma ka moolelo o Opuukahonua. Heaha kana hana ? (he mau ia.) E KAUINUI :—O keia mau ninau i waihoia aku nau, he mea nui no ia ia makou, aka, he mea liilii nae ia ia oe. Mamuli o ka

makou imi ana i ka moolelo o Hawaii nei, nolaila, ua loaa he mau ninau e hiki ia makou ke ninau aku ia oe, i lilo ai kau olelo pale ia'u i mea waiwai no makou. A nolaila, ke olelo aku nei au ia oe ma ko'u ano kanaka Hawaii, a kakau moolelo hoi no ko kakou Pae Aina nei. Ina i loaa ole keia mau ninau i haawiia aku nau, alaila, e pai hoolaha mau ia oe ma ka " Pepa Hoolahaike," mamuli o kau olelo papa ano ole. No ka mea, o ko makou imi ana i ka moolelo no ko Hawaii Pae Aina, aole ia he mea na makou e hoolilo ai i mea lealea wale no a paani hoi, a i mea paha e kaao wale aku ai, aka, ua imi makou i mau mea e hiki aku ai ke kaulana o ka moolelo i na hanauna mahope aku. No ka mea hoi, ua ane nele loa keia mau la i ka poe i ike maoli i na moolelo maopopo o keia lahui. A nolaila, o ka moolelo a makou e huli ai, a hoakea ae, a hoopololei iki ae hoi e lilo i Buke nui, nolaila he waiwai nui ia no kela a me keia, no keia hanauna a no ka hanauna mahope aku. A no ia mea, e hoomaka no makou e pai hoolaha i ka moolelo o ka Pae Aina Hawaii nei ma keia pule ae, e hoomaka ana i ka moolelo ma ka Mokupuni o Oahu nei, alaila i ko Molokai, a me na mokupuni e ae. Aole i pau.)