Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 24, 15 June 1865 — Ka Nupepa Kuokoa. KE EMO O ASIMEDI! [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

KE EMO O ASIMEDI!

helu 3. (/ unuhiia noloko ae o ka Buke Moolelo a Geberiana.J NO IA MEA, KAUOHA AE LA o Asimeda i ke Kakauolelo Nui o ka Puuku e hoike mai ina lilo a pau ma keia hele ana: Alaila i mai la ke Kakauolelo, " Ma keawakeao ka f la i nehinei, ua houluulu au i ka nui 0 na lilo ma'keia hele ana, no na mea ai, r no na oihana houluulu anaina, a no na uku malama o na kiinaka malalo p ke Alii e noho mna maluna o na Manuwa ukali o ke Alii, a me ka hoolakg ana i na kapa mare wahine ; ua nui kuu kahaha me ke kaumaha, no ka mea, aole he helu o ka honua nei e-hiki ke hoomaopopo 1 na lilo ma keia huakai makaikai honua a ke Alii." A no keia olelo a ke Kakauolelo, haule aku la o Asimeda iluna o ka papa hele 0 kona rumi hooluana o ka moku, no ka mea, i iho la oia iloko ona, " Ua haulehia kuu Aupuni ike poho mamuli o kuu loohia ana e ka makani nana i hoouluhua kuu kino mnikai e hoohaumia i kuu Aupuni no kekahi moeuhane ikaika." A hala he mau minute o kona waiho ana i ke kaumaha, alailā,. kauoha ae la oiu i kona Kakauolelo ponoi. e hoomakaukau 1 mau palapala hoike no na mka a'lakou i ike ai ma keia hela nna, i loaa'i i ke Keiki Alii kona kuleana pono iki i ke Aupuni. > I kekahi la, ia iakou ma k«t moana, i ka manawa i makaukau ai ke Keiki Alii e huli hoi loa mat kana huakai makaikai honua : Ano ka loaa ole o k;:na mea i manaolana kaumaha'i; haule aku la o Asimeda i ka hiamoe kaumaha n a kona run>i moe: Aia hoi, halawai hou mai la no oia me kana mea e moeuhane nei, a puoho ae la ke Alii. Ia manawa koke no, lohe ae la oia i ka halululu kapuai kanaka o ka papa hele oluna o ka moku: la wa, pii ae la ke Alii mai lalo ae o ka moku, a ike ae la i ke ano e o na helehelena o na'Lii moku, me he mea la ua hiki mai na la hope o na moku ma ka ili o ka moana. Ia manawa, ninau aku la o Asimeda i na'Lii moku. " Heaha keia e na'Lii moku i pihoihoi ai oukou i keia hora ; a i ano eai ko oukou mau helehelena ? " I mai la na'Lii inoku, *'E loohia • mai ana ka ino nui maluna o ka meku i keia manawa, no ka mea, ke ikaika mai nei l<a makani mai ka welau Hema mai ; aole i ikeia kekahi ino nui mamua ma ka moana e like me kein, a me kekahi uliuli pono ole mai ka welau Hema mai." la manawa o Asimeda i lolie i keia mau mea a na'Lii moku i olelo ai; holo koke aku la oia ilalo o ka moku, ma ka rumi Oihana, i ike ai oia i na mea hoailona makani (Ena-makani) malia he ino io paha.—Aka, ma i.a nana ana ia mea hoailona, aole ke Alii o Asimeda i ike he ino e loohia ana malluna o lakou. Ia wa koke no, pii wikiwiki ae la oia mai lalo ae o ka moku, a nana pono ae la i ke nno o na Aouli, a me ke ano o ka

makani ia manawa e pa ana : A hala he mau minute o kē k&li ann, nlaila ike lea ae la o Asimeda i keano o rta mea i pauhia'i na'Lii moku i ikamakau. Ia manawa, oleloaku 1a o Asiineda i na'Lii moku.—" E na'Lii moku, mai pihoihoi oukou a makau hoi, no ka mea, aole hookah» hunahuna o na ino ma keia moana e haulehia mai ana maluna o kakou. Mamuli o ka ike i loaa ia'u ma na hailona mau o ka ino a me ka maikai ma ka aina a ma ka moana. O ka makani e pa nei ano, he makani mai ka aina mai: a o na ao-uliuli panopano i hoopoluluhi i ka kakou ike aku i keia inanawa mai ka ili kai ae a i ka lewa, he aina no ia, a nolaila, ke kauoha nei au ia oukou i keia minute ano: E hookele pono ka moku ma kahi i ikeia e kakou he in<> malia paha o loaa ia kakou kekahi aina iloko o keia kuhihewa o'u. A he mea nani hoi ia iloko o ka kakou palapala hoike ke hiki aku ma Ladana ; ai e makepono auanoi na dala lilo ia kakou ma keia huakai makaikai A pau ka ke Alii olelo

ana, hoi aku la oia ilalo o ka moku ma kona rurni moe e hiamoe ai.

Ia ABimed<i i hala'ku ai, ia manawa, hookele pono ae la na'Lii moku i na moku rna kahi a ke Alii i kauoha'i; mai ka manawa i knuohain'i e ke Alii a hnla na hora he umi, i ka wa e molehulehu ana 0 ka owehewehe alaula ana: Ikeia'ku la kekahi Mokupuni e waiho pahhalaha mai ana mamua ponoi o lakou, ua pan i ka hau ma kekahi aoao. Alaila. iho wikiwiki ae la kekahi o na'Lii moku e halawai me ke Al.ii Asimeda, i haiia'ku ai ka hookoia ana o ka ke Alii mea i wanana'i. A i ka liiki ona'ku o ka lohe i ke Alii " II e Aiun." Puiua koke ae la oia me ka pihoihoi olioli, a pii ae la ma ka papa hele maluna o ka inoku ; aia nae he aina, he wahi Kulanakauhale, he mau pahu Hae, he mau pa a me na mea e ae : Iā manawa, kuuia iho la ko ke Alii naau kaumaha no na lilo i haiia mamua ia ia mai ke Kakauolelo Nui ae o na Manuwa. 1 ka manawa a ka La i hohola mai ai i kona mau kukuna malamalama maluna o ka aiua a me ka moana, oia ka wa i haule aku ai ka heleuma ma ke Awa ku moku, mamuli o ka ae ana o ke Pailata e like me ka mea mau ma na Aupuni e ae. He mau minute mahope ihoo ka haule ana o k:i heleumn, hoouuaia'ku la kekahi Luna e halawai me kekahi o na'Lii o ka aina : Ua oluolu a maikai na inea i kukāia, nolaila, hoi aku la ka Luna o ka moku a hoike i kana mea i kuka'i me na 'Lii o ka aina ; a mahope, oia manawa, haawi ae Ia na pu aloha o ka aina me ka moku. A pau na mea a pau i ka hooponoponoia, haawi ae la na'Lii koa o ka moku i ka hanohano no ko ke Alii Asimeda lele ana iuka o ka aina e halawai me Cinigamalaina ka Moi oia Mokupuni. la Asimeda i hiki aku ai nm ka Hale Alii o Cinigamalaina, he mea nani loa nne ia i ua Moi nei e hookipa mai ia Asimdda. Ia manawa, elua mau Kaika— mahine maikai na Cinigamalaina, he mau kaikamahine i ike ole i ke kane, a ua alolia nuiia luua e ko laua mau makua. Ina minute mahope iho o ka halawai ana o na Moi; haawi ae la o Cinigamalaina i ka hoomaikaiia imun o Asimedn, me ka i aku. " Ke haawi ae nei au i ka maluhia a pau o kuu Hale Alii nei malalo ou e like me na Ia ia'u, a pau kou manawa, a i ole ia, a hooki paha oe i kou noho ana ma keia wahi, alnila, e hoihoiia mai ka Mana Kanawai, a me ka maluhia o kuu Hale Alii nei ia'u e like me na la mamua : A na kuu Puuku Nui e waiho ae i ka papa Kanawai o keia Ilale Alii imua ou, no ka mea, ke o]#slo nei nuowau wale iho iloko o'u. O oe hookahi ke Kiekie a ke Akua i hana'i ma na Papn Helu o ka poe Hanohano o na Kulana o ke ao nei." A ike o Asimeda lue olelo nui ka ke Alii i olelo mai ai nona, a o lilo auaneiia olelo ana a ua'Lii la i mea nana e kamailio'loihi ai ma ka Hanohano i loaa ia Asimeda, nolaila, hoopuka mai la oia i olelo imua o ke Alii, i mea e keakea'ku ai ma kana kamailio ana, no ka mea, ua hauiehia o Asimeda i ka hilahila no ke kiekie loa o na mea a ke Alii i mahalo ai no Asimeda : I aku la oia. " E Ka Moi Cinigamaiaina maikai e ; aole pela e pono oe e ke AHi e olelo mai, no ka mea, aole au i hiki nku i ke Kulana o ka noho Au e noho nei, ka noho i hiki ole ia'u e noho iho, aole hoi i kou mau hanauna, oiai oe e ola nei: A owau nei la, ka mea au i hookiekie ae ai ma kau mahalo ana no'u: He wahi Haku waie no au e noho ana ma ka Papa lalo loa o. ke Kulana au e ku nei ; aka, owau ke mahalo nui aku ia oe, no ka mea, ua oi ae kou Noho Alii mamua o ko ka honua a puni, no ka mea, aole hookahi Alii i Noho Moi ma na Aupuni e ae e like me oe, no ko Noho Alii ana mnluna o keia Mokupuni e ku ana ma ka ili ponoi o ka Hema nei, kahi hiki ole i na'Lii e ae ke kukulu i ko lakou Noho Alii ma ke Kaei Anu ; a no ia mea, ke haawi ae nei au i ko'u mahalo nou, me kuu olelo aku, o oe ke Kiekie o keia honoa ; a mahope o ka'u olelo ana no keia, e hooki kaua i na olelo kike a

kaua ; pela wale no au e noho liuliu ai ma kou Hale Alii nei."

A ike'o Cinigamalaina i ka olelo hope a Asimeda, nolaila hookiae ia oia i kona mahalo, no ka mea, ua aneane kipaku kona mahalo oiaio ana ia Asimedu, a he mea hani ole no hoiia ia Cinigamalaina, i na e hele io o Asimeda ma kana kamailio iini ana, nolaila, kaiamuku wale ae la no kana olelo, a hooki iho la. Mahope iho oia manawa, haawi ae la o Cinigamalaina i kana olelo hope ia Asimeda me ka i aku. "Ua hnawi ae nei au ia oe i ka maluhia o ka Hale Alii malalo ou, a ke ike nei au aole he kanaka kupono o ko'u hanauna iloko o kuu Aupuni nei e koho aku ai, a hoolilo.ae i m<?a nana e lawelnwe ponoi aku no na mea au e manao ai, oiai oe maluna o ka maluhia o kuu Hale Alii, a nolaila, e hoao au e imi ano i inau mea kupono e lawelawe nou." A no keia olelo a Cinigamalaina, i aku o Asimeda'; M Aole ia o ko'u hemahema nui, no ka mea, ua hoouna mai kuu Aupuni ia'u me ka Hanohano pu e hele ma ka iii o ka moana no ka manawa i ae ia umi no'u e hele, a ua waeia he mau kanaka lawelawe malalo o'u, i like ka helu-nn o ko'u rnau makahiki me ko lakou, a nolaila, e ka Moi ke Alii e; i mea aha la kau mea i olelo mai nei?" I aku la o Cinigamalaina ; " He oiaio, ua hoolako mai kou Aupuni nana oe i hoouna mai me ka Hanohano pu, aka, aole nae pela ke Kanawai m;iu o ko'u Hale Alii nei, nolaila wau i makemake ai na ka Puuku Nui e waiho aku i ka Papa Kanawai imua ou, i ike ai oe, pela wau i hana mau ai no na malihini i hookipaia'i e a'u mamua'ku nei e like me oe: A nol?)}Ia, lie olelo aku nei au nno ; o ka hoolako ana a kou Aupuni i ka Hanohano nou ma kau huakai makaikai honua, ia oe>-wAle iho no ia mana Hanohano, aka, aole oia Hanohano o ka mpana ka mea nana e kaili aku i ka mana Kanawai o kuu Hale Alii nei, e hoonele aku i kuu hoouna ana'ku i mau mea lewelawe ma-

lalo ou." A ike iho la o Asimeda ua ano ole kana mau olelo imua o Cinignmalaina, nolnila, haawi ae la o Asimeda i ka hoomaikaiia imua o ka Moi Anu Hema. Ka NOHO ANA O AsiMEDA MA KA HALEALII. īa Asimeda ma ka Hale Alii, hiki mua ae la iloko o Cinigamalaina ka hauoli nui e lilo o Asimeda i hunona nana, no .ka mea, he mau kaikamahine maikai kana elua, o Dianamurn a me Senebady, o la-> ua ka oi ma ka Mokupuni Anu Heina.

' I men e pono ai o Cinigama!ainn ke olelonku, alaila olelo aku la oia me ka i aku, " Ke woilio aku nei au i ka'u mau kaikamahine malalo o kau mau hana, he mau kaikamahine ponoi na'o me ka'u wahine, he mau iiaikamahine i aloha nui ia e maua ; aka, i mea e like ai me ka Papu Kanawai o kuu Hale.Alii nei, nolaila, ke haawi ae nei au ia laua malalo ou, o na olelo a me na kauoha au, a me na men au e monao ai e hana, e hiki no ia laua ke lawelawe mamuli o kau mau mea e hana'i, mamuli o ko laua ano Kauwa lawelawe no kfi Hale Alii." A ike o Asimeda i keia mea a ke Alii i hana mai ai nona, alaila,hemea haohao nae ia no ia nei, no ka mea, ua ano-e na mea i hanaia'ku imua ona ; a no ia tiea, aole o Asimeda i waiho wale i kana mea e haohao nei iloko ona meka ninau ole; a i mea e akaka'i, nolaila, ua ninau aku oia me ka i aku. ' " E ka Moi o ka Poai Anu Hema e; ke haohao nei au i ke Alanui o ka hoomaikai nui oi loa i hiki mai ai ia'u nei mai ke Alii mai; a pehea la i ili koikoi nui mai ai keia Hoopomaikai ono-e maluna o'u i keia la ? Me he mea Ia he ma* nao e aku ko ke Alii ma keia mea, no ka mea, ke ike ole nei au." I nku la o Cinigamalaina ia Asimeda. " Ina ua ike ole oe i na Hoomaikaiia a'u e hooili nei maluna ou, alaila,.teole e pono ia oe ke ninau mai pela, no ka mea, ua laa oe i ka maluhia o kuu Hale Alii nei; a o ka mea pono au e hana ai ano, e lawe oe me ka hooko i ka'u mau mea a pau i hana aku ai ia oe, oia ka hooikoia ana o ka maluhia a'u i waiho aku ai malalo ou a me kou poe kanaka." CAoleipau.)